Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 1, Caput 1
  • Quid per Phenennam, nisi Synagoga exprimitur? Et quid per Annam, nisi sancta Ecclesia figuratur? Phenennae quippe filii fuisse referuntur: quia cum Redemptor noster in carne apparuit, per Legem, quam dederat, per prophetas, quos miserat, editos in fide synagogae filios invenit. Annae autem non erant liberi, quia novitia tunc, et coelesti sponso nuper conjuncta sancta Ecclesia, praedicando adhuc nequaquam pariebat. Unde et ei ejusdem sponsi voce in Cantico dicitur: Soror nostra parvula est, et ubera non habet ( Ct, 8, 8). Vel certe non pro inaequalitate aetatis filios non habuisse dicitur, sed per infecunditatem sterilitatis. Quae est ergo sterilitas Annae, nisi obduratio Judaeae? Quae enim dura corda Judaeorum ad Redemptoris fidem convertere non potuit, nimirum sterilis fuit. Sed notandum, quia Phenenna, quae prius parere dicitur, uxor secunda nominatur. Prius quippe synagoga in fide filios edidit, sed tamen dignitate sanctae Ecclesiae minor fuit. Secunda igitur uxor exstitit, non tempore conjugalis copulae, sed inaequalitate praerogativae. Sequitur: Et ascendebat vir ille statutis diebus de civitate sua, ut adoraret et immolaret Domino Deo exercituum in Silo. ( S1, 1, 3)
• Liber 1, Caput 1
  • Locus etiam immolationis declaratur, quia dicitur: In Silo ( S1, 1, 3). Silo enim missus, sive missio interpretatur. Quid namque per hanc missionem, nisi summi Patris injunctum unigenito praeceptum obedientiae designatur? quid est etiam quod in Silo immolare dicitur, nisi quia non aliter se morti dedit, quam a Patre mandatum habuit? Non quippe immolaret in Silo, si aliter moreretur, quam praeceptum a Patre habuisset. Unde et per semetipsum dixit: Sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio ( Jn, 14, 31). Hinc Paulus ait: Factus obediens Patri usque ad mortem crucis ( Ph, 2, 8). In Silo igitur et adoravit, et immolavit: quia tam vivendo, quam moriendo, Patris sui voluntatem fecit. Sequitur: Erant ibi duo filii Heli, Ophni, et Phinees, sacerdotes Domini. ( S1, 1, 3)
• Liber 1, Caput 2
  • Unde et duas uxores habere describitur, quia activae vitae per fecunditatem boni operis et contemplativae vitae conjungitur per amorem internae delectationis. Quamobrem Phenennae filil fuisse dicuntur, Annae autem filii non fuisse. Quid enim sunt activae vitae filii, nisi bonorum operum fructus? Et quid est quod Anna filios non habet, nisi quia rudis contemplatio ea quae jam amare coepit internae contemplationis gaudia cito non obtinet? Filii quidem sunt contemplativae vitae gaudia internae visionis. Sed mens, quae contemplari aeterna inchoat, ad eorum gaudia excipienda tanto difficilius pervenit, quanto etiam illorum pulchritudinem non attendit. Quis ergo in gloria ejus pulchritudinis gaudere praevalet quam non videt? Mens autem quae in aeternorum bonorum contemplatione se noviter elevat, ad ea tanto tardius assurgit, quanto humanitatis suae familiares tenebras velociter non deponit, quia dum a se abjicere mundanas curas non praevalet, velut in oculis gestat pulverem, quo id quod cupit videre non potest. Prius ergo abjiciendus est pulvis ex oculo, deinde oculus refovendus. Pulvis quippe abjicitur cum ab intentione mentis cuncta rerum corporearum phantasmata removentur, et oculus refovetur, cum usu continuae meditationis eadem mentis intentio ad aeterna sustollitur. Quae profecto cum diuturna consuetudine in supernis morari didicerit, eadem diuturnitate consuetudinis, puritatem obtinet, qua dum clarius aeterna respicit, in eorum gloria exsultare plenius possit. Anna ergo non habuisse filios dicitur, ut non solum inchoantis imperfectio designetur, sed etiam vitae contemplativae celsitudo. Magno enim meritorum sita est culmine, quae in fecunditatis suae gaudio facile haberi non potest. Hinc est enim quod Jacob Rachelem conjugem habere desiderat (voir: Gn, 29, 18 et Gn, 29, seq) , sed tamen ei prius Lia substernitur, ut pro obtinenda illius specie septenarius annorum numerus in soceri servitio geminetur, quia amator vitae contemplativae, hanc in ubertate aeterni gaudii cito adipisci desiderat, sed tamen ei omnium donorum largitor Spiritus cito non tribuit, ne habitam quasi vilem despiciat, si facilitas ei hanc pro voto repraesentat; sed tanto ea fruatur dulcius, sollicitiusque custodiat, quanto hanc difficilius promeretur. Quare et sequitur: Et ascendebat vir ille statutis diebus, ut adoraret, et immolaret Domino exercituum in Silo. ( S1, 1, 3)
• Liber 1, Caput 2
  • Sed quid est quod idem vir de civitate sua ascendere dicitur? Quid vero est aliud civitas, nisi cohabitantium munimentum? Quae autem est haec civitas, nisi muniti cordis perfecta custodia circumspectionis? Haec nimirum velut cohabitantes cives altis moenibus protegit, quia dum custodiendis virtutibus solerter invigilat, internam eorum pacem hostis callidus non conturbat. In hac certe civitate nos consistere sapiens ille praecepit, qui ait: Omni custodia serva cor tuum, quoniam ex ipso vita procedit ( Pr, 4, 23). Hinc etiam Dominus discipulis praecipit, dicens: Vos autem sedete in civitate, donec induamini virtute ex alto ( Lc, 24, 49). In civitate quippe sedemus cum per quotidianam sollicitudinem in internae custodiae defensione requiescimus. In qua sedentes virtute induimur ex alto, quia praeparati jam in habitaculum sancti Spiritus per ejus gratiam in supernae gloriae contemplationem sublevamur. In hoc igitur quod vir Ephrathaeus de civitate sua ascendere dicitur, quid aliud quam negligentiae nostrae culpa indicatur? Nam per contemplationem rimari caelestia volumus, qui non solum cordis, sed etiam corporis custodiam non habemus. Et quidem saepe indecenter aspicimus, otiosa audimus, superflua loquimur, somnum, cibum non ad refectionem corporis habemus, sed ad usum delectationis. Itaque cum discutere ambigua volumus, superna conspicere, tenebras nostras deserere, internae dulcedinis saporem gustare, ab illius secreto tanto dignius repellimur, quanto munitionis nostrae fortitudines negligentius dissipamus; jamque nobis tanto est ascendere difficilius, quanto ad nosmetipsos relapsi in altitudinem custodiae erigere non curavimus cordis munitiones. Ascendat ergo vir de civitate sua, ut qui per internam contemplationem appetit proficere, exteriores sensus ordinet, mentem regat, et quasi in altis receptus munitionibus exspectet, ubi eum superna illustratio visitet. Ad statutorum quippe dierum ascensum jam qui paratus invigilat, dignus custodia puritatis efficitur, ut saepius divina dignatione visitetur. Sed dum ascendere dicitur, ascensionis etiam causa memoratur, cum subditur: Ut adoraret, et immolaret Domino exercituum in Silo ( S1, 1, 3).

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 1
  • Et ascendebat vir ille de civitate sua statutis diebus, ut adoraret et sacrificaret Domino exercituum in Silo, ( S1, 1, 3) etc. Silo civitas est in tribu Ephraim, in quo loco arca testamenti mansit ettabernaculum Domini, a temporibus Josue filii Nun (voir: Js, 13, Js, 14 et Js, 15) . Postquam vicerat gentes quae terram repromissionis possederant, usque ad temporaSamuelis. Narratur enim in libro Jesu Nave, quod praedictus dux sorte ibi missa coramDomino, terram repromissionis singulis tribubus distribuerit.Est autem Silo in nonagesimo milliario, Neapoleos in regione Arabithena. Sed et Judae patriarchae filium Sela appellatum legimus (voir: Gn, 38) . Ad hanc ergo ascendit Elcana cum domo sua, statutis diebus secundum legem, utadoraret, et sacrificaret Domino exercituum. Quod autem dicit statutis diebus, hoc est tribus festivitatibus, Pascha videlicetet Pentecoste, et solemnitate tabernaculorum, unde Dominus in Exodo praecepit, dicens: Tribus vicibus per singulos annos mihi festa celebrabitis. ( Ex, 24) Et item: Ter, inquit, in animo apparebit omne masculinum tuum coram Domino Deo tuo, in loco quem elegerit Dominus Deus tuus. ( Ex, 23) Ergo in Silo cum esset eo tempore arca Domini, ibi hic Elcana cum esset ipseLevita,post oblatas victimas, cum uxoribus et filiis atque filiabus paritervescebatur.

Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)

• Liber 1, Caput 1
  • Et ascendebat vir ille de civitate sua statutis diebus ( S1, 1, 3). Tribus festivitatibus, Paschae videlicet, et Pentecostes, et solemnitate Tabernaculorum ascendebat in domum Domini. Deditque Phenennae uxori suae et cunctis filiis ejus et filiabus partes ( S1, 1, 4). Hae partes, vestes intelliguntur, quae in iisdem tribus festivitatibus juxta morem illius gentis, uxoribus, et liberis, ac famulis tribuebantur.