Liber Exodus

Gregorius I (540-604)

• Liber 1, Caput 1
  • Samuel interpretatur, nomen ejus Deus. Quem ergo nobis Samuel convenientius insinuat, quam praedicatorum ordinem, qui ad fidem vocatus est ex gentilitate? Quia enim fortis conversatione est, potestate sublimis, et dum in eo speciale signum gratiae divinae conspicitur, ad venerationem praedicationis ejus devotae auditorum turbae deducuntur, recte nomen ejus nuncupatione declaratur. Hinc est quod ad Moysen a Domino dicitur: Posui te in deum Pharaonis ( Ex, 7, 1). Hinc item in lege prohibens, ait: Diis non detrahes ( Ex, 22, 28). Et notandum quia cujus nomen deus dicitur, filius, non filia fuit, quia certe pastoralis dignitas, cum infirma conversatione deprimitur, splendore tam celsi nominis non ornatur. Quia igitur ordo doctorum ad evangelizandi ministerium ex gentilitate promotus excellentiae dignitatis suae meritorum gratia impar non fuit, recte nunc dicitur: Vocavit nomen ejus Samuel, eo quod a Domino postulasset eum ( S1, 7, 12). Et notandum quia hoc loco postulare dicitur quod postulando promeruit. Apertis ergo verbis ostenditur cur Annae primogenitus tanto nomine censeatur. Quod tale est ac si dicat: Idcirco ei tantum nomen imposuit, quia is qui superno munere nascitur meritorum gratia magnus fuit. Sed ut ostendatur quo studio eum provida mater foveat, sequitur: Ascendit autem vir ejus Helcana, et omnis domus, ut immolaret hostiam solemnem, et votum suum; et Anna non ascendit. Dixit enim viro suo: Non vadam, donec ablactetur infans. ( S1, 1, 21 et S1, 1, 22)
• Liber 3, Caput 4
  • Et ut attentius meliorandae vitae propositum commendent, inculcando repetunt, dicentes: Facietis similitudines anorum vestrorum, et murium, qui demoliti sunt terram, et dabitis Deo Israel gloriam, si forte relevet manum suam a vobis, a diis vestris, et a terra vestra. Eis, quae praedictae sunt, similitudinibus factis, Deo gloriam dare, est de studio boni operis, et de aestimatione humilitatis, in semetipso inaniter non gloriari; sed Dei omnipotentis laudibus omne quod agitur impendere. Et quia dicunt: Si forte relevet manum suam a vobis ( S1, 6, 5) : quid aliud in hoc verbo dubitationis accipitur, nisi quia difficilis ostenditur reconciliatio criminosorum? Unde et per Jonam dicitur: Quis scit, si convertatur, et ignoscat Deus ( Jon, 3, 2) ? Quia ergo, si forte relevet manum, dicitur, commoveri ad poenitentiae lacrymas cum magna fortitudine debemus: quia etsi hi qui poenitentiam austeram faciunt, vix fiduciam salutis inveniunt, negligentes salvi fieri quando possunt? Quae profecto reconciliationis difficultas si in poenitentium aestimatione tenetur, apud omnipotentem Deum nequaquam invenitur: quia et dum Ninivitae velut pro difficili reconciliatione gravi poenitentia se dejiciunt, omnipotentis Dei misericordiam facile meruerunt. Et cum prophetae Joelis voce acri se Deo populus lamento prostraret, egit profecto, ut qui videbatur ad placandum difficilis, ejus iram levigaret. Nam statim in eo scriptum est: Zelatus est Dominus terram suam, et pepercit populo suo ( Jl, 2, 18) . Manus itaque relevatur, cum mens in poenitentia valide compuncta ad consecutae misericordiae donum, divina aspiratione sustollitur. Et quia, ut dixi, in initio nascentis Ecclesiae, sicut generalis peccatorum conversio, ita et generalis erat reconciliatio conversorum: manus Dei, quae relevanda asseritur, et ab auditoribus, et a diis eorum, et a terra relevanda perhibetur. Per deos namque sublimes et sapientes viri designantur. Nam et ad Moysen Dominus dicit: Posui te in deum Pharaonis ( Ex, 7, 1). Et in Legis etiam mandato praecipitur: Diis non detrahes ( Ex, 22, 28). Per terram vero, simplicium vita exprimitur: quia dum praedicationem superiorum, velut coeli pluviam in se cadentem, recipiunt, de irrigatione verbi fructum proferunt bonae operationis. A diis ergo, et a terra manus Domini relevatur, cum tam sapientes, quam simplices ad certitudinem divinae indulgentiae aut occulto et spiritali solatio, aut praedicatorum judicio reducuntur, Unde et is, qui paulo superius deaurari membra monuerat, dicens: Exhibete membra vestra servire justitiae in sanctificationem ( Rm, 6, 19). , quasi relevatae manus Domini judicium proferens, ait: Nunc autem liberati a peccato, servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum in sanctificationem, finem vero vitam aeternam ( Rm, 6, 22) . Hinc iterum conversis a nequioris vitae deformitate, integrum auri fulgorem mirabatur, dicens: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino ( Ep, 5, 8) . Hinc idem suos collaudans, ait: In medio nationis pravae et perversae, in quibus lucetis, quasi luminaria in mundo ( Ph, 2, 15). Factis igitur ex auro similitudinibus anorum et murium, et data Deo gloria, manus Domini relevatur: quia post poenitentiae luctum, post meliorationem vitae, et aestimationis humilitatem, ad plenam omnipotentis Dei misericordiam peccatores reducuntur. Et quia ista omnia adhuc per consilium praecipiuntur; praedicatorum vero consilium alii devote perficiunt, alii vero contemnunt, qui de bonae vitae splendore bonos laudibus efferunt, contra superbos per invectionem increpationis accenduntur. Nam sequitur: Quare aggravatis corda vestra, sicut Aegyptus, et Pharao ( S1, 6, 6)?
• Liber 5, Caput 4
  • Achias namque umbraculum nostro sermone dicitur. Quid vero per umbraculum hoc in loco, nisi protectio designatur? Qui ergo in sancta Ecclesia minores quoslibet ab occultis adversariis protegunt, per umbraculum recte designantur. Qui autem umbraculo residet, ardorem solis sentire non potest. Cur vero in sacro eloquio umbracula praedicantur, nisi quia etiam solem reprobum ostendunt, quo viror mentis exuritur? De quo nimirum sole Veritas in divisione seminum dicit: Orto sole, aruerunt. ( Mt, 13, 6) Fervens quippe ardor concupiscentiae sol est, qui velut luce candeat, sed qui mentem, cui lucet, exurat. Dum ergo majorum exhortationibus omnium concupiscentiarum blandimenta respuimus, quo alibi, quam in umbraculo amoeno substernimur, ubi tentationum incendia declinemus? Sed diminutive umbraculum Ecclesiae minister dicitur, ut Redemptori nemo comparetur. De illius namque protectione sponsa in Canticis gloriatur, dicens: Sub umbra illius, quem desideraveram, sedi. ( Ct, 2, 3) Et Psalmista deprecans, ait: Sub umbra alarum tuarum protege me. ( Ps, 16, 8) [mauvais référencement: Ps, 16, 9] Sed unde tantus Achias iste procedit, exponitur, quia filius Achitob esse memoratur. Achitob, frater meus bonus dicitur. Quis igitur iste frater bonus intelligitur, nisi Redemptor noster? Frater quippe, quia naturae nostrae particeps: sed bonus, qui naturam nostram quam suscepit, ab aeterna morte liberavit. Vel bonus, quia omnes nos mali sumus, dicente ipso: Si vos mali cum sitis, nostis bona data dare filiis vestris. ( Mt, 7, 11) Achias ergo filius Achitob dicitur: ut qui in Ecclesia potentes sunt, eorum potentia ex sola Redemptoris imitatione eis inesse sentiatur. Idem vero Achitob frater Ichabot asseritur, quia a translatione gloriae nuncupatur. Nam Redemptor noster secundum carnem de Judaeorum gente est natus. A quo nimirum populo, quia omnis ornatus templi, omnes sacrificiorum ritus, omnia Scripturarum mysteria ad gentilem populum transierunt, translatio gloriae in Achitob fratre recte memoratur. Ipse quoque Achitob Phinees fuisse filius dicitur: quia Judaicus populus in erroris sui perfidia, qua se mersit, ejusdem gentis suae doctores se valde nequiores habuit. Unde et idem Phinees, os mutum, sive, ori parcens interpretatur. Os quippe dicitur, quia per eumdem populum Dominus locutus est. Sed mutum os nunc esse cognoscitur, quia dum Redemptorem repulit, loquentem in se olim Spiritum pariter amisit. Qui etiam ori parcens recte dicitur, quia sic semel in reatu tanti sanguinis cecidit, ut per poenitentiam, et confessionem ad eum converti nequaquam possit. Ori igitur parcens dicitur, quia confitendo pie erubescere dedignatur. Quo contra beatus Job ex persona conversorum promittit, dicens: Non parcam ori meo, loquar in tribulatione spiritus mei. ( Jb, 7, 11) Sed quia item religionis dignitatem in patriarchis et prophetis habuit, idem Phinees ex Heli sacerdote Domini natus asseritur. Heli quippe Deus meus, Silo missus interpretatur. Dii vero aliquando in sancta Scriptura electi praedicatores intelliguntur. Unde et ad Moysen a Domino dicitur: Posui te Deum Pharaonis. ( Ex, 7, 1) Et in lege praecepit dicens: Diis non detrahes. ( Ex, 22, 28) Pater ergo Phinees, Deus meus dicitur, quia nimirum Judaicus populus eorum secundum litteram Scripturas imitatur, qui verbum Dei et revelata mente meruerunt cernere, et theca litterae ne videretur occultare. Hos nimirum per semetipsam Veritas ostendit, cum verba Psalmistae exposuit, dicens: Illos dixit Deos, ad quos factus est sermo Dei. ( Jn, 10, 35) In Silo autem natus asseritur: quia Judaicus populus, licet carnaliter, adhuc tamen in Scripturis spiritualibus eruditur. Quia ergo electus quisque et sapiens in sancta Ecclesia natum Dominum ex Judaico populo per doctrinam sequitur, Achias, qui umbraculum dicitur, filius Achitob fratris Ichabot, filii Phinees, filii Heli esse perhibetur. Qui etiam ephod portare describitur, ut aperte monstretur quia protegere alios nequaquam potest, qui pulchritudine bonae conversationis, luceque non fulget. Sequitur: Sed et populus ignorabat quo isset Jonathas. ( S1, 14, 3)