Liber Tertius Regum

Gregorius I (540-604)

• Liber 4, Caput 5
  • Cor enim aliud immutatur, quando ad appetenda meliora dirigitur; cor etiam immutatur; quando ad malum deseritur. In Saul autem qui prius bonus, postea malus fuit, quomodo potius intelligi ad litteram debeat non valde clarum est. Sed si pro profectu ejus dicitur, cor immutatum habebat, quia qui asinas quaesierat, jam de regni dispositione cogitabat. Si vero malum cor tunc recepisse cognoscitur, coram propheta humilis fuit: sed ut coepit discedere, pariter coepit et superbire. In mente sua jam non esse parvulum sed regem cogitabat. Adhuc non erat sublimis ordine, sed erat sublimis aestimatione. Sed quia per hanc sacram historiam adhuc de ejus superbia aperte nihil dicitur, rectius nos quoque agimus, si interim quod de eo sinistrum videri potest reticemus. Quod vero adhuc manenti ejus innocentiae suffragari potest, in sequentibus dicitur: Quia filius unius anni erat Saul, cum regnare coepisset, et duobus annis regnavit super Israel. ( R3, 13, 1) Si enim duobus annis humilis rex fuit, immutatum ei cor asseritur pro vigore propositi, non pro novitate tumoris. In eo ergo quod immutatum cor Saul habere dicitur, novis praedicatoribus sanctae Ecclesiae similatur, qui cum ordinem praedicationis accipiunt, per divinam gratiam meliores fiunt. Samuel quippe Saul in principem unxit, Deus autem ei cor aliud immutavit, quia sacrorum ordinum sacramenta ab Ecclesiae doctoribus foris accipimus, sed sacramentorum virtute ab omnipotente Deo interius roboramur. Virtus vero sacramenti gratia est spiritus septiformis. Quam certe gratiam qui accipiunt, quasi alio accepto corde immutantur, quia quos gratia sua sanctus Spiritus roborat, esse eos facit protinus quod non erant. Sic nimirum et Redemptoris discipuli ante metuebant; sed ubi per adventum sancti Spiritus cor aliud eis immutatum est, verbum Dei cum fiducia praedicabant (voir: Ac, 4, 31) . Aliud quippe Deus cor eis immutavit, quibus linguarum omnium peritiam tribuit (voir: Ac, 2, 6) . Aliud quippe cor eis immutavit quos mira charitate induit et virtutum omnium splendoribus illustravit. Et notandum, quia tunc ei Deus cor aliud immutavit, quando ut abiret a propheta humerum avertit. Quasi enim ut abeat, humerum avertit, quando is qui praedicationis ordinem suscipit, id quod sibi de pastorali officio praecipitur agere disponit. Disponit quidem, sed non praevalet, si Deus ei cor aliud non immutet, quia summus locus bene non regitur, nisi rectoris mens divini muneris summa gratia repleatur. Haec autem, quia ei in futuro promittitur, subjunctum est: Et venerunt ei omnia signa haec in die illa. ( S1, 10, 9)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 12
  • Ecce vir Dei venit de Juda in sermone Domini in Bethel, Jeroboam stante super altare, et thus jaciente. Et exclamavit contra altare in sermone Domini, et ait: Altare, altare, haec dicit Dominus: Ecce filius nascetur Domini David Josias nomine, et immolabit super te sacerdotes excelsorum, qui nunc in te thura succendunt, et ossa hominum incendet super te, ( R3, 13, 1 et R3, 13, 2) et reliqua. Igitur propheta qui a Deo missus fuerat in Bethel, ut increparet Jeroboam superidololatria quam gessit, et a falso propheta seductus, comedit ibi et bibit contrapraeceptum Domini, et propterea a leone in via occisus est: quid significat nisi quiin prosperis elevatur corde? ita ut praecepta Domini contemnat a leone qui circuitrugiens quarens quem devoret, ( 1P, 5) dente persuasionis malignae laniatus, per consensum peccati interficitur: acper hoc necessarium est semper quaerere auxilium omnipotentis Dei, atque defensionemipsius, ex toto corde sperare in misericordia ejus. Quid enim est homo, cujuslibet sit meriti, si Conditoris sui protectionedeseratur? Quia nimirum protectio minus necessaria creditur, si semper habeatur: sedutiliter plerumque subtrahitur, ut sibimetipsi homo, quam sine illa nihil scit,ostendatur. Manus igitur Dei aliquando nos nobis per adversa insinuat, quae nescientes nos inprosperis portat, quia destituti dum cadere incipimus, et tamen adjuti retinemur, etdoctrina fit, quod in lapsu trepidamus et custodia quod in statu permanemus. Nemo ergose alicujus virtutis aestimet, etiam cum quid fortiter poterit, quia sidivina eum protectio deserat, ibi repente enerviter obruitur ubi se valenter staregloriatur. Quid est enim quod vir Dei contra altare Bethel ad prophetandum directus,praesente rege, auctoritatem liberae vocis exercuit, ejusdemque regis extensumbrachium in rigore mirabiliter astrinxit, quod tamen mox misericorditer salutirestituit, cujus in domo invitatus comedere noluit, quia ne in via comederet,prohibitionis Dominicae praecepta servavit. Qui tamen in eadem via et seductus comedit et pastus interiit. Qua in re quid subtili consideratione colligimus, quid (ut ita dixerim) formandumsuspicamur, nisi quod forsitan apud semetipsumtacitus, et pro praeceptis Dominicisregem se contempsisse gloriatus, ab interna mox soliditate quassatus est, et inde eiin opere culpa subripuit, unde sibi gloria in corde subrepsit? ut prophetae falsiverbis deceptus disceret, quia nequaquam propriae fortitudinis fuerit, quod ad regisverba restitisset. Bene autem et ejus ore mortis sententiam accepit, cujus seductione a vitaepraeceptis deviavit, ut inde poenam veraciter sumeret, unde culpam negligenteradmisisset. Hic autem manifeste ostenditur, quod peccatum inobedientiae in ipsa fuerit mortelaxatum, quia idem leo qui viventem praesumpsit occidere, ausus contingere non estoccisum. Qui enim occidendi habuit potestatem, de occisi cadavere comedendi licentiam nonaccepit. Quia iscui culpa in vita fuerit punita, erat jam justus ex morte. In hoc facto ostenditur, quod nemo se alicujus virtutis aestimare debet, etiam cumquid fortiter (sicut dictum est) poterit. Iste enim quia praeceptis Dominicis regem contempsisse gloriatus corruit, utprophetae falsi verbis deceptus disceret, quia non propriae fortitudinis fuerit quodregi restitisset.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 13
  • Et ecce vir Dei venit de Juda in sermone Domini in Bethel, Jeroboam stante super altare, et thus jaciente; exclamavitque contra altare in sermone Domini, et ait: Altare, altare, haec dicit Dominus: Ecce filius nascetur domus David, Josias nomine, et immolabit super te sacerdotes excelsorum, qui nunc in te thura succendunt, et ossa hominum incendet super te ( R3, 13, 1 et R3, 13, 2), etc. Igitur propheta qui a Deo missus fuerat in Bethel ut increparet Jeroboam super idololatria quam gessit, et a falso propheta seductus comedit ibi et bibit contra praeceptum Domini, et propterea a leone in via occisus est, quid significat, nisi dum quis in prosperis elevatur corde ita ut praecepta Domini contemnat, a leone, qui circuit rugiens, quaerens quem devoret ( 1P, 5), dente persuasionis malignae laniatus, per consensum peccati interficitur? Ac per hoc necessarium est semper quaerere auxilium omnipotentis Dei atque defensionem ipsius, et toto corde sperare in misericordia ejus. (voir: Greg, sl) Quid enim est homo, cujuslibet sit meriti, si conditoris sui protectione deseratur? Quae nimirum protectio minus necessaria creditur, si semper habeatur. Sed utiliter plerumque subtrahitur, ut sibimet ipsi homo, quam sine illa nihil sit, ostendatur. Manus igitur Dei aliquando nos nobis per adversa insinuat, quae nescientes nos in prosperis portat. Quia destituti dum cadere incipimus, et tamen adjuti retinemur; et doctrina fit, quod in lapsu trepidavimus, et custodia, quod in statu permanemus. Nemo ergo se alicujus virtutis aestimet, etiam cum quid fortiter poterit, quia si divina eum protectio deserat, ibi repente enervatus obruitur, ubi se valenter stare gloriatur. Quid est enim quod vir Dei, contra altare Samariae ad prophetandum directus, praesente rege, auctoritatem liberae vocis exercuit, ejusdemque regis extensum brachium in rigore mirabiliter astrinxit, quod tamen mox misericorditer saluti restituit; cujus in domo invitatus comedere noluit, quia ne in via comederet, prohibitionis Dominicae praecepta servavit; qui tamen in eadem via et seductus comedit, et pastus interiit? Qua in re quid subtili consideratione colligimus, quid (ut ita dixerim) formidandum suspicamur, nisi quod forsitan apud semetipsum tacitus et pro praeceptis Dominicis regem se contempsisse gloriatur, ab interna mox soliditate quassatus est, et inde ei in opere culpa subripuit, unde sibi gloria in corde surrexit, ut, Prophetae falsis verbis deceptus, disceret quia nequaquam propriae fortitudinis fuerit quod ad regis verba restitisset. Bene autem ex ejus ore mortis sententiam accepit, cujus seductione a vitae praeceptis deviavit, ut inde poenam veraciter sumeret, unde culpam negligenter admisisset.