Liber Quartus Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 4, Caput 19
  • « Dormivitque Ezechias cum patribus suis, et regnavit Manasses filius ejus proeo.» Duodecim annorum erat Manasses cum regnare coepisset, et quinquaginta quinque annis regnavit in Hierusalem, etc. ( R4, 21, 1)Post mortem ergo Ezechiae, narrat Scriptura Manassem filium ejus regnasse inHierusalem; qui cum ad idola colenda, et abominationes faciendas se converteret,relinquens Deum patrumsuorum et bona exempla, quae in genitore suo Ezechiaconspexerat. Locutusque est Dominus ad eum et ad populum ejus, et attendere noluerunt. Idcirco superinduxit eis principes exercitus regis Assyriorum, ceperuntqueManassen, et vinctum catenis atque compedibus, duxerunt in Babylonem. Qui postquam coangustatus est, oravit Dominum Deum suum, et egit poenitentiamvalde coram Domino Deo patrum suorum. Deprecatusque est eum, et obsecravit intente, et exaudivit orationem ejus,reduxitque eum in Hierusalem in regnum suum, et cognovit Manasses quod Dominus ipseesset Deus. Exemplar autem est haec poenitentia Manasse quod post commissa scelera nullusdebet de Dei misericordia desperare, sed magis per poenitentiam congruam spemhabereveniae, si eam rite perfecerit. Post hunc regnavit filius ejus Ammon idololatra. Post quem Josias filius ejus rex justissimus regnavit, qui omnem spurcitiamidolorum quam patres sui fabricaverunt, emundavit, et se in Dei cultu strenueexercuit. Et merito, quia longe ante hoc de illo praedictum est per prophetam. Interpretatur autem Josias cujus est sacrificium Domino, vel salus Dominivel Domini fortitudo. Quod autem sequitur de eodem rege, quod audito librolegis Domini, quem Helchias sacerdos invenit in domo Domini, scidisset vestimenta sua,et misisset Helchiam sacerdotem et caeteros qui subsequenter annumerantur, ad Oldamprophetam uxorem Sellum, quae habitabat in Hierusalem in secunda. Quid significet illud quod dicitur, « in secunda, » in libro Paralipomenondeclaratur, ubi scriptum est de praefato rege Ezechia: Aedificavit quoque agens industrie omnem murum, qui fuerat dissipatus, exstruxitque turres desuper, et forinsecus alterum murum. ( Ch2, 32) Meminit hujus loci et Sophonias, dicens: Vox clamoris a porta piscinae et ululatus a secunda: ( So, 1) pro quo vetus editio quasi proprium nomen luci transtulit in Masena. Masena quippe interpretatur secunda. Quod ergo dicitur prophetissamhabitasse « in secunda, » in secundi muri parte intellige. Quod dicitur de Josia rege: « Contaminavit quoque Thophet, quod est in convallefilii Ennon, ut nemo consecraret filium suum aut filiam per ignem Moloch. »Frequensest in Scripturis horum mentio locorum, maxime in libro Regum et Jeremiapropheta. Est autem vallis Ennon, sive filii Ennon juxta murum Hierusalem contra orientem,in qua nemus pulcherrimum Siloe fontibus irrigatur. Thophet autem sive Thophec (utrumque enim scribitur) erat locus in eadem convallejuxta piscinam fullonis, cujus meminit Scriptura, et juxta agrum Aceldema, qui usquehodie monstratur ad australem plagam montis Sion. Solebant autem in Thophet (quia locus erat amoenissimus, unde hodie quae hortorumpraebet delicias) posita ara sacrificare daemonibus, nefandoque igne suos consecrareliberos, sive holocaustum offerre: sicut in libro Verborum dierum de Achaz regescriptum est: Ipse est, quiadolevit incensum in valle Benennon, et lustravit filios suos in igne. ( Ch2, 38) Benennon siquidem Ennon significat, vallis autem Ennon dicitur HebraiceBenennon, cujus nomine in Novo Testamento poena inferorum gehenna cognominatur. Quia nimirum sicut in convalle Ennon qui idolis servierunt, ita in ea, prophetisattestantibus, poenitentia peccatores ex his quae peccaverunt aeterna damnationepunientur. Denique Jeremias cum referret praecepisse sibi Dominum ac dixisse: Egredere ad vallem filii Ennon, quae est juxta introitum portae fictilis. ( Jr, 19) Paulo post dicit: Et non vocabitur locus iste amplius Thophet et vallis filii Ennon, sed vallis occisionis: et dissipabo consilium Judae et Hierusalem in loco isto, et subvertam eos gladio. ( Jr, 19) Isaias quoque manifestissimeThophet infernum appellat. Qui cum perpetuum diaboli interitum, sub nomine Assur, describeret, dicens: A voce enim Domini pavebit Assur virga percussus, et erit transitus virgae fundatus, quam requiescere faciet Dominus super eum: ( Es, 30) statim quomodo, et ubi esset periturus, subdidit, dicens: Praeparata est enim ab heriT hophet, a rege praeparata, profunda, et dilatata. ( Es, 30) Pulchre ait « et dilatata, » quia Thophet dicitur latitudo. Nutrimenta, inquit, ejus ignis et ligna multa, status Domini sicut torrens sulphuris, succendens eam. ( Es, 30) Contaminavit autem Josias Thophet, vel ossa mortuorum ibi (sicut in sequentibusde aliis idolorum locis fecisse legitur), vel alia quaelibet immunda dispergens,quatenus abominationipotius quam delectationi aptus omnibus qui aspicerent locusappareret. Quod sequitur de eodem rege Josia.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 4, Caput 21
  • Dormivitque Ezechias cum patribus suis, et regnavit Manasses filius ejus pro eo. Duodecim annorum erat Manasses, cum regnare coepisset, et quinquaginta quinque annis regnavit in Jerusalem ( R4, 20, 21 et R4, 21, 1), etc. Post mortem quoque Ezechiae narrat Scriptura Manassen filium ejus regnasse in Jerusalem. Qui cum ad idola colenda et abominationes faciendas se converteret, relinquens Deum patrum suorum, et bona exempla, quae in genitore suo Ezechia conspexerat, locutus est Dominus ad eum et ad populum ejus, et attendere noluerunt. Idcirco superinduxit eis principes exercitus regis Assyriorum, ceperuntque Manassen, et vinctum catenis atque compedibus duxerunt in Babylonem. Qui postquam coangustatus est, oravit Dominum Deum suum, et poenitentiam egit valde coram Deo patrum suorum. Deprecatusque est eum, et obsecravit orationem ejus, reduxitque eum Jerusalem in regnum suum, et cognovit Manasses quod Dominus ipse est Deus ( Ch2, 33). Exemplar autem est haec poenitentia Manassae, quod post commissa scelera nullus debet de Dei misericordia desperare, sed magis per poenitentiam congruam spem habere veniae, si eam rite perfecerit.

Auctor incertus

• Liber 4, Caput 30
  • Duodecim annorum erat Manasses cum regnare coepisset, et quinquaginta quinque annis regnavit in Hierusalem, fecitque malum in conspectu Domini juxta idola gentium, quas delevit Dominus a facie filiorum Israel; conversusque est et aedificavit excelsa quae dissipaverat Ezechias pater ejus; et erexit aras Baal et fecit lucos, sicut fecerat Achab rex Israel, et adoravit omnem militiam coeli et coluit eam, et exstruxit aras in domo Domini, de qua dixit Dominus: In Hierusalem ponam nomen meum; et exstruxit altaria universae militiae coeli in duobus atriis templi, et transduxit filium suum per ignem, et ariolatus est, et observavit auguria; et fecit pythones, et aruspices multiplicavit, ut faceret malum coram Domino et irritaret eum ( R4, 21, 1, R4, 21, 2, R4, 21, 3, R4, 21, 4, R4, 21, 5 et R4, 21, 6). Haec ergo omnia, id est, sive auguratio, sive auspicium, sive quaelibetimmolatio, sive etiam sortitio, aut quicumque motus avium vel pecudum, etinspectio quaecumque fibrarum, aut aliquid quod de futuris videatur ostendere,in operatione daemonum fieri non dubito, diligentium vel avium vel pecudum, velfibrarum motus aut sortium secundum ea signa quae docuerunt iidem daemonesobservari ab his quibus artis hujus scientiam tradiderunt; a quibus omnibus isqui homo Dei est, et in portione Dei numeratus, penitus debet esse alienus; necaliquid in his habere commune, quae occultis machinis daemones operantur, neforte rursus per haec daemonibus societur, atque eorum spiritu et virtuterepleatur, et ad idolorum cultum denuo reparetur.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 4, Caput 2
  • Duodecim annorum erat Manasses cum regnare coepisset, et quinquaginta quinque annis regnavit in Hierusalem. Fecitque malum in conspectu Domini juxta idola gentium, quas delevit Dominus a facie filiorum Israel. Conversusque est, et aedificavit excelsa, quae dissipaverat Ezechias pater ejus: et erexit aras Baal, et fecit lucos, sicut fecerat Achab rex Israel, et adorabit omnem militiam coeli, et coluit eam. Et exstruxit aras in domo Domini, de qua dixit Dominus: In Hierusalem ponam nomen meum. Et exstruxit altaria universae militiae coeli in duobus atriis templi Domini. Et traduxit filium suum per ignem: et ariolatus est, et observavit auguria, et fecit phytones, et aruspices multiplicavit, ut faceret malum coram Domino, et irritaret eum ( R4, 21, 1, R4, 21, 2, R4, 21, 3, R4, 21, 4, R4, 21, 5 et R4, 21, 6).