Evangelium secundum Ioannem

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 5
  • Aedificavit domum Domini. ( R3, 5, 3) Domus Domini quam aedificavit rex Salomon in Hierusalem, in figuram facta estsanctae universalis Ecclesiae, quae a primo electo usque ad ultimum qui in fine mundinasciturus est, quotidie per gratiam regis pacifici, sui videlicet Redemptoris,aedificatur; quae partim adhuc peregrinatur ab illo in terris, partim evasisperegrinandi aerumnis, cum illo jam regnat in coelis: ubi peracto ultimo judicio, totaest regnatura cum illo. Ad hanc domum pertinent electi angeli, quorum nobis similitudo in futura vitapromittitur, dicente Domino: Illi autem qui digni habebuntur saeculo illo et resurrectione ex mortuis, neque nubent, nequeducent uxores; neque enim ultra mori poterunt, aequales enim angelis sunt, et filii sunt Dei, cum sint filii resurrectionis. ( Lc, 20, 35 et Lc, 20, 36) [mauvais référencement: Lc, 20] Ad hanc pertinet ipse mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, ipsoattestante, cum ait: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. ( Jn, 2, 19) [mauvais référencement: Jn, 2] Quod exponens Evangelista, subjunxit: Hoc autem dicebat de templo corporis sui. ( Jn, 2) Dicit Apostolus de nobis: Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis? ( 1Co, 6) Si ergo ille templum Dei per assumptam humanitatem factus est, et nos templumDei per inhabitantem Spiritum ejus in nobis efficimur, constat utique quia figuramomnium nostrum, et ipsius videlicet Domini, et membrorum ejus, quae nos sumus, templumillud materiale tenuit; sed ipsius tanquam lapidis angularis singulariter electi etpretiosi, in fundamento fundati: nostri autem tanquam lapidum vivorumsuperaedificatorum, super fundamentum apostolorum et prophetarum, hoc est super ipsumDominum. Designat eamdem Dei domum spiritualem, etiam tabernaculum quondam factum in eremoper Moysen. Verum quia illa domus in itinere quo ad terram repromissionis veniebatur, haecautem aedificabatur in ipsa terra repromissionis et in civitate Jerusalem: illa ut deloco ad locum crebro Levitarum ministerio portata, tandem in terram promissaehaereditatis induceretur; haec ut mox in patria ipsa et in civitate regia constructa,inviolabili semper fundamento consisteret: donec indicatum sibi futurumcoeleste munusimpleretur. Potest in illa, praesentis Ecclesiae labor et exsilium, in hoc futura quies etbeatitudo figurari. Vel certe quia illa solis filiis Israel, haec autem a proselytis etiam et gentibusfacta est. Possunt in illa principaliter patres, et Veteris Testamenti antiquus ille Deipopulus, in hac autem congregata de gentibus Ecclesia, figuraliter exprimi. Quamvis aedificium utriusque domus enucleatius spiritali sensu, excursum etlabores praesentis Ecclesiae quotidianos, et praemia in futuro perennia, gaudiaqueregni coelestis, et electionem primae de Israel Ecclesiae, et salutem omnium gentium,in Christo multis modis ostendatur insinuare figuris. Narrat autem historia, quia Salomon domum Domini aedificaturus, quaesieritauxilium ab Hiram regeTyri, qui erat amicus David omni tempore, et cum ipso quoqueSalomone postquam regno potitus est, pacem habere jam coeperat, promptumque mox adadjuvandum se in omnibus ejus invenerit amicum: ita ut artifices illi, et ligna etaurum, prout opus habebat, dederit. Cujus beneficii gratia Salomon ei per annos singulos plurimos tritici et oleichoros in cibum domui ejus dabat. Nulli autem dubium quod Salomon, qui interpretatur pacificus, et ipsonomine et serenissimo regni sui statu, illum significet, de quo dixit Isaias: Multiplicabitur ejus imperium, et pacis non erit finis. ( Es, 9) Hiram vero, qui Latine dicitur excelse vivens, credentes ex gentibuset vita simul cum fide gloriosos, figuraliter exprimit. Nequealiquid prohibet, quin Hiram (quia rex erat, regalique potentia Salomonem inaedificio domus Domini juvabat), conversos ad fidem ipsos rerum dominos typicedenuntiet, quorum opera constat Ecclesiam saepius adjuvatam, ac nobiliter augmentatam,et contra haereticos, schismaticos et paganos principalibus erectam essedecretis.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 4
  • Et veniebant de cunctis populis ad audiendam sapientiam Salomonis, et ab universis regionibus terrae; et audiebant sapientiam ejus. ( R3, 4, 34) Hinc propheta Isaias ait: Erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium, et elevabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes, et ibunt populi multi, et dicent: Venite, ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis ejus, quia de Sion exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem. ( Es, 2) (voir: Beda, sl) Domus Dei quam aedificavit rex Salomon in Jerusalem, in figuram facta est sanctae universalis Ecclesiae: quae a primo electo usque ad ultimum, qui in fine mundi transiturus est, quotidie per gratiam regis pacifici, sui videlicet Redemptoris, aedificatur, quae partim adhuc peregrinatur ab illo in terris, partim evasis peregrinandi aerumnis, cum illo jam regnat in coelis, ubi, peracto ultimo judicio, tota est regnatura cum illo. Ad hanc domum pertinent electi angeli, quorum nobis similitudo in futura vita promittitur, dicente Domino: Illi autem qui digni habebuntur saeculo illo et resurrectione ex mortuis, neque nubunt neque ducunt uxores: neque enim ultra mori poterunt. Aequales enim angelis sunt, et filii sunt Dei, cum sint filii resurrectionis. ( Lc, 20, et ) [mauvais référencement: Lc, 20] Ad hanc pertinet ipse mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, ipso attestante cum ait: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. ( Jn, 2, 19) [mauvais référencement: Jn, 2] Quod exponens Evangelista subjunxit: « Hoc autem dicebat de templo corporis sui. » Dixit Apostolus de nobis: Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis? ( 1Co, 3) Si ergo ille templum Dei per assumptam humanitatem factus est, constat utique quod figuram omnium nostrum et ipsius videlicet Domini et membrorum ejus quae nos sumus, templum illud materiale tenuit. Sed ipsius, tanquam lapidis angularis singulariter electi et pretiosi in fundamento fundati; nostri autem, tanquam lapidum vivorum superaedificatorum super fundamentum apostolorum et prophetarum: hoc est, super ipsum DomiNum. Designat eamdem domum Dei spiritualem etiam tabernaculum quondam factum in eremo per Moysen. Verum quia illa domus in itinere quo ad terram repromissionis veniebatur, haec autem aedificabatur in ipsa terra repromissionis et in civitate Jerusalem; illa ut de loco ad locum crebro Levitarum ministerio portata, tandem in terram promissae haereditatis induceretur, haec ut mox in patria ipsa et civitate regia constructa, inviolabili semper fundamento consisteret, donec inditum sibi figurarum coelestium munus impleret: potest in illa praesentis Ecclesiae labor et exsilium, in hac futura requies et beatitudo figurari. Vel certe quia illa a solis filiis Israel, haec autem a proselytis etiam et gentibus facta est, possunt in illa principaliter patres Veteris Testamenti et antiquus ille Dei populus, in hac autem congregata de gentibus Ecclesia figuraliter exprimi. Quamvis aedificium utriusque domus enucleatius spirituali sensu excussum est ut labores praesentis Ecclesiae quotidianos, et praemia in futuro perennia, gaudiaque regni coelestis, et Ecclesiae primae de Israel electionem, et salutem omnium gentium in Christo multimodis ostendatur insinuare figuris.

Auctor incertus

• Liber 3, Caput 8
  • Factum est igitur quadringentesimo et octogesimo anno egressionis filiorum Israel de terra Aegypti, in anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus, regis Salomonis super Israel, et aedificare coepit domum Domino ( R3, 6, 1). Domus Domini quam aedificavit rex Salomon in Hierusalem, in figura facta estsanctae universalis Ecclesiae, quae a primo electo usque ad ultimum, qui infine mundi nasciturus est, quotidie per gratiam regis pacifici sui, videlicetRedemptoris aedificatur; quae partim adhuc peregrinatur ab illo in terris,partim evasis peregrinandi aerumnis, cum illo jam regnat in coelis, ubi peractoultimo judicio tota est regnatura cum illo. Ad hanc domum pertinent electi angeli, quorum nobis similitudo in futura vitapromittitur, dicente Domino: Illi autem qui digni habentur saeculo illo et resurrectione ex mortuis, neque nubunt, neque ducunt uxores; neque enim ultra mori poterunt, aequales enim angelis sunt, et filii sunt Dei, et filii resurrectionis (voir: Mt, 22) . Ad hanc pertinet ipse Mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus ( 1Ti, 2, 5),ipso attestante cum ait: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud ( Jn, 2, 19). Quod exponens Evangelista subjunxit: Hoc autem dicebat de templo corporis sui (voir: 1Co, 3) . Dicit autem Apostolus de nobis: Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis? ( 1Co, 3, 16) Si ergo ille templum Dei per assumptamhumanitatem factus est, et nos templum ejus per inhabitantem ejus Spiritumefficimur, constat utique quia figuram omnium nostrum, et ipsius Dominividelicet et membrorum ejus, quae nos sumus, templum illud materiale tenuit;sed ipsius tamquam lapidis angularis singulariter electi et pretiosi infundamento fundati; nostri autem tamquam lapidum vivorum superaedificatorumsuper fundamentum apostolorum et prophetarum, hoc est, super ipsumDominum. Quod melius considerata ex ordine ipsius templi aedificatione patebit, ut inquibusdam videlicet figura ad ipsum Dominum, in quibusdam vero ad omnes electospertineat; in quibusdam intemeratam in coelis angelorum felicitatem, inquibusdam invictam in terris hominum patientiam describat; in quibusdam collatahominibus angelorum auxilia, in quibusdam remunerata cum angelis hominumcertamina demonstret. Designat eamdem domum Domini spiritalem, etiam tabernaculum quondam factum ineremo per Moysen. Verum quia illa domus in itinere quo ad terram repromissionis veniebatur,haec autem aedificabatur in ipsa terra repromissionis, et in civitateHierusalem, illud ut de loco ad locum crebro Levitarum ministerio portatum,tandem in terra repromissae haereditatis induceretur, haec ut mox in patriaipsa et in civitate regia constructa, inviolabili semper fundamentoconsisteret, donec inditum sibi figurarum coelestium munus impleret: potest inilla praesentis Ecclesiae labor et exsilium, in hac futura quies et beatitudofigurari. Vel certe quia illa a solis filiis Israel, haec autem a proselytis etiam etgentibus facta est, possunt in illa principaliter patres veteris Testamenti, etantiquus ille Dei populus; in hac autem congregata de gentibus Ecclesiafiguraliter exprimi: quamvis aedificium utriusque domus enucleatius spiritalisensu discursum, et labores praesentis Ecclesiae quotidianos, et praemia infuturo perennia, gaudiaque regni coelestis, et electionem primae de IsraelEcclesiae, et salutem omnium gentium in Christo, multis modis ostendaturinsinuare in figuris. Quod autem dicit: In anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus regis Salomonis super Israel ( R3, 6, 1), ordo sensus est: In anno quarto regis Salomonis, mensa Zio, ipse est mensis secundus: mensem autem secundum, Maiumdicit: nam Aprilis, quo Pascha celebratur, principium apud Hebraeos primus eratin mensibus anni. Ex quo manifeste claret quia mox peracto Pascha coepit aedificare domumDomino, et consecratus mystica solemnitate populus manus ad mysticum opusmisit. Fit autem commemoratio egressionis de Aegypto, quando tabernaculum aedificaricoeptum est, ut admoneatur lector quot annorum tempus inter aedificationemutriusque domus transierit, et hujus quoque summae temporis sacramentumspiritale cognoscat. Quater namque centeni et viceni quadringentos et octoginta faciunt; quatuorautem evangelicae perfectioni apte conveniunt propter ipsum evangelistarumnumerum; centum viginti doctrinae legali propter annos totidem legislatoris; inquo etiam numero virorum gratiam Spiritus sancti primaeva suscepit Ecclesia,patenter ostendens quia qui lege legitime utuntur, id est, qui Christi in eagratiam cognoscentes amplectuntur, jure spiritus ejus gratia replentur, quia incharitate ejus amplius ignescunt. Diximus autem per tabernaculum quod fecit Moyses et filii Israel in deserto,Synagogam, per templum vero quod Salomon et filii Israel cum proselytorum etgentilium auxilio construxit, Ecclesiam gentium posse designari. Permansit autem cultus et religio tabernaculi annos quadringentos etoctoginta ac sic templum aedificari incoepit, quia Scriptura veteris Testamentitanta perfectione redundat, ut si quis eam bene intellexerit, cuncta in se noviTestamenti mysteria contineat. Patres quoque veteris Testamenti tanta perfectione arcem perfectionistenuerunt, ut in nullo apostolis virisque apostolicis putandi sint esseminores. Permanebat tabernaculum usque ad constructionem templi in populo Dei perannos quadringentos et octoginta, id est, centum viginti per quatuormultiplicatos: quia ex tempore datae legis usque ad incarnationem Dominicam ettempus revelatae gratiae, non defuerunt viri qui in lege constituti Evangelicaper omnia perfectionem mente et opere servarent; non defuit Scriptura, quaegratiam novi Testamenti, in veteri propheticis intimaret eloquiis. Quod autem quarto anno regis Salomonis aedificari coepta est domus Domini,potest eos referri mystice, quod post expletam dispensationem Dominicaeincarnationis, quae in quatuor Evangelii libris scripta est, misso de coelisSpiritu sancto Ecclesiae structura coeperit; et quod mense secundo loco postIsrael aedificationem in se susceperit Creatoris. Unde et secundus mensis in lege concessus est ad faciendum Pascha, his quiimmundi super anima vel in via procul positi, ad faciendum in primo mensePascha occurere nequirent. Ubi nos apertissime designati sumus, qui immundi super morte animae nostrae,et procul adhuc positi a populo Dei, non potuimus primum Pascha facere, quod incarne agni et sanguine fiebat. Celebramus autem hoc Pascha secundum, quod in corpore et sanguine Redemptorisnostri, a quo quaesiti sumus et mundati, actum est. In quo autem loco templum sit aedificatum manifestius in libro Paralipomenonostenditur, ut scriptum est: Et coepit Salomon aedificare domum Domini in Hierusalem in monte Moria, qui demonstratus fuerat David patri ejus in loco quem paraverat David in area Ornan Jebusaei ( Ch2, 3, 1). Aedificatur ergo domus Domini in visione pacis, quia dilatata per orbemEcclesia in una eademque fide et veritatis catholicae societate consistit: namin scissura mentium Deus non est, sed factus est in pace locus ejus, ethabitatio ejus in Sion. Aedificatur in monte, videlicet in ipso Domino Salvatore, de quo Isaias ait: Et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium ( Es, 2, 2). Et ipse de se in Evangelio: Non potest , inquit, civitas abscondi super montem posita ( Mt, 5, 14); ipse enim est mons montium, qui deterra quidem per originem carnis assumptae ortus est, sed omnium terrigenarumpotentiam ac sanctitatem singularis culmine dignitatis transcendit. In quo nimirum monte civitas sive domus Domini constructa est, quia si non inillo radicem figat, spes et fides nostra nulla est. Qui recte mons Moria vocatur, id est, Visionis, quia electos suos quos adaeternam suae claritatis visionem conservat, in hac interim vita laborantesvidere et adjuvare dignatur: ipse est enim locus in quo obtulit Abraham Isaacfilium suum Domino, ac devotione obedientiae videri ab illo meruit. Unde et nomen accepit, de quo Dominus ait: Tolle filium tuum unigenitum, quem diligis Isaac, et vade in terram Visionis, atque offer eum in holocaustum ( Gn, 22, 2). Pro terra Visionis, in Hebraeo terram Moria habet. Et quia immolatio Isaac typus Dominicae passionis exstitit, recte in locoejusdem immolationis templum aedificatur, quia per fidem et mysterium Dominicaepassionis Ecclesia dedicata, crescit in templum sanctum Domino. De quo monte bene subditur: Qui demonstratus fuerat David patri ejus. Ostensus namque fuerat David, sicut et caeteris prophetis venturus in carneDominus, qui vocatam de gentibus Ecclesiam, per sacramenta ejusdem suaeincarnationis ablueret a peccatis, atque in domum sibi fidelem dilectamqueconsecraret. Bene autem additur: In loco quem paraverat David. Paraverat namque David psallendo, paraverunt alii prophetae vaticinando locumDomino, vero utique Salomoni, in quo domum aedificaret, quia corda auditorumsuorum fide veritatis instituerunt, sedulo admonentes ut venientem in carne DeiFilium fideli ac devota mente susciperent: hinc etenim Dominus de paratis adcredendum sibi populis, ait discipulis: Levate oculos vestros, et videte regiones, quia albae sunt jam ad messem; et qui metit mercedem accipit, et congregat fructum in vitam aeternam, ut qui seminat simul gaudeat, et qui mittit ( Jn, 4, 35 et Jn, 4, 36). Quasi aliis verbis de aedificatione templi diceret: Levate oculos vestros, et videte ( Jn, 4, 35) locum, quia paratus est jam ad aedificandum domumDomini, et qui aedificat, docendo mercedem accipit, et congregat lapidespretiosos in vitam aeternam; ut et qui parat locum aedificio simul gaudeat, etqui aedificat, id est, propheta praedicens venturum, et apostolus venientempraedicans Dominum, una simul in illo mercede potiantur. Bene autem idem locus in area erat Ornan Jebusaei, quia Ecclesia vocabuloareae solet designari, dicente Joanne de Domino: Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam ( Mt, 3, 12). Ornan, qui interpretatur Illuminatus, et erat natione Jebusaeus, nationequidem gentiles significat, nomine autem eosdem illustrandos a Domino atque infilios Ecclesiae commutandos ostendit, quibus merito dicat Apostolus: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino (voir: 1Th, 5) . Jebus eadem est civitas quae et Hierusalem. Et Jebus quidem dicitur Conculcata; Hierusalem autem Visio pacis. In qua quamdiu Ornan gentilis regnabat, Jebus dicta est; cum vero in ea Davidlocum holocausti emeret, et cum Salomon in ea templum Domino aedificaret, nonjam Jebus, sed Hierusalem vocata est: quia nimirum gentilitas quamdiu divinicultus nescia perdurabat, conculcabatur, et illudebatur ab immundis spiritibus,simulacra muta prout ducebatur sequens; cum vero illam gratia sui Conditorisrespexit, continuo pacis in se et locum invenit et nomen dicente de ipsaDomino: Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur ( Mt, 5, 9). Cum ergo Ornan in hac civitate regnum adhuc haberet, Jebus vocabatur; at cumlocum areae suae cum bubus ac tribulis venderet David regi, nomen Hierusalemaccepit: quia persistens in sua adhuc obstinatione gentilitas, conculcabaturquasi vilis et abjecta a malignis spiritibus. Porro cum omnia sua vendere, ac vero regi offerre didicit, non ultraconculcari a daemonibus ac vitiis potuit, sed internae pacis, quam cum suoconditore haberet, magis compos effecta est.