V. 8 :
Etenim benedictionem dabit legislator; ibunt de virtute in virtutem: videbitur
Deus deorum in Sion.
Poètes
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Liber 2, Caput 3
Puer autem Samuel et proficere et crescere memoratur, et tam Deo quam
hominibus placere, ut electi auditoris studium designetur, qui rectae
vitae itinere suos conatus ad supernam patriam dirigit, dum ad majora
convalescit. Unde et per Psalmistam dicitur:
Ambulabunt de virtute in virtutem, videbitur Deus deorum
in Sion
(
Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 73, 8]
. Profectus itaque conversationis est crescere meritis,
placere Deo et hominibus consummatae perfectionis. Et quia ad
opera conversatio pertinet, meritumque provenit ex charitate, illi
auditores proficiunt, et non crescunt, qui bona opera pro studio
vanitatis exhibent, et charitatem non habent. Proficimus
ergo, et crescimus, si cum sublimiori conversatione per opera meliora
sustollimur, ex eadem sublimitate operis ad sola intendimus gaudia
aeternitatis. Placere autem tam Deo quam hominibus magnae
virtutis est, quia plerumque de bono opere nostro proximos nostros
offendimus, si eadem bona opera non cum magna cautela
faciamus. Tam Deo igitur quam hominibus placet, qui in bono
opere quod omnipotentis Dei obsequiis impendit cautus est; qui sic Deo
placere curat, ut de Dei ministerio aliquem non offendat.
Liber 2, Caput 4
Hoc profecto si ad historiam legitur, crevisse puer Samuel aetate
corporis designatur; si vero ut caetera spiritali investigatione ista
perquirimus, cum eo Dominus esse describitur, qui crevisse
memoratur. Crescit autem qui in virum perfectum mentis aetate
proficit. Unde et per Prophetam de electis proficientibus
dicitur:
Ambulabunt de virtute in virtutem, videbitur Deus deorum
in Sion
(
Ps, 83, 8)
. Hinc Paulus ait:
Donec occurramus ei in virum perfectum, in mensuram
aetatis plenitudinis Christi
(
Ep, 4, 13). Verum nonnulli sunt qui dum virtutibus
crescunt, elatione corruunt. Hi nimirum crescere videntur,
sed tamen cum eis Dominus non est, quia a se eum, alta sentiendo de se,
ejiciunt, quem in profectu virtutum positi per humilitatem secum habere
potuerunt. Vel si per exteriorem dignitatem crevisse
intelligitur, Dominus cum eo esse memoratur, quia profecto plerique in
humiliori ordine religiosi sunt; sed cum subito ad culmen dignitatis
pervenerint, prima opera cum humilitate derelinquunt. Samuel
igitur et proficit, et proficiens Dominum secum habuit, ut profecto
electorum praedicatorum morem praeferret, qui cum dona, et dignitates,
quibus prosint aliis, assequuntur, de semetipsis placere Deo non
negligunt, et ex eo illa quae pro aliis acceperunt dona multiplicant,
unde in semetipsis ostendunt bonum, quod in eis loquendo propagare
concupiscunt. Quare et subditur:
Et non cecidit ex omnibus verbis ejus in terram
(
S1, 3, 19).
Liber 5, Caput 4
Et cum eligendus rex peteretur, dictum est:
Et erat vir nomine Cis filius Abiae.
(
S1, 9, 1) Quia vero ista stirpis regiae nomina quid significent,
plenius exposuimus; hoc tantummodo exprimamus, quomodo Abner patruelis
Saul esse referatur. Sed Saul filius Cis, id est duri esse
cognoscitur; Abner etiam lucernae filius perhibetur. Durum
hunc, austerae nimis conversationis viros ostendimus designare, Ner
lucernam interpretari. Quid est igitur quod lucerna, et durus
ejusdem patris esse filii dicuntur, nisi quia a Deo est, et quod
Scriptura sancta austerum praecipit, et virtus exterior durae
conversationis? Frater quippe lucernae durus est, quia
gratiam implendae legis ab eo habet a quo ipsa lex ortum
habet. Unde et Psalmista confidenter repromittit, dicens:
Etenim benedictionem dabit, qui legem dedit.
(
Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 83, 7] Legem quippe dare est praecepta vitae electis
proferre, benedictionem etiam dare est gratiam implendae legis
impendere. Quia ergo ab uno sunt tam lumen Scripturae quam
asperitas vitae nostrae, Cis et Ner unius patris filii esse
referuntur. Abner ergo filius Ner, Saul regis patruelis esse
recte dicitur, quia qui ad curam animarum eligitur, durae et asperae
vitae debere esse judicatur. Sed qui praedicatorum adjutores
esse cupiunt, nunquam agunt, quod cupiunt, si lumen Scripturae sanctae,
in quo per cognitionem concepti sunt, in bona operatione atque sancta
praedicatione, velut nascendo, non perficiunt. Cum vero
Scripturarum sanctarum cognitio magis summis doctoribus quam eorum
adjutoribus subditis adscribatur, et exempla conversationis sequi magis
minoribus quam majoribus convenire videantur; quid est quod duri filius
rex dicitur, lucernae vero filius dicitur princeps regis? Sed
his verbis non significat quod summi doctores et eorum adjutores habent,
sed suppresso quod habent, exponit quod singulis agendum est.
Rex quippe, videlicet summus et electus praedicator, quia jam per
altissimae eruditionis scientiam, Scripturae lumen habet, non sic
confidat de scientia, ut aliorum exempla minime sequatur.
Princeps quoque, id est magni doctoris adjutor, quia exemplis ejusdem
sui praepositi subditur, ad lumen innitatur, ut qui exempla sequitur, in
doctrinae altioris eruditionem, quasi in magna lucernae luce
nascatur. Qui ergo eruditus ad majorum exempla per
humilitatem reducitur, exemplis instructus ad Scripturarum splendorem
discendo sublevatur, bene rex filius duri, et princeps lucernae filius
esse perhibetur. Tales viri, quia electis fidelibus utiliter
praeeminent, quia subjectos ad virtutum victorias fortiter provehunt;
sequitur:
Erat autem bellum potens adversus Philistaeos omnibus diebus
Saul.
(
S1, 14, 52)
Angelomus
Luxovensis(-c.895)
Liber 3, Caput 9
Aedificavit ergo Salomon Gazer et Bethoron inferiorem, et Baalath, et
Palmiram in terra solitudinis.
Et omnes vicos, qui ad se pertinebant, et qui erant absque muro
munivit,
(
R3, 9, 17,
R3, 9, 18 et
R3, 9, 19) etc. Urbes vero quas aedificasse Salomon dicitur, hoc est Mello, et
murum Jerusalem,Heser Mageddo, et Gazer, Bethoron, Baalath, et Palmiram, sanctae
Ecclesiae decoremsignificant: quam verus Salomon in jucunditate regni sui ad laudem
et
sempiternamlaetitiam sibi praeparavit. Interpretetur autem Mello
adimpletio: Hezer, separatus, vel sanctificatus. Mageddo,
coenaculum ejus: Gazer, praescisio vel divisio: Bethoron,
domus montium, etBaalath, ascendens interpretatur.
Sancta ergo Ecclesia, ipsa civitas Dei vivi est, ubi impletur quotidie
Deivoluntas. Haec superato omni errore infidelium sanctificata est in fide
et bonisoperibus. Ibi refectio virtutum est, haec discernit mundum ab
immundo, virtutes avitiis. Et domus est montium, id est habitatio
sanctorum. Et fructus justitiae sicut palma florens,
ascendit de virtute in virtutem, ut videat Deus deorum in Sion.
(
Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 83]
Omnes vicos qui ad se pertinebant et qui erant absque muro munivit
Salomon,
(
R3, 9, 19) quia Christus coetus fidelium suorum gratiae suae protectione ita munivit,
uthostibus spiritalibus insuperabiles semper existerent.
Rabanus Maurus
(780-856)
Liber 3, Caput 5
Porro Biblii praeparaverunt ligna et lapides ad aedificandam
domum.
(
R3, 5, 18) Giblos est civitas Phoenicis, cujus meminit Ezechiel dicens:
Sapientes tui, Tyre, facti sunt gubernatores tui, senes
Giblii et prudentes ejus.
(
Ez, 27) Pro quo in Hebraeo continetur Gobal sive Gebal,
quod interpretatur definiens, sive disterminans: quod
vocabulum apte convenit eis qui corda hominum ad aedificium spirituale,
quod ex virtutibus animae construitur, parant: sic etenim solummodo suos
auditores fidem et opera justitiae docere sufficiunt, dum ipsi prius
sacris paginis edocti, diligenter quae sit fides tenenda, quo virtutum
calle incedendum, certa definitione veritatis didicerint. Nam
frustra officium sibi doctoris usurpat, qui discretionem catholicae
fidei ignorat, neque sanctuarium Domino, sed ruinam sibi aedificant, qui
docere allos regulam, quam ipsi non didicere, conantur. In
aedificanda ergo domo Dei primo sunt ligna et lapides caedendi de monte:
quia eos quos in fide veritatis instituere quaerimus, primo necesse est
ut abrenuntiare diabolo, ac de sorte primae praevaricationis in qua nati
sunt doceamus renascendo erui. Deinde quaerendi sunt lapides
pretiosi et grandes, atque in fundamentum templi ponendi, ut meminerimus
abdicata conversatione priori, eorum in omnibus vitam moresque
inspicere, eos nostris auditoribus imitandos proponere, quos per
virtutem humilitatis specialiter Domino adhaerere noverimus.
Addendus est in altum paries operum bonorum, et quasi super
impositis sibi invicem ordinibus lapidum ambulandum est ac proficiendum
de virtute in virtutem.
(
Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 83] Vel certe lapides fundamenti grandes, pretiosi et quadrati primi
sunt, ut supra diximus, Ecclesiarum magistri, qui ab ipso Domino verbum
audiere salutis. Superpositi autem ordines lapidum sive
lignorum sequentes sunt, suo quique tempore sacerdotes ac doctores.
Quorum vel praedicatione ac ministerio fabrica crescit
Ecclesiae, vel ornatur virtutibus. Quales autem colore
fuerint lapides, quibus factum est templum, in libro Paralipomenon
aperte declaratum est, dicente David ad Salomon, cum ei impensas templi
quas praeparaverat ostenderet:
Omnem pretiosum lapidem, et marmor Parium abundantissime
praeparavi.
(
Ch1, 29) Marmor autem Parium, marmor candidum dicit, quale eadem insula
gignere consuevit. Est autem una de Cycladibus, quo videlicet
lapide templum fuisse factum, et Josephus insinuat, dicens: « Elevavit
itaque templum usque ad cameram et lapide albo constructum. » Altitudo
fuit sexaginta cubitorum. Nec mysterii sensus in abdito est.
Cuivis etenim patet quod marmor candidum, ex quo domus Domini
constructa est, mundam electorum actionem simul et conscientiam ab omni
naevo corruptionis castigatam designat, quales esse voluit sapiens ille
architectus eos quos super fundamentum Christi locabat lapides
pretiosos, auro argentoque redimitos. « Charissimi, inquit,
mundemus nos ab omni inquinamento carnis et spiritus, perficientes
sanctificationem in timore Dei. »
Liber 3, Caput 7
Quae erant super summitatem malogranatorum.
(
R3, 7, 18) Malogranata namque (quorum natura est uno foris cortice multa
interius grana circumdare) apte in figura sanctae ponuntur Ecclesiae,
quae catholico unius fidei munimine innumera electorum agmina solet
includere. Potest autem et unusquisque justi vitam moresque
designare, qui, velut plurima uno cortice grana, circumplectens multa
cogitationum virtutumque spiritalium insignia, ne forte diffluant, firma
fidei et humilitatis curat vallare custodia. Et apto prorsus
mysterio capita columnarum malogranatis erant in gyro circumdata, quia
doctores sanctos necesse est priorum vitam fidelium ad memoriam
revocare, eorumque semper exemplis actus suos ac sermones omni ex parte
communire, ne si aliter forte quam illorum habet regula vixerint aut
docuerint, errent. Cum vero dictum sit de retiaculis ut
tegerent capitella, quae erant super summitatem malogranatorum, videtur
juxta ordinem operis ipsius quia malogranata fuerint facta in circuitu
capitellorum a parte inferiori, atque ex eisdem malogranatis orirentur
retiacula, quibus capitella ex parte aliqua tegerentur.
Patetque figura mysterii, quare retiacula super summitatem
fuerint malogranatorum adnexa, quae ad unam pene significationem sive
personarum seu virtutum pertinent spiritalium. Scimus enim
virtutes de virtutibus nasci, et sanctos ambulare
de virtute in virtutem, donec videatur Deus deorum in
Sion;
(
Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 83] qua virtute nulla potest major adiri. Unde et
Apostolus:
Scientes, inquit, quia tribulatio patientiam operatur,
patientia autem probationem, probatio vero spem.
(
Rm, 5)
Liber 3, Caput 9
Aedificavit ergo Salomon Gaser, et Bethoron
inferiorem, et Baalath et Palmiram in terra solitudinis, et
omnes vicos qui ad se pertinebant, et quae erant absque muro,
munivit
(
R3, 9, 17,
R3, 9, 18 et
R3, 9, 19), etc. Urbes vero, quas aedificasse Salomon dicitur, hoc est,
Mello et murum Jerusalem, Ezer, Mageddo, et Gaser, Bethoron, Baalath, et
Palmiram, sanctae Ecclesiae decorem significant, quam verus Salomon in
jucunditate regni sui ad laudem et sempiternam laetitiam sibi
praeparavit. Interpretatur autem Mello adimpletio;
Ezer, separatus, vel sanctificatus; Mageddo,
coenaculum ejus; Gazer, praecisio, vel
divisio; Bethoron, domus montium; et Baalath
ascendens interpretatur. Sancta ergo Ecclesia
ipsa
civitas Dei vivi
(
He, 12) est, ubi impletur quotidie Dei voluntas. Haec separata
ab omni errore infidelium, sanctificata est in fide et bonis operibus.
Ibi refectio virtutum est; haec discernit mundum ab immundo,
virtutes a vitiis; et domus est montium, id est, habitatio sanctorum, et
fructus justitiae, sicut palma, florens
ascendit de virtute in virtutem, ut videatur Deus deorum in
Sion
(
Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 83]. Omnes vicos, qui ad se pertinebant, et quae erant absque muro,
munivit Salomon, quia Christus coetus fidelium suorum gratiae suae
protectione ita munivit, ut hostibus spiritalibus insuperabiles semper
existerent
Liber 4, Caput 23
Reversusque est Josias Jerusalem, et praecepit omni
populo, dicens: Facite phase Domino Deo vestro, secundum quod
scriptum est in libro foederis hujus
(
R4, 23, 20 et
R4, 23, 21), etc. Quod autem praedictus rex ejectis idolis de
terra, necnon pythonibus et ariolis et omnibus immunditiis atque
abominationibus ablatis, in octavo decimo anno regni sui Domino phase
celeberrimum fecisse legitur, moraliter docet nos, ut purgemus primum
terram cordis nostri ab omnibus vitiis et mundemus actus nostros ab omni
inquinamento peccatorum, et ab operibus mortuis, ut servire possimus Deo
viventi. Sicque gratum Domino celebramus pascha
non utique in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis
sinceritatis et veritatis
(
1Co, 5). Secundum allegoriam autem Josias iste typum tenet Domini
Salvatoris qui salus et fortitudo Domini merito dicitur, quia ipse est
de quo Scriptura dicit:
Dominus fortis, Dominus potens in praelio
(
Ps, 23, 8) [mauvais référencement: Ps, 23]. Et alibi:
Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum
(
Mt, 1, 21) [mauvais référencement: Mt, 1]. Ipse quidem zelo Dei mundat terram Juda et Jerusalem ab omnibus
immunditiis et abominationibus, qui per prophetam dixit:
Zelus domus tuae comedit me
(
Ps, 68, 10) [mauvais référencement: Ps, 68]. De quo et Joannes ait:
Cujus ventilabrum in manu sua, et purgabit aream suam
(
Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mt, 3]. De quo et Malachias dicit:
Ecce venit, dicit Dominus exercituum, quis poterit
cogitare diem adventus ejus, et quis stabit ad videndum eum?
Ipse enim quasi ignis conflans, et quasi herba fulloNum. Et
sedebit conflans et emundans argentum, et purgabit filios
Levi. Et colabit eos, quasi aurum, et quasi
argentum, et erunt Domino offerentes sacrificia in justitia.
Et placebit Deo sacrificium Juda et Jerusalem,
sicut dies saeculi, et sicut anni antiqui. Et
accedam ad vos in judicio, et ero testis velox maleficis, et
adulteris, et perjuris, et qui calumniantur mercedem
mercenarii, et humiliant viduas et pupillos, et opprimunt
peregrinum, nec timuerunt me, dicit Dominus
exercituum
(
Ma, 3). Celebrat ergo Josias noster verum phase in octavo decimo anno
regni sui, quando in octava aetate, generali resurrectione perpetrata,
sanctos suos cum perfectione bonorum operum perducet ad aeternae
beatitudinis denarium accipiendum, ejectis prius omnibus scandalis de
regno ejus
(voir:
Mt, 13 et
Mt, 20)
. De quo praedictus propheta ait:
Ecce enim dies veniet succensa, quasi caminus, et erunt
omnes superbi, et omnes facientes impietatem stipula, et
inflammabit eos dies veniens, dicit Dominus exercituum.
Quae non relinquet eis radicem et germen.
Et orietur vobis timentibus nomen meum Sol
Justitiae. Et sanitas in pennis ejus.
Et egrediemini, et salietis, sicut vituli de
armento, et calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta
pedum vestrorum
(
Ma, 4). Et recte dictum est quod non factum fuerit phase tale a diebus
Judicum, qui judicaverunt Israel, et omnium dierum regum Israel, et
regum Juda, sicut in octavo decimo anno regis Josiae in Jerusalem, quia,
ablatis figuris, veraciter in die judicii transibunt sancti de morte ad
vitam, de corruptione ad gloriam: sicque in conspectu conditoris sui in
coelesti Jerusalem in aeternum gaudebunt, quia
videbitur Deus deorum in Sion
(
Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 83].
Et civitas illa non eget sole, neque luna, ut luceant in
ea. Nam claritas Dei illuminabit eam, et lucerna
ejus Agnus est, et ambulabunt gentes in lumine ejus, et
reges terrae afferent gloriam suam et honorem in illam, et
portae ejus non claudentur per diem. Nox enim non
erit illic. Et afferent gloriam et honorem
gentium in illam, nec intrabit in eam aliquid coinquinatum,
et faciens abominationem et mendacium, nisi qui scripti sunt
in libro vitae Agni
(
Ap, 21).
Et nomen civitatis ex illa die, Dominus ibidem
(
Ez, 35).
Benedictus Dominus quoniam mirificavit misericordiam suam in
civitate circumstantiae
(
Ps, 30, 22) [mauvais référencement: Ps, 30].
Theutmirus; Claudius Taurinensis
Liber 3, Caput 2
Porro Giblii praeparaverunt ligna et lapides ad aedificandam domum
(
R3, 5, 18). Giblos est civitas in Syria Pheniciae, a quo Giblii sunt vocati, cujus meminit
Ezechiel dicens :
Sapientes tui, Tyre, facti sunt gubernatores tui. Senes Giblii, et prudentes
ejus
(
Ez, 27, 8 et
Ez, 27, 9) [mauvais référencement: Ez, 37, 8]
. Pro quo in Hebraeo continetur: Gobel, sive Gebal, quod
interpretatur diffiniens, sive determinans. Quod vocabulum apte convenit eis
qui corda hominum ad aedificium spiritale, quod ex virtutibus animae construitur,
parant: sic
etenim solum suos auditores fidem, et opera justitiae sufficiunt docere, dum ipsi
prius sacris
paginis edocti, diligenter, quae sit fides tenenda, quo virtutum calle incedendum,
certa
diffinitione veritatis didicerunt. Nam frustra sibi officium doctoris usurpat, qui
discretionem catholicae fidei ignorat, neque sanctuarium Domino, sed ruinam sibi aedificant,
qui docere alios regulam, quam ipsi non didicerunt, conantur. In aedificando ergo
domum Domini
primo sunt ligna, et lapides caedendi de monte, quia eos, quos in fide veritatis instituere
quaerimus, primo necesse est, ut abrenuntiare diabolo, ac de sorte primae praevaricationis,
in
qua nati sumus, doceamus renascendo erui, deinde quaerendi sunt lapides pretiosi,
et grandes,
atque in fundamentum templi ponendi, ut meminerimus, abdicata conversatione priori,
eorum in
omnibus vitam, moresque inspicere, eosque nostris auditoribus imitandos proponere,
quos per
virtutem humilitatis specialiter Domino adhaerere noverimus. Quos invincibili mentis
stabilitate, quasi quadratos quodam modo, atque ad omnes tentationum incursus, immobiles
perdurare conspicimus, quos pretiosos, et grandes merito, ac fama comperimus. Post
fundamentum
vero talibus, ac tantis lapidibus compositum, aedificanda est domus Domini, praeparatis
diligentius lignis, ac lapidibus, ac decenti ordine collocatis. Quae olim de prisco
suo situ
(vel radice) fuerant abstracta, quia post prima fidei rudimenta, post collocata in
nobis juxta
exemplum sublimium virorum fundamenta humilitatis addendus est in altum paries operum
bonorum,
quasi super impositis sibi invicem ordinibus lapidum
ad ambulandum
(
Ps, 83, 8), ac proficiendum
de virtute in virtutem
(
Ps, 83, 8). Vel certe lapides fundamenti grandes pretiosi, et quadrati, primi sunt, ut supra
diximus, Ecclesiarum magistri
(voir:
Ep, 2, 20)
, qui ab ipso Domino verbum audierunt salutis. Superpositi autem ordines lapidum,
sive
lignorum, sequentes suo quoque tempore sacerdotes, quorum vel praedicatione, ac ministerio
fabrica crescit Ecclesiae, vel ( ornatur ) ordinatur virtutibus. Quales autem colore
fuerint lapides, quibus factum est templum, in libro Paralipomenon aperte declaratum
est,
dicente David ad Salomonem, cum ei impensas templi, et quae paraverat, ostenderet
:
Omnem pretiosum lapidem, et marmor parium abundantissime praeparavi
(
Ch1, 29, 2). Marmor autem parium marmor candidum dicitur, quale eadem insula gignere consuevit.
Unde poeta de illa :
Olearon, niveamque Paron, sparsasque per aequor
Cyclada, sed crebri legimus freta concita ventis.
(
Verg, Aen, 3, 126 et
Verg, Aen, 3, 127) Nivea ergo Paron dicitur, eo quod candidissimi generis marmor mittat. Est autem una
de
Cycladibus insulis, quo videlicet lapide templum fuisse factum Josephus insinuat dicens:
Elevavit itaque templum usque ad cameram ex lapide albo constructum: altitudo fuit
viginti quinque cubitorum, et centum. Nec mysterii sensus in abdito est; cuivis etenim
patet, quia marmor candidum, ex quo domus Domini constructa est, mundam electorum
actionem,
simul et conscientiam ab omni naevo corruptionis castigatam designat, quales esse
voluit
sapiens ille architectus eos, quos super fundamentum Christi locabat, lapides pretiosos,
auro
argentoque redimitos :
Charissimi
, inquit,
mundemus nos ab omni inquinamento carnis, et spiritus, perficientes sanctificationem
in timore Dei
(
2Co, 7, 1). Aedificium in superiore hujus voluminis parte habes a beato Beda expositum.
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Angelomus Luxovensis(-c.895)
Rabanus Maurus (780-856)
Theutmirus; Claudius Taurinensis