Evangelium secundum Matthaeum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 2, Caput 6
  • « Elata ergo foris arca, ludebat David et omnis Israel coram Domino diversismusicorum generibus. » Quia mox inchoante novae gratiae praeconio, Dominus adexhibendas Deo Patri laudes humilitatis, omnes invitat, dicens: Qui mihi ministrat, me sequatur. ( Jn, 12, 26) [mauvais référencement: Jn, 12] Alii sermonem scientiae: alii dando per spiritum sermonem sapientiae: alii genera linguarum: alii gratiam curationum, ( 1Co, 12) etc. Sed his atque hujusmodi charismatum generibus, progrediente arca, id est,crescente Ecclesia primitiva, ventum est ad aream Nachon, id est, aream praeparatam,gentium videlicet Ecclesiam fidei veritate consecrandam. De qua Joannes ait: Et permundabit aream suam. ( Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mt, 3] Ubi sacerdos qui arcam incautius quasi corrigendo tetigit, mox a Domino percussusoccubuit: quia Judaeorum populus dum gentibus invidet, salutis se munere privat: dumlegem vult Evangelio misceri, utriusque sibi gratiam tollit.
• Liber 3, Caput 6
  • Factum est ergo quadringentesimo et octogesimo anno egressionis filiorum Israel de terra Aegypti, in anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus regis Salomonis super Israel, aedificare coepit domum Domino. ( R3, 6, 1) Quod dicitur, inanno quarto, mense Zio, ipse est enim mensis secundus regisSalomonis super Israel. Ordo sensus est, in anno quarto regis Salomonis super Israel, mense Zio, ipse estmensis secundus. Mensem autem secundum Maium dicit: namque Aprilis quo Pascha celebrabaturprincipium mensium, apud Hebraeos primus erat in mensibus anni. Ex quo manifeste patet, quia mox peracto pascha, coepit aedificare domum Domino,et consecratus mystica solemnitate populus, manus ad mysticum opus misit. Fit autem commemoratio egressionis ex Aegypto, quando tabernaculum aedificaricoeptum est: ut admoneatur lector, quod annorum tempus, inter aedificationem utriusquedomus transierit, et huic quoque summae temporis, sacramentum inesse spiritalecognoscat. Quater namque centeni, et viceni, quadringentos et octoginta faciunt. Quatuor autem Evangelicae perfectioni apte conveniunt, propter ipsumEvangelistarum numerum: centum viginti, legali doctrinae, propter annos legislatoristotidem. In quo etiam numero virorum, gratiam sancti Spiritus primitiva suscepit Ecclesia:patenter ostendens quia qui lege legitime utuntur, id est qui Christi in ea gratiamcognoscentes amplectuntur, jure spiritus ejus gratia replentur, quia in charitate ejusamplius ignescunt. Diximus autem per tabernaculum quod fecit Moyses et filii Israel in deserto,Synagogam: per templum vero quod Salomon et filii Israel cum proselytorum et gentiliumauxilio construxit, Ecclesiam gentium posse designari. Permansit autem cultus et religiotabernaculi annos quadringentos et octoginta, acsic ab eo templum aedificari incipit. Quod autem quarto anno regis Salomonis aedificari coepta est domus Domini, potestad eos referri mystice, quod post expletam dispensationem Dominicae incarnationis,quae in quatuor Evangelii libris scripta est, misso de coelis Spiritu sancto,Ecclesiae structura coeperit. Et quod mense secundo coepta est, potest ad electionem gentium, quae secundo locopost Israel aedificationem in se sui suscepere Creatoris. Unde et secundus mensis in lege concessus est ad faciendum Pascha, quia immundisuper animam hominis vel in via procul positi ad faciendum in primo mense pascha,occurrere nequirent. Ubi nos apertissime designati sumus, qui immundi super mortem animaenostrae, etprocul adhuc positi a populo Dei, non potuimus primum pascha facere, quod in carne etsanguine agni fiebat. Celebramus autem hodie pascha, secundum quod in corpore et sanguine Redemptorisnostri, a quo quaesiti et mundati sumus, actum est. In quo autem loco templum sit aedificatum manifestius in libro Paralipomenonostenditur, ubi scriptum est: Et coepit Salomon aedificare domum Domini in Jerusalem, in monte Moria, qui demonstratus fuerat David patri ejus in loco quem paraverat David in area Ornan Jebusaei. ( Ch2, 3) Aedificatur ergo domus Domini in Jerusalem, hoc est, in visione pacis: quadilatata per totum orbem Ecclesia in una eademque fide, et veritatis catholicaesocietate consisTit. Namque in scissura mentium Deus non est: sed factus est in pace locus ejus, et habitatio ejus in Sion. ( Ps, 75, 3) [mauvais référencement: Ps, 75] Aedificatur in monte, videlicet in ipso Domino Salvatore, de quo Isaias ait: Et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium. ( Es, 2) Et ipse de se in Evangelio: Non potest, inquit, civitas abscondi super montem posita. ( Mt, 5, 14) [mauvais référencement: Mt, 5] Ipse est enim mens montium, qui de terra quidem per originem assumptae carnisortus est, sed omnium terrigenarum potentiam ac sanctitatem singulari culminedignitatis transcendit. In quo nimirum monte civitas, sive domus Domini, constructa est: quia nisi Sion inillo radicem figat,spes et fides nostra nulla est. Qui recte mons Moria, id est visionis vocatur: quia electos suos quos adaeternam suae claritatis visionem conservat, in hac interim vita laborantes videre etadjuvare dignatur. Qui demonstratus fuerat David patri ejus. Ostensus namque erat David sicut et caeteris prophetis, venturus in carneDominus. Bene idem locus area erat Ornan Jebusaei, quia et Ecclesia areae solet vocabulodesignari, dicente Joanne de Domino: Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam. ( Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mc, 3] Ornan qui interpretatur illuminatus, et erat natione Jebusaeus,natione quidem gentiles significat. Hos autem eosdem illustrandos a Domino, atque in filios Ecclesiae commutandosostendit quibus merito dicit Apostolus: Fuistis aliquando tenebrae,nunc autem lux in Domino. ( Ep, 5) Jebus eadem est civitas quae et Jerusalem. Et Jebus quidem interpretatur conculcata, Jerusalem autem pacis visio. In qua quandiu Ornan gentilis regnabat, Jebus dicta est, etiam cum in eaDavid locum holocausti emeret. Cum vero Salomon in ea templum Domino aedificaret, non jam Jebus, sed Jerusalemvocata est. Quia nimirum gentilitas quandiu divini cultus nescia perdurabat, conculcabatur etilludebatur ab immundis spiritibus: ad simulacra muta prout ducebatur, sequens. Cum vero illam gratiam sui Conditoris respexit, continuo pacis in se et locuminvenit et nomen.
• Liber 4, Caput 20
  • Reversusque est Josias Hierusalem, et praecepit omni populo, dicens: Facite Phase Domino Deo vestro, secundum quod scriptum est in libro foederis hujus, ( R4, 23, 21) etc. Quod autem praedictus rex ejectis idolis de terra, necnon pythonibus et ariolis,et omnibus immunditiis atque abominationibus ablatis, in octavo decimo anno regni suiDomino phase celeberrimum fecisse legitur, moraliter docet nos ut purgemus primumterram cordis nostri ab omnibus vitiis, et mundemus actus nostros ab omni inquinamentopeccatorum, et ab operibus mortuis, ut servire possimusDeo viventi, sicque gratumDomino celebremus Pascha, non utique in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et veritatis. ( 1Co, 5) Secundum autem allegoriam, Josias iste typum tenet Domini Salvatoris, qui saluset fortitudo Domini merito dicitur, quia ipse est de quo Scriptura dicit: Dominus fortis, Dominus potens in praelio, ( Ps, 23, 8) [mauvais référencement: Ps, 23] et alibi: Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. ( Mt, 1, 21) [mauvais référencement: Mt, 1] Ipse quidem zelo Dei mundat terram Juda et Hierusalem ab omnibus immunditiis etabominationibus, qui per Prophetam dixit: Zelus domus tuae comedit me; ( Ps, 68, 10) [mauvais référencement: Ps, 68] de quo et Joannes ait: Cujus ventilabrum in manu sua, et purgabit aream suam; ( Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mt, 3] de quo et Malachias dicit: Ecce venit, dicit Dominus exercituum: Et quis poterit diem cogitare adventus ejus, et quis stabit ad videndum eum? Ipse enim quasi ignis conflans, et quasi herba fullonum, et sedebit conflans, et emundans argentum, et purgabit filios Levi. Et conflabit eos quasi aurum et quasi argentum, et erunt Domino offerentes sacrificia in justitia. Et placebit Deo sacrificium Juda et Hierusalem, sicut dies saeculi, et sicut anni antiqui. Et accedam ad vos in judicio, et ero testis velox maleficis, et adulteris, et perjuris, et qui calumniabantur mercedem mercenarii et humiliabant viduas et pupillos, et opprimunt peregrinum, nec timuerunt me, dicit Dominus exercituum. ( Ma, 3) Celebrat ergo Josias noster verum Pascha inoctavo decimo anno regni sui, quandoin octava aetate generali resurrectione perpetrata, sanctos suos cum perfectionebonorum operum, perducit ad aeternae beatitudinis denarium accipiendum, ejectis priusomnibus scandalis de regno ejus: de quo praedictus Propheta ait: Ecce enim dies veniet succensa quasi caminus, et erunt omnes superbi, et omnes facientes impietatem stipula. Et inflammabit eos dies veniens, dicit Dominus exercituum, quae non derelinquet eis radicem et germen. Et orietur vobis timentibus nomen meum sol justitiae, et sanitas in pennis ejus. Egrediemini et salietis quasi vituli de armento, et calcabitis impios cum fuerint cinis sub planta pedum vestrorum. ( Ma, 4) Et recte dictum est quod non factum (fuerit) Phase tale a diebus judicum, qui judicaverunt Israel, et omnium dierum regum Israel, et regum Juda, sicut in octavo decimo anno regis Josiae in Hierusalem: ( R4, 23, 22 et R4, 23, 23) quia, ablatis figuris, veraciter in die judicii transibunt sancti de morte advitam, de corruptione ad gloriam. Sicque in conspectu Conditoris sui in coelesti Hierusalem in aeternum gaudebunt,quia videbitur Deus deorum in Sion: Et civitas illa non eget sole neque luna ut luceant in ea. Nam claritas Dei illuminabit eam, et lucerna ejus est Agnus, et ambulabunt gentes in lumine ejus, et reges terrae afferent gloriam suam et honorem in illa, et portae ejus non claudentur per diem; nox enim non erit illic, et afferent gloriam et honorem gentium in illam. Nec intrabit in eam aliquid coinquinatum, et faciens abominationem et mendacium,nisi qui scripti sunt in libro vitae Agn. ( Ap, 21) Et nomen civitatis ex illa die Dominus ibidem. Benedictus Dominus quoniam mirificavit misericordiam suam in civitatem circumstantiae. ( Ps, 30, 22) [mauvais référencement: Ps, 10]

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 2, Caput 6
  • Congregavit autem rursum omnes electos Israel, triginta millia ut adduceret arcam Dei, imponentes eam in plaustrum novum. Postquam autem venerunt ad arcam Nachon, extendit manum Oza ad arcam Dei, et tenuit eam, quoniam calcitrabant boves, et declinaverunt eam. Iratusque est indignatione Dominus contra Ozam: et percussit eum super temeritate. Qui mortuus est ibi juxta arcam Dei, ( S2, 6, 1, S2, 6, 6 et S2, 6, 7) etc. (voir: Beda, sl) In historia beati regis et prophetae David, qui arcam Dei adduxisse narratur, humilitas approbata, superbia damnata, et temeritas vindicata monstratur. Quia et ipse David, qui coram arca Domini humiliter saltare non erubuit, mox promissionem Filii Dei ex sua stirpe nascituri suscipere promeruit; et conjux, quae eamdem humilitatem despexit, ejus semine fecundari non merita, perpetuae sterilitatis poenas luit. Sacerdos quoque, qui arcam inconsiderata temeritate tetigit, ausus sui reatum immatura morte purgavit. Ubi intueri necesse est, quantum delinquat, qui ad corpus Domini reus accesserit, si devotus ille sacerdos morte mulctatur, qui arcam illam, Dominici videlicet corporis figuram, minori quam debuit veneratione corripuit. Verum, juxta allegoriam, David Christum, arca Ecclesiam significat. Quaesivit autem David arcam in civitatem suam adducere; sed, causa interveniente contraria, ad tempus eam alibi divertit, ac sic deinceps, quod multum delectaverat explevit. Quia Dominus in carne apparens, Evangelium filiis Israel, suae videlicet genti praedicavit; sed caecitas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret. ( Rm, 11) Sed ut haec enucleatius pateant, per singula videamus. Congregavit David omnes electos ex Israel, triginta millia, quia Dominus Ecclesiam primitivam in Israel instituit: non quidem omnem Israel, sed electos quosque sibi consocians. Non enim omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitae, sed filii promissionis deputantur in semine. ( Rm, 9) Qui triginta millia fuisse referuntur, id est, fidei operis et spei firmitate perfecti. Tria enim propter confessionem sanctae Trinitatis ad fidem pertinent; Decem propter Decalogum legis ad opera; Mille propter sui perfectionem ad spem vitae aeternae, qua superius aliquid non est, sicut numerus millenario major nullus est. Etsi enim millia, si triginta, si etiam mille millia dixeris, non ipsum mille numerando transcendis, sed vel per se, vel per minores numeros saepius ducendo multiplicas. Tria ergo per decem multiplica, ne fides sine operibus mortua sit. Item triginta per mille multiplica, ut fides quae per dilectionem operatur, non alibi quam in coelis retributionem speret. Electi igitur ex Israel, populos recte credentes, operantes, sperantes insinuent. Viri autem Juda, qui erant cum David, ipsos apostolos et doctores, qui lateri Christi quasi familiarius adhaerebant, indicent. Quo utroque stipatos exercitu Dominus, arcam adducere, id est, Ecclesiam dilatare, et in eorum qui non crediderunt cordibus inserere gaudet. Imponitur autem arca plaustro novo, ut Novi Testamenti gratia renovatis in baptismo mentibus infundatur, vinumque novum novis utribus conservandum mandetur. Erat quidem prius arca in domo Abinadab, qui erat in Gabaa: quia eadem quae nunc praedicatur Ecclesiae fides et ante incarnationis Dominicae tempus florebat in his qui patriarcharum prophetarumque sunt devotionem secuti. Abinadab enim, qui interpretatur pater meus spontaneus, et Abraham patrem fidei, et Moysen legislatorem significat. Qui uterque in Gabaa custodit arcam, quia sublimi virtutis exempla credentium pectora munit. Unde et Gabaa collis interpretatur, qui est locus in civitate Cariathiarim. Elata ergo foris arca, ludebat David et omnis Israel coram Domino diversis musicorum generibus; quia mox inchoante novae gratiae praeconio, Dominus ad exhibendas Deo Patri laudes humilitatis omnes invitat dicens: « Qui mihi ministrat, me sequatur (voir: Jn, 12) ; alii dando per Spiritum sermonem sapientiae, alii sermonem scientiae, alii genera linguarum, alii gratiam sanationum, » etc. (voir: 1Co, 12) Sed his atque hujusmodi charismatum generibus progrediente arca, id est, crescente Ecclesia primitiva, ventum est ad aream Nachon, id est, aream praeparatam, gentium videlicet Ecclesiam, fidei veritate consecrandam, de qua Joannes ait: Quia permundabit aream suam. ( Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mt, 3] Ubi sacerdos qui arcam incautius quasi corrigendo tetigit, mox a Domino percussus occubuit. Quia Judaeorum populus dum gentibus invidet, salutis se munere privat; dum legem vult Evangelio miscere, utriusque sibi gratiam tollit.
• Liber 3, Caput 6
  • Factum est igitur quadringentesimo et octogesimo anno egressionis filiorum Israel de terra Aegypti in anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus regis Salomonis super Israel: aedificare coepit domum Domino, ( R3, 6, 1) etc. Quod dicitur, in anno quarto mense Zio, ipse est mensis secundi regis Salomonis super Israel, ( R3, 6, 1) ordo sensus est: in anno quarto regis Salomonis super Israel mense Zio, ipse est mensis secundus. Mensem autem secundum Maium dicit. Namque Aprilis, quo Pascha celebratur, principium mensium apud Hebraeos primus erat in mensibus anni. Ex quo manifeste claret, quod mox, peracto Pascha, coepit aedificare domum Domini, et consecratus mystica solemnitate populus, manus ad mysticum opus misit. Fit autem commemoratio egressionis ex Aegypto quando tabernaculum aedificari coeptum est, ut admoneatur lector quot annorum tempus inter aedificationem utriusque domus transierit; et huic quoque summae temporis sacramentum inesse spirituale cognoscat. Quater namque centeni et viceni quadringentos et octoginta faciunt. Quatuor autem evangelicae perfectioni apte conveniunt, propter ipsum evangelistarum numerum. Centum doctrinae legali, propter annos legislatoris totidem. In quo etiam numero virorum, gratiam sancti Spiritus primitiva suscepit Ecclesia, patenter ostendens quia qui lege legitime utuntur, id est, qui Christi in ea gratiam cognoscentes amplectuntur, jure Spiritus ejus gratia replentur, qua in charitate ejus amplius ignesCant. Diximus autem per tabernaculum quod fecit Moyses et filii Israel in deserto, synagogam: per templum vero quod Salomon et filii Israel cum proselytorum et gentilium auxilio construxit, Ecclesiam gentium posse designari. Permansit autem cultus et religio tabernaculi annos quadringentos et octoginta, ac sic templum aedificari incepit. Quod autem quarto anno regis Salomonis aedificari coepta est domus Domini, potest eo referri mystice quod post repletam dispensationem Dominicae incarnationis, quae in quatuor Evangelii libris scripta est, misso de coelis Spiritu sancto, Ecclesiae structura coepit. Et quod mense secundo coepta est, potest ad electionem gentium referri, quae secundo loco post Israel aedificationem in se sui suscepere creatoris. Unde et secundus mensis in lege concessus est ad faciendum Pascha his, qui immundi super animam, vel in via procul positi, ( Nb, 9) ad faciendum in primo mense Pascha occurrere nequirent. Ubi nos apertissime designati sumus, qui immundi super morte animae nostrae et procul adhuc positi a populo Dei, non potuimus primum Pascha facere, quod in carne et sanguine agni fiebat. Celebramus autem hodie Pascha secundum, quod in corpore et sanguine Redemptoris nostri, a quo quaesiti et mundati sumus, actum est. In quo autem loco templum sit aedificatum, manifestius in libro Paralipomenon ostenditur, ubi scriptum est: Et coepit Salomon aedificare domum Domini in Jerusalem in monte Moria, qui demonstratus fuerat David patri ejus in loco quem paraverat David in area Ornan Jebusaei. ( Ch2, 3) Aedificatur ergo domus Domini in Jerusalem, hoc est, in visione pacis, quia dilatata per totum orbem Ecclesia in una eademque fide et veritatis catholicae societate consisTit. Namque in scissura mentium Deus non est; sed factus est in pace locus ejus, et habitatio ejus in Sion. ( Ps, 75, 3) [mauvais référencement: Ps, 75] Aedificatur in monte, videlicet in ipso Domino Salvatore, de quo Isaias ait: Et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium. ( Mi, 4, 1 et Es, 2, 2) [mauvais référencement: Ps, 2] Et ipse de se in Evangelio ait: Non potest, inquit, civitas abscondi super montem posita. ( Mt, 5, 14) [mauvais référencement: Mt, 5] Ipse est enim mons montium, qui de terra quidem per originem assumptae carnis ortus est, sed omnium terrigenarum potentiam ac sanctitatem singularis culmine dignitatis transcendit. In quo nimirum monte civitas sive domus Domini constructa est, quia si non in illo radicem figat, spes et fides nostra nulla est. Qui recte mons Moria, id est, visionis, vocatur: quia electos suos, quos ad aeternam suae claritatis visionem conservat, in hac interim vita laborantes videre et adjuvare dignatur. « Qui demonstratus fuerat David patri ejus. » Ostensus namque erat David, sicut et caeteris prophetis venturus in carne Dominus. Bene idem locutus in area erat Ornan Jebusaei: quia et Ecclesia areae solet vocabulo designari: dicente Joanne de Domino: Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam. ( Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mt, 3] Ornan, qui interpretatur illuminatus; et erat natione Jebusaeus: natione quidem gentiles significat; nomine autem eosdem illustrandos a Domino atque in filios Ecclesiae commutandos ostendit: quibus merito dicit Apostolus: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino. ( Ep, 5) Jebus eadem est civitas quae et Jerusalem, et Jebus quidem interpretatur conculcata; Jerusalem autem visio pacis. In qua quandiu Ornan gentilis regnabat, Jebus dicta est; cum vero in ea David locum holocausti emeret, cum Salomon in ea templum Domino aedificaret, non jam Jebus, sed Jerusalem vocata est, quia nimirum gentilitas quandiu divini cultus nescia perdurabat; conculcabatur et illudebatur ab immundis spiritibus, ad simulacra muta, prout ducebatur, sequens. Cum vero illam gratia sui Conditoris respexit, continuo pacis in se et locum invenit et nomen.
• Liber 4, Caput 23
  • Reversusque est Josias Jerusalem, et praecepit omni populo, dicens: Facite phase Domino Deo vestro, secundum quod scriptum est in libro foederis hujus ( R4, 23, 20 et R4, 23, 21), etc. Quod autem praedictus rex ejectis idolis de terra, necnon pythonibus et ariolis et omnibus immunditiis atque abominationibus ablatis, in octavo decimo anno regni sui Domino phase celeberrimum fecisse legitur, moraliter docet nos, ut purgemus primum terram cordis nostri ab omnibus vitiis et mundemus actus nostros ab omni inquinamento peccatorum, et ab operibus mortuis, ut servire possimus Deo viventi. Sicque gratum Domino celebramus pascha non utique in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et veritatis ( 1Co, 5). Secundum allegoriam autem Josias iste typum tenet Domini Salvatoris qui salus et fortitudo Domini merito dicitur, quia ipse est de quo Scriptura dicit: Dominus fortis, Dominus potens in praelio ( Ps, 23, 8) [mauvais référencement: Ps, 23]. Et alibi: Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum ( Mt, 1, 21) [mauvais référencement: Mt, 1]. Ipse quidem zelo Dei mundat terram Juda et Jerusalem ab omnibus immunditiis et abominationibus, qui per prophetam dixit: Zelus domus tuae comedit me ( Ps, 68, 10) [mauvais référencement: Ps, 68]. De quo et Joannes ait: Cujus ventilabrum in manu sua, et purgabit aream suam ( Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mt, 3]. De quo et Malachias dicit: Ecce venit, dicit Dominus exercituum, quis poterit cogitare diem adventus ejus, et quis stabit ad videndum eum? Ipse enim quasi ignis conflans, et quasi herba fulloNum. Et sedebit conflans et emundans argentum, et purgabit filios Levi. Et colabit eos, quasi aurum, et quasi argentum, et erunt Domino offerentes sacrificia in justitia. Et placebit Deo sacrificium Juda et Jerusalem, sicut dies saeculi, et sicut anni antiqui. Et accedam ad vos in judicio, et ero testis velox maleficis, et adulteris, et perjuris, et qui calumniantur mercedem mercenarii, et humiliant viduas et pupillos, et opprimunt peregrinum, nec timuerunt me, dicit Dominus exercituum ( Ma, 3). Celebrat ergo Josias noster verum phase in octavo decimo anno regni sui, quando in octava aetate, generali resurrectione perpetrata, sanctos suos cum perfectione bonorum operum perducet ad aeternae beatitudinis denarium accipiendum, ejectis prius omnibus scandalis de regno ejus (voir: Mt, 13 et Mt, 20) . De quo praedictus propheta ait: Ecce enim dies veniet succensa, quasi caminus, et erunt omnes superbi, et omnes facientes impietatem stipula, et inflammabit eos dies veniens, dicit Dominus exercituum. Quae non relinquet eis radicem et germen. Et orietur vobis timentibus nomen meum Sol Justitiae. Et sanitas in pennis ejus. Et egrediemini, et salietis, sicut vituli de armento, et calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta pedum vestrorum ( Ma, 4). Et recte dictum est quod non factum fuerit phase tale a diebus Judicum, qui judicaverunt Israel, et omnium dierum regum Israel, et regum Juda, sicut in octavo decimo anno regis Josiae in Jerusalem, quia, ablatis figuris, veraciter in die judicii transibunt sancti de morte ad vitam, de corruptione ad gloriam: sicque in conspectu conditoris sui in coelesti Jerusalem in aeternum gaudebunt, quia videbitur Deus deorum in Sion ( Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 83]. Et civitas illa non eget sole, neque luna, ut luceant in ea. Nam claritas Dei illuminabit eam, et lucerna ejus Agnus est, et ambulabunt gentes in lumine ejus, et reges terrae afferent gloriam suam et honorem in illam, et portae ejus non claudentur per diem. Nox enim non erit illic. Et afferent gloriam et honorem gentium in illam, nec intrabit in eam aliquid coinquinatum, et faciens abominationem et mendacium, nisi qui scripti sunt in libro vitae Agni ( Ap, 21). Et nomen civitatis ex illa die, Dominus ibidem ( Ez, 35). Benedictus Dominus quoniam mirificavit misericordiam suam in civitate circumstantiae ( Ps, 30, 22) [mauvais référencement: Ps, 30].

Auctor incertus

• Liber 2, Caput 4
  • Congregavit autem David omnes electos ex Israel triginta millia. Surrexit itaque et abiit, et universus populus qui erat cum eo de viris Juda, ut adducerent arcam Dei super qua invocatum est nomen Domini exercituum, sedente cherubin super eam ( S2, 6, 1 et S2, 6, 2). Congregavit David omnes electos ex Israel triginta millia, quia DominusEcclesiam primitivam ex Israel instituit, non quidem omnem Israel, sed electosquosque sibi consocians; non enim omnes, qui ex Israel, ii sunt Israelitae; sed filii promissionis deputantur in semine (voir: Rm, 9, 8) . Qui triginta millia fuisse referuntur, id est fidei, operis, et speifirmitate perfecti; tria enim propter confessionem sanctae Trinitatis ad fidempertinent, decem propter decalogum legis opera, mille propter sui perfectionemad spem vitae aeternae, qua superius aliquid non est, sicut numero millenariomajor nullus est; si enim decem millia, si triginta millia, si etiam millemillia dixeris, non ipsum mille numerando transcendendo, sed per se vel perminores numeros saepius ducendo multiplicas. Tria ergo per decem multiplica, ne fides sine operibus mortua sit. Item triginta per mille multiplica, ut fides quae per dilectionem operatur,non alibi quam in coelis retributionem speret. Electi igitur ex Israel, populos recte credentes, operantes, sperantesinsinuant. Viri autem Juda qui erant cum David, ipsos populos et doctores, qui lateriChristi quasi familiarius adhaerebant, indicant; quo utroque stipatus exercitu,Domini arcam adducere, id est, Ecclesiam dilatare, et in eorum qui noncrediderunt cordibus inserere gaudet. Imponitur autem arca plaustro novo, ut novi Testamenti gratia renovatis inbaptismo mentibus infundatur, vinumque novum novis utribus mandetur. Erat quidem prius arca in domo Amminadab, qui erat in Gabaa; quia eadem quaenunc praedicatur Ecclesiae fides, et ante incarnationis Dominicae tempusflorebat in his qui patriarcharum prophetarumque sunt devotionem secuti. Amminadab enim, qui interpretatur Pater meus spontaneus, vel Abraham patremfidei, vel Moysen legislatorem significat, qui uterque in Gabaa custodit arcam,quia sublimi virtutis exemplo credentium pectora munit. Unde et Gabaa Collis interpretatur, qui est locus in civitateCariathiarim. Allata ergo foris arca, ludebat David et omnis Israel coram Domino ( S2, 6, 5)diversis musicorum generibus: quia mox inchoante novae gratiae praeconio,Dominus ad exhibendas Deo patri landes humilitatis omnes invitat dicens, Qui mihi ministrat, me sequatur ( Jn, 12, 26) ; alii dando per Spiritum sermonem scientiae, alii genera linguarum, alii gratiam curationum, etc. (voir: 1Co, 12, 8, 1Co, 12, 9 et 1Co, 12, 10) . Sed his atque hujusmodi charismatum generibus progrediente arca, id est,crescente Ecclesia primitiva, ventum est ad aream Naor, id est, areampraeparatam, gentium videlicet Ecclesiam fidei veritate consecrandam; de quaJoannes ait, Et permundabit aream suam ( Mt, 3, 12). Ibi sacerdos qui arcam incautius, quasi corrigendo tetigit, mox a Dominopercussus, occubuit: quia Judaeorum populus dum gentibus invidet, salutis semunere privat, dumque legem vult Evangelio miscere, utriusque sibi gratiamtollit. Et tenuit , inquit, eam, quoniam calcitrabant boves ( S2, 6, 6). Boves quippe calcitrare est, praedicatores Evangelii liberius circa fidemagere, neque secundum consuetudinem legis ingredi, sed sabbata, neomenias,circumcisionem victimasque spiritaliter interpretari. Quos velut errantes corrigere tentabant, qui descendentes de Judaea docebantfratres, quia nisi circumcidamini secundum morem Moysi, non potestis salvi fieri ( Ac, 15, 1); et de quibus Jacobus ad Paulum, Vides ,inquit, frater, quot millia sunt in Judaeis qui crediderunt, et omnes aemulatores sunt legis ( Ac, 21, 20)? Ob causam igitur sacerdotis occisi,noluit David ad se divertere arcam Domini in civitatem David, sed divertit eamin domo Obetedom Gethaei, quia respuentibus verbum Judaeis, ne amplius auditaet non suscepta praedicatio noceret, apostoli ab eis ablati et ad gentesimbuendas missi sunt. Unde et locus areae Naor, quae gentium fidem Domini gratiae praeparatamdemonstrat; Percussio Oza nuncupatur, videlicet quia illorum delicto salusgentibus advenit. Obetedom namque interpretatur Serviens homo; ille est utique de quo Dominusad Patrem, Constitues , inquit, me in caput gentium, populus quem non cognovi servivit mihi ( Ps, 17, 44 et Ps, 17, 45). Ubi et Judaeorum abjectionem, quasi Ozae mortem praemittens, ait: Eripies me de contradictionibus populi ( Ps, 17, 44). Nomen quoque urbis congruit, haec enim interpretatur Torcular, significanscrucem, in qua vitis vera calcari et exprimi dignata est, a qua cunctus gentiumpopulus merito Gethaeus appellari potest, cum dicitur: Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi ( Ga, 6, 14). Tres autem menses quibus ibidem arca demoratur, fides, spes, et charitas est;sicut enim diebus adimpletur mensis, ita singulae virtutes suis quaequepassibus ad perfectionem veniunt. Hi menses quousque plenitudo gentium intret, currere non cessant. Tandem rediens David arcam in civitatem David inducet, quia Dominus, Enoch etHelia praedicantibus, convertet corda patrum in filios. Boves et arietes immolans, hoc est, eos qui aream Domini triturant, et oviumejus ducatum gerunt, martyrii sanguine coronans, et ipse quoque suaeincarnationis et passionis exemplum eatenus Judaeis non creditum palammanifestans; hoc enim significat quod et ipse David accinctus erat ephot lineo ( S2, 6, 14), quod de terra procreatum multiplici labore ad candorem vestispervenit, veritatem humanae carnis inter flagella triumphantis ostendit. Verum cunctis exsultantibus, et ad arcae coelestis introitum hymnosresonantibus, sola Michol filia Saul arcam ducentibus abest, quin etiam perspeculum David humiliatum despicit: quia credentibus in mundi fine Judaeis,erunt nonnulli qui Christum professione, sed opere sequantur Antichristum;quibus merito congruit quod eadem Michol, quae ob figurandam instabilitatemcarnalium, Aqua omnis interpretatur, non uxor David, sed filia Saul,appellatur, quia qui fide tenus Christo serviunt, non illius regno coronandi,sed persecutorum ejus, quos imitati sunt, anathemate sunt damnandi. Verum si despiciant humilitatem Ecclesiae, condemnantur; nihilominus arcaDomini suum locum ingreditur, et ponitur in medio tabernaculi, quod tetenderatei David, id est, fides Ecclesiae praedicatur, proficit, inseritur cordibusomnium, quos Dominus ad vitam praeordinaverat aeternam. Offert David holocausta et pacifica coram Domino ( S2, 6, 17), fidem devotionemque Ecclesiae commendat Patri Christus, qui est ad dexteram Dei, qui etiaminterpellat pro nobis, qui in exemplum David fideles humilesque benedicens,salubris mysteriis pascit alimentis, partitur singulis collyridam panis unam ( S2, 6, 19), illius utique qui de coelo descendit et dat vitam mundo. Et assaturam bubulae carnis unam ( S2, 6, 19), illius scilicet vituli saginati quipro revertente ad patrem filio juniore mactatus, et igne passionis assatus estdicens: Ex aruit velut testa virtus mea ( Ps, 21, 16). Et similam frixam oleo ( S2, 6, 19), carnem videlicet a peccati labe mundissimam,sed ob humanae salutis uberrimam dilectionem, crucis sartagine tortam. Et merito una panis collyrida, et una carnis assatura datur, quia unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et pater omnium ( Ep, 4, 5 et Ep, 4, 6). Aliter haec munera fideles accipiunt, quando unus panis, et unum corpus multi sumus in Christo, et suae carnis singuli lasciviam castigantes,ac servituti subjicientes. Spiritus sancti igne decoquunt, necnon et fructus operum bonorum oleomisericordiae pinguissimos compassione proximi fervere faciunt. At contra filia Saul frustra cubiculum regis ingressa, nullus conceptiseminis fetus datur, quia qui verbum Dei aure tenus percipiunt, absque bonioperis prole diem perpetuae mortis exspectant. In hac historia beati regis et prophetae David, qua arcam Dei adduxisse narratur, moraliter humilitas approbata, superbia damnata, et temeritas vindicata monstratur, quia et ipse David coram arca Domini humiliter saltando non erubuit, mox promissionem filii Dei ex sua stirpe nascituri suscipere promeruit; et conjunx, quae eamdem illius humilitatem despexit, ejus semine fecundari non merita, perpetuae sterilitatis poenam luit; intueri enim libetquanta virtutum munera David perceperat, atque in his omnibus quam forti se humilitate servabat; quem enim non extolleret ora leonum frangere, ursor umbrachia dissipare, despectis prioribus fratribus elegi, reprobato rege ad regni gubernacula ungi, timendum cunctis uno lapide Goliam exsternere, a rege proposita exstinctis allophylis numerosa praeputia reportare, promissum tandem regnum percipere, cunctumque Israeliticum populum sine ulla contradictione possidere (voir: Greg, 27 et Moral, 26) ? Et tamen cum arcam Dei Hierusalem revocat, quasi oblitus praelatum se hominibus, admixtus populisante arcam saltat; et quia coram arca saltare, ut creditur, vulgi mos fuerat,rex se in divino obsequio per saltatum rotat. Ecce quem Dominus cunctis singulariter praetulit, sic se sub Domino etexaequando minis, et abjecta exhibendo contemnit; non potestas regni ad memoriam ducitur, non subjectorum oculis saltando vilescere metuit, non sehonore praelatum caeteris ante ejus arcam, qui honorem dederat, recognoscit;coram Deo egit debilia vel extrema, ut illa ex humililate solidaret, quae coram hominibus gesserat fortia. Quid de ejus factis ab aliis sentiatur ignoro, ego David plus saltantem stupeo quam pugnantem; pugnando quippe hostem subdidit, saltando autem coramDomino semetipsum vicit. Quem Michol Saul filia adhuc ex tumore regii generis insana, cum humiliatumdespiceret dicens, Quam gloriosus fuit hodie rex Israel, discooperiens se ante ancillas servorum suorum, et nudatus est, quasi nudetur unus de scurris ( S2, 6, 20); protinus audivit: Ante Dominum, qui elegit me potius quam patrem tuum ( S2, 6, 21); ac paulo post ait: Et ludam et vilior fiam plus quam factus sum, eroque humilis in oculis meis ( S2, 6, 22). Ac si aperte dicat: Et vilescere coram hominibus appeto, quia me coram Deoingenuum per humilitatem quaero. Sunt vero nonnulli qui de semetipsis humilia sentiunt, quia in honoribuspositi, nihil se esse nisi pulverem favillamque perpendunt; sed tamen coramhominibus viles apparere refugiunt, et contra hoc quod de se interius cogitant,quasi rigida exterius venustate palliantur. Et sunt nonnulli qui viles videri ab hominibus appetunt, atque omne quod suntdejectos se exhibendo contemnunt; sed tamen apud se introrsus quasi ex ipsomerito ostensae vilitatis intumescunt, et tanto magis in corde elati sunt,quanto amplius in specie elationem premunt: quae utraque elationis bella, magnaDavid circumspectione deprehendit, mira virtute superavit: quia enim desemeptiso intus humilia sentiens, honorem exterius non quaerit, insinuatdicens: Ludam, et vilior fiam ( S2, 6, 22). Et quia per hoc quod vilem se exterius praebuit, nequaquam interiusintumescit, adjungit: Eroque humilis in oculis meis ( S2, 6, 22). Ac si dicat: Qualem me exterius despiciens exhibeo, talem me interiusattendo. Quid ergo acturi sunt quos doctrina elevat, si David ex carne sua venturumRedemptorem noverat, ejusque gaudia prophetando nuntiabat, et tamen insemetipso cervicem cordis valida discretionis calce deprimebat, dicens: Eroque humilis in oculis meis ( S2, 6, 22)? Sacerdos quoque, qui arcaminconsiderata temeritate tetigit, ausus sui reatum immatura morte purgavit,minores deterioresque demonstrat, qui intelligere non valent, et despiciunt velfacta vel dicta meliorum; sed eo ab eis non temere reprehendenda sunt, quoapprehendi nequaquam veraciter possunt. Saepe aliquid a majoribus dispensatorie agitur, quod a minoribus errorputatur; saepe multa a fortibus dicuntur, quae idcirco infirmi dijudicant, quiaignorant, quod bene bobus calcitrantibus inclinata illa testamenti arcasignavit, quam Levites, qui casurum credens erigere voluit, mox sententiammortis excepit. Quid est namque mens justi, nisi arca testamenti? Quae gestata bobuscalcitrantibus inclinatur, quia nonnumquam etiam qui bene praeest, dumsubjectorum populorum confessione concutitur, ad dispensationis condescensionemex sola dilectione permovetur. Sed in hoc quod dispensatorie agitur, inclinatio ipsa fortitudinis, casusputatur imperitis, unde et nonnulli subditi contra hanc manum reprehensionismittunt; sed ad vitia ipsa sua temeritate deficiunt. Levites ergo quasi manum adjuvans tetendit, sed delinquens vitam perdidit;quia dum infirmi quique fortium facta corripiunt, ipsi a viventium sortereprobantur. Aliquando etiam sancti viri quaedam minimis condescendentes dicunt, quaedamvero summa contemplantes proferunt, dumque vim vel condescensionis velaltitudinis nesciunt, audacter haec stulti reprehendunt. Ecquid est justum de sua condescensione velle corrigere, nisi inclinatamarcam superba reprehensionis manu relevare? Quid est justum de inconditalocutione reprehendere, nisi motum ejus fortitudinis lapsum putare? Sed perditvitam qui arcam Dei tumide sublevat, quia nequaquam sanctorum recta corrigerepraesumeret, nisi de se prius meliora sensisset, unde et Levites isdem recteOra dicitur, quod videlicet Robustus Domini interpretatur, quia praesumptoresquique nisi audaci mente robustos se in Domino crederent, nequaquam meliorumfacta vel dicta velut infirma judicarent.
• Liber 3, Caput 8
  • Factum est igitur quadringentesimo et octogesimo anno egressionis filiorum Israel de terra Aegypti, in anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus, regis Salomonis super Israel, et aedificare coepit domum Domino ( R3, 6, 1). Domus Domini quam aedificavit rex Salomon in Hierusalem, in figura facta estsanctae universalis Ecclesiae, quae a primo electo usque ad ultimum, qui infine mundi nasciturus est, quotidie per gratiam regis pacifici sui, videlicetRedemptoris aedificatur; quae partim adhuc peregrinatur ab illo in terris,partim evasis peregrinandi aerumnis, cum illo jam regnat in coelis, ubi peractoultimo judicio tota est regnatura cum illo. Ad hanc domum pertinent electi angeli, quorum nobis similitudo in futura vitapromittitur, dicente Domino: Illi autem qui digni habentur saeculo illo et resurrectione ex mortuis, neque nubunt, neque ducunt uxores; neque enim ultra mori poterunt, aequales enim angelis sunt, et filii sunt Dei, et filii resurrectionis (voir: Mt, 22) . Ad hanc pertinet ipse Mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus ( 1Ti, 2, 5),ipso attestante cum ait: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud ( Jn, 2, 19). Quod exponens Evangelista subjunxit: Hoc autem dicebat de templo corporis sui (voir: 1Co, 3) . Dicit autem Apostolus de nobis: Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis? ( 1Co, 3, 16) Si ergo ille templum Dei per assumptamhumanitatem factus est, et nos templum ejus per inhabitantem ejus Spiritumefficimur, constat utique quia figuram omnium nostrum, et ipsius Dominividelicet et membrorum ejus, quae nos sumus, templum illud materiale tenuit;sed ipsius tamquam lapidis angularis singulariter electi et pretiosi infundamento fundati; nostri autem tamquam lapidum vivorum superaedificatorumsuper fundamentum apostolorum et prophetarum, hoc est, super ipsumDominum. Quod melius considerata ex ordine ipsius templi aedificatione patebit, ut inquibusdam videlicet figura ad ipsum Dominum, in quibusdam vero ad omnes electospertineat; in quibusdam intemeratam in coelis angelorum felicitatem, inquibusdam invictam in terris hominum patientiam describat; in quibusdam collatahominibus angelorum auxilia, in quibusdam remunerata cum angelis hominumcertamina demonstret. Designat eamdem domum Domini spiritalem, etiam tabernaculum quondam factum ineremo per Moysen. Verum quia illa domus in itinere quo ad terram repromissionis veniebatur,haec autem aedificabatur in ipsa terra repromissionis, et in civitateHierusalem, illud ut de loco ad locum crebro Levitarum ministerio portatum,tandem in terra repromissae haereditatis induceretur, haec ut mox in patriaipsa et in civitate regia constructa, inviolabili semper fundamentoconsisteret, donec inditum sibi figurarum coelestium munus impleret: potest inilla praesentis Ecclesiae labor et exsilium, in hac futura quies et beatitudofigurari. Vel certe quia illa a solis filiis Israel, haec autem a proselytis etiam etgentibus facta est, possunt in illa principaliter patres veteris Testamenti, etantiquus ille Dei populus; in hac autem congregata de gentibus Ecclesiafiguraliter exprimi: quamvis aedificium utriusque domus enucleatius spiritalisensu discursum, et labores praesentis Ecclesiae quotidianos, et praemia infuturo perennia, gaudiaque regni coelestis, et electionem primae de IsraelEcclesiae, et salutem omnium gentium in Christo, multis modis ostendaturinsinuare in figuris. Quod autem dicit: In anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus regis Salomonis super Israel ( R3, 6, 1), ordo sensus est: In anno quarto regis Salomonis, mensa Zio, ipse est mensis secundus: mensem autem secundum, Maiumdicit: nam Aprilis, quo Pascha celebratur, principium apud Hebraeos primus eratin mensibus anni. Ex quo manifeste claret quia mox peracto Pascha coepit aedificare domumDomino, et consecratus mystica solemnitate populus manus ad mysticum opusmisit. Fit autem commemoratio egressionis de Aegypto, quando tabernaculum aedificaricoeptum est, ut admoneatur lector quot annorum tempus inter aedificationemutriusque domus transierit, et hujus quoque summae temporis sacramentumspiritale cognoscat. Quater namque centeni et viceni quadringentos et octoginta faciunt; quatuorautem evangelicae perfectioni apte conveniunt propter ipsum evangelistarumnumerum; centum viginti doctrinae legali propter annos totidem legislatoris; inquo etiam numero virorum gratiam Spiritus sancti primaeva suscepit Ecclesia,patenter ostendens quia qui lege legitime utuntur, id est, qui Christi in eagratiam cognoscentes amplectuntur, jure spiritus ejus gratia replentur, quia incharitate ejus amplius ignescunt. Diximus autem per tabernaculum quod fecit Moyses et filii Israel in deserto,Synagogam, per templum vero quod Salomon et filii Israel cum proselytorum etgentilium auxilio construxit, Ecclesiam gentium posse designari. Permansit autem cultus et religio tabernaculi annos quadringentos etoctoginta ac sic templum aedificari incoepit, quia Scriptura veteris Testamentitanta perfectione redundat, ut si quis eam bene intellexerit, cuncta in se noviTestamenti mysteria contineat. Patres quoque veteris Testamenti tanta perfectione arcem perfectionistenuerunt, ut in nullo apostolis virisque apostolicis putandi sint esseminores. Permanebat tabernaculum usque ad constructionem templi in populo Dei perannos quadringentos et octoginta, id est, centum viginti per quatuormultiplicatos: quia ex tempore datae legis usque ad incarnationem Dominicam ettempus revelatae gratiae, non defuerunt viri qui in lege constituti Evangelicaper omnia perfectionem mente et opere servarent; non defuit Scriptura, quaegratiam novi Testamenti, in veteri propheticis intimaret eloquiis. Quod autem quarto anno regis Salomonis aedificari coepta est domus Domini,potest eos referri mystice, quod post expletam dispensationem Dominicaeincarnationis, quae in quatuor Evangelii libris scripta est, misso de coelisSpiritu sancto Ecclesiae structura coeperit; et quod mense secundo loco postIsrael aedificationem in se susceperit Creatoris. Unde et secundus mensis in lege concessus est ad faciendum Pascha, his quiimmundi super anima vel in via procul positi, ad faciendum in primo mensePascha occurere nequirent. Ubi nos apertissime designati sumus, qui immundi super morte animae nostrae,et procul adhuc positi a populo Dei, non potuimus primum Pascha facere, quod incarne agni et sanguine fiebat. Celebramus autem hoc Pascha secundum, quod in corpore et sanguine Redemptorisnostri, a quo quaesiti sumus et mundati, actum est. In quo autem loco templum sit aedificatum manifestius in libro Paralipomenonostenditur, ut scriptum est: Et coepit Salomon aedificare domum Domini in Hierusalem in monte Moria, qui demonstratus fuerat David patri ejus in loco quem paraverat David in area Ornan Jebusaei ( Ch2, 3, 1). Aedificatur ergo domus Domini in visione pacis, quia dilatata per orbemEcclesia in una eademque fide et veritatis catholicae societate consistit: namin scissura mentium Deus non est, sed factus est in pace locus ejus, ethabitatio ejus in Sion. Aedificatur in monte, videlicet in ipso Domino Salvatore, de quo Isaias ait: Et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium ( Es, 2, 2). Et ipse de se in Evangelio: Non potest , inquit, civitas abscondi super montem posita ( Mt, 5, 14); ipse enim est mons montium, qui deterra quidem per originem carnis assumptae ortus est, sed omnium terrigenarumpotentiam ac sanctitatem singularis culmine dignitatis transcendit. In quo nimirum monte civitas sive domus Domini constructa est, quia si non inillo radicem figat, spes et fides nostra nulla est. Qui recte mons Moria vocatur, id est, Visionis, quia electos suos quos adaeternam suae claritatis visionem conservat, in hac interim vita laborantesvidere et adjuvare dignatur: ipse est enim locus in quo obtulit Abraham Isaacfilium suum Domino, ac devotione obedientiae videri ab illo meruit. Unde et nomen accepit, de quo Dominus ait: Tolle filium tuum unigenitum, quem diligis Isaac, et vade in terram Visionis, atque offer eum in holocaustum ( Gn, 22, 2). Pro terra Visionis, in Hebraeo terram Moria habet. Et quia immolatio Isaac typus Dominicae passionis exstitit, recte in locoejusdem immolationis templum aedificatur, quia per fidem et mysterium Dominicaepassionis Ecclesia dedicata, crescit in templum sanctum Domino. De quo monte bene subditur: Qui demonstratus fuerat David patri ejus. Ostensus namque fuerat David, sicut et caeteris prophetis venturus in carneDominus, qui vocatam de gentibus Ecclesiam, per sacramenta ejusdem suaeincarnationis ablueret a peccatis, atque in domum sibi fidelem dilectamqueconsecraret. Bene autem additur: In loco quem paraverat David. Paraverat namque David psallendo, paraverunt alii prophetae vaticinando locumDomino, vero utique Salomoni, in quo domum aedificaret, quia corda auditorumsuorum fide veritatis instituerunt, sedulo admonentes ut venientem in carne DeiFilium fideli ac devota mente susciperent: hinc etenim Dominus de paratis adcredendum sibi populis, ait discipulis: Levate oculos vestros, et videte regiones, quia albae sunt jam ad messem; et qui metit mercedem accipit, et congregat fructum in vitam aeternam, ut qui seminat simul gaudeat, et qui mittit ( Jn, 4, 35 et Jn, 4, 36). Quasi aliis verbis de aedificatione templi diceret: Levate oculos vestros, et videte ( Jn, 4, 35) locum, quia paratus est jam ad aedificandum domumDomini, et qui aedificat, docendo mercedem accipit, et congregat lapidespretiosos in vitam aeternam; ut et qui parat locum aedificio simul gaudeat, etqui aedificat, id est, propheta praedicens venturum, et apostolus venientempraedicans Dominum, una simul in illo mercede potiantur. Bene autem idem locus in area erat Ornan Jebusaei, quia Ecclesia vocabuloareae solet designari, dicente Joanne de Domino: Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam ( Mt, 3, 12). Ornan, qui interpretatur Illuminatus, et erat natione Jebusaeus, nationequidem gentiles significat, nomine autem eosdem illustrandos a Domino atque infilios Ecclesiae commutandos ostendit, quibus merito dicat Apostolus: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino (voir: 1Th, 5) . Jebus eadem est civitas quae et Hierusalem. Et Jebus quidem dicitur Conculcata; Hierusalem autem Visio pacis. In qua quamdiu Ornan gentilis regnabat, Jebus dicta est; cum vero in ea Davidlocum holocausti emeret, et cum Salomon in ea templum Domino aedificaret, nonjam Jebus, sed Hierusalem vocata est: quia nimirum gentilitas quamdiu divinicultus nescia perdurabat, conculcabatur, et illudebatur ab immundis spiritibus,simulacra muta prout ducebatur sequens; cum vero illam gratia sui Conditorisrespexit, continuo pacis in se et locum invenit et nomen dicente de ipsaDomino: Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur ( Mt, 5, 9). Cum ergo Ornan in hac civitate regnum adhuc haberet, Jebus vocabatur; at cumlocum areae suae cum bubus ac tribulis venderet David regi, nomen Hierusalemaccepit: quia persistens in sua adhuc obstinatione gentilitas, conculcabaturquasi vilis et abjecta a malignis spiritibus. Porro cum omnia sua vendere, ac vero regi offerre didicit, non ultraconculcari a daemonibus ac vitiis potuit, sed internae pacis, quam cum suoconditore haberet, magis compos effecta est.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 1, Caput 1
  • Samuel autem post mortem Heli regebat Israelem. (voir: S1, 7) Congregato autem omni populo exclamavit ad Dominum pro Israel, et exaudivit eum, (voir: et S1, 7, 7) (voir: S1, 7, seq) et cum offeret holocaustum; accedentibus alienigenis ad pugnam contra populum Dei, intonuit Dominus super eos, et confusi sunt. Et ceciderunt coram Israel, atque superati sunt. Tunc assumpsit Samuel lapidem unum, et posuit eum inter Masphat et Siceleg ( S1, 7, 12). Et ut interpretes septuaginta transtulerunt: inter Masphat novam et veterem. Vocavitque nomen ejus, lapis adjutorii, et dixit: usque adhuc auxiliatus est nobis Deus ( S1, 7, 12). Masphat interpretatur intentio: Lapis ille adjutorii, medietas est Salvatoris; per (quem) quam transeundum est a Masphat vetere ad novam, id est ab intentione, quae exspectabatur in carnali regno, quod erat beatitudo falsa, ad intentionem, quae per novum testamentum exspectatur in regno coelorum, ubi est beatitudo verissima: quia (qua), quoniam nihil est melius, usque huc auxiliatur Deus (voir: S1, 12, S1, 17 et S1, 18) . Iste Samuel invocavit nomen Domini, et exaudivit eum Deus, et in tempore messis pluviam impetravit. Pluvia enim in sanctis Scripturis verba sunt Evangelii, sive legis, sicut Moises dicit: Exspectetur sicut pluvia eloquium meum; et descendant sicut ros verba mea. ( Dt, 32, 2) Hanc igitur pluviam dedit mundo Christus in tempore messis, id est quando gentes colligi oportebat: (ut) unde (voir: Mt, 3, 12) sicut frumentum in horreis, sic inter Ecclesiae sinum congregentur.
• Liber 2, Caput 3
  • (voir: S1, 7, 1 et S2, 6, 4) Erat quidem prius arca in domo Aminadab, qui erat in Gabaa, quia eadem quae nunc praedicatur Ecclesiae fides, et ante Incarnationis Dominicae tempus florebat in his qui patriarcharum prophetarumque sunt devotionem secuti. Aminadab enim, qui interpretatur pater meus spontaneus, ( additur et) vel Abraham patrem fidei, (et) vel Moysen legislatorem significabat, qui utique in Gabaa custodit arcam, quia sublimi virtutis exemplo credentium pectora munit. Unde et Gabaa collis interpretatur, qui est locus in civitate Cariathiarim. Elata ergo foris arca ludebat David, et omnis Israel coram Domino diversis musicorum generibus, quia mox inchoante novae gratiae praeconio Dominus ad exhibendas Deo Patri laudes humilitatis, omnes invitat, dicens: Qui mihi ministrat me sequatur ( Jn, 12, 26) [mauvais référencement: Jn, 12] : alii dando per spiritum sermonem sapientiae, alii sermonem scientiae, alii genera linguarum, alii gratiam curationum ( 1Co, 12, 8, 1Co, 12, 10 et 1Co, 12, 28), etc. Sed his atque hujusmodi charismatum generibus progrediente arca, id est, crescente Ecclesia primitiva, ventum est ad aream Nachor ( Nachon ), id est, aream praeparatam, gentium videlicet Ecclesiam, fidei veritate consecrandam, de qua Joannes ait: Et permundabit aream suam ( Mt, 3, 12). Ibi sacerdos, qui arcam incautius, quasi corrigendo tetigit, mox a Domino percussus occubuit: quia Judaeorum populus dum gentibus invidet, salutis se munere privat, dumque legem vult Evangelio miscere, utriusque sibi gratiam tollit.