V. 12 :
factum est ergo cum illa multiplicaret preces coram Domino ut Heli observaret os
eius
Poètes
Hildebertus Cenomanensis 1056-1133
liber 1 , v. 5. 6. : Anna sacerdoti reputatur Heli temulenta, Cum tacet in templo, flensque movet labia.
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Liber 1, Caput 1
Sed perfectus ordo praedicatoris, dum favores de lucro praedicationis
habere despicit, subditorum temporalia bona ambiendo non
tollit. Unde bene quoque illic subditur:
Et novacula non ascendet super caput ejus
(
S1, 1, 11). Novacula cum super caput ascendit, capillos
radit. Quid enim per capillos, qui corpori superfluunt, nisi
abundans terrenae substantiae copia designatur? Et quid per
novaculam, nisi malorum pastorum cupiditas exprimitur? Qua
novacula nati filii caput raditur, cum bona subditorum per praedicatorum
cupiditatem rapiuntur. Hinc namque et delinquenti Judaeae per
prophetam dicitur:
Pastores tui lupi vespere non relinquentes in mane
(
So, 3, 3). Vespere namque pastores lupi fiunt, quia
intenebrescente, atque decrescente in fine isto saeculo, rapere
subditorum bona non metuunt. Qui in mane non relinquunt, quia
dum temporalibus inhiant, inalbescente adventu futuri judicii, danda
sibi praemia non reservant. Quos nimirum Michaeas denotat,
dicens:
Prophetae qui seducunt populum meum, qui mordent dentibus
suis, et praedicant pacem; et si quis non dederit in ore eorum
quidpiam, sanctificant super eum praelium
(
Mi, 3, 5). Prophetae quippe populum Domini seducunt, cum
praedicatores reprobi auditorum suorum judicia confundunt. Et
mordentes dentibus pacem nuntiant, quia in appetitu suae rapacitatis,
dum terrena flagitiosorum dona suspiciunt, eis divinae indulgentiae
securitatem pollicentur. Super ipsos autem praelium
sanctificant, qui in ore eorum aliquid non dant, quia justos etiam
districtis sententiis terrent, qui eis pro voto terrena non
exhibent. Qui nimirum super caput filii novaculam ponunt, dum
praetextu charitatis coelestia praedicant, ut eis terrena per
cupiditatem tollant. Hanc certe novaculam quod sancta
Ecclesia in praedam subditorum non habeat, doctor egregius in semetipso
ostendit, dicens:
Non quaero datum, sed quaero fructum
(
Ph, 4, 77). Hinc item dicit:
Qui Evangelium annuntiat, de Evangelio
vivat. Ego autem non sum usus hac
potestate
(
1Co, 9, 14 et
1Co, 9, 15). Qui enim necessaria non curat a subditis alimenta
percipere, ostendit plane qua mundani contemptus sublimitate lucra
turpia et illicita dona confutaret. Anna igitur dum novaculam
non ascensuram super caput filii vovet, aperte mores sanctae Ecclesiae
insinuat, quae ad aeternam vitam electos loquendo parturit, sed
temporalia bona eorum per avaritiam nunquam tollit. Sed quia
hoc de Anna adhuc vovente, et non pariente dicitur, apte subinfertur:
Factum est autem, dum illa multiplicaret preces coram Domino,
ut Heli observaret os ejus.
(
S1, 1, 12)
Angelomus
Luxovensis(-c.895)
Liber 1, Caput 1
Factum est ergo cum illa multiplicaret preces coram Domino, ut Heli
observaret os ejus.Porro Anna loquebatur in corde suo, tantumque labia illius
movebantur, et vox penitus non audiebatur. Aestimavit igitur eam Heli temulentam,
dixitque ei: Usquequo ebria eris? Digere paulisper vinum quo mades. Respondens
Anna, Nequaquam (inquit), domine mi. Nam mulier infelix nimis ego sum, vinumque et
omne quod inebriare potest non bibi, sed effudi animam meam in conspectu Domini.
Ne reputes ancillam tuam quasi unam de filiabus Belial, quia ex multitudine
doloris et moeroris meilocuta sum usque in praesens.
(
S1, 1, 12,
S1, 1, 13,
S1, 1, 14,
S1, 1, 15 et
S1, 1, 16) Belial interpretatur absque jugo. Nota quod hi qui
ebrietatemsectantur, filii Belial vocitentur: hoc loco impletur illud quod scriptum
est,
Homo videt in facie, Deus autem intuetur cor,
(
S1, 16) quia Heli tantum os deprecantis Annae intuebatur, et vocem ejus penitus
nonaudiebat, sed motum labiorum cernebat, aestimabat ebriam esse. Illa
autem, quia sursum elevabat cor et confitebatur Domino in toto corde suo,respexit
Dominus ad orationem ejus, et non sprevit preces illius. Nobisque optimus
modus orandi ad exemplum datus est (sicut in sequentibus pleniusdicturi sumus), ut
non
in multiloquio formemus preces nostras ad Dominum, sed incompunctione cordis et
effusione lacrymarum, nos exaudiri ab eocredimus: quia
sacrificium Deo est, spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum Deus
non spernit
(
Ps, 50, 19) [mauvais référencement: Ps, 50]. Quod tunc digne fit, si, oratione completa, nos in eodem tenore
justitiaepermanebimus. Unde et sequitur.
Liber 1, Caput 1
Et abiit mulier in viam suam et comedit, vultusque illius non sunt
amplius in diversa mutati. Et factum est post circulum dierum, concepit Anna et
peperit filium, vocavitque nomen ejus Samuel, eo quod a Domino postulasset eum.
(
S1, 1, 18,
S1, 1, 19 et
S1, 1, 20) Post circulum ergo dierum, id est post anni reditum, peperit Anna
puerum,vocavitque nomen ejus Samuel. Samuel qui interpretatur
postulatio Dei, sive nomen ejus Deus,quia auctor nativitatis ejus
Deus erat, qui ab sterili exoratus concessit haberefilium, quidignus haberetur in
templo Dei cunctis diebus assistere ad servitiumejus. Qui superius non
solum vir, sed vir unus appellatur, quia videlicet non in diversavagabundus, vel
mobilis atque instabilis, sed firmus atque inconcussus persistens virunus
erat. Et non solum vir unus dicitur ille, qui firmus perseverat, sed omnes
competentesunus dicuntur, unam sapientiam omnes habentes, qui unum Christum Jesum
confitentur, inuno Spiritu Dei replentur. Unusquisque insipientium non est
unus, sed multi. Unde Scriptura:
Stultus ut luna mutatur.
(
Ec, 27) Luna cum videtur una esse per substantiam, per mutationem dierum semper
ipsaalia est et diversa. Sic et peccatores, qui mutantur asapientia et
scientia, et diversa concupiscunt,instabiles efficiuntur in omnibus viis
suis. Ecce historiam praelibavimus, sed spiritualem intellectum necesse est
ut brevitertandem tangamus: Vir enim iste Elcana, qui interpretatur Dei
possessio,figuram gestavit unici Filii Dei, qui vera et specialis est Dei
Patrispossessio. De ipso namque per Salomonem dicitur:
Dominus possedit me initio viarum suarum.
(
Pr, 8) Et Pater de ipso:
Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui.
(
Mt, 3, 17 et
Mt, 17, 5) [mauvais référencement: Mt, 3 et Mt, 17]
Et idem Filius in Evangelio:
Pater in me manens, ipse facit opera: qui bene vir unus dicitur.
(
Jn, 14, 10) [mauvais référencement: Jn, 14] Unus autem appellatur Deus, non de numero, sed quia nunquam a semetipso
alterefficitur, ideo nunquam mutatur. UndePsalmista:
Tu autem idem ipse es et anni tui non deficient.
(
Ps, 101, 28) [mauvais référencement: Ps, 104] Armathaim Sophim, quae interpretatur excelsa vel
specula,coelestem significat Jerusalem. De qua ad nos veniens,
eamdem speculationem et docuit, imo et ad eamdempossidendam sua morte
reparavit. In qua ipse sedens ad dexteram Patris, interpellat pro nobis
secundum quodApostolus ait:
Advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum justum,
(
1Jn, 2) etc. Qui bene filius dicitur, filii Jeroham, filii Eliu, filii Suph
Ephrataeus. Jeroham quippe misericors interpretatur: Eliu vero,
Deus meus:Suph, effundens: quae nomina, sicut nobis videtur, jure
ad Deum Patremreferuntur. Ipse est misericordia nostra, quia sua
miseratione actum est, ut unigenitus Filiusad nos veniens, suocruore nos redimeret,
juxta quod Apostolus ait: Sic enim dilexitDeus mundum, ut Unigenitum suum daret pro
nobis
(voir:
Jn, 3)
. Qui in passione, pro nobis laborans, aiebat:
Deus meus, Deus meus, ut quid me dereliquisti?.
(
Ps, 21, 2) [mauvais référencement: Ps, 21] Unde Suph effundens dicitur, quia ad nos sinus suae pietatis eum
decoelestibus effudit, ut semetipsum exinaniret, atque quodammodo effunderet, et
genushumanum liberaret. Unde per Salomonem in Canticis canticorum dicitur:
Unguentum effusum est nomen tuum.
(
Ct, 1) Nomen ergo Dei unguentum effusum est, quando ab immensitate divinitatis suae,ad
naturam nostram se exterius effudit, et ab eo quod erat invisibilis, visibilem
sereddidit. Si enim se non effunderet, nequaquam nobis se
innotesceret. De quaeffusione Paulus ait:
Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo,
sed semetipsum exinanivit,
(
Ph, 2) et reliqua. Quod Paulus ait exinanivit, hoc Salomon dixit,
effudit. Qui jureEphrataeus dicitur, Ephrataeus frugifer
interpretatur. Quod bene eidem unigenito Dei Filio convenit: ipse enim
omnibus donis Spiritussancti et virtutibus abundans habetur. Hinc Isaias
ait:
Requievit super eum spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus,
spiritus consilii et fortitudinis,
(
Es, 2) et reliqua. Sequitur:
Habuitque uxores duas, nomen uni Phenenna, et nomen secundae Anna. Fueruntque
Phenennae filii. Annae autem non erant liberi,
(
S1, 1, 12) et reliqua. Istae duae uxores,Anna videlicet, quae interpretatur
gratia, et Phenenna,quae dicitur conversio, geminae plebis, hoc
est Ecclesiae gentium etSynagogae, praetenderunt imaginem. Phenenna namque
Synagogae typum praelibabat quae fecunda primum in filiisexstitit, quos Deo per
praedicationem legis generare videbatur. Sed quia conversa est a fide
patriarcharum et prophetarum ad infidelitatem,infecunda permanet. Anna vero
sterilis, quae interpretatur gratia, Ecclesiam significabatgentium, quae
gratia sancti Salvatoris cognoscitur esse redempta. Juxta quod Apostolus
ait:
Gratia enim Dei salvi facti estis per fidem, et non ex vobis, donum Dei
est.
(
Ep, 2) Et iterum:
Vocabo non plebem meam, plebem meam, et non misericordiam consecutam
misericordiamconsecutam,
(
Rm, 9) etc. Quae sterilis dicitur, juxta quod scriptum est:
Laetare, sterilis, quae non paris; erumpe et clama, quae non parturis, quia
multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum.
(
Es, 54) De qua etiam Psalmista ait:
Qui habitare facit sterilem in domo, matrem filiorum laetantem.
(
Ps, 112, 9) [mauvais référencement: Ps, 112] Quae olim sterilis a fecunditate prolis spiritualis, nunc Deo spiritualesfilios
per fontem baptismatis, et gratiam Spiritus sancti gignere non desisTit. De quain
Canticis canticorum Apostoli dicunt:
Soror nostra parvula est, et ubera non habet.
(
Ct, 8) Quid faciemus sorori nostrae, in die quando alloquenda est: Parvula,
inquiunt,est quia mysterium praedicationis nondum sufficit subire, ut filios generans
abintimis mysteriis,vel ut ex uberibus nutrire possit. Quid ergo tibi
videtur, o Synagoga, de sorore nostra faciendum, quando alloquendaest, id est per
verbi mysterium ducenda ad fidem, ut quae modo sterilis videtur possitfecunda
spiritualiter filios generare? Synagoga tacente, ipse sponsus sive Apostoliquid fieri
debeat, respondent: Si murus est, aedificemus super eum propugnaculaargentea, id est
scientiam divinarum Scripturarum, ut possit non solum protegereinfirmos, sed etiam
docere indoctos, ne semper sterilis permaneat. Ista enim quanquam tunc uxor
esset in praedestinatione divinae gratiae, juxta quodsponsus loquitur de ea:
Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilavi te, amica mea,
(
Ct, 1) id est, tu adhuc in curribus Pharaonis subintus serviebas,subintus currebas
ingentilitate, sed ego attendi quid de te per praedestinationem fecit:
Equitatui meo te assimilavi,
(
Ct, 1, 8) id est electis meis te similem attendi. Tamen quia nondum sponsus
eam proprio sanguine redemerat, nec desponsaverat,sterilis habebatur, quia ei per
fidem conjuncta non erat, sed Synagoga ei quodammodofilios per legem, ut diximus,
parere videbatur. Haec enim breviter tangendo, ut diximus, sed in
consequentibus post aliqua quaeinterpolata videntur, in historia prolata plenius
describere conabimur. Erant alibi duo filii Heli, Hophni et Phinees,
sacerdotes Domini. Quia historia luce clarius patet, ad spiritalem
intellectum transducimur. Hophni namque, qui interpretatur
discalceatus sine insania conversionis: et Phinees quoque, qui
dicitur os mutum, scribas etPharisaeos significant Judaeorum. Qui
bene filii Heli dicuntur, qui typum tenebat sacerdotii Judaeorum proptersacrificia
carnalia legis et sacerdotii ipsorum. Ipsi enim scribae et Pharisaei dum
suam, juxta Apostolum
(voir:
Rm, 10)
, voluerunt statuere justitiam, et justitiae Dei contemnentes, noluerunt
essesubjecti, nec ipsum recipere quem lex et prophetae praedixerunt esse
venturum,degenerantes a fide patriarcharum et prophetarum, ad insaniam infidelitatis
conversi,os mutum meruerunt habere, a vero sacerdotio Christi et confessione veri
sacerdotis,de quo scriptum est:
Juravit Dominus et non poenitebit eum, tu es sacerdos in aeternum
secundumordinem Melchisedeh.
(
Ps, 109, 4) [mauvais référencement: Ps, 109] Et quia Ecclesiam sibi, proprie quae Christo debebatur, qui erat verus
sponsus,tanquam propriam vindicare voluerunt, et noluerunt suscitare semen fidei in
nominedefuncti fratris, id est Christi, juxta quod in lege scriptum erat, non
meruerunt essein sorte eorum. De quibus ait Apostolus:
Et calceati pedes in praeparatione Evangelii pacis.
(
Ep, 6) Et de quibus per prophetam dicitur:
Quam speciosi pedes eorum qui annuntiant bona.
(
Rm, 10) Et ideo nudi et discalceati a vera fide et dignitate
sacerdotiiremanserunt. Quod pertimescebat agere Joannes quando dicebat eis,
Non sum ego Christus: venit enim fortior me post me, cujus non sum dignus ut
solvam corrigiam calceamenti ejus.
(
Jn, 1, 27) [mauvais référencement: Jn, 1] Ac si diceret: Ego redemptorisvestigia denudare non valeo, quia nomen
sponsimihi immeritus non usurpo. Quod quia scribae et Pharisaei indebite
usurpare conati sunt videlicet nomensponsi sibi et non Christo tribuere, et insuper
e
contrario contempserunt, imo infaciem conspuere non dubitaverunt: jure nomen illorum
dicitur domus discalceati, sicut in lege scriptum est
(voir:
Dt, 25)
. Ac per hoc nudi remanserunt ab omni dignitate, et discalceati ab
exemplispatriarcharum et prophetarum. Unde Silo quidem eis congruit, ubi
sacerdotes fuisse leguntur. Silo namque dimissio ejus, vel
petitio interpretatur: quia enimipsi expetierunt Pilatum, ut dimitteret
Barabbam, et Jesum traderet eis
(voir:
Mt, 27)
. Unde ad insaniam crudelitatis conversi, clamabant dicentes:
Si dimittis eum, non esamicus Caesaris.
(
Jn, 19, 12) [mauvais référencement: Jn, 19] Et item:
Crucifige, crucifige eum.
(
Lc, 23, 21) [mauvais référencement: Lc, 23] Merito dimissi fuerunt, et derelicti a Deo, exuti ab omni bonitate, traditisunt
gentibus, et amiserunt sacerdotium et regnum, et torpore infidelitatis nudi,frigescunt
inter gentes. Sequitur:
Dedit ergo Elcana Phenennae et filiis ejus et filiabus partes. Annae
autem dedit partem unam tristis, quia Annam diligebat.
(
S1, 1, 4 et
S1, 1, 5) Jam enim superius inculcavimus quod Phenenna typum tenuit Synagogae, quae a
Deoquidem partes cum filiis et filiabus (quantum juxta anagogen pertinet)
percepit,videlicet temporalia bona terrae promissionis. Juxta quod per
Psalmistam dicitur:
Dedit eis regiones gentium et labores populorum possederunt, ut
custodiantjustificationes ejus, et legem ejus requirant:
(
Ps, 104, 44 et
Ps, 104, 45) [mauvais référencement: Ps, 104] et quia primum credita sunt illis eloquia Dei, et legislatio, et testamentum,et
repromissio, et reliqua. Quanquam ingrata fuisset, Annae autem dedit partem
unam tristis. Pars enim ista quam conditor rerum Annae, hoc est Ecclesiae
gentium contulit,naturale ingenium possumus accipere, per quod Deum agnoscere
poterat. De quo praedicator egregius ad Romanos describens ait:
Invisibilia enim ipsius a creatura mundi, per ea quae facta sunt intellecta
conspiciuntur.
(
Rm, 1) Sempiterna quoque ejus virtus ac divinitas: unde de sapientibus hujus
mundipraemisit, dicens:
Quia quod notum est Dei, manifestum est illis.
(
Rm, 1) Deus enim illis manifestavit, sed bene ait, tristis, quia
Dominusconcluserat vulvam ejus. Denique quia spiritualiter Deo generare
filios non poterat anxie ferebat, scilicetquia nondum advenerat tempus miserendi ejus,
ut a sua sterilitate aperiretur, etspirituali gratia fecundaretur. Cujus
fecunditatem longe considerans Isaias, clamabat:
Laetare, sterilis, quae non paris,
(
Es, 54) et reliqua. Post hanc sterilitatem, tristis erat Ecclesia, quia non
solum non pariebat filios,verum etiam a gratia Dominicae incarnationis, et ab
amissione legis sterilem sevidebat. Sed ut hoc perpendere potuisset, per
naturale ingenium intellexit. Quia ipsam Dominus diligebat, scilicet non
qualis tunc erat, sed qualis inpraedestinatione futura erat. Sed quia hanc
praedestinationem et futuram gratiam Synagoga ignorabat,gentilitatem despiciebat,et
insuper etiam odio insequebatur. Nam sequitur:
Affligebat quoque eam aemula ejus, et vehementer angebat, intantum, ut
exprobraret quod conclusisset Dominus vulvam ejus.
(
S1, 1, 6) Nulli igitur legenti dubium est, quod Synagoga Judaeorum Ecclesiam
gentiumpersecuta est, et propter idololatriae cultum contemnebat et
exprobrabat. Denique etiam ipsa primitiva Ecclesia ignorans mysterium
salvationis ipsius,Petrum redarguere volebat, quare ingressus esset ad Cornelium et
manducaret cumgentilibus. Sed Petrus cum divinam gratiam eis retulisset,
glorificaverunt Deum
(voir:
Ac, 2)
. De qua etiam despectione idololatriae, Ecclesia ex gentibus
Synagogae respondit,dicens:
Noli me considerare quod fusca sim, quia decoloravit me sol.
(
Ct, 1) Ac si apertedixisset: Inde fusca sum, unde peccatrix, quia me sol
decoloravit,id est creator meus in errore positam me deseruit, et radios suae
districtionissubtraxit. Ego in errorem lapsa sum, unde et subjungit:
Filii matris meae pugnaverunt contra me.
(
Ct, 1) Filii matris, immundi intelliguntur spiritus, quia ab una gratia benignitatiset
potentiae Dei, nos et angeli conditi sumus. Et ex eo quod rationales sumus,
quasi quamdam societatem fraternitatis habemus:quia tamen cadentes angeli, et ante
adventum Salvatoris, et quotidie contra Ecclesiamgentium bellum gerunt, dicat:
Filii matris meae pugnaverunt contra me.
(
Ct, 1) Ac si dicat, quia creator meus in gentilitate me deseruit,
filii matris meae pugnaverunt contra me.
(
Ct, 1) Noli me despicere, o Synagoga, quia si nigra sum per meritum, formosa sum
perdivinae praedestinationis gratiam. Sed ideo Synagoga contemnit
Ecclesiam, quia attendebat qualis erat, sed ignorabat,ut diximus, qualis futura
erat. Verum postea considerans Ecclesiam per naturale ingenium ornatam,
divina scilicetillustratam gratia venire ad Christum, ait:
Quae est ista, quae ascendit per desertum sicut virgula fumi, ex aromatibus
myrrhae et thuris, et universi pulveris pigmentarii?
(
Ct, 111) Nam admiratur quomodo gentium populus, nullo circumcisionis mysterio
emundatus,nullis prophetarum admonitionibus instructus, subito ab infimis voluptatibus
perdesertum gentilitatis et idololatriae, ad alta virtutum culmina, et ad amplexus
sponsiascendisset.Et bene ait:
Sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris, et universi pulveris
pigmentarii,
(
Ct, 3) id est igne amoris accensa, vel omni nisu virtutum ad coelestia
tendit. Per myrrham, mortificatio carnalium voluptatum. Per
thus, puritas orationum: et in diversis pulveribus pigmentarii omnium virtutumodor
accipitur. Unde alibi stupens Synagoga dicit,
Nescivi, anima mea conturbavit me, propter quadrigas Aminadab .
(
Ct, 6) Ac si dixisset, Nescivi, o Ecclesia gentium, dona gratiae spiritualis in
teesse, sed anima mea conturbavit me propter inductionem Novi Testamenti, et
evangelicaequadrigae. Aminadab quippe interpretatur populus meus
spontaneus, id est Christusqui sponte gratiam suam contulit Ecclesiae, qui per
totum jam vehitur orbem.Sed quia eamdem gratiam nondum adhuc perceperat
Ecclesia, sed sterilis permanebatet tristabatur, recte subinfertur:
Porro illa flebat, et non capiebat cibum. Dixit ergo ei Elcana vir suus:
Anna, cur fles? et quare non comedis? et quamobrem affligitur cor tuum: Nunquid
non ego melior sum tibi quam decem filii?
(
S1, 1, 7 et
S1, 1, 8) Ait enim:
Porro illa flebat et non capiebat cibum.
(
S1, 1, 7) Hoc est quod beatus Job ex eadem Ecclesia gentium, quae adventum suiRedemptoris
desiderabat loquitur, dicens:
Nunquid rugiet onager cum habuerit herbam?
(
Jb, 6) Quid per onagrum, id est agrestem asinum, nisi gentilis populus designatur?quem
sicut natura extra stabula disciplinae edidit, ita vagus in voluptatum suarumcampo
permansit. VIta namque beati Job attestante, cognoscimusexspectasse
Redemptorisadventum multos etiam ex gentilibus. Herba ergo onagri est haec
ipsa mediatoris incarnatio, per quam ipsa gentilitasjam satiatur. Quia enim
per prophetam dicitur:
Omnis caro fenum, universitatis conditor ex nostra substantia carnem sumens
fenum fieri voluit, ne nostra in perpetuum fenum caro remaneret.
(
Es, 90) Tunc ergo herbam onage. invenit, cum gentilis populus gratiam
divinae incarnationis accepit. Sed quia diu vota electorum gentilium dilata
sunt, longo tempore redemptionem suamexspectando gemuerunt, et non meruerunt eamdem
gratiam percipere, qua fecundarentur etsaturarentur illo cibo de quo Dominus ait:
Qui manducat carnem meam, et bibit sanguinemmeum, in me manet, et ego in
eo.
(
Jn, 6, 57) [mauvais référencement: Jn, 6] Bene dictum est:
Porro Anna flebat, et non capiebat cibum.
(
S1, 1, 7) Et quia Ecclesia perseveravit in prece pro eadem Redemptoris gratia, tandemipse
per mysterium suae incarnationis consolationem adhibuit. Unde et dicitur:
Anna, cur fles? nunquid non ego melior tibi quam decem filii?
(
S1, 1, 8) Verum est, inquam, verum quod loquitur sermo divinae consolationis: melior
estEcclesiae vir suus, Dominus scilicet Christus, quam decem filii. Decem
namque filii illi significantur, quos per legem Synagoga Deo ederevidebatur, sed
multoties plus eum diligit, imo gratiam Evangelicae praedicationis,quae per ipsum
data
est, quam illos quos carnaliter pariebat. Diligit ipse Ecclesiam, et
diligitur. Scriptum namque est: Dilectus meusmihi, et ego illi
(voir:
Ct, 2)
. Adeo diligit Ecclesia Christum, ut non solum omnia contemnat pro ipso,
adversascilicet et prospera mundi, verumetiam mori non formidet pro dilectione
ejus. De cujus dilectione (quanquam aliter intelligatur) in Canticis
canticorum dicitur,
Fortis est ut mors dilectio,
(
ct, 8) sed quia Ecclesia in eadem gratia atque dilectione quam percepit,
perseveravit,recte quibusdam interpositis de ipsa dicitur, vultusque ejus non sunt
amplius indiversa mutati. Nequaquam enim Ecclesia a cognitione fidei, et
dilectione sui Redemptoris immutataest, neque evelli in diversa declinando potuit,
ab
ipsa devotionis gratia quampercepit. Caeterum quantum ad historiae fidem
pertinet, bene ait:
Vultusque ejus non sunt ampliusin diversa mutati.
(
S1, 1, 18) Videlicet quia quod ad Deum postulavit, ex fide credens, adipisci se
nondubitavit: sive quia in vero affectu compunctionis permansit, usque dum adepta
essetquod postulavit. Hic enim datur exemplum orandi, quia videlicet
quisquis exaudiri desiderat, talisdebet perseverare, qualis in oratione inveniri se
exoptat. Et si semel compunctionis gratiam percipit per puritatem mentis,
debet in eademmunditia mentis persistere, et a nullo deviare per lasciviam, donec
ad
affectumvoluntatis, quod petit, perveniat. Imo donec prolem divinae
contemplationis consequatur. Et si hoc voluerit non sufficit semel
compungi, sed sedulo per compunctionisgratiam emundari, juxta quod per Psalmistam
dicitur:
Constituite diem solemnem in confrequentatione,usque ad cornu altaris.
(
Ps, 117, 27) [mauvais référencement: Ps, 117] Dies solemnis est Domino, compunctio cordis nostri. Sed tunc in
confrequentatione dies constituitur, cum ad lacrymas pro amore Dominiassidue mens
movetur. Cui velut si diceremus, quandiu? subjungit, dicens
usque ad cornu altaris.
(
Ps, 117, 27) [mauvais référencement: Ps, 117] Cornu altaris est exaltatio sacrificii interioris, hoc est contemplatio
divinaevisionis. Inde est quod anima quae jam per amorem compungi
desiderat, in Canticiscanticorum, ait:
Osculetur me osculo oris sui.
(
Ct, 1) Toties enim anima osculatur Deum, quoties in ejus amore compungitur.
Ait enim,
Osculetur me osculo oris sui.
(
Ct, 1) Ac si aperte dicat: « Tangat me gratia compunctionis suae, » vel certe,
«osculum oris ejusest » perfectio pacis intimae, ad quam cum pervenerimus,
nihilremanebit amplius quod quaeramus. Et ideo debemus in eadem gratia
compunctionis tanquam Anna permanere, et nonvultum in diversa mutare, donec
perveniamus ad prolem divinae contemplationis. Nos hactenus ista de Elcana,
et duabus uxoribus ejus, ac partibus earum, etcaetera quae inseruimus, prout
intelligere potuimus, et a traditore didicimus,describere conati sumus.
Quae si cui displicuerint, et melius invenire potuerit: nos sequenda judicavimus,quia
magis decrevimus alterius sensum sequi, quam pertinaciae deservire.
Caeterum, his descriptis, ad ea quae sequuntur, Domino favente, stylum
vertereconabimur: sed prius notandum quia nonnulli juxta ethicam disciplinam, id
estmoralemquam aliter tropologiam nominant, Elcanam, qui interpretatur Domini
possessio, sanctum quemlibet et perfectum praedicatorem intelligi volunt,
cujusmentem Dominus possidet. Per duas vero uxores, Phenennam videlicet et
Annam, activam et contemplativamvitam designant, Phenenna namque fecunda in filiis,
quae dicitur conversio,activam; Anna vero sterilis, quae interpretatur
gratia ejus, contemplativamdesignat vitam. Activa enim vita est,
panem esurienti tribuere, verbo sapientiae nescientemdocere, errantem corrigere, ad
humilitatis viam superbientem proximum revocare,infirmantis curam gerere, quae
singulis quibusque expediant, dispensare. Quae non immerito significatur
per Phenennam fecundam, quae interpretatur conversio, quia activamultas habet
actiones quibus subvenire potestproximis. Ad quas necesse est, ut sollicite
convertatur. Est enim fecunda in filiis et filiabus, quia fortia licet
infirma videantur, incomparatione contemplationis gignit opera pariter infirma, quae
significantur perfilios et filias. Contemplativa vita est vero, charitatem
Dei quidem et proximi, tota menteretinere, sed ab exteriori actione quiescere, soli
desiderio conditoris inhaerere, utnihil jam agere libeat, sed calcatis curis omnibus
ad videndam faciem sui conditorisanimus inardescat. Haec enim significatur
per Annam, quae interpretatur gratia, sedsterilem. Bene itaque
sterilis dicitur, quia contemplativa vita prout est nullus penetrarevalet.
Sive quia nullus eam perfecte praedicare sufficit quod sentit, ut eampraedicandoplures
filios gignere possit. Unde non immerito per Annam, quae interpretatur
gratia, figuratur: quianemo ad ipsam pervenire sufficit, nisi per divinam
gratiam. Sed bene duas uxores habuisse describitur, quia perfectus quilibet
praedicator nonest, nisi utramque vitam exercere noverit. Debet ex
amplexibus Phenennae, transire ad complexus Annae: quia debet se priusexercere in
activa, ut dum multos filios generaverit, possit postmodum adcontemplativam vitam
arctius accingi, et toto desiderio in ejus contemplationeimmorari, et perfecta opera
gignere. Quibus uxoribus et filiis et filiabus partes tribuet: quia summus
vir siveinfirma, seu creaverit fortia opera, semper studet et in activa et in
contemplativavita desudansamplius laborando, virtutibus virtutes subnectere ut
perfectus inveniaturquandoque in contemplatione. Et ideo qui vult effici
possessio Dei, has duas ducat uxores: activam scilicetprimum, ac deinceps transeat
ad
contemplativam. Seu, ut aliter dicamus, conjungat sibi eam, quae nobilior
est, Annam, hoc estgratiam. Haec enim prima conjungitur homini per fidem,
ubi Apostolus ait:
Gratia enim Dei salvi facti estis per fidem.
(
Ep, 2) Secundo conjungatur Phenennae, id est conversioni, quia post
gratiamcredulitatis, sequi debet emendatio morum. Prima filios generat
Phenenna, quia primi fructus proferuntur perconversionem. Nisi enim
convertamur a malo, non poterimus effici patres de Anna, et generareSamuelem, qui
hic
interpretari potest, ubiipse Deus. Ubi enim spiritusgratiae est, ibi dicitur
Deus. Unde Paulus ait:
Et cadens in faciem, adorabit Deum, dicens: Vere, Deus in vobis est.
(
1Co, 14) Et ideo nisi praecedant opera conversionis, non possumus dona divini
Spiritusgenerare. Et hoc orandum est sed sciendum est quia Deus non voce
tantum invenitur, sedcorde. Unde beatus Job loquitur, dicens:
Quis mihi tribuat auditorem, ut desiderium meum Omnipotens audiat?
(
Jb, 31) Non ait, preces, sed
desiderium meum.
(
Jb, 31) Vere quippe postulatio non in voce oris est, sed in
cogitationibuscordis. Hinc est quod ad Moysen dicitur:
Quid clamas ad me?
(
Ex, 4) cum penitus nihil loqueretur. Hinc est quod Anna superius ore quidem
tacuit, et tamen tot sui desiderii vocesemisit. Sicut scriptumest:
Porro Anna loquebatur in corde suo, tantumque labia illius movebantur.
(
S1, 1, 13) Hinc Dominus in Evangelio dicit:
Intra in cubiculum tuum et, clauso ostio, ora Patrem tuum, et Pater tuus,
qui videt in abscondito, reddet tibi.
(
Mt, 6, 6) [mauvais référencement: Mt, 6]
Clauso quippe ostio, petit in cubiculo, qui tacenti ore in conspectusupernae
pietatis fundit affectum mentis. Et vox auditur in abscondito, cum per
sancta desideria silenter exauditur. Unde dicitur:
Desiderium pauperum exaudivit Dominus.
(
Ps, 9, 38) [mauvais référencement: Ps, 9] Et quia Anna ita Dominum postulavit, exaudiri pro filio
promeruit.
Quae concepit et peperit filium, vocavitque nomen ejus Samuel, eo quod a
Domino postulasset eum.
(
S1, 1, 20) [mauvais référencement: Ps, 9] Sic nimirum sancta Ecclesia orans per naturalem intellectum, gratiam fidei
etmysterium incarnationis,cPs_9orde concepit, et ore confessionis gignere
promeruit. Nam, juxta Apostolum:
Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem.
(
Rm, 10) Hinc est quod ad Cornelium angelus ait:
Corneli, exauditae sunt orationes tuae, et eleemosynae tuae in conspectu
Dei,
(
Ac, 10) etc.-- « Quem filium vocavit (inquit) Samuelem. » Samuel, qui
interpretatur nomen ejus Deus, Annae videlicet primogenitus et prophetiae
gratia decoratus, quisalius intelligendus est, nisi Dominicus homo, Dominus scilicet
ac Redemptor noster? Deipso enim scriptum est:
Omnipotens ipse veniet et salvabit nos.
(
Es, 35) Ipse etiam propheta dictus est, juxta quod Moyses ait: Prophetam
suscitabitDominus Deus, tanquam me ipsum audietis
(voir:
Dt, 18 et
Ac, 3, 7)
, et reliquis denique ipse de semetipso dicit:
Non est propheta sine honore, nisi in patria sua.
(
Mt, 13, 57) [mauvais référencement: Mt, 13]
Cui itaque Samuelis valde congruit interpretatio nominis, quia ipsum Deum
ethominem confitetur omnis Ecclesia. De qua subnectitur.
Rabanus Maurus
(780-856)
Liber 1, Caput 1
Factum est ergo, cum illa multiplicaret preces coram
Domino, ut Heli observaret os ejus. Porro Anna loquebatur in
corde suo, tantumque labia illius movebantur, et vox penitus non
audiebatur. Aestimabat ergo eam Heli temulentam, dixitque ei,
Usquequo ebria eris? digere paulisper vinum, quo mades.
Responditque Anna: Nequaquam, inquit, domine. Nam mulier infelix
nimis ego sum. Vinumque et omne quod inebriare potest non bibi.
Sed effudi animam meam in conspectu Domini. Ne reputes ancillam
tuam quasi unam de filiabus Belial, quia ex multitudine doloris
mei locuta sum usque in praesens,
(
S1, 1, 12,
S1, 1, 13,
S1, 1, 14,
S1, 1, 15 et
S1, 1, 16) et reliqua. Belial interpretatur absque jugo.
Nota quod hi qui ebrietatem sectantur filii Belial vocitentur; hoc loco
impletur illud quod scriptum est:
Homo videt in facie, Deus autem intuetur cor.
(
S1, 16, 7) Quia Heli tantum os deprecantis Annae intuebatur, et vocem ejus
penitus non audiebat, nec motum labiorum cernebat, aestimabat ebriam
esse. Illa autem quia sursum elevabat cor, et confitebatur
Domino in toto corde suo, respexit Dominus ad orationem ejus, et non
sprevit preces illius. Nobisque optimus modus orandi ad
exemplum datus est, ut non in multiloquio formemus preces nostras ad
Dominum, sed in compunctione cordis et effusione lacrymarum nos exaudiri
ab eo credamus, quia
sacrificium Deo spiritus contribulatus, cor contritum et
humiliatum Deus non spernit.
(
Ps, 50, 19) [mauvais référencement: Ps, 50] Quod tunc digne fit, si, oratione completa, nos eodem tenore
justitiae permanebimus. Unde et sequitur:
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Angelomus Luxovensis(-c.895)
Rabanus Maurus (780-856)