Liber Tertius Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 20
  • Vidi Dominum sedentem super solium suum, etexercitum coeli assistentem ei a dextris et a sinistris ejus. Et dictum est: In quo decipiam Achab, ut ascendat et cadat in Ramoth Galaad. Et dixit alius ita, et alius aliter. Et egressus unus, dixit: Ego decipiam eum. Et dictum est: In quo decipies? Qui respondit, dicens: Egrediar et ero mendax spiritus in ore omnium prophetarum ejus. ( R3, 22, 19, R3, 22, 20, R3, 22, 21 et R3, 22, 22) Quid per solium Domini, nisi angelicas potestates accipimus? Quarum mentibusDeus altius praesidens, inferius cuncta disponit. Et quid exercitus coeli, nisi ministrantium angelorum describitur? Quid est ergoquod exercitus coeli a dextris et a sinistris ejus stare perhibetur? Deus enim qui itaest intra omnia, nec dextra nec sinistra concluditur. Sed dextra Dei pars angelorum electa; sinistra autem Dei pars angelorumreprobadesignatur. Non enim Deo solummodo boni qui adjuvent, sed etiam qui redire nolentesgravant. Nec quod coeli exercitus dicitur angelorum pars reproba, intelligi posseprohibetur. Quas enim suspendi in aere novimus, aves coeli nominamus. Et de eisdem spiritibus Paulus dixit: Contra spiritalia nequitiae in coelestibus; ( Ep, 6) quorum caput enuntians, ait: « Secundum principem potestatis aeris hujus. » Adextra ergo et sinistra angelorum exercitus stat, quia et voluntas electorum spirituumdivinae pietati concordat, et reproborum sensus suae malitiae serviens judiciodistrictionis ejus obtemperat. Unde et mox fallax spiritus in medium prosiluisse describitur, per quem Achab rexexigentibus meritis decipiatur. Neque enim fas est credere bonumspiritum fallaciae deservire voluisse, ut diceret: Egrediar et ero mendax spiritus in ore omnium prophetarum ejus. ( R3, 22, 22) Sed quia Achab rex peccatis praecedentibus dignus erat, ut tali debuissetdeceptione damnari, quatenus qui saepe volens ceciderat in culpam, quandoque volenscaperetur ad poenam, occulta justitia, licentia malignis spiritibus datur: volentes,ut quos in peccati laqueo strangulant, in peccati poenam etiam nolentes trahant. Denique isqui vitam reprobam non mutat, et a perpetrandis peccatis animum nonavertit, cum a propheta aliquid requirit, illa audit Deo disponente, quae merebaturaudire damnandus. Ecce enim, ut unum vel duo ex multis loquamur, ab omnipotentis Dei cultu domusIsrael sub idolorum servitute recesserat, et tamen ad prophetas a quibus decipiconsueverat, saepe veniebat, prospera requirens, cum ex ore prophetarum perversa agensprospera audire merebatur. Quid aliud superna judicia agebant, nisi ut peccator populus in suo cordecaperetur, quatenus qui perfidiam sequendo deliquerat, sic prophetarum suorum blandissermonibus deciperetur, ut jam nec pertimesceret, quia deliquisset: et tanto postdurius raperetur ad poenam, quanto nunc securius viveretin culpa? Sed ecce jamlargiente omnipotenti Deo, ab idolorum cultura motum est quamplurimum genus humanum,veram fidem publice fatetur, subdilignis et lapidibus, vel cuilibet creaturae inadoratione renuit. Securus jam prophetam quilibet in fide positus consulit, quia hoc auditurus est,quod audire fidelem decet. Fidenter dicam, ab immunditiis aliis atque a pravis actibus recessisset,recessurus esset. Nam cum Paulus egregius praedicator clamet, et fugit avaritiam in qua est idolorum servitus, ( Col, 3) quisquis adhuc avaritiae subjectus est, a cultu idolorum liber non est. Si ergo is qui avaritiae aestibus anhelat, in fide quidem positus esse videtur,sed aliena ambit accipere, honores mundi desiderat comprehendere, habere temporalemgloriam concupiscit,atque de hac eadem gloria prophetam consulit: justum valde est, utex culpae suae merito, a prophetae ore prospera audiat, quatenus qui verba Dei audirein sacro eloquio noluit, ut terrena despiceret, coelestia ambiret, illud judice Deo exprophetae sui ore audiat, unde amplius obligatus cadat, dum spe terrenae gloriaedelectatus suis pascitur desideriis, ad ima semper ducatur. Neque enim bonus fuit ille spiritus, qui mendax esse appetiit in oreprophetarum. Unde et praemissum est, quia exercitus coeli stetit a dextris et a sinistrisejus. Deus enim qui incircumscripta est veritas in illa aeterna beatitudine, quaedextera ejus dicitur, sinistram non habet, quia nihil est quod displicerepossit. Sed quia simul omniacontuetur, simul cuncta aspicit, ea vi, in qua et bonosspiritus, et malos videt: exercitus coeli a dextris et a sinistris habere describitur,ut per dextram intelligamus angelos electos, per sinistram vero spiritusreprobos. Nec movere debet quod exercitus coeli, etiam repulsi angeli vocantur, quia etipsi, quamvis ab aethereo expulsi sint, adhuc tamen in aereo coelo demorantur, sicutPaulus ait: Contra spiritalia nequitia in coelestibus. ( Ep, 6)

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 22
  • Vocavit ergo rex Israel eunuchum quemdam, et dixit ei: Festina adducere Micham filium Remla. Rex autem Israel, et Josaphat rex Juda, sedebat unusquisque in solio suo vestiti cultu regio ( R3, 22, 9 et R3, 22, 10), etc. Quod autem Michas vocatus ad regem Israel et ad regem pariter Juda, prophetavit contra regem Israel, ita dicens: Vidi Dominum sedentem super solium suum et exercitum coeli a dextris et a sinistris ejus: et dictum est: In quo decipiam Achab, ut ascendat et cadat in Ramoth Galaad? Et dixit alius ita, et alius aliter. Et egressus unus dixit: Ego decipiam eum. Et dictum est: In quo decipies? Qui respondit dicens: Egrediar et ero mendax spiritus in ore omnium prophetarum ejus ( R3, 22, 19, R3, 22, 20, R3, 22, 21 et R3, 22, 22), (voir: Greg, sl) quid per solium Domini, nisi angelicas potestates accipimus, quarum mentibus Deus altius praesidens inferius cuncta disponit? Et quid exercitus coeli, nisi ministrantium angelorum multitudo describitur? Quid est ergo, quod exercitus coeli a dextris et a sinistris ejus stare perhibetur? Deus enim, qui ita est intra omnia, ut etiam sit extra omnia, nec dextra nec sinistra concluditur, sed dextra Dei angelorum pars electa, sinistra autem Dei, pars angelorum reproba designatur. Non enim ministrant Deo solummodo boni, qui adjuvent, sed etiam qui redire nolentes gravent; nec quod coeli exercitus dicitur, angelorum pars reproba in eo intelligi posse perhibetur. Quas enim suspendi in aere novimus, aves coeli nominamus (voir: Mt, 6, 8) . Et de eisdem spiritibus Paulus dixit: Contra spiritualia nequitiae in coelestibus ( Ep, 6). Quorum caput enuntians ait: Secundum principem potestatis aeris hujus ( Ep, 2). A dextra ergo et sinistra angelorum exercitus stat, quia et voluntas electorum spirituum divinae pietati concordat, et reproborum sensus, suae malitiae serviens, judicio districtionis ejus obtemperat. Unde et mox fallax spiritus in medium prosiluisse describitur, per quem Achab rex, exigentibus suis meritis, decipiatur. Neque enim fas credere bonum Spiritum fallaciae deservire voluisse, ut diceret: Egrediar et ero mendax spiritus in ore omnium prophetarum ejus ( R3, 22, 22). Sed et Achab rex peccatis praecedentibus dignus erat ut tali debuisset deceptione damnari, quatenus qui saepe volens ceciderat in culpam, quandoque nolens caperetur ad poenam. Occulta quippe justitia licentia malignis spiritibus datur, ut quos volentes in peccati laqueo strangulant, in peccati poenam etiam nolentes trahant. Denique is qui vitam reprobam non mutat, nec a perpetrandis peccatis animum non avertit, cum a propheta aliquid requirit, illa audit, Deo disponente, quae merebitur audire damnandus. Ecce enim, ut unum vel duo ex multis loquamur, ab omnipotentis Dei cultu domus Israel sub idolorum servitute recesserat, et tamen ad prophetas, a quibus decipi consueverat, saepe veniebat, prospera requirens. Cum vero ex ore prophetarum, perversa agens, prospera audire merebatur, quid aliud superna judicia agebant, nisi ut peccator populus in suo corde caperetur? quatenus qui perfidiam sequendo deliquerat, sic prophetarum suorum blandis sermonibus deciperetur, ut jam nec pertimesceret quia deliquisset, et tanto post durius raperetur ad poenam, quanto nunc securius viveret in culpa. Sed ecce jam, largiente omnipotente Deo, ab idolorum cultu remotum est quamplurimum genus humanum, veram fidem publice fatetur, subdi lignis et lapidibus vel cuilibet creaturae in adoratione renuit. Securus ergo jam prophetam quilibet in fide positus consulat, quia hoc auditurus est, quod audire fidelem decet. Fidenter dicam si ab immunditiis aliis atque a pravis actibus recepisset, securus esset. Nam cum Paulus, egregius praedicator, clamet: Et avaritia, quae est idolorum servitus ( Col, 3), quisquis adhuc avaritiae subjectus est, a cultu idolorum liber non est. Sic ergo is qui avaritiae aestibus anhelat, in fide quidem positus esse videtur, sed aliena ambit accipere, honores mundi desiderat comprehendere, habere temporalem gloriam concupiscit, atque de hac eadem gloria prophetam consulat, justum valde est, ut ex culpae suae merito a prophetae ore prospera audiat, quatenus qui verba Dei audire in sacro eloquio noluit, ut terrena despiceret, coelestia ambiret, illud, Deo judice, ex prophetae sui ore audiat unde amplius obligatus cadat, dum spe terrenae gloriae delectatus pascitur suis desideriis, ad ima semper ducatur. Neque autem bonus fuit ille Spiritus, qui mendax esse appetiit in ore prophetarum. Unde et praemissum est quia « exercitus coeli stetit a dextris et sinistris ejus. » Deus enim, qui incircumscripta est veritas, in illa aeterna beatitudine, quae dextra ejus dicitur, sinistram non habet, quia nihil esse quod displiceat potest. Sed quia simul omnia contuetur, simul cuncta aspicit, ea vi inquam [in qua] bonos spiritus et malos videt, exercitus coeli a dextris et sinistris habere describitur, ut per dexteram intelligamus angelos electos, per sinistram vero spiritus reprobos. Nec movere debet quod exercitus coeli etiam repulsi angeli vocantur, quia et ipsi, quamvis ab aethereo coelo expulsi sint, adhuc tamen in aereo coelo demorantur, sicut Paulus ait: Contra spiritualia nequitiae in coelestibus ( Ep, 6). Sed quia tertius liber Regum post interfectionem Achab non longe sermonem claudit, ita et nos tertium librum expositionis ejusdem hoc in loco finiamus, ut de sequentibus rebus simul cum historia aliud sumamus exordium.

Auctor incertus

• Liber 4, Caput 11
  • Interea sequitur Scriptura de visione Michaeae prophetae, ubi ait adAchab: Quid per solium Domini nisi angelicas potestates accipimus, quarum alispraesidens inferius cuncta disponit? Ecquid exercitus coeli, nisi ministrantiumangelorum multitudo describitur? Quid est ergo quod exercitus coeli a dextriset a sinistris ejus stare perhibetur? Deus enim, qui est intra omnia, ut etiamsit extra omnia, et qui incircumscriptus est, veritas illa, aeterna beatitudo,quae dextera ejus dicitur, sinistram non habet, quia nihil est quod displiceat,quia simul omnia contuetur, simul cuncta aspicit, ea autem in quibus et bonusspiritus vivit et malus, exercitum coeli a dextris et a sinistris haberedescribitur: ut per dexteram intelligamus angelos electos, per sinistram verospiritus reprobos; non enim ministrant Deo solummodo boni, qui adjuvant, sedetiam mali qui probant; non solum qui a culpa redeuntes sublevant, sed etiamqui redire nolentes gravant. Nec movere debet quod exercitus coeli etiam repulsi angeli vocantur, quia etipsi quamvis ab aethereo coelo expulsi sint, adhuc tamen in aereo coelodemorantur; aquas enim in aere suspendi novimus, aves coeli nominamus, et deeisdem spiritalibus Paulus dicit, Contra spiritalia nequitiae in coelestibus ( Ep, 6, 12). Quorum caput enuntians ait: Secundum principem potestatis aeris hujus ( Ep, 2, 2). Ad dexteram ergo et sinistram exercitus stat, quia voluntas electorum spirituum divinae pietati concordat, et reproborum sensus malitiae serviens, judicio districtionis ejus obtemperat. Unde et mox spiritus in medio prosiliisse describitur, per quem Achab rex exigentibus suis meritis deciperetur; neque enim fas est credere bonum spiritum fallaciae deservire voluisse, ut diceret, Egrediar et ero mendax spiritus in ore omnium prophetarum ejus ( R3, 22, 22); sed quia Achab rex peccatis praecedentibus dignus erat, ut tali debuisset deceptione damnari, quatenus quisaepe volens ceciderat in culpa, quandoque nolens caperetur ad poenam, occultajustitia, licentia malignis spiritibus datur, ut quos volentes in peccatilaqueo strangulant, in peccati poenam etiam nolentes trahant. Sed quo modo Deus haec agat ubique praesens, et ubique totus, ac semperpraesens, et quo modo ejus simplicem et incommutabilem aeternamque veritatemconsulant sancti angeli, omnesque ab eodem creati sublimes et mundissimispiritus, atque id quod in eo sempiterne justum vident, pro congruentia reruminferendarum temporaliter peragant: quo modo etiam lapsi spiritus qui inveritate non steterunt, propter immunditiam et infirmitatem concupiscentiarumet poenarum suarum non valentes praesentem intrinsecus contueri et consulereveritatem, signa forinsecus per creaturam exspectent, eisque moveantur, sive adfaciendum aliquid, sive ad non faciendum; quove modo cogantur aeterna lege quauniversitas regitur, vincti atque constricti, vel sinente Deo operari, velcedere jubenti; et complecti arduum, et explicare longissimum est.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 4, Caput 2
  • Interea sequitur Scriptura de visione Micheae prophetae, ubi ait ad Achab: Vidi Dominum sedentem super solium suum, et omnem exercitum coeli a dextris, et a sinistris ejus, et dictum est: In quo deciviam Achab, ut ascendat, et cadat in Ramoth Galaad? Et dixit unus verba hujusmodi; et alius aliter. Et egressus unus dixit: ego decipiam Achab. Et dictum est ei: in quo decipies? qui respondit dicens: egrediar, et ero mendax spiritus in ore omnium prophetarum ejus ( R3, 22, 19, R3, 22, 20, R3, 22, 21 et R3, 22, 22). Quid per solium Domini, nisi angelicas potestates accipimus, quarum alis praesidens inferius cuncta disponit? Et quid exercitus coeli, nisi ministrantium angelorum multitudo describitur? Quid est ergo quod exercitus coeli a dextris, et a sinistris ejus stare perhibetur? Deus enim, qui ita est intra omnia, ut etiam sit extra omnia, incircumscriptus est: et veritas illa, aeterna beatitudo, quae dextera ejus dicitur, sinistram non habet, quia nihil est quod displiceat, quia simul omnia contuetur, simul cuncta aspicit; ea autem, in quibus et bonus spiritus vivit, et malus, exercitum coeli a dextris, et a sinistris ejus habere describitur. Unde per dexteram intelligimus angelos electos: per sinistram vero spiritus reprobos. Non enim ministrant Deo solummodo boni, qui adjuvant, sed etiam mali qui probant, non solum quia a culpa redeuntes sublevant, sed etiam quia redire nolentes gravant. Nec movere debet quod exercitus coeli etiam repulsi angeli vocantur, quia et ipsi quamvis ab aethereo coelo expulsi sunt, adhuc tamen in aereo coelo demorantur: quas enim suspendi in aere novimus, aves coeli nominamus. Et de eisdem spiritibus Paulus dicit : Contra spiritualia nequitiae in coelestibus ( Ep, 6, 12). Quorum caput enuntians ait : Secundum principem potestatis aeris hujus ( Ep, 2, 2). Ad dexteram ergo et sinistram exercitus stat, quia voluntas electorum spirituum divinae pietati concordat, et reproborum sensus suae malitiae serviens, judicio districtionis ejus obtemperat: unde et mox spiritus fallax in medio prosilisse describitur, per quem Achab rex exigentibus suis meritis decipiatur: neque enim fas est credere bonum spiritum, fallaciae deservire voluisse, ut diceret: Egrediar et ero mendax spiritus in ore omnium prophetarum ejus; ( R3, 22, 22 et Ch2, 18, 21) sed quia Achab rex peccatis praecedentibus dignus erat, ut tali debuisset deceptione damnari, quatenus qui saepe volens ceciderat in culpam, quandoque nolens caperetur ad poenam; occulta justitia, licentia malignis spiritibus datur, ut quos volentes in peccati laqueo strangulant, in peccati poenam etiam nolentes trahant. Sed quomodo Deus haec agat ubique praesens, et ubique totus, ac semper praesens, et quomodo ejus simplicem, et incommutabilem, aeternamque veritatem consulant sancti Angeli, omnesque ab eodem creati sublimes, et mundissimi spiritus, atque id quod in eo sempiterne justum vident, pro congruentia rerum inferarum, temporaliter peragant: quomodo etiam lapsi spiritus, qui in veritate non steterunt propter immunditiam, et infirmitatem concupiscentiarum, et poenarum suarum non valentes praesentem intrinsecus contueri, et consulere veritatem, signa forinsecus per creaturam exspectent, eisque moveantur, sive ad faciendum aliquid, sive ad non faciendum: quove modo cogantur aeterna lege, qua universitas regitur, vincti, atque constricti, vel sinente Deo operari, vel cedere jubenti, et complecti arduum, et explicare longissimum est.