V. 9 :
Ego sum ostium. Per me si quis introierit, salvabitur: et ingredietur, et
egredietur, et pascua inveniet.
Poètes
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Liber 3, Caput 2
Qua in re notandum est, quia qui cadens moritur, juxta ostium
cadit. Quid est enim quod cadit juxta ostium, nisi quia, dum
caecus errat, impingit in Redemptorem? Qui nimirum de
semetipso asserit, dicens:
Qui ceciderit super lapidem istum, confringetur; super
quem vero ceciderit, conteret eum
(
Mt, 21, 44). Ipse quoque de semetipso ait:
Ego sum ostium; per me si quis introierit, salvabitur et
egredietur, et regredietur, et pascua inveniet
(
Jn, 10, 9)
. Juxta ostium ergo mortuus est Heli, quia Synagogae
magisterium idcirco periit, quia in Redemptorem offendit. Ibi
enim cecidit, ubi deliquit. Qui etiam cadens, cervices
fregit. In cervice tumor temporalis potentiae
designatur. Fracta ergo cervice moritur, qui perfidiae
magnitudine, amissa regni potentia, condemnatur.
Liber 6, Caput 3
Quid est reliquus, nisi abjectus? Abjectum dico a se, non a
Deo: quia a Deo per superbiam quis abjicitur; a se abjectus est, qui
vilis et humilis aestimatur. Vel reliquus dicitur, qui in
aliorum comparatione esse aliquid non videtur. Abjectus ergo
humilis dicitur; quia contemni se videt, et tolerat, ostendi nequaquam
curat, sed oves pascit; quia cogitationes simplices in contemplatione
aeternae haereditatis nutrit. De his certe pascuis electorum
a Domino dicitur:
Ingredientur et egredientur, et pascua invenient.
(
Jn, 10, 9) Intus quippe habent pascua contemplationis, foris
pascua boni operis. Intus mentem devotionibus impinguant,
foris se piis operibus satiant. Merito parvulus iste dicitur
oves pascere, quia electus quisque humilis est, et sterilis non est, qui
quotidie magna agit, sed de se magna non sentit. Merito ergo
non solum parvulus, sed pastor asseritur: quia qui vere humiles sunt,
foris se dejiciunt, sed per internam societatem in summis, et aeternis
pascuis immorantur. Nam scriptum est:
Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam.
(
1P, 5, 5) Quae autem gratia? Nisi ut summa videant et
cognoscant, cognoscant et diligant, atque ad ipsa dilecta quasi pingues
et fortes currant. Hic itaque, quia valde idoneus est,
instanter exhiberi jubetur. Nam sequitur:
Et ait Samuel ad Isai: Mittite, et adducite
eum. Neque enim discumbemus, priusquam ille
veniat.
(
S1, 16, 11)
Angelomus
Luxovensis(-c.895)
Liber 3, Caput 7
Et finxit duas columnas aereas, decem et octo cubitorum altitudinis columnam
utramque.
(
R3, 7, 15) Hae sunt columnae de quibus Paulus ait:
Jacobus et Cephas, et Joannes, qui videbantur columnae esse, dextras
dederunt mihi et Barnabae societatis: ut nos in gentes; illi autem in
circumcisionem.
(
Ga, 2) Quibus verbis quasi exponere videtur mysterium columnarum materialium, et
quidvidelicet figuraverunt, et quare duae sint factae, apostolos namque, et
doctorescunctos spirituales significant, fortes nimirumfide atque opere, et
contemplatione adsuperna erectos. Duae sunt autem, ut et gentes et
circumcisionem praedicando in EcclesiamintroduCant. Stabant in porticu ante fores
templi, et ingressum illius suo decore acpulchritudine, ex utraque parte mirabiliter
ornabant. Ostium autem templi Dominus est, quia nemo venit ad Patrem nisi
per ipsum
(voir:
Jn, 10)
. Et sicut alibi dicitur:
Ego sum ostium, per me si quis introierit, salvabitur.
(
Jn, 10, 9) [mauvais référencement: Jn, 10] Cui videlicet ostio columnae ab utroque latere coram positae circumstant,
cumministri sermonis, utrique populo introitum regni coelestis ostendunt, ut sive
a
lucescientiae legalis quisque, sive ex rigore gentilitatis ad fidem Evangelii
venerit,habent paratos eos qui sibi iter salutis et verbo demonstrent et exemplo:vel
certequia de eisdem columnis in libro Paralipomenon ita scriptum est:
Ipsas quoque columnas posuit in vestibulo templi, unam a dextris, et alteram
a sinistris.
(
Ch2, 3) Ideo sunt duae factae columnae, atque ita dispositae, ut nobis et in
prosperis,et in adversis, ingressum patriae coelestis ante oculos mentis habendum
essedoceant. Notandum sane in hac sententia Paralipomenon quam posui, quod
ea porticus templi,etiam vestibulum templi vocabatur, et quod in prophetis legimus,
quia inter vestibulumtempli et altare orabant sacerdotes, inter porticum et altare
debere intelligi. Bene autem utraque columna octodecim cubitos altitudinis
habere memoratur. Ter etenim seni decem et octo faciunt.Tria
vero ad fidem pertinent propter sanctam Trinitatem. Sex ad operationem quod
in eo dierum numero mundus sit factus, luce clariusest. Et tria per sex
multiplicantur, cum justus ex fide vivit, cognitionemque piaecredulitatis in
exsecutione bonae actionis accumulat. Columnaque ante fores templi decem et
octo cubitis alta est: cum praedicatorquisque egregius palam cunctis insinuat, non
nisi per fidem et opera justitiae, nos adsuperna gaudia vitae posse
pervenire.
Et linea cubitorum duodecim ambiebat columnam utramque.
(
R3, 7, 15) Linea duodecim cubitorum norma est apostolicae institutionis: quae nimirumlinea
ambit columnam utramque, cum quisque doctor, sive Judaeis seu gentilibuspraedicare
missus, ea tantum facere curat ac docere, quae per apostolosaccepit acdidicit
Ecclesia. Nam si quis aliter vivere, sive praedicare voluerit, et vel
apostolica decretaspernere, vel pro suo libito nova quaelibet statuere maluerit, non
est talis columnatemplo Dei apta: quia dum apostolica statuta sequi contemnit, quasi
vel exilitateinertiae suae, vel elationis vitio, de grossitudine duodecim cubitorum
lineae nonconvenit.
Rabanus Maurus
(780-856)
Liber 3, Caput 6
Porticus erat ante templum viginti cubitorum longitudinis,
juxta mensuram latitudinis templi; et habebat decem cubitos
latitudinis ante faciem templi.
(
R3, 6, 3) Templum namque erat conversum ad orientem, sicut et tabernaculum,
habebatque ostium porticus ab oriente contra ostium templi, juxta quod
historicus Judaeorum Josephus apertissime docet, ita ut sol
aequinoctialis oriens directis radiorum suorum lineis, per ostiaria
porticus videlicet et templi et oraculi, arcam testamenti perfundere
posset. Quia vero templum sanctam Ecclesiam designat,
porticus quae erat ante templum et propior lucem solis accipere solebat,
quid apertius quam illam ejus partem, quae Dominicae incarnationis
tempora praecessit, typice denuntiat? In qua sunt patriarchae et
prophetae, qui orientem huic mundo
solem justitiae
(
Ma, 4) primi susceperunt, et nascenti in carne Domino testimonium, sive
vivendo, sive praedicando, sive etiam moriendo, praebuerunt? Ostium ergo
templi Dominus est, quia nemo venit ad Patrem nisi per ipsum
(voir:
Jn, 14)
, et sicut alibi dicit:
Ego sum ostium, per me si quis introierit salvabitur.
(
Jn, 10, 9) [mauvais référencement: Jn, 10] Ostium porticus, sermo propheticus, qui quasi recto calle
ingredientes ad ostium templi perducebat, quia gratiam templi Domini
Salvatoris, qua mundum erat redempturus, aperte praedicabat.
Factura ergo porticus tota fideles illius temporis signat:
ostium vero in porticu, doctores, qui caeteris lucem vitae januamque
intrandi ad Dominum pandebant exprimit. Et bene unum ostium,
propter consonam in omnibus sanctis fidem ac dilectionem veritatis.
Quae videlicet porticus juxta latitudinem templi viginti
cubitis longa erat, quia nimirum antiqui justi per longanimitatem
devotae mentis desiderabant venire ad dilatationem Ecclesiae, in
charitate Dei, quae est in Christo Domino nostro.
Liber 3, Caput 7
Et finxit duas columnas aereas, decem et septem cubitorum
altitudinis columnam utramque.
(
R3, 7, 15) Hae sunt columnae, de quibus Paulus ait:
Jacobus, Cephas, et Joannes, qui videbantur columnae esse,
dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos in
gentibus, illi autem in circumcisionem.
(
Ga, 2) Quibus verbis quasi exponere videtur mysterium columnarum
materialium, et quid videlicet figuraverint, et quare duae sint factae.
Apostolos namque et doctores cunctos spiritales significant,
fortes nimirum fide atque opere, et contemplatione ad superna erectos.
Duae sunt autem, ut et gentes et circumcisionem
praedicando in Ecclesiam introduCant. Stabant in porticu ante fores
templi, et ingressum illius suo decore ac pulchritudine ex utraque parte
mirabiliter ornabant. Ostium autem templi Dominus est, quia
nemo venit ad Patrem, nisi per ipsum
(voir:
Jn, 14)
. Et sicut alibi dicit:
Ego sum ostium, per me si quis introierit,
salvabitur.
(
Jn, 10, 9) [mauvais référencement: Jn, 10] Quod videlicet ostium columnae ab utroque latere coram positae
circumstant, cum ministri sermonis utrique populo introitum regni
coelestis ostendunt; ut sive a luce scientiae legalis quisque, sive ex
rigore gentilitatis ad fidem Evangelii venerit, habeat paratos eos qui
sibi iter salutis et verbo demonstrent et exemplo. Vel certe,
quia de eisdem columnis in libro Paralipomenon ita scriptum est:
Ipsasque columnas posuit in vestibulo templi, unam a dextris
et alteram a sinistris,
(
Ch2, 3) ideo sunt duae factae columnae atque ita dispositae, ut nobis et
in prosperis et in adversis ingressum patriae coelestis ante oculos
mentis habendum esse doceant. Notandum sane in hac sententia
Paralipomenon quam posui, quod ea porticus templi, etiam vestigium
templi vocabatur. Et quod in prophetis legimus, quia inter
vestibulum et altare orabant sacerdotes, inter porticum et altare debere
intelligi. Bene autem utraque columna decem et octo cubitos altitudinis
habere memoratur, ter etenim seni, decem et octo faciunt.
Tria vero ad fidem pertinere propter sanctam Trinitatem, sex
ad operationem, quod in eo dierum numero mundus sit factus, luce clarius
est. Et tria per sex multiplicantur cum
justus ex fide vivit,
(
Ha, 7) cognitionemque piae credulitatis exsecutione bonae actionis
accumulat. Columna ante fores templi decem et octo cubitis
alta est, cum praedicator quisque egregius palam cunctis insinuat non
nisi per fidem et opera justitiae nos ad supernae gaudia vitae posse
pervenire.
Auctor incertus
Liber 3, Caput 9
Domus autem quam aedificabat Salomon Domino, habebat
sexaginta cubitos in longitudine, et viginti cubitos in
latitudine, et triginta cubitos in altitudine
(
R3, 6, 2).
Quod in constructione templi dicitur in libro Regum, quia habebat
triginta cubitos in altitudine, cum in libro Paralipomenon scriptum sit:
Porro altitudo centum viginti cubitorum erat
(
Ch2, 3, 4), nequaquam discrepare, sedutrumque verum esse noscendum
est.
Nam ut Josephi refert historia, triginta erant cubiti a pavimento usque
admedium coenaculum, triginta rursus a medio usque ad tertium, quo
usqueporticorum, quae templo ab australi et occidentali et
septentrionali laterecohaerebant, altitudo pertingebat, id est, simul
sexaginta; deinde aliisexaginta usque ad supremum domus tectum.
Itaque tota ejus altitudo centum viginti cubitis implebatur.
Longitudo autem domus longanimitatem designat sanctae Ecclesiae, quae
inexsilio peregrinationis hujus patienter adversa quaeque tolerat, donec
adpatriam, quam exspectat, perveniat.
Latitudo insinuat charitatem, quae dilatato sinu mentis non solum
amicos inDeo, sed et inimicos gaudet diligere propter Deum, donec veniat
tempus quandosive ad pacem suam conversis, funditus exstinctis, cum
solis gaudeat amicis inDeo.
Altitudo spem denuntiat futurae retributionis, cujus intuitu libenter
infimaquaeque, sive quae demulcent, seu quae adversantur contemnit,
usque dumutrisque transcensis, sola mereatur videre bona Domini in
terra viventium.
Unde apte longitudo domus sexagenario cubitorum numero
comprehenditur;senarius namque numerus, in quo mundus factus est,
perfectionem solet designarebonorum operum.
Et necesse est nos ita per longanimitatem molestias ferre
nostraeperegrinationis, ut merito bonae operationis, promissam patriam,
cumapparuerit, valeamus intrare.
Latitudo vicenario numero determinatur, propter geminam ejusdem
charitatis,qua Deum et proximum amamus, distantiam.
Altitudo tricenarii propter fidem sanctae Trinitatis, quae unus est
Deus, incujus visione cuncta spei nostrae desideria suspenduntur.
Sex ergo ad operis perfectionem, duo ad dilectionem Dei et proximi,
triapertinent ad spem divinae visionis.
Singuli autem numeri recte per decem multiplicantur, quia non nisi per
fidemet custodiam decalogi legis vel patientia nostra salubriter
exercetur, velcharitas utiliter accrescit, vel spes sublimiter ad
aeterna desideriaraptatur.
Et porticus erat ante templum viginti cubitorum longitudinis,
juxta mensuram latitudinis templi, et habebat decem cubitos
latitudinis ante faciem templi
(
R3, 6, 3).
De hac porticu in libro Paralipomenon ita scriptum est:
Porticus vero ante frontem, quae tendebatur in longum juxta
mensuram latitudinis domus, cubitorum viginti
(
Ch2, 3, 4).
Patet ergo quia porticus haec ad orientalem templi partem facta
est.
Templum namque conversum erat ad orientem, sicut et tabernaculum,
habebatque ostium porticus ante ostium templi, juxta quod historicus
Judaeorum Josephus apertissime docet
(voir:
Ant, Jud, 8, 3)
, ita ut solaequinoctialis
oriens directis radiorum suorum lineis per ostia tria, porticividelicet,
et templi, et oraculi, arcam testamenti perfundere posset.
Quia vero templum sanctam Ecclesiam designat, porticus quae erat ante
templumet prior lumen solis accipere solebat, quid aptius quam illam
ejus partem, quae Dominicae incarnationis tempora praecessit, typice
denuntiat, in qua sunt patriarchae et prophetae, qui orientem huic mundo
Solem justitiae susceperunt primi, et nascenti Domino in carne
testimonium sive vivendo, sive praedicando,sive nascendo, seu etiam
moriendo praebuerunt? Ostium ergo templi Dominus est, quia
nemo venit ad Patrem, nisi per ipsum
(
Jn, 14, 6), et qui alibi dicit,
Ego sum ostium; per me si quis introierit, salvabitur
(
Jn, 10, 9).
Ostium porticus, sermo propheticus est, qui quasi recto calle
ingredientes adostium templi perducebat, et gratiam Domini Salvatoris,
qua mundum eratredempturus, praedicabat.
Factura ergo porticus tota fideles illius temporis signat.
Ostium vero in porticu doctores, qui caeteris lucem vitae, januamque
intrandiad Dominum pandebant, exprimit.
Et bene unum ostium, propter consonam in omnibus sanctis fidem ac
dilectionemveritatis.
Quae videlicet porticus juxta latitudinem templi viginti cubitis longa
erat,quia nimirum antiqui justi multa diu patientia et longanimitate
exspectabant,quando apparens in carne Dominus novam Evangelii gratiam
mundo afferret, nonacceptis ipsis promissionibus, sed a longe eas
aspicientes et salutantes.
Aequabant ergo longitudine sua latitudinem templi, quia per
longanimitatemmentis devotae desiderabant videre dilatationem Ecclesiae
in charitate Dei,quae est in Christo Jesu Domino nostro.
Qui quamvis tempore adhuc fuerint a sacramentis Dominicae
incarnationisseparati, fide tamen ac praedicatione fuerunt
proximi.
In hujus sacratissimae porticus prima fronte fuerunt beatus protomartyr
Abel,et Seth, et Enos, caeterique justi mundi originalis.
In intimo autem penetrali et quasi prope murum templi mysticum,
obtinuerelocum parentes beati praecursoris Domini, Simeon et Anna,
caeterique qui, etsinativitatem ejus videre meruerunt, ad auditionem
tamen doctrinae ejus, et adperceptionem sacramentorum ejus pervenire
nequiverunt.
Quae bene porticus decem cubitis erat lata, quia tales etsi necdum
verba sivemysteria Evangelii, quae erant per Dominum tradenda,
receperunt, praeceptatamen decalogi, quae perceperunt, perfecta
dilectione dilatati in Dominoservabant.
Liber 3, Caput 21
Et finxit duas columnas aereas, decem et octo cubitorum
altitudinis columnam utramque
(
R3, 7, 15).
Eae sunt columnae de quibus Paulus ait: J
acobus, et Joannes, et Cephas, qui videbantur columnae esse,
dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos in
gentibus, illi autem in circumcisionem
(
Ga, 2, 9).
Quibus verbis quasi exponere videtur mysterium columnarum materialium,
etquid videlicet figuraverint, et quare duae sint factae.
Apostolus namque et doctores cunctos spiritales significant, fortes
nimirumfide et opere et contemplatione ad superna erectos.
Duae sunt autem, ut et gentes et circumcisionem praedicando in
Ecclesiamintroducant.
Stabant in porticu ante fores templi, et ingressum illius suo decore
acpulchritudine ex utraque parte mirabiliter ornabant.
Ostium autem templi Dominus est, quia
nemo venit ad Patrem nisi per ipsum
(
Jn, 14, 6); et sicut alibi dicit,
Ego sum ostium, per me si quis introierit, salvabitur
(
Jn, 10, 9).
Quod videlicet ostium, columnae ab utroque latere coram positae
circumstantcum minister sermonis utrique populo introitum regni
coelestis ostendit, ut sia luce scientiae legalis quisque seu ex rigore
gentilitatis, ad fidem Evangeliivenerit, habeat paratos eos qui sibi
iter salutis et verbo demonstrent etexemplo.
Vel certe quia de eis columnis in libro Paralipomenon ita scriptum est:
Ipsasque columnas posuit in vestibulo templi, unam a dextris
et alteram a sinistris
(
Ch2, 3, 17).
Ideo factae sunt duae columnae, atque ita dispositae, ut nobis et
inprosperis et in adversis ingressum patriae coelestis ante oculos
mentishabendum esse doceant: hinc enim Paulus, columna utique domus
Dominiexcellentissima, per arma justitiae nos a dextris et a sinistris
communiendosesse suis suorumque sedulis hortatur exemplis: ut nec
prosperis delectati, necfracti adversis, a regia vitae via, qua ad
promissam nobis haereditatem patriaecoelestis gradiendum est, ulla in
parte declinemus.
Notandum sane in hac sententia Paralipomenon quam posui, quod eadem
porticustempli etiam vestibulum templi vocabatur; et quod in prophetis
legimus, intervestibulum et altare orabant sacerdotes, inter porticum et
altera holocaustorumdebemus intelligere.
Bene autem utraque columna decem et octo cubitorum altitudinem
haberememoratur; ter etenim seni decem et octo faciunt, tria vero ad
fidem pertinerepropter sanctam trinitatem, sex ad operationem, quod in
eo dierum numero mundussit factus, luce clarius est.
Et tria per sex multiplicantur, cum justus ex fide vivit, et
cognitionem piaecredulitatis exsecutione bonae actionis accumulat.
Columna namque ante fores templi decem et octo cubitorum alta est,
cumpraedicator quisque egregius palam cunctis insinuat, non nisi per
fidem etopera justitiae nos ad supernae gaudia vitae posse pervenire;
quamvis possit ethis altius intelligi, quod nomen JESU apud Graecos ab
hoc numeroincipiat.
Prima littera nominis Jesus apud eosdem decem secunda octo
significat.
Et apte decem et octo cubitorum altae sunt columnae domus Dei, quia
doctores sancti, immo omnes electi ad eum finem bene vivendo intendunt,
ut Conditorem suum facie ad faciem videre mereantur; neque enim ultra
quid quaerant habebunt,cum ad eum qui est super omnia pervenient.
Et linea cubitorum duodecim ambiebat columnam
utramque
(
R3, 7, 15).
Linea duodecim cubitorum norma est apostolicae institutionis, quae
nimirumlinea ambit columnam utramque, cum doctor sive Judaeis, sive
gentibuspraedicare missus, ea tantum facere curat ac docere, quae sancta
per apostolosaccepit ac didicit Ecclesia: nam si quis aliter vivere sive
praedicarevoluerit, et vel apostolica decreta spernere, vel pro suo
libitu nova quaelibetstatuere maluerit, non est talis columna templo Dei
apta, quae dum apostolicastatuta sequi contemnit, quasi vel exilitate
inertiae suae, vel elationistumidae crassitudine, duodecim cubitorum
lineae non convenit.
Has nimirum lineas Dominus columnis sui templi circumdedit, cum missis
addocendas baptizandasque omnes gentes discipulis ait,
Docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis
(
Mt, 28, 20).
Quisquis ergo servat ac docet omnia quaecumque mandavit apostolis
Dominus,nec alia superadjiciens, neque horum quippiam praeteriens, ipse
profecto columna in domo Dei, quae est Ecclesia, et firmamentum est
veritatis, qualemfore Timotheum monuit apostolus Paulus
(voir:
1Ti, 3)
.
Verum quia absque scientia Scripturarum non potest esse firma vel vita
velloquela doctorum, apte subditur:
Duo quoque capitella fecit, quae ponerentur super capita
columnarum fusilia ex aere, quinque cubitorum altitudinis
capitellum unum, et quinque cubitorum altitudinis capitellum
alterum
(
R3, 7, 16); capita etenim columnarum, hoc est, suprema pars earum, cordasunt
fidelium doctorum; quorum Deo devota cogitatione, sicut capite membra,
itaipsorum omnia et opera diriguntur et verba.
Duo autem capitella, quae his capitibus erant superposita, duo
suntTestamenta, quorum meditationi atque observantiae doctores toto
animo subdunturet corpore.
Unde bene utrumque capitellum quinque cubitos habebat altitudinis:
quianimirum quinque libris Scriptura Mosaicae legis comprehensa est,
quinque etiamsaeculi aetates tota veteris Instrumenti series complexa
est.
Novum vero Testamentum non alia nobis aliqua praedicat, quam quae
Moysespraedicanda esse praedixerat, et prophetae.
Unde Dominus Judaeis veteris Testamenti litterae frustra adhaerentibus,
etgratiam novi spernentibus ait:
Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi; de me enim
ille scripsit
(
Jn, 5, 46): scripsit enim de DominoMoyses, et multa figuraliter, et illud
apertissime, cum promissum narratAbrahae per Dominum, quia
in semine tuo benedicentur omnes familiae terrae
(
Gn, 22, 18); et cum per se ipse dicit filiis Israel, quia prophetam vobis
suscitabit Dominus Deus vester de fratribus vestris; tamquam me ipsum
audietis, juxta omnia quaecumque locutus fuerit vobis
(voir:
Dt, 18) [mauvais référencement: Dt, 28]
.
Cujus praesagii discipulos vox Patris de coelo monuit, cum apparente
illisDomino in gloria, inter ipsum Moysem et Eliam in monte sancto, ita
intonuitdicens:
Hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui;
ipsum audite
(
Mt, 17, 5)
(voir:
Mt, 3, 17)
.
Cum admirabili divinae operationis concordia, primo novi gratia
Testamenti invelamine erat veteris abscondita, et nunc sacramenta
veteris Testamenti suntper lucem novi revelata, quasi capitellum
utriusque columnae quinque estcubitis altum, quia videlicet manifestum
est quod in Testamento veteri ejussacramenta, vel in quinque libris
legis praesignata, vel in quinque aetatibussunt omnia plenius
comprehensa, evangelicae quoque perfectionis est insitagratia; sicque
fit ut praedicator quisque egregius sive ad Judaeos, sivemittendus ad
gentes, consono divinorum eloquiorum testimonio confirmatis,certam fidei
et operis rectitudinem absque errore conservet, noveritque
docensproferre de thesauro suo nova et vetera.
Non solum autem Testamenta sibi invicem divinorum sacramentorum
relationeconsentiunt, sed et omnes qui in eorumdem Testamentorum libris
scripticontinentur electi, una fide praediti, eademque sunt ad invicem
charitateconnexi.
Unde apte de ipsorum capitellorum factura subinfertur:
Et quasi in modum retis et catenarum sibi invicem
miro opere contextarum, utrumque capitellum columnarum
fusile erat
(
R3, 7, 17) [mauvais référencement: Ch2, 3]
.
Quod in libro Paralipomenon ita scriptum est:
Necnon et quasi catenulas in oracula, et superposuit eas
capitibus columnarum
(
Ch2, 3, 16).
Species namque virtutum et similitudo in capitellis, varietas est
virtutumspiritalium in sanctis; de qua Domino canitur in psalmo:
Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata
varietate
(
Ps, 44, 10): hocest, in vestitu fulgidae dilectionis, circumamicta varietate
diversorumcharismatum; vel certe multiplex contexio catenarum et retis
expansiomultifarias electorum personas insinuat; quae cum verbis
sanctorumpraedicatorum fideliter auscultando atque obediendo adhaerent,
quasi columnarumcapitibus superpositae retis e catenulae, miraculum suae
connexionis cunctisaspectantibus praebent.
Eae etenim catenae miro sibi in vicem sunt opere contextae, quia
admirabiliprorsus gratia sancti Spiritus actum est ut vita fidelium et
locis, et tempore,et gradu, et conditione, et sexu, et aetate multum
secreta ad alterutrum, unaeademque fide ac dilectione sit conjuncta; nam
quia haec conjunctio fraternajustorum, et locis et temporibus
disjunctorum adunatione fiat doni spiritalis,sequentibus quoque verbis
ostenditur, cum de factura capitellorum adjungitur:
Septena versuum retiacula in capitello uno, et septena
retiacula in capitello altero
(
R3, 7, 17).
Septenario namque numero Spiritus sancti gratia solet designari, Joanne
attestante in Apocalypsi; qui cum vidisse se diceret
agnum habentem cornua septem, et oculos septem
(
Ap, 5, 6), mox exponendo subjunxit,
qui sunt septem spiritus Dei missi in universam
terram
(
Ap, 5, 6).
Quod propheta Isaias apertius explicat, cum de nascituro in carne
Dominoloquens,
Et requiescet
, inquit,
super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiae et
intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus
scientiae et pietatis; et replebit eum spiritus timoris
Domini
(
Es, 11, 2 et
Es, 11, 3).
Septena ergo versuum retiacula erant in capitello utroque, quia
Patresutriusque Testamenti per gratiam unius ejusdemque Spiritus
septiformis, utessent electi, acceperunt.
Et perfecit columnas et duos ordines per circuitum
retiaculorum singulorum, ut tegerent capitella
(
R3, 7, 18).
Duo quidem ordines erant retiaculorum in gyro capitelli, sed uterque
ordoseptemplici versuum numero currebat, donec circumacto capitello,
rursum in seipsum quasi circulo facto rediret.
Haec figura testamenti in abdito est quare duo sint ordines
retiaculorum, cumconstet geminae dilectionis esse virtutem, quando
videlicet Deum ex toto corde,et tota anima, tota virtute, et proximum
tamquam nos ipsos amarepraecipimur.
Sed uterque ordo septem habet versuum retiacula, quia nec Deus absque
gratiaSpiritus sancti potest amari, nec proximus; manet namque sententia
veridica,quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris, non ex
merito nostro, sedper Spiritum sanctum, qui datus est nobis.
Ubi autem charitas Dei, ibi profecto et proximi diffunditur in
cordibusfidelium, quia nimirum una sine altera nequaquam valet
haberi.
Facta sunt autem retiacula haec ut tegerent capitella, hoc est undique
ingyro circumdarent: quia omnis Scripturae sanctae pagina, cum
recteintelligitur, gratiam per omnia charitatis sonat ac pacis:
capitella etenimvolumina divinorum eloquiorum, retiacula sunt vincula
mutuae dilectionis.
Et retiaculis teguntur capitella, cum sacra eloquia, ut ita dixerim,
donocharitatis undique probantur esse vestita: nam et in eis quae in
Scripturis nonintelligimus, charitas late patet.
Bene autem de eisdem retiaculis sive capitellis adjungitur:
Quae erant super summitatem malogranatorum
(
R3, 7, 18).
Malogranata namque, quorum natura est uno foris cortice multa grana
interiuscircumdare, apte in figura sanctae ponuntur Ecclesiae, quae
catholico uniusfidei munimine, innumera electorum agmina solet
includere.
Potest autem et uniuscujusque justi vitam moresque designare, velut
plurimauno cortice grana circumplectens, multa cogitationum virtutumque
spiritaliuminsignia, ne forte diffluant, firma fidei et humilitatis
vallat custodia.
Et apto prorsus mysterio capita columnarum malogranatis erant in
gyrocircumdata, quia doctores sanctos necesse est vitam fidelium ad
memoriamrevocare, eorumque semper exemplis actus suos ac sermones omni
ex partecommunire; ne si aliter forte quam illorum habet regula vixerint
aut docuerint,errent.
Sicut ergo retiaculorum admiranda connexio unitatem designat fidelium,
quaeest in vinculo pacis, ita etiam malogranatum eamdem ipsam typice
insinuatunitatem; quae et innumeros per orbem populos, in una fidei
catholicae regulacohibet.
Vel certe mirabilis retiaculorum concatenatio manifestam omnium
fideliumconcordiam demonstrat.
Malogranatorum vero positio internas animi virtutes, quae ab aliis
nequaquamvideri queunt, exprimit, patientiam videlicet, humilitatem,
benignitatem,modestiam et caetera hujuscemodi.
Et quasi pulcherrima foris pomorum superficies apparet, sed inclusa
intusgranorum copia non apparet, cum pia sanctorum operatio palam
cunctisostenditur, sed ea quae intus est, fidei, spei, ac dilectionis,
caeterorumqueanimi bonorum gratia non cernitur.
Cum vero dictum sit de retiaculis ut tegerent capitella quae erant
supersummitatem malogranatorum, videtur, juxta ordinem operis ipsius,
quiamalogranata fuerint facta in circuitu capitellorum a parte
inferiori, atque exeisdem malogranatis orirentur retiacula, quibus
capitella ex parte aliquategerentur.
Patetque figura mysterii, quare facta sint retiacula, quibus
capitellafuerint malogranatorum annexa: quae ad unam pene
significationem, sivepersonarum, sive virtutum pertinent, spiritalium;
scimus enim virtutes devirtutibus nasci, et sanctos ambulare de virtute
in virtutem, donec videaturDeus deorum in Sion, qua virtute nulla potest
major largiri.
Unde et Apostolus,
Scientes
, inquit,
quia tribulatio patientiam operatur, patientia vero
probationem, probatio vero spem
(
Rm, 5, 3 et
Rm, 5, 4).
Sed in ipso universali electorum collegio varie sibimet invicem
succeduntpersonae justorum, minoresque majorum ac praedecessorum suorum
gaudentfideliter adhaerere vestigiis, eorumque dictis sive scriptis, ne
forte inerrorem labi possint, inniti.
Retiacula ergo super summitatem malogranatorum sunt posita, cum
concordiacharitatis perfectis fuerit superadjecta operibus; et cum
utroque virtutismunere et operatione videlicet et charitate sanctorum
vita clarescit, quasicirculum malogranatorum in capitellis columnae
concatenatio retiaculorumsuperaddita comitatur.
Et quoniam omnia virtutum dona praesentia ad aeternae gloriam
remunerationis,quae per Evangelium nobis est promissa ac ministrata,
respiciunt, aptesubjungitur:
Capitella autem quae erant super capita columnarum, quasi
opera lilii fabricata erant, in porticu quatuor
cubitorum
(
R3, 7, 19).
Quid per lilia, nisi supernae claritatis patria, atque
immortalitatisfloribus redolens, paradisi designatur amoenitas? Quid per
quatuor cubitos,nisi evangelicus sermo, qui introitum nobis aeternae
beatitudinis illiuspromittit, et iter quo ad hanc perveniatur, ostendit?
Cum ergo sancti doctorespromissa nobis limina regni coelestis in quatuor
sancti Evangelii librisostendunt, quasi capita columnarum opus in se
lilii quatuor cubitosexhibent.
Ubi notandum, juxta litteram, quia cum opus lilii in capitellis
quatuorcubitorum esse memoratur, neque additur latitudinis aut
altitudinis, lectorisutique judicio, utrum in altitudine an in
latitudine intelligi debeat, relictumest.
Constat autem, absque ulla prorsus dubietate, quia columna quam
duodecimcubitorum restis ambiebat, quatuor cubitos habebat
crassitudinis: omnis etenimcirculus quantum habet spatii in diametro,
tantum habet ter in gyro.
Denique mare aeneum, quod in diametro erat decem cubitorum, ut in
sequentibuslegitur, consequenter habebat triginta cubitos in gyro.
Verum quia dicitur opus lilii quatuor fuisse cubitorum, sive
latitudinem, seudesignet altitudinem, nihilominus ratio figurae
perspicua est, quia non nisiper Evangelium ex optatissima illa vox mundo
insonuit,
Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum
coelorum
(
Mt, 3, 2).
Quod vero sequitur,
Et rursum alia capitella in summitate columnarum desuper,
juxta mensuram columnae ejus
(
R3, 7, 20), retiaculum juxta mensuramcolumnae dicitur, tantae altitudinis
quantae erat et columna: cujus tamenaltitudo quanta fuerit, minime
narratur.
Haec autem capitella, qualiacumque et quantacumque fuerint, non enim
mensurameorum aperte Scriptura designat, more liliorum videntur apposita
esse.
De quorum factura si quid mysticum inquirere delectat, illam regni
perennis sublimitatem potest non incongrue designare, quam nec
oculus vidit, et caetera, usque diligentibus se.
Post lilia etenim quatuor cubitorum, alia sunt apposita capitella,
quorumaltitudo quanta fuerit, non dicitur: quia multa quidem de coelesti
beatitudinein Evangelio legimus: quod videlicet ibi mundicordes
Deum videbunt
(
Mt, 5, 8); quod
erunt aequales angelis Dei
(
Lc, 20, 36); quod
non nubent, neque nubentur
(
Mt, 22, 30) [mauvais référencement: Lc, 20]
, quia nec mori ultra poterunt
(voir:
Jn, 12)
; quod ubicumque est Christus, et ministri ejus erunt
(voir:
Jn, 14)
; quod manifestabit seipsum illis quod
palam de Patre annuntiavit eis
(
Jn, 16, 25); quod
gaudium
visionis ejus
nemo tollet a vobis
(
Jn, 16, 22); sed ipsae species horum quae diximus,ipse status et conversatio
illius patriae coelestis, quo modo sese habeat,solis eis qui hanc
intrare meruerint, ejus civibus patet.
Unde bene factura sive altitudo horum capitellorum supra lilium erant,
utincomprehensibilis esse terrestribus qualitas coelestis
habitationisinsinuetur.
De qua tamen hoc minime latet, quod omnes ibi communi felicitate
divinaevisionis fruuntur, tanto quisque sublimius, quanto mundiores ad
videndum eumoculos cordis habuerit; qui enim dixit, Omnes timentes
Dominum, pusilli cum majoribus
(voir:
Ap, 19, 5)
, ipse dixit,
Quia tu reddes unicuique secundum opera ejus
(
Rm, 2, 6).
Communis ergo ibi benedictio omnium erit electorum; attamen pro
distinctaqualitate operum multae sunt mansiones beatorum in una eademque
domo Patrisaeterna in coelis.
Quod in harum quoque factura columnarum mystice reor esse designatum,
cumdicitur,
Et rursum alia capitella in summitate columnarum
desuper
(
R3, 7, 20).
Juxta mensuram quippe columnae fiunt capitella desuper, cum sancti
doctores,immo omnes electi eorumdem doctorum vestigia sequentes, praemia
supernaeretributionis secundum merita piae recipiunt operationis.
Retiacula quoque fiunt secundum capitella, quia juxta modum dilectionis
quasibi ad invicem in hac vita fraternitatis sancta copulata est,
supernorumquoque civium societati, in praesentia sui Conditoris
conjungitur incoelis.
Verum quod eadem supernorum societas civium, utriusque populi
fidelibustribuitur, recte subjungitur,
Malogranatorum autem ducenti ordines erant in circuitu
capitelli secundi
(
R3, 7, 20).
Diximus autem malogranata totius sanctae Ecclesiae typum tenere.
Centenarius vero numerus, qui ad dexteram manum primus pervenit,
nonnumquamin aeternae beatitudinis figura poni consuevit.
Duplicatur autem hic numerus malogranatorum in circuitu capitelli
secundi, utinsinuetur mystice quod utriusque Testamenti populus
adunandus in Christo, adaeternae vitae sit introducendus coronam.
Cui figurae convenit hoc quod de apostolis post resurrectionem
Dominipiscantibus scriptum est, eum ipsum in littore stantem viderent:
Non enim longe erant a terra, sed quasi cubitis ducentis,
trahentes rete piscium
(
Jn, 21, 8); per ducentos etenim cubitos rete plenum magnis piscibusdiscipuli
ad Dominum trahunt, effectum suae resurrectionis in littore
jammonstrantem: cum sancti praedicatores et Judaeis et gentibus verbum
fideicommittunt, atque utriusque populi electos a fluctibus saeculi
praesentisextractos, ad futurae gloriam pacis et immortalitatis
perducunt.
Et statuit duas columnas in porticum templi. Cumque
statuisset columnam dexteram, vocavit eam nomine Jachim
(
R3, 7, 21), Firmitas;
similiter erexit columnam secundam, et vocavit nomen ejus
Booz
(
R3, 7, 21), In robore.
Dextera columna, ut supra diximus, exprimit figuram doctorum qui
primitivamin Hierosolymis instituerunt Ecclesiam; secunda eorum qui ad
praedicandumgentibus destinati sunt.
Vel certe dextera columna eos significat qui venturum in carne
Dominumprophetando praedixerant; secunda illos qui hunc jam venisse et
mundum sanguinesuo redemisse testantur.
Et apte vocabulo simili ambae censebantur columnae, cum una Firmitas,
alteraIn robore dicta est: ut una fidei et operis fortitudo cunctis
inesse doctoribusmonstraretur, nostrisque temporibus inertia
taciturnitatis notaretur.
Ubi se nonnulli doctores, sacerdotes et columnas domus Dei videri
atqueappellari volunt, cum nihil in se prorsus firmae Dei ad
contemnendas saeculipompas ac desideranda bona invisibilia, nil habeant
roboris ad corrigendum, nilindustriae saltem ad intelligendos eorum
quibus praelati sunt errores.
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Angelomus Luxovensis(-c.895)
Rabanus Maurus (780-856)
Auctor incertus