Evangelium secundum Matthaeum

Gregorius I (540-604)

• Liber 1, Caput 1
  • Nam aequalem non habuit, qui dum humano generi excellenti vita, et verbo consuluit, singulari munere dare potuit dona Redemptionis. Unde et Paulus ait: Abundantiam gratiae, et donationis, et justitiae accipientes; in vita regnabunt per unum Jesum Christum ( Rm, 5, 17). Hanc excellentiae suae dignitatem per semetipsum Judaeis improperans, ait: Si opera non fecissem in eis, quae nemo alius fecit, peccatum non haberent ( Jn, 15, 24). Excellentiam quoque pulchritudinis ejus Psalmista considerans dixit: Speciosus forma prae filiis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis ( Ps, 44, 3). Singulare bonum Redemptionis Isaias in eo testificans, ait: Vere languores nostros ipse tulit, et iniquitates nostras ipse portavit ( Es, 53, 4). Singularem quoque dignitatem ejus, aeternus genitor ostendens, a magnifica gloria clamavit dicens: Hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui. ( Mt, 3, 17, Mt, 17, 5 et 1P, 2, 17). Unus vir erat, quem Petrus confitens, ait: Non est aliud nomen datum sub coelo, in quo oporteat nos salvos fieri ( Ac, 4, 12). Hanc excellentiae ejus magnitudinem Paulus asserit, dicens: Dominus exaltavit illum, et dedit illi nomen, quod est super omne nomen ( Ph, 2, 9). Et quia excellentia virtutis ejus non solum electos homines, sed etiam cunctos beatos angelos superat, Hebraeis hunc praedicans Paulus, dicit: Qui cum sit splendor gloriae, et figura substantiae ejus, portansque omnia verbo virtutis suae, purgationem peccatorum faciens, sedet ad dexteram majestatis in excelsis, tanto melior angelis effectus, quanto differentius prae illis nomen haereditavit. Cui enim dixit aliquando angelorum: Filius meus es tu, ego hodie genui te? Et rursum: Ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi in filium. ( He, 1, 3, He, 1, 4 et He, 1, 5) Recte ergo vir unus dicitur, cui nemo comparatur. Sed quem tantum agnovimus, audiamus jam unde esset.

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 1
  • Et abiit mulier in viam suam et comedit, vultusque illius non sunt amplius in diversa mutati. Et factum est post circulum dierum, concepit Anna et peperit filium, vocavitque nomen ejus Samuel, eo quod a Domino postulasset eum. ( S1, 1, 18, S1, 1, 19 et S1, 1, 20) Post circulum ergo dierum, id est post anni reditum, peperit Anna puerum,vocavitque nomen ejus Samuel. Samuel qui interpretatur postulatio Dei, sive nomen ejus Deus,quia auctor nativitatis ejus Deus erat, qui ab sterili exoratus concessit haberefilium, quidignus haberetur in templo Dei cunctis diebus assistere ad servitiumejus. Qui superius non solum vir, sed vir unus appellatur, quia videlicet non in diversavagabundus, vel mobilis atque instabilis, sed firmus atque inconcussus persistens virunus erat. Et non solum vir unus dicitur ille, qui firmus perseverat, sed omnes competentesunus dicuntur, unam sapientiam omnes habentes, qui unum Christum Jesum confitentur, inuno Spiritu Dei replentur. Unusquisque insipientium non est unus, sed multi. Unde Scriptura: Stultus ut luna mutatur. ( Ec, 27) Luna cum videtur una esse per substantiam, per mutationem dierum semper ipsaalia est et diversa. Sic et peccatores, qui mutantur asapientia et scientia, et diversa concupiscunt,instabiles efficiuntur in omnibus viis suis. Ecce historiam praelibavimus, sed spiritualem intellectum necesse est ut brevitertandem tangamus: Vir enim iste Elcana, qui interpretatur Dei possessio,figuram gestavit unici Filii Dei, qui vera et specialis est Dei Patrispossessio. De ipso namque per Salomonem dicitur: Dominus possedit me initio viarum suarum. ( Pr, 8) Et Pater de ipso: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui. ( Mt, 3, 17 et Mt, 17, 5) [mauvais référencement: Mt, 3 et Mt, 17] Et idem Filius in Evangelio: Pater in me manens, ipse facit opera: qui bene vir unus dicitur. ( Jn, 14, 10) [mauvais référencement: Jn, 14] Unus autem appellatur Deus, non de numero, sed quia nunquam a semetipso alterefficitur, ideo nunquam mutatur. UndePsalmista: Tu autem idem ipse es et anni tui non deficient. ( Ps, 101, 28) [mauvais référencement: Ps, 104] Armathaim Sophim, quae interpretatur excelsa vel specula,coelestem significat Jerusalem. De qua ad nos veniens, eamdem speculationem et docuit, imo et ad eamdempossidendam sua morte reparavit. In qua ipse sedens ad dexteram Patris, interpellat pro nobis secundum quodApostolus ait: Advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum justum, ( 1Jn, 2) etc. Qui bene filius dicitur, filii Jeroham, filii Eliu, filii Suph Ephrataeus. Jeroham quippe misericors interpretatur: Eliu vero, Deus meus:Suph, effundens: quae nomina, sicut nobis videtur, jure ad Deum Patremreferuntur. Ipse est misericordia nostra, quia sua miseratione actum est, ut unigenitus Filiusad nos veniens, suocruore nos redimeret, juxta quod Apostolus ait: Sic enim dilexitDeus mundum, ut Unigenitum suum daret pro nobis (voir: Jn, 3) . Qui in passione, pro nobis laborans, aiebat: Deus meus, Deus meus, ut quid me dereliquisti?. ( Ps, 21, 2) [mauvais référencement: Ps, 21] Unde Suph effundens dicitur, quia ad nos sinus suae pietatis eum decoelestibus effudit, ut semetipsum exinaniret, atque quodammodo effunderet, et genushumanum liberaret. Unde per Salomonem in Canticis canticorum dicitur: Unguentum effusum est nomen tuum. ( Ct, 1) Nomen ergo Dei unguentum effusum est, quando ab immensitate divinitatis suae,ad naturam nostram se exterius effudit, et ab eo quod erat invisibilis, visibilem sereddidit. Si enim se non effunderet, nequaquam nobis se innotesceret. De quaeffusione Paulus ait: Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit, ( Ph, 2) et reliqua. Quod Paulus ait exinanivit, hoc Salomon dixit, effudit. Qui jureEphrataeus dicitur, Ephrataeus frugifer interpretatur. Quod bene eidem unigenito Dei Filio convenit: ipse enim omnibus donis Spiritussancti et virtutibus abundans habetur. Hinc Isaias ait: Requievit super eum spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, ( Es, 2) et reliqua. Sequitur: Habuitque uxores duas, nomen uni Phenenna, et nomen secundae Anna. Fueruntque Phenennae filii. Annae autem non erant liberi, ( S1, 1, 12) et reliqua. Istae duae uxores,Anna videlicet, quae interpretatur gratia, et Phenenna,quae dicitur conversio, geminae plebis, hoc est Ecclesiae gentium etSynagogae, praetenderunt imaginem. Phenenna namque Synagogae typum praelibabat quae fecunda primum in filiisexstitit, quos Deo per praedicationem legis generare videbatur. Sed quia conversa est a fide patriarcharum et prophetarum ad infidelitatem,infecunda permanet. Anna vero sterilis, quae interpretatur gratia, Ecclesiam significabatgentium, quae gratia sancti Salvatoris cognoscitur esse redempta. Juxta quod Apostolus ait: Gratia enim Dei salvi facti estis per fidem, et non ex vobis, donum Dei est. ( Ep, 2) Et iterum: Vocabo non plebem meam, plebem meam, et non misericordiam consecutam misericordiamconsecutam, ( Rm, 9) etc. Quae sterilis dicitur, juxta quod scriptum est: Laetare, sterilis, quae non paris; erumpe et clama, quae non parturis, quia multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum. ( Es, 54) De qua etiam Psalmista ait: Qui habitare facit sterilem in domo, matrem filiorum laetantem. ( Ps, 112, 9) [mauvais référencement: Ps, 112] Quae olim sterilis a fecunditate prolis spiritualis, nunc Deo spiritualesfilios per fontem baptismatis, et gratiam Spiritus sancti gignere non desisTit. De quain Canticis canticorum Apostoli dicunt: Soror nostra parvula est, et ubera non habet. ( Ct, 8) Quid faciemus sorori nostrae, in die quando alloquenda est: Parvula, inquiunt,est quia mysterium praedicationis nondum sufficit subire, ut filios generans abintimis mysteriis,vel ut ex uberibus nutrire possit. Quid ergo tibi videtur, o Synagoga, de sorore nostra faciendum, quando alloquendaest, id est per verbi mysterium ducenda ad fidem, ut quae modo sterilis videtur possitfecunda spiritualiter filios generare? Synagoga tacente, ipse sponsus sive Apostoliquid fieri debeat, respondent: Si murus est, aedificemus super eum propugnaculaargentea, id est scientiam divinarum Scripturarum, ut possit non solum protegereinfirmos, sed etiam docere indoctos, ne semper sterilis permaneat. Ista enim quanquam tunc uxor esset in praedestinatione divinae gratiae, juxta quodsponsus loquitur de ea: Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilavi te, amica mea, ( Ct, 1) id est, tu adhuc in curribus Pharaonis subintus serviebas,subintus currebas ingentilitate, sed ego attendi quid de te per praedestinationem fecit: Equitatui meo te assimilavi, ( Ct, 1, 8) id est electis meis te similem attendi. Tamen quia nondum sponsus eam proprio sanguine redemerat, nec desponsaverat,sterilis habebatur, quia ei per fidem conjuncta non erat, sed Synagoga ei quodammodofilios per legem, ut diximus, parere videbatur. Haec enim breviter tangendo, ut diximus, sed in consequentibus post aliqua quaeinterpolata videntur, in historia prolata plenius describere conabimur. Erant alibi duo filii Heli, Hophni et Phinees, sacerdotes Domini. Quia historia luce clarius patet, ad spiritalem intellectum transducimur. Hophni namque, qui interpretatur discalceatus sine insania conversionis: et Phinees quoque, qui dicitur os mutum, scribas etPharisaeos significant Judaeorum. Qui bene filii Heli dicuntur, qui typum tenebat sacerdotii Judaeorum proptersacrificia carnalia legis et sacerdotii ipsorum. Ipsi enim scribae et Pharisaei dum suam, juxta Apostolum (voir: Rm, 10) , voluerunt statuere justitiam, et justitiae Dei contemnentes, noluerunt essesubjecti, nec ipsum recipere quem lex et prophetae praedixerunt esse venturum,degenerantes a fide patriarcharum et prophetarum, ad insaniam infidelitatis conversi,os mutum meruerunt habere, a vero sacerdotio Christi et confessione veri sacerdotis,de quo scriptum est: Juravit Dominus et non poenitebit eum, tu es sacerdos in aeternum secundumordinem Melchisedeh. ( Ps, 109, 4) [mauvais référencement: Ps, 109] Et quia Ecclesiam sibi, proprie quae Christo debebatur, qui erat verus sponsus,tanquam propriam vindicare voluerunt, et noluerunt suscitare semen fidei in nominedefuncti fratris, id est Christi, juxta quod in lege scriptum erat, non meruerunt essein sorte eorum. De quibus ait Apostolus: Et calceati pedes in praeparatione Evangelii pacis. ( Ep, 6) Et de quibus per prophetam dicitur: Quam speciosi pedes eorum qui annuntiant bona. ( Rm, 10) Et ideo nudi et discalceati a vera fide et dignitate sacerdotiiremanserunt. Quod pertimescebat agere Joannes quando dicebat eis, Non sum ego Christus: venit enim fortior me post me, cujus non sum dignus ut solvam corrigiam calceamenti ejus. ( Jn, 1, 27) [mauvais référencement: Jn, 1] Ac si diceret: Ego redemptorisvestigia denudare non valeo, quia nomen sponsimihi immeritus non usurpo. Quod quia scribae et Pharisaei indebite usurpare conati sunt videlicet nomensponsi sibi et non Christo tribuere, et insuper e contrario contempserunt, imo infaciem conspuere non dubitaverunt: jure nomen illorum dicitur domus discalceati, sicut in lege scriptum est (voir: Dt, 25) . Ac per hoc nudi remanserunt ab omni dignitate, et discalceati ab exemplispatriarcharum et prophetarum. Unde Silo quidem eis congruit, ubi sacerdotes fuisse leguntur. Silo namque dimissio ejus, vel petitio interpretatur: quia enimipsi expetierunt Pilatum, ut dimitteret Barabbam, et Jesum traderet eis (voir: Mt, 27) . Unde ad insaniam crudelitatis conversi, clamabant dicentes: Si dimittis eum, non esamicus Caesaris. ( Jn, 19, 12) [mauvais référencement: Jn, 19] Et item: Crucifige, crucifige eum. ( Lc, 23, 21) [mauvais référencement: Lc, 23] Merito dimissi fuerunt, et derelicti a Deo, exuti ab omni bonitate, traditisunt gentibus, et amiserunt sacerdotium et regnum, et torpore infidelitatis nudi,frigescunt inter gentes. Sequitur: Dedit ergo Elcana Phenennae et filiis ejus et filiabus partes. Annae autem dedit partem unam tristis, quia Annam diligebat. ( S1, 1, 4 et S1, 1, 5) Jam enim superius inculcavimus quod Phenenna typum tenuit Synagogae, quae a Deoquidem partes cum filiis et filiabus (quantum juxta anagogen pertinet) percepit,videlicet temporalia bona terrae promissionis. Juxta quod per Psalmistam dicitur: Dedit eis regiones gentium et labores populorum possederunt, ut custodiantjustificationes ejus, et legem ejus requirant: ( Ps, 104, 44 et Ps, 104, 45) [mauvais référencement: Ps, 104] et quia primum credita sunt illis eloquia Dei, et legislatio, et testamentum,et repromissio, et reliqua. Quanquam ingrata fuisset, Annae autem dedit partem unam tristis. Pars enim ista quam conditor rerum Annae, hoc est Ecclesiae gentium contulit,naturale ingenium possumus accipere, per quod Deum agnoscere poterat. De quo praedicator egregius ad Romanos describens ait: Invisibilia enim ipsius a creatura mundi, per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur. ( Rm, 1) Sempiterna quoque ejus virtus ac divinitas: unde de sapientibus hujus mundipraemisit, dicens: Quia quod notum est Dei, manifestum est illis. ( Rm, 1) Deus enim illis manifestavit, sed bene ait, tristis, quia Dominusconcluserat vulvam ejus. Denique quia spiritualiter Deo generare filios non poterat anxie ferebat, scilicetquia nondum advenerat tempus miserendi ejus, ut a sua sterilitate aperiretur, etspirituali gratia fecundaretur. Cujus fecunditatem longe considerans Isaias, clamabat: Laetare, sterilis, quae non paris, ( Es, 54) et reliqua. Post hanc sterilitatem, tristis erat Ecclesia, quia non solum non pariebat filios,verum etiam a gratia Dominicae incarnationis, et ab amissione legis sterilem sevidebat. Sed ut hoc perpendere potuisset, per naturale ingenium intellexit. Quia ipsam Dominus diligebat, scilicet non qualis tunc erat, sed qualis inpraedestinatione futura erat. Sed quia hanc praedestinationem et futuram gratiam Synagoga ignorabat,gentilitatem despiciebat,et insuper etiam odio insequebatur. Nam sequitur: Affligebat quoque eam aemula ejus, et vehementer angebat, intantum, ut exprobraret quod conclusisset Dominus vulvam ejus. ( S1, 1, 6) Nulli igitur legenti dubium est, quod Synagoga Judaeorum Ecclesiam gentiumpersecuta est, et propter idololatriae cultum contemnebat et exprobrabat. Denique etiam ipsa primitiva Ecclesia ignorans mysterium salvationis ipsius,Petrum redarguere volebat, quare ingressus esset ad Cornelium et manducaret cumgentilibus. Sed Petrus cum divinam gratiam eis retulisset, glorificaverunt Deum (voir: Ac, 2) . De qua etiam despectione idololatriae, Ecclesia ex gentibus Synagogae respondit,dicens: Noli me considerare quod fusca sim, quia decoloravit me sol. ( Ct, 1) Ac si apertedixisset: Inde fusca sum, unde peccatrix, quia me sol decoloravit,id est creator meus in errore positam me deseruit, et radios suae districtionissubtraxit. Ego in errorem lapsa sum, unde et subjungit: Filii matris meae pugnaverunt contra me. ( Ct, 1) Filii matris, immundi intelliguntur spiritus, quia ab una gratia benignitatiset potentiae Dei, nos et angeli conditi sumus. Et ex eo quod rationales sumus, quasi quamdam societatem fraternitatis habemus:quia tamen cadentes angeli, et ante adventum Salvatoris, et quotidie contra Ecclesiamgentium bellum gerunt, dicat: Filii matris meae pugnaverunt contra me. ( Ct, 1) Ac si dicat, quia creator meus in gentilitate me deseruit, filii matris meae pugnaverunt contra me. ( Ct, 1) Noli me despicere, o Synagoga, quia si nigra sum per meritum, formosa sum perdivinae praedestinationis gratiam. Sed ideo Synagoga contemnit Ecclesiam, quia attendebat qualis erat, sed ignorabat,ut diximus, qualis futura erat. Verum postea considerans Ecclesiam per naturale ingenium ornatam, divina scilicetillustratam gratia venire ad Christum, ait: Quae est ista, quae ascendit per desertum sicut virgula fumi, ex aromatibus myrrhae et thuris, et universi pulveris pigmentarii? ( Ct, 111) Nam admiratur quomodo gentium populus, nullo circumcisionis mysterio emundatus,nullis prophetarum admonitionibus instructus, subito ab infimis voluptatibus perdesertum gentilitatis et idololatriae, ad alta virtutum culmina, et ad amplexus sponsiascendisset.Et bene ait: Sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris, et universi pulveris pigmentarii, ( Ct, 3) id est igne amoris accensa, vel omni nisu virtutum ad coelestia tendit. Per myrrham, mortificatio carnalium voluptatum. Per thus, puritas orationum: et in diversis pulveribus pigmentarii omnium virtutumodor accipitur. Unde alibi stupens Synagoga dicit, Nescivi, anima mea conturbavit me, propter quadrigas Aminadab . ( Ct, 6) Ac si dixisset, Nescivi, o Ecclesia gentium, dona gratiae spiritualis in teesse, sed anima mea conturbavit me propter inductionem Novi Testamenti, et evangelicaequadrigae. Aminadab quippe interpretatur populus meus spontaneus, id est Christusqui sponte gratiam suam contulit Ecclesiae, qui per totum jam vehitur orbem.Sed quia eamdem gratiam nondum adhuc perceperat Ecclesia, sed sterilis permanebatet tristabatur, recte subinfertur: Porro illa flebat, et non capiebat cibum. Dixit ergo ei Elcana vir suus: Anna, cur fles? et quare non comedis? et quamobrem affligitur cor tuum: Nunquid non ego melior sum tibi quam decem filii? ( S1, 1, 7 et S1, 1, 8) Ait enim: Porro illa flebat et non capiebat cibum. ( S1, 1, 7) Hoc est quod beatus Job ex eadem Ecclesia gentium, quae adventum suiRedemptoris desiderabat loquitur, dicens: Nunquid rugiet onager cum habuerit herbam? ( Jb, 6) Quid per onagrum, id est agrestem asinum, nisi gentilis populus designatur?quem sicut natura extra stabula disciplinae edidit, ita vagus in voluptatum suarumcampo permansit. VIta namque beati Job attestante, cognoscimusexspectasse Redemptorisadventum multos etiam ex gentilibus. Herba ergo onagri est haec ipsa mediatoris incarnatio, per quam ipsa gentilitasjam satiatur. Quia enim per prophetam dicitur: Omnis caro fenum, universitatis conditor ex nostra substantia carnem sumens fenum fieri voluit, ne nostra in perpetuum fenum caro remaneret. ( Es, 90) Tunc ergo herbam onage. invenit, cum gentilis populus gratiam divinae incarnationis accepit. Sed quia diu vota electorum gentilium dilata sunt, longo tempore redemptionem suamexspectando gemuerunt, et non meruerunt eamdem gratiam percipere, qua fecundarentur etsaturarentur illo cibo de quo Dominus ait: Qui manducat carnem meam, et bibit sanguinemmeum, in me manet, et ego in eo. ( Jn, 6, 57) [mauvais référencement: Jn, 6] Bene dictum est: Porro Anna flebat, et non capiebat cibum. ( S1, 1, 7) Et quia Ecclesia perseveravit in prece pro eadem Redemptoris gratia, tandemipse per mysterium suae incarnationis consolationem adhibuit. Unde et dicitur: Anna, cur fles? nunquid non ego melior tibi quam decem filii? ( S1, 1, 8) Verum est, inquam, verum quod loquitur sermo divinae consolationis: melior estEcclesiae vir suus, Dominus scilicet Christus, quam decem filii. Decem namque filii illi significantur, quos per legem Synagoga Deo ederevidebatur, sed multoties plus eum diligit, imo gratiam Evangelicae praedicationis,quae per ipsum data est, quam illos quos carnaliter pariebat. Diligit ipse Ecclesiam, et diligitur. Scriptum namque est: Dilectus meusmihi, et ego illi (voir: Ct, 2) . Adeo diligit Ecclesia Christum, ut non solum omnia contemnat pro ipso, adversascilicet et prospera mundi, verumetiam mori non formidet pro dilectione ejus. De cujus dilectione (quanquam aliter intelligatur) in Canticis canticorum dicitur, Fortis est ut mors dilectio, ( ct, 8) sed quia Ecclesia in eadem gratia atque dilectione quam percepit, perseveravit,recte quibusdam interpositis de ipsa dicitur, vultusque ejus non sunt amplius indiversa mutati. Nequaquam enim Ecclesia a cognitione fidei, et dilectione sui Redemptoris immutataest, neque evelli in diversa declinando potuit, ab ipsa devotionis gratia quampercepit. Caeterum quantum ad historiae fidem pertinet, bene ait: Vultusque ejus non sunt ampliusin diversa mutati. ( S1, 1, 18) Videlicet quia quod ad Deum postulavit, ex fide credens, adipisci se nondubitavit: sive quia in vero affectu compunctionis permansit, usque dum adepta essetquod postulavit. Hic enim datur exemplum orandi, quia videlicet quisquis exaudiri desiderat, talisdebet perseverare, qualis in oratione inveniri se exoptat. Et si semel compunctionis gratiam percipit per puritatem mentis, debet in eademmunditia mentis persistere, et a nullo deviare per lasciviam, donec ad affectumvoluntatis, quod petit, perveniat. Imo donec prolem divinae contemplationis consequatur. Et si hoc voluerit non sufficit semel compungi, sed sedulo per compunctionisgratiam emundari, juxta quod per Psalmistam dicitur: Constituite diem solemnem in confrequentatione,usque ad cornu altaris. ( Ps, 117, 27) [mauvais référencement: Ps, 117] Dies solemnis est Domino, compunctio cordis nostri. Sed tunc in confrequentatione dies constituitur, cum ad lacrymas pro amore Dominiassidue mens movetur. Cui velut si diceremus, quandiu? subjungit, dicens usque ad cornu altaris. ( Ps, 117, 27) [mauvais référencement: Ps, 117] Cornu altaris est exaltatio sacrificii interioris, hoc est contemplatio divinaevisionis. Inde est quod anima quae jam per amorem compungi desiderat, in Canticiscanticorum, ait: Osculetur me osculo oris sui. ( Ct, 1) Toties enim anima osculatur Deum, quoties in ejus amore compungitur. Ait enim, Osculetur me osculo oris sui. ( Ct, 1) Ac si aperte dicat: « Tangat me gratia compunctionis suae, » vel certe, «osculum oris ejusest » perfectio pacis intimae, ad quam cum pervenerimus, nihilremanebit amplius quod quaeramus. Et ideo debemus in eadem gratia compunctionis tanquam Anna permanere, et nonvultum in diversa mutare, donec perveniamus ad prolem divinae contemplationis. Nos hactenus ista de Elcana, et duabus uxoribus ejus, ac partibus earum, etcaetera quae inseruimus, prout intelligere potuimus, et a traditore didicimus,describere conati sumus. Quae si cui displicuerint, et melius invenire potuerit: nos sequenda judicavimus,quia magis decrevimus alterius sensum sequi, quam pertinaciae deservire. Caeterum, his descriptis, ad ea quae sequuntur, Domino favente, stylum vertereconabimur: sed prius notandum quia nonnulli juxta ethicam disciplinam, id estmoralemquam aliter tropologiam nominant, Elcanam, qui interpretatur Domini possessio, sanctum quemlibet et perfectum praedicatorem intelligi volunt, cujusmentem Dominus possidet. Per duas vero uxores, Phenennam videlicet et Annam, activam et contemplativamvitam designant, Phenenna namque fecunda in filiis, quae dicitur conversio,activam; Anna vero sterilis, quae interpretatur gratia ejus, contemplativamdesignat vitam. Activa enim vita est, panem esurienti tribuere, verbo sapientiae nescientemdocere, errantem corrigere, ad humilitatis viam superbientem proximum revocare,infirmantis curam gerere, quae singulis quibusque expediant, dispensare. Quae non immerito significatur per Phenennam fecundam, quae interpretatur conversio, quia activamultas habet actiones quibus subvenire potestproximis. Ad quas necesse est, ut sollicite convertatur. Est enim fecunda in filiis et filiabus, quia fortia licet infirma videantur, incomparatione contemplationis gignit opera pariter infirma, quae significantur perfilios et filias. Contemplativa vita est vero, charitatem Dei quidem et proximi, tota menteretinere, sed ab exteriori actione quiescere, soli desiderio conditoris inhaerere, utnihil jam agere libeat, sed calcatis curis omnibus ad videndam faciem sui conditorisanimus inardescat. Haec enim significatur per Annam, quae interpretatur gratia, sedsterilem. Bene itaque sterilis dicitur, quia contemplativa vita prout est nullus penetrarevalet. Sive quia nullus eam perfecte praedicare sufficit quod sentit, ut eampraedicandoplures filios gignere possit. Unde non immerito per Annam, quae interpretatur gratia, figuratur: quianemo ad ipsam pervenire sufficit, nisi per divinam gratiam. Sed bene duas uxores habuisse describitur, quia perfectus quilibet praedicator nonest, nisi utramque vitam exercere noverit. Debet ex amplexibus Phenennae, transire ad complexus Annae: quia debet se priusexercere in activa, ut dum multos filios generaverit, possit postmodum adcontemplativam vitam arctius accingi, et toto desiderio in ejus contemplationeimmorari, et perfecta opera gignere. Quibus uxoribus et filiis et filiabus partes tribuet: quia summus vir siveinfirma, seu creaverit fortia opera, semper studet et in activa et in contemplativavita desudansamplius laborando, virtutibus virtutes subnectere ut perfectus inveniaturquandoque in contemplatione. Et ideo qui vult effici possessio Dei, has duas ducat uxores: activam scilicetprimum, ac deinceps transeat ad contemplativam. Seu, ut aliter dicamus, conjungat sibi eam, quae nobilior est, Annam, hoc estgratiam. Haec enim prima conjungitur homini per fidem, ubi Apostolus ait: Gratia enim Dei salvi facti estis per fidem. ( Ep, 2) Secundo conjungatur Phenennae, id est conversioni, quia post gratiamcredulitatis, sequi debet emendatio morum. Prima filios generat Phenenna, quia primi fructus proferuntur perconversionem. Nisi enim convertamur a malo, non poterimus effici patres de Anna, et generareSamuelem, qui hic interpretari potest, ubiipse Deus. Ubi enim spiritusgratiae est, ibi dicitur Deus. Unde Paulus ait: Et cadens in faciem, adorabit Deum, dicens: Vere, Deus in vobis est. ( 1Co, 14) Et ideo nisi praecedant opera conversionis, non possumus dona divini Spiritusgenerare. Et hoc orandum est sed sciendum est quia Deus non voce tantum invenitur, sedcorde. Unde beatus Job loquitur, dicens: Quis mihi tribuat auditorem, ut desiderium meum Omnipotens audiat? ( Jb, 31) Non ait, preces, sed desiderium meum. ( Jb, 31) Vere quippe postulatio non in voce oris est, sed in cogitationibuscordis. Hinc est quod ad Moysen dicitur: Quid clamas ad me? ( Ex, 4) cum penitus nihil loqueretur. Hinc est quod Anna superius ore quidem tacuit, et tamen tot sui desiderii vocesemisit. Sicut scriptumest: Porro Anna loquebatur in corde suo, tantumque labia illius movebantur. ( S1, 1, 13) Hinc Dominus in Evangelio dicit: Intra in cubiculum tuum et, clauso ostio, ora Patrem tuum, et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. ( Mt, 6, 6) [mauvais référencement: Mt, 6] Clauso quippe ostio, petit in cubiculo, qui tacenti ore in conspectusupernae pietatis fundit affectum mentis. Et vox auditur in abscondito, cum per sancta desideria silenter exauditur. Unde dicitur: Desiderium pauperum exaudivit Dominus. ( Ps, 9, 38) [mauvais référencement: Ps, 9] Et quia Anna ita Dominum postulavit, exaudiri pro filio promeruit. Quae concepit et peperit filium, vocavitque nomen ejus Samuel, eo quod a Domino postulasset eum. ( S1, 1, 20) [mauvais référencement: Ps, 9] Sic nimirum sancta Ecclesia orans per naturalem intellectum, gratiam fidei etmysterium incarnationis,cPs_9orde concepit, et ore confessionis gignere promeruit. Nam, juxta Apostolum: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. ( Rm, 10) Hinc est quod ad Cornelium angelus ait: Corneli, exauditae sunt orationes tuae, et eleemosynae tuae in conspectu Dei, ( Ac, 10) etc.-- « Quem filium vocavit (inquit) Samuelem. » Samuel, qui interpretatur nomen ejus Deus, Annae videlicet primogenitus et prophetiae gratia decoratus, quisalius intelligendus est, nisi Dominicus homo, Dominus scilicet ac Redemptor noster? Deipso enim scriptum est: Omnipotens ipse veniet et salvabit nos. ( Es, 35) Ipse etiam propheta dictus est, juxta quod Moyses ait: Prophetam suscitabitDominus Deus, tanquam me ipsum audietis (voir: Dt, 18 et Ac, 3, 7) , et reliquis denique ipse de semetipso dicit: Non est propheta sine honore, nisi in patria sua. ( Mt, 13, 57) [mauvais référencement: Mt, 13] Cui itaque Samuelis valde congruit interpretatio nominis, quia ipsum Deum ethominem confitetur omnis Ecclesia. De qua subnectitur.
• Liber 4, Caput 9
  • Althalia vero mater Ahaziae, videns mortuum filium suum, surrexit et interfecit omne semen regium. Sed Josaba filia regis Joram, soror Ahaziae Joas filium Ahaziae tollens, furata est de medio filiorum regis qui interficiebantur, et abscondit eum a facie Athaliae, ut non interficeretur, eratque cum ea in domo Domini clam sex annis, quia Josaba uxor erat Joiadae pontificis. ( R4, 11, 1, R4, 11, 2 et R4, 11, 3) Athalia igitur haec, quae semen David exstinguere moliebatur, et regiam stirpemdelere, bene impietatem exprimit Synagogae, quae per nequitiam mentis,seminis David,hoc est Christi, insidiatrix erat, et odium contra eum semper in corde gerebat, quaealiquando regnare videbatur cum legis caeremonias temporaliter observabat. Interpretatur Athalia temporalis Domini. Sed Josaba strenuitate (quaeinterpretatur saturitas Domini, id est Ecclesiae, in qua verae sunt deliciae)servatur Joas, qui interpretatur memoria Domini, Christus videlicet, in quomemoria est nominis Domini, ne per crudelitatem saevientis hostis interimatur incordibus electorum, magisque nutritur in domo Joiadae pontificis qui dilectus Domini sonat, de quo Patris vox ait: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui. ( Mt, 3, 17 et Mt, 17, 5) [mauvais référencement: Mt, 23] Cujus domus est sancta Ecclesia, ubi in sancta fide electorummanens, quotidiefacit augmentum corporis sui, donec tempore judicii, sceptrum regni et potentiamadversus eos extollet, qui eum deprimere cogitabant, et interfectricem sanctorumaeternis deputaverit poenis.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 4, Caput 10
  • Sed Josaba, filia regis Joram, soror Ochoziae, Joas filium Ochaziae tollens, furata est de medio filiorum regis, qui interficiebantur, et nutricem ejus de triclinio, et abscondit eum a facie Athaliae, ut non interficeretur. Eratque cum ea in domo Domini clam sex annis ( R4, 11, 2 et R4, 11, 3), quia Josaba uxor erat Joadae pontificis. Athalia igitur haec, quae semen David exstinguere moliebatur, et regiam stirpem delere, bene impietatem exprimit Synagogae, quae per nequitiam mentis seminis David, hoc est, Christi insidiatrix erat, et odium contra eum semper in corde gerebat. Quae aliquando regnare videbatur cum legis caeremonias temporaliter observabat. Interpretatur autem Athalia temporalis Domini. Sed Josabae strenuitas interpretatur saturitas Domini, id est, Ecclesiae, in qua verae sunt deliciae. Servatur Joas, qui interpretatur memoria Domini, Christus videlicet, in quo memoria est nominis Domini, ne per crudelitatem servientis hostis interimatur in cordibus electorum: magisque nutritur in domo Joadae pontificis, qui dilectus Domini sonat, de quo Patris vox ait: Hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui ( Mt, 3, 17) [mauvais référencement: Mt, 3 et Mt, 17]. Cujus domus est sancta Ecclesia, ubi in fide electorum manens quotidie facit augmentum corporis sui (voir: 1Ti, 3) , donec tempore judicii sceptrum regni et potentiam adversus eos extollat qui eum deprimere cogitabant, et interfectricem sanctorum aeternis deputaverit poenis (voir: Ap, 9) .

Auctor incertus

• Liber 3, Caput 21
  • Et finxit duas columnas aereas, decem et octo cubitorum altitudinis columnam utramque ( R3, 7, 15). Eae sunt columnae de quibus Paulus ait: J acobus, et Joannes, et Cephas, qui videbantur columnae esse, dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos in gentibus, illi autem in circumcisionem ( Ga, 2, 9). Quibus verbis quasi exponere videtur mysterium columnarum materialium, etquid videlicet figuraverint, et quare duae sint factae. Apostolus namque et doctores cunctos spiritales significant, fortes nimirumfide et opere et contemplatione ad superna erectos. Duae sunt autem, ut et gentes et circumcisionem praedicando in Ecclesiamintroducant. Stabant in porticu ante fores templi, et ingressum illius suo decore acpulchritudine ex utraque parte mirabiliter ornabant. Ostium autem templi Dominus est, quia nemo venit ad Patrem nisi per ipsum ( Jn, 14, 6); et sicut alibi dicit, Ego sum ostium, per me si quis introierit, salvabitur ( Jn, 10, 9). Quod videlicet ostium, columnae ab utroque latere coram positae circumstantcum minister sermonis utrique populo introitum regni coelestis ostendit, ut sia luce scientiae legalis quisque seu ex rigore gentilitatis, ad fidem Evangeliivenerit, habeat paratos eos qui sibi iter salutis et verbo demonstrent etexemplo. Vel certe quia de eis columnis in libro Paralipomenon ita scriptum est: Ipsasque columnas posuit in vestibulo templi, unam a dextris et alteram a sinistris ( Ch2, 3, 17). Ideo factae sunt duae columnae, atque ita dispositae, ut nobis et inprosperis et in adversis ingressum patriae coelestis ante oculos mentishabendum esse doceant: hinc enim Paulus, columna utique domus Dominiexcellentissima, per arma justitiae nos a dextris et a sinistris communiendosesse suis suorumque sedulis hortatur exemplis: ut nec prosperis delectati, necfracti adversis, a regia vitae via, qua ad promissam nobis haereditatem patriaecoelestis gradiendum est, ulla in parte declinemus. Notandum sane in hac sententia Paralipomenon quam posui, quod eadem porticustempli etiam vestibulum templi vocabatur; et quod in prophetis legimus, intervestibulum et altare orabant sacerdotes, inter porticum et altera holocaustorumdebemus intelligere. Bene autem utraque columna decem et octo cubitorum altitudinem haberememoratur; ter etenim seni decem et octo faciunt, tria vero ad fidem pertinerepropter sanctam trinitatem, sex ad operationem, quod in eo dierum numero mundussit factus, luce clarius est. Et tria per sex multiplicantur, cum justus ex fide vivit, et cognitionem piaecredulitatis exsecutione bonae actionis accumulat. Columna namque ante fores templi decem et octo cubitorum alta est, cumpraedicator quisque egregius palam cunctis insinuat, non nisi per fidem etopera justitiae nos ad supernae gaudia vitae posse pervenire; quamvis possit ethis altius intelligi, quod nomen JESU apud Graecos ab hoc numeroincipiat. Prima littera nominis Jesus apud eosdem decem secunda octo significat. Et apte decem et octo cubitorum altae sunt columnae domus Dei, quia doctores sancti, immo omnes electi ad eum finem bene vivendo intendunt, ut Conditorem suum facie ad faciem videre mereantur; neque enim ultra quid quaerant habebunt,cum ad eum qui est super omnia pervenient. Et linea cubitorum duodecim ambiebat columnam utramque ( R3, 7, 15). Linea duodecim cubitorum norma est apostolicae institutionis, quae nimirumlinea ambit columnam utramque, cum doctor sive Judaeis, sive gentibuspraedicare missus, ea tantum facere curat ac docere, quae sancta per apostolosaccepit ac didicit Ecclesia: nam si quis aliter vivere sive praedicarevoluerit, et vel apostolica decreta spernere, vel pro suo libitu nova quaelibetstatuere maluerit, non est talis columna templo Dei apta, quae dum apostolicastatuta sequi contemnit, quasi vel exilitate inertiae suae, vel elationistumidae crassitudine, duodecim cubitorum lineae non convenit. Has nimirum lineas Dominus columnis sui templi circumdedit, cum missis addocendas baptizandasque omnes gentes discipulis ait, Docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis ( Mt, 28, 20). Quisquis ergo servat ac docet omnia quaecumque mandavit apostolis Dominus,nec alia superadjiciens, neque horum quippiam praeteriens, ipse profecto columna in domo Dei, quae est Ecclesia, et firmamentum est veritatis, qualemfore Timotheum monuit apostolus Paulus (voir: 1Ti, 3) . Verum quia absque scientia Scripturarum non potest esse firma vel vita velloquela doctorum, apte subditur: Duo quoque capitella fecit, quae ponerentur super capita columnarum fusilia ex aere, quinque cubitorum altitudinis capitellum unum, et quinque cubitorum altitudinis capitellum alterum ( R3, 7, 16); capita etenim columnarum, hoc est, suprema pars earum, cordasunt fidelium doctorum; quorum Deo devota cogitatione, sicut capite membra, itaipsorum omnia et opera diriguntur et verba. Duo autem capitella, quae his capitibus erant superposita, duo suntTestamenta, quorum meditationi atque observantiae doctores toto animo subdunturet corpore. Unde bene utrumque capitellum quinque cubitos habebat altitudinis: quianimirum quinque libris Scriptura Mosaicae legis comprehensa est, quinque etiamsaeculi aetates tota veteris Instrumenti series complexa est. Novum vero Testamentum non alia nobis aliqua praedicat, quam quae Moysespraedicanda esse praedixerat, et prophetae. Unde Dominus Judaeis veteris Testamenti litterae frustra adhaerentibus, etgratiam novi spernentibus ait: Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi; de me enim ille scripsit ( Jn, 5, 46): scripsit enim de DominoMoyses, et multa figuraliter, et illud apertissime, cum promissum narratAbrahae per Dominum, quia in semine tuo benedicentur omnes familiae terrae ( Gn, 22, 18); et cum per se ipse dicit filiis Israel, quia prophetam vobis suscitabit Dominus Deus vester de fratribus vestris; tamquam me ipsum audietis, juxta omnia quaecumque locutus fuerit vobis (voir: Dt, 18) [mauvais référencement: Dt, 28] . Cujus praesagii discipulos vox Patris de coelo monuit, cum apparente illisDomino in gloria, inter ipsum Moysem et Eliam in monte sancto, ita intonuitdicens: Hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui; ipsum audite ( Mt, 17, 5) (voir: Mt, 3, 17) . Cum admirabili divinae operationis concordia, primo novi gratia Testamenti invelamine erat veteris abscondita, et nunc sacramenta veteris Testamenti suntper lucem novi revelata, quasi capitellum utriusque columnae quinque estcubitis altum, quia videlicet manifestum est quod in Testamento veteri ejussacramenta, vel in quinque libris legis praesignata, vel in quinque aetatibussunt omnia plenius comprehensa, evangelicae quoque perfectionis est insitagratia; sicque fit ut praedicator quisque egregius sive ad Judaeos, sivemittendus ad gentes, consono divinorum eloquiorum testimonio confirmatis,certam fidei et operis rectitudinem absque errore conservet, noveritque docensproferre de thesauro suo nova et vetera. Non solum autem Testamenta sibi invicem divinorum sacramentorum relationeconsentiunt, sed et omnes qui in eorumdem Testamentorum libris scripticontinentur electi, una fide praediti, eademque sunt ad invicem charitateconnexi. Unde apte de ipsorum capitellorum factura subinfertur: Et quasi in modum retis et catenarum sibi invicem miro opere contextarum, utrumque capitellum columnarum fusile erat ( R3, 7, 17) [mauvais référencement: Ch2, 3] . Quod in libro Paralipomenon ita scriptum est: Necnon et quasi catenulas in oracula, et superposuit eas capitibus columnarum ( Ch2, 3, 16). Species namque virtutum et similitudo in capitellis, varietas est virtutumspiritalium in sanctis; de qua Domino canitur in psalmo: Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate ( Ps, 44, 10): hocest, in vestitu fulgidae dilectionis, circumamicta varietate diversorumcharismatum; vel certe multiplex contexio catenarum et retis expansiomultifarias electorum personas insinuat; quae cum verbis sanctorumpraedicatorum fideliter auscultando atque obediendo adhaerent, quasi columnarumcapitibus superpositae retis e catenulae, miraculum suae connexionis cunctisaspectantibus praebent. Eae etenim catenae miro sibi in vicem sunt opere contextae, quia admirabiliprorsus gratia sancti Spiritus actum est ut vita fidelium et locis, et tempore,et gradu, et conditione, et sexu, et aetate multum secreta ad alterutrum, unaeademque fide ac dilectione sit conjuncta; nam quia haec conjunctio fraternajustorum, et locis et temporibus disjunctorum adunatione fiat doni spiritalis,sequentibus quoque verbis ostenditur, cum de factura capitellorum adjungitur: Septena versuum retiacula in capitello uno, et septena retiacula in capitello altero ( R3, 7, 17). Septenario namque numero Spiritus sancti gratia solet designari, Joanne attestante in Apocalypsi; qui cum vidisse se diceret agnum habentem cornua septem, et oculos septem ( Ap, 5, 6), mox exponendo subjunxit, qui sunt septem spiritus Dei missi in universam terram ( Ap, 5, 6). Quod propheta Isaias apertius explicat, cum de nascituro in carne Dominoloquens, Et requiescet , inquit, super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis; et replebit eum spiritus timoris Domini ( Es, 11, 2 et Es, 11, 3). Septena ergo versuum retiacula erant in capitello utroque, quia Patresutriusque Testamenti per gratiam unius ejusdemque Spiritus septiformis, utessent electi, acceperunt. Et perfecit columnas et duos ordines per circuitum retiaculorum singulorum, ut tegerent capitella ( R3, 7, 18). Duo quidem ordines erant retiaculorum in gyro capitelli, sed uterque ordoseptemplici versuum numero currebat, donec circumacto capitello, rursum in seipsum quasi circulo facto rediret. Haec figura testamenti in abdito est quare duo sint ordines retiaculorum, cumconstet geminae dilectionis esse virtutem, quando videlicet Deum ex toto corde,et tota anima, tota virtute, et proximum tamquam nos ipsos amarepraecipimur. Sed uterque ordo septem habet versuum retiacula, quia nec Deus absque gratiaSpiritus sancti potest amari, nec proximus; manet namque sententia veridica,quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris, non ex merito nostro, sedper Spiritum sanctum, qui datus est nobis. Ubi autem charitas Dei, ibi profecto et proximi diffunditur in cordibusfidelium, quia nimirum una sine altera nequaquam valet haberi. Facta sunt autem retiacula haec ut tegerent capitella, hoc est undique ingyro circumdarent: quia omnis Scripturae sanctae pagina, cum recteintelligitur, gratiam per omnia charitatis sonat ac pacis: capitella etenimvolumina divinorum eloquiorum, retiacula sunt vincula mutuae dilectionis. Et retiaculis teguntur capitella, cum sacra eloquia, ut ita dixerim, donocharitatis undique probantur esse vestita: nam et in eis quae in Scripturis nonintelligimus, charitas late patet. Bene autem de eisdem retiaculis sive capitellis adjungitur: Quae erant super summitatem malogranatorum ( R3, 7, 18). Malogranata namque, quorum natura est uno foris cortice multa grana interiuscircumdare, apte in figura sanctae ponuntur Ecclesiae, quae catholico uniusfidei munimine, innumera electorum agmina solet includere. Potest autem et uniuscujusque justi vitam moresque designare, velut plurimauno cortice grana circumplectens, multa cogitationum virtutumque spiritaliuminsignia, ne forte diffluant, firma fidei et humilitatis vallat custodia. Et apto prorsus mysterio capita columnarum malogranatis erant in gyrocircumdata, quia doctores sanctos necesse est vitam fidelium ad memoriamrevocare, eorumque semper exemplis actus suos ac sermones omni ex partecommunire; ne si aliter forte quam illorum habet regula vixerint aut docuerint,errent. Sicut ergo retiaculorum admiranda connexio unitatem designat fidelium, quaeest in vinculo pacis, ita etiam malogranatum eamdem ipsam typice insinuatunitatem; quae et innumeros per orbem populos, in una fidei catholicae regulacohibet. Vel certe mirabilis retiaculorum concatenatio manifestam omnium fideliumconcordiam demonstrat. Malogranatorum vero positio internas animi virtutes, quae ab aliis nequaquamvideri queunt, exprimit, patientiam videlicet, humilitatem, benignitatem,modestiam et caetera hujuscemodi. Et quasi pulcherrima foris pomorum superficies apparet, sed inclusa intusgranorum copia non apparet, cum pia sanctorum operatio palam cunctisostenditur, sed ea quae intus est, fidei, spei, ac dilectionis, caeterorumqueanimi bonorum gratia non cernitur. Cum vero dictum sit de retiaculis ut tegerent capitella quae erant supersummitatem malogranatorum, videtur, juxta ordinem operis ipsius, quiamalogranata fuerint facta in circuitu capitellorum a parte inferiori, atque exeisdem malogranatis orirentur retiacula, quibus capitella ex parte aliquategerentur. Patetque figura mysterii, quare facta sint retiacula, quibus capitellafuerint malogranatorum annexa: quae ad unam pene significationem, sivepersonarum, sive virtutum pertinent, spiritalium; scimus enim virtutes devirtutibus nasci, et sanctos ambulare de virtute in virtutem, donec videaturDeus deorum in Sion, qua virtute nulla potest major largiri. Unde et Apostolus, Scientes , inquit, quia tribulatio patientiam operatur, patientia vero probationem, probatio vero spem ( Rm, 5, 3 et Rm, 5, 4). Sed in ipso universali electorum collegio varie sibimet invicem succeduntpersonae justorum, minoresque majorum ac praedecessorum suorum gaudentfideliter adhaerere vestigiis, eorumque dictis sive scriptis, ne forte inerrorem labi possint, inniti. Retiacula ergo super summitatem malogranatorum sunt posita, cum concordiacharitatis perfectis fuerit superadjecta operibus; et cum utroque virtutismunere et operatione videlicet et charitate sanctorum vita clarescit, quasicirculum malogranatorum in capitellis columnae concatenatio retiaculorumsuperaddita comitatur. Et quoniam omnia virtutum dona praesentia ad aeternae gloriam remunerationis,quae per Evangelium nobis est promissa ac ministrata, respiciunt, aptesubjungitur: Capitella autem quae erant super capita columnarum, quasi opera lilii fabricata erant, in porticu quatuor cubitorum ( R3, 7, 19). Quid per lilia, nisi supernae claritatis patria, atque immortalitatisfloribus redolens, paradisi designatur amoenitas? Quid per quatuor cubitos,nisi evangelicus sermo, qui introitum nobis aeternae beatitudinis illiuspromittit, et iter quo ad hanc perveniatur, ostendit? Cum ergo sancti doctorespromissa nobis limina regni coelestis in quatuor sancti Evangelii librisostendunt, quasi capita columnarum opus in se lilii quatuor cubitosexhibent. Ubi notandum, juxta litteram, quia cum opus lilii in capitellis quatuorcubitorum esse memoratur, neque additur latitudinis aut altitudinis, lectorisutique judicio, utrum in altitudine an in latitudine intelligi debeat, relictumest. Constat autem, absque ulla prorsus dubietate, quia columna quam duodecimcubitorum restis ambiebat, quatuor cubitos habebat crassitudinis: omnis etenimcirculus quantum habet spatii in diametro, tantum habet ter in gyro. Denique mare aeneum, quod in diametro erat decem cubitorum, ut in sequentibuslegitur, consequenter habebat triginta cubitos in gyro. Verum quia dicitur opus lilii quatuor fuisse cubitorum, sive latitudinem, seudesignet altitudinem, nihilominus ratio figurae perspicua est, quia non nisiper Evangelium ex optatissima illa vox mundo insonuit, Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coelorum ( Mt, 3, 2). Quod vero sequitur, Et rursum alia capitella in summitate columnarum desuper, juxta mensuram columnae ejus ( R3, 7, 20), retiaculum juxta mensuramcolumnae dicitur, tantae altitudinis quantae erat et columna: cujus tamenaltitudo quanta fuerit, minime narratur. Haec autem capitella, qualiacumque et quantacumque fuerint, non enim mensurameorum aperte Scriptura designat, more liliorum videntur apposita esse. De quorum factura si quid mysticum inquirere delectat, illam regni perennis sublimitatem potest non incongrue designare, quam nec oculus vidit, et caetera, usque diligentibus se. Post lilia etenim quatuor cubitorum, alia sunt apposita capitella, quorumaltitudo quanta fuerit, non dicitur: quia multa quidem de coelesti beatitudinein Evangelio legimus: quod videlicet ibi mundicordes Deum videbunt ( Mt, 5, 8); quod erunt aequales angelis Dei ( Lc, 20, 36); quod non nubent, neque nubentur ( Mt, 22, 30) [mauvais référencement: Lc, 20] , quia nec mori ultra poterunt (voir: Jn, 12) ; quod ubicumque est Christus, et ministri ejus erunt (voir: Jn, 14) ; quod manifestabit seipsum illis quod palam de Patre annuntiavit eis ( Jn, 16, 25); quod gaudium visionis ejus nemo tollet a vobis ( Jn, 16, 22); sed ipsae species horum quae diximus,ipse status et conversatio illius patriae coelestis, quo modo sese habeat,solis eis qui hanc intrare meruerint, ejus civibus patet. Unde bene factura sive altitudo horum capitellorum supra lilium erant, utincomprehensibilis esse terrestribus qualitas coelestis habitationisinsinuetur. De qua tamen hoc minime latet, quod omnes ibi communi felicitate divinaevisionis fruuntur, tanto quisque sublimius, quanto mundiores ad videndum eumoculos cordis habuerit; qui enim dixit, Omnes timentes Dominum, pusilli cum majoribus (voir: Ap, 19, 5) , ipse dixit, Quia tu reddes unicuique secundum opera ejus ( Rm, 2, 6). Communis ergo ibi benedictio omnium erit electorum; attamen pro distinctaqualitate operum multae sunt mansiones beatorum in una eademque domo Patrisaeterna in coelis. Quod in harum quoque factura columnarum mystice reor esse designatum, cumdicitur, Et rursum alia capitella in summitate columnarum desuper ( R3, 7, 20). Juxta mensuram quippe columnae fiunt capitella desuper, cum sancti doctores,immo omnes electi eorumdem doctorum vestigia sequentes, praemia supernaeretributionis secundum merita piae recipiunt operationis. Retiacula quoque fiunt secundum capitella, quia juxta modum dilectionis quasibi ad invicem in hac vita fraternitatis sancta copulata est, supernorumquoque civium societati, in praesentia sui Conditoris conjungitur incoelis. Verum quod eadem supernorum societas civium, utriusque populi fidelibustribuitur, recte subjungitur, Malogranatorum autem ducenti ordines erant in circuitu capitelli secundi ( R3, 7, 20). Diximus autem malogranata totius sanctae Ecclesiae typum tenere. Centenarius vero numerus, qui ad dexteram manum primus pervenit, nonnumquamin aeternae beatitudinis figura poni consuevit. Duplicatur autem hic numerus malogranatorum in circuitu capitelli secundi, utinsinuetur mystice quod utriusque Testamenti populus adunandus in Christo, adaeternae vitae sit introducendus coronam. Cui figurae convenit hoc quod de apostolis post resurrectionem Dominipiscantibus scriptum est, eum ipsum in littore stantem viderent: Non enim longe erant a terra, sed quasi cubitis ducentis, trahentes rete piscium ( Jn, 21, 8); per ducentos etenim cubitos rete plenum magnis piscibusdiscipuli ad Dominum trahunt, effectum suae resurrectionis in littore jammonstrantem: cum sancti praedicatores et Judaeis et gentibus verbum fideicommittunt, atque utriusque populi electos a fluctibus saeculi praesentisextractos, ad futurae gloriam pacis et immortalitatis perducunt. Et statuit duas columnas in porticum templi. Cumque statuisset columnam dexteram, vocavit eam nomine Jachim ( R3, 7, 21), Firmitas; similiter erexit columnam secundam, et vocavit nomen ejus Booz ( R3, 7, 21), In robore. Dextera columna, ut supra diximus, exprimit figuram doctorum qui primitivamin Hierosolymis instituerunt Ecclesiam; secunda eorum qui ad praedicandumgentibus destinati sunt. Vel certe dextera columna eos significat qui venturum in carne Dominumprophetando praedixerant; secunda illos qui hunc jam venisse et mundum sanguinesuo redemisse testantur. Et apte vocabulo simili ambae censebantur columnae, cum una Firmitas, alteraIn robore dicta est: ut una fidei et operis fortitudo cunctis inesse doctoribusmonstraretur, nostrisque temporibus inertia taciturnitatis notaretur. Ubi se nonnulli doctores, sacerdotes et columnas domus Dei videri atqueappellari volunt, cum nihil in se prorsus firmae Dei ad contemnendas saeculipompas ac desideranda bona invisibilia, nil habeant roboris ad corrigendum, nilindustriae saltem ad intelligendos eorum quibus praelati sunt errores.