Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 2, Caput 4
  • Puer autem Samuel ministrabat Domino coram Heli ( S1, 3, 1).
• Liber 2, Caput 4
  • Quo in loco est aliud quod notari debeat: quia tunc Samuel coram Heli Domino ministrare ostenditur, quando ipse de filiorum negligentia a Domino objurgatur. Nonnulli namque subjecti, dum fortitudinis suae modum considerant, praelatorum suorum malunt esse severi judices quam auditores pii. Qui nimirum quia exaggerare et discutere eorum vitas consueverunt, si in eorum conversatione vel levioris delicti maculas intuentur, subdi eorum praecepto obediendo renuunt. Sed vere fortes existerent, si majorum quae infirma existimant humiliter sustinerent. Nam ante Deum ille magnus per meritum noscitur, qui ei in bono praecepto subjicitur qui ex parte aliqua venerabilis non videtur. Ecce enim Heli aperta Dei sententia de negligentiae suae perpetrata culpa reprehenditur, sed puer Domini Samuel coram eo ministrare Domino memoratur, ut profecto apud se colligat qualis sit qui in leviori culpa sibi praelatum despicit, si ei se Samuel obediendo subdidit quem omnipotens Deus sui examinis tanta districtione reprobavit. Sed quia Heli non valde supra peccantes subditos honorasse reprehenditur, ipsae sacrorum ordinum dignitates pensandae sunt. Nam rector peccantem subditum nisi correptum honorare debet, subjectus autem nec tunc praelatum despicere, cum se justum et illum agnoverit peccatorem, quia aeternus judex subditorum judicium sanctae Ecclesiae rectoribus tribuit, sed eosdem rectores discutiendos suo examini reservavit. Hoc tamen ipsum rectoribus valde timendum est, quod Dei servantur examini, quia tanto subtiliores rationes vitae et doctrinae suae parare debent, quanto sapientior est judex quem sustinent. Nec tantum ejus futurum judicium in futura vita, quasi in longinquo positum, timeant, ne qui ubique praesens est incautum feriat de vicino. Negligentes namque pastores ad evadendam futurae vindictae poenam longa vitae praesentis spatia ad poenam cogitant; sed judex, qui ubique est, de vicino poenitentiam irrogat, quia prius eis lumen contemplationis subtrahit, deinde ad tormenta per mortem rapit. Unde et de eodem Heli, qui de paulo inferius, fracta cervice, moritur, subjunctum est: In diebus illis non erat visio manifesta ( S1, 3, 1).
• Liber 2, Caput 4
  • Nam dum rector agenda quae novit despicit, agitur cum eo districto judicio, ut agenda non videat, quia implere noluit quod videbat. Manifesta namque visio negligentis pastoris non est, sed amantis. Unde et per seipsam Veritas dicit: Qui diligit me diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum ( Jn, 14, 21). Claritas namque manifestae visionis, est revelatio amatae veritatis. Quae profecto veritas si merito dilectionis ostenditur, iis qui torpent a bono opere dignissime occultatur, quia signum amoris non est in affectione animi, sed in studio bonae operationis. Unde et in Evangelio Dominus praemisit, dicens: Qui habet mandata mea, et facit ea, hic est qui me diligit ( Jn, 14, 21) . Quia ergo de negligentia operis caligo incurritur internae visionis, apte nimis, dum de contemptu mandatorum sacerdos arguitur, visio occultata memoratur. Sequitur: Et sermo Domini erat pretiosus ( S1, 3, 1).
• Liber 3, Caput 1
  • Et tunc quidem sermo Domini pretiosus fuisse perhibetur. Pretiosa quippe res parvo pretio emi non potest. Pretium autem, quo sermo Dei emitur, labor est sanctae operationis. Velut enim rem quam habere volumus pretio emimus, cum per sermonem praedicationis quem accipimus laborem operis exhibemus. Tunc autem erat sermo pretiosus, cum pro qualicunque labore operis non dabatur, cum omnis qui emptorem sermonis interficiebat obsequium Deo se praestare cogitabat. Eo igitur tempore sermonis emptor multo pretio eguit, quia sine magno labore verbum fidei servare non potuit, qui pro eo quod credidit ad tormenta pervenit. Tempus namque tunc erat quo is qui emebatur sermo, non typo figurata moralitatis, sed apertae locutionis praecepto hortabatur, dicens: Qui vult venire post me, tollat crucem suam quotidie, et sequatur me ( Mt, 16, 24). Hinc item dicit: Qui autem amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus ( Mt, 10, 37) . Et: Qui non renuntiaverit omnibus quae possidet, non potest meus esse discipulus ( Lc, 14, 33) . Itaque cum ministerium Samuelis asseritur, pretiosus sermo Domini esse perhibetur, quia profecto inter initia fidei, illi qui praedicantibus aeternae vitae doctoribus crediderunt, pro accepto verbo fidei magni laboris opera expendisse credendi sunt. Et quia Judaicus populus jam lumen divinae cognitionis amiserat, sequitur: In diebus illis non erat visio manifesta ( S1, 3, 1).
• Liber 4, Caput 2
  • Quibus profecto verbis mores subditorum carnalium aperte describuntur: quia dum exteriora appetunt, interiora damna etiam exposita non attendunt. Sed qui carnaliter praesunt, ipsa ostensione temporalis potentiae subditis sibi minoribus magnam spem dant tutelae. Dum ergo dicunt: Rex erit super nos, et pugnabit bella nostra pro nobis, quid aliud, quam reproborum subitorum mores insinuant, qui humiles et spirituales praedicatores despiciunt, ut temporaliter a carnalibus adjuventur? Quod certe nullatenus agerent, nisi prius lumen cordis amisissent. Nam si spiritualium virorum humilitatem foris despiciunt, sed qua potestatis sublimitate intus emineant, cernere non merentur; in illis quoque externam potestatis tyrannidem vident, sed qua infirmitate intus deprimatur, non vident. Isti, quia Deo adhaerent, cum volunt, etiam in exterioribus potentes sunt: illi, qui a Domino recedunt, spem, quam promittunt de potentia saeculari, exhibere non possunt fortitudine operationis. Nam, ut de vicino exempla capiamus, Saul ad pugnanda bella regem postulantium, fortis et potens eligitur: ita ut, sacra hac historia teste (voir: S1, 9, 2) , ab humero, et sursum populo universo emineret. A Deo igitur ad regni gubernacula electus, cum bonus existeret, et de filiis Israel aliquis melior illo non esset, tamen, cum tantus ac talis vir carnali fortitudini relinquitur, bella perdidit, quae pugnaturus acceperat, et vitam pariter amisit (voir: S1, 3, 1) . Samuel autem, qui saeculi potentia sublimis non exstitit, qui humiliter non solum Deo, sed etiam hominibus ministravit, de exterioribus quoque bellis trophaea potenter exhibuit. Nam non valde supra de eo dictum est: Tulit Samuel agnum lactentem unum, et obtulit illum holocaustum integrum Domino, et clamavit Samuel ad Dominum pro Israel, et exaudivit eum Dominus. Factum est autem, cum Samuel offerret holocaustum Domino, Philisthiim iniere praelium contra Israel. Intonuit autem Dominus fragore magno in die illa super Philisthiim, et exterruit eos, et caesi sunt Philisthiim a filiis Israel ( S1, 7, 9 et S1, 7, 10) . Dicat ergo: Noluit populus audire vocem Samuelis ( S1, 8, 19), ut in eorum inobedientia superborum corda designentur, sic divinae aequitatis judicio projecta, ut magna mala immineant quae incursuri sunt: sed tamen ea videre non possint. Sequitur: Et audivit Samuel omnia verba populi ( S1, 8, 21).

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 3
  • Puer autem Samuel ministrabat Domino coram Heli, et sermo Domini erat pretiosus. ( S1, 3, 1) Bene ait, et sermo Domini erat pretiosus. ( S1, 3, 1) Pretiosus namque dicitur, quia perrarus erat, et per prophetam rarofiebat. Omne enim quod rarum est, pretiosum est,quia amplius desideratur. Unde et subjungitur: In diebus illis non erat visio manifesta. ( S1, 3, 1) Quia videlicet prophetia non plena manifestabatur. Propter peccata enim populi, et eorum qui praefuerunt populo, jam nonmanifestabantur visiones, sicut patribus eorum. Ecce juxta historiam. Caeterum juxta spiritualem intelligentiam bene dicitur. Puer autem Samuel ministrabat Domino coram Heli. ( S1, 3, 1) Quia unigenitus Filius Dei Patris, quem per Samuelem significari diximus, quiinterpretatur nomen ejus Deus, in omnibus voluntatem Patris apparens in carneexhibuit. Sicut ipse ait: Non veni facere voluntatem meam, sed ejus qui misit me. ( Jn, 4, 34) [mauvais référencement: Jn, 4] Unde bene agitur, « coram Heli, » quia sacerdotium Judaeorummox noluitdestruere, antequam verum sacerdotium appareret; unde et subjungitur, et sermo ejus erat pretiosus, ( S1, 3, 1) quia praedicatio ejus fidelibus amabilis atque pretiosa erat, infidelibus verodespecta. De quibus per significationem subjungitur:

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 3
  • Puer autem Samuel ministrabat Domino coram Heli, et sermo Domini erat pretiosus, ( S1, 3, 1) hoc est, rarus, quod in sequentibus manifestatur, cum dicit: In diebus illis non erat visio manifesta ( S1, 3, 1). Propter peccata enim populi et eorum qui praefuerunt populo, Dominus jam non manifeste per visiones aut per angelicas responsiones plebi Israel apparuit, sicut patribus eorum fecit. Et ideo dicit scriptor historiae sermonem Domini in illo tempore esse pretiosum.

Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)

• Liber 1, Caput 3
  • Et sermo Domini erat pretiosus in diebus illis ( S1, 3, 1). Pretiosus dicitur, quia perrarus erat. Omne enim quod rarum est, pretiosum est. Non erat visio manifesta ( S1, 3, 1); quia prophetia non plene manifestabatur.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Proemium, Caput 3
  • Puer autem Samuel ministrabat Domino coram Heli, ( S1, 3, 1) usque dum dicit: Nec poterat videre lucernam Dei, priusquam extingueretur, et Samuel dormiebat in templo Domini, ubi erat arca, ( S1, 3, 2 et S1, 3, 3) etc. (Hoc quoque comprehenso, sed cum discrimine, quod in Vulgata haec habentur: nec poterat videre: lucerna Dei, antequam extingueretur, Samuel ( S1, 3, 2 et S1, 3, 3) etc.)