Liber Psalmorum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 6
  • Texit quoque cherubim auro, et omnes parietes templi per circuitum sculpsit variis caelaturiset torno. Et fecit in eis cherubim, et palmas, et picturas varias, quasi prominentes de pariete et egredientes; sed et pavimentum domus texit auro intrinsecus et extrinsecus. Et in ingressu oraculi fecit ostiola de lignis olivarum, postesque angulorum quinque, et duo ostia de lignis olivarum. Et sculpsit in eis picturam cherubim et palmarum species, et anaglypha valde prominentia, et texit ea auro, et operuit tam cherubim quam palmas et caetera auro. Fecitque in introitu templi postes de lignis olivarum quadrangulatos, et duo ostia de lignis abiegnis altrinsecus, et utrumque ostium duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur. Et sculpsit cherubim, et palmas, et caelaturas valde eminentes, operuitque omnia laminis aureis operequadro ad regulam. ( R3, 6, 28, R3, 6, 29, R3, 6, 30, R3, 6, 31, R3, 6, 32, R3, 6, 33, R3, 6, 34 et R3, 6, 35) Et reliqua. Texit, inquam, cherubim auro, ( R3, 6, 28) quia et naturam eorum Conditor immortali claritate sublimavit, et mentem veradilectionis atque humilitatis luce replevit. Notandum sane quod Moyses, dum tabernaculum faceret, fecit et duos cherubim aureosquos posuit in propitiatorio quod erat super arcam. Salomon autem addidit alios duos multo majores quos in templo poneret, sub quorumalis arcam in medio poneret, cum propitiatorio et cherubim prioribus. Sicque factum est, ut in tabernaculo quidem essent cherubim duo, in templo autemquatuor: ad unam vero eamdemque significationem utrique pertinent. Sed repetitum est ut typice doceretur, quia multiplicata post incarnationemdominicam Ecclesia, latius esset degentibus sublimitas coeli civium pandenda: qui sicConditorem decollato sibi munere beatitudinis collaudant, ut de nostra quoqueereptione ad eamdem beatitudinem introductione congaudeant. Extendunt enim alas adinvicem super arcam, cum ad laudem Domini Salvatorisreferunt bonum omne quod acceperunt. Extendunt alteras alas ad parietes oraculi, cum sanctos etiam homines secum viderelaetantur, eosque quo volunt alarum suarum summitatibus tangunt, quos consortes atqueimitatores fuisse in hac vita suae puritatis exsultant. Duos autem aeque parietes alis suis tangunt, quia fideles utriusque populi, Judaeiscilicet et gentilis, possessores secum habent aulae coelestis: non quod in illapatria distinctio localis inter utrumque populum, sedquia major fiat festivitasinternae beatitudinis, de consortio adunatae in Deo fraternitatis. Extendunt ergo cherubim ad utrumque parietem oraculi alas suas, quia laetantes incoelesti patria justos utriusque plebis, visione quoque suae gloriae ad laudem suiCreatoris excitant. Non solum de illorum quos secum intus habent hominum justorum felicitate laetanturagmina coelestia, verum etiam nostri qui foris adhuc positi de profundis ad Dominumclamamus, curam gerunt sedulam. Unde bene de eisdem cherubim in libro Paralipomenon scriptum est: Ipsi autem stabant erectis pedibus et facies eorum versae erant ad exteriorem domum. ( Ch2, 3) Quia nos ab hujus aerumna peregrinationis ereptos, ad suum desiderant pervenireconsortium. Sic ergo pedibus stant erectis: sic alas suas auro tectas ad oraculi parietesextendunt, ut facies habeant ad domum versas exteriorem, quia sicut angeli suamperpetuo innocentiam conservant, sic de animarum sanctarum in coelis beatitudinecongaudent, ut eis quoque quos in terris adhuc peregrinari conspiciunt electis opemferre non desinant: donec et illos ad coelestem patriam introduCant. Omnes enim suntadministratorii spiritus in ministerium missi, propter eos qui haereditatem capiuntsalutis. Possunt etiam per duo cherubim duo Testamenta figurari. Qui nimirum cherubim in oraculo sunt facti; quia in consilio divinae provisionisnobis utique inaccessibili atque incomprehensibili, ante saecula dispositum estquandoet qualiter, quibusve auctoribus, sacrae Scripturae conderentur. De lignis olivarum sunt facti, quia lucem nobis scientiae tribuunt, juvante flammacharitatis Dei, qui per Spiritum sanctum diffunditur in cordibus nostris. Decem cubitis sunt alti, quia per observantiam decalogi legis Deo serviendumpraedicant, quia Deo fideliter servientes, denario remunerandos esse regniperpetuitate ostendunt. Geminas habent alas, quia Testamentis sui Conditoris per aspera aeque ut prosperaindefesso suis auditoribus animo gradiendum esse demonstrant. Quinque cubitorum ala cherub una, et quinque cubitorum ala cherub altera, quia inomni labentium rerum varietate, sancti universos sui corporis sensus, in obsequium suiConditoris extendunt. Et unum opus erat induobus cherubim, quia utriusque Testamenti scriptores, unaeademque castitate operis et charitatis devotione Domino serviebant, una et consonaDomini voce ac fide praediCant. Alae igitur cherubim interiores super arcam se invicemconstringebant, quia Testamenta pari de Domino attestatione consentiunt. Item alis exterioribus iste unum parietem, ille alterum contingebant, quia VetusTestamentum proprie antiquo Dei populo scriptum erat. Novum vero nobis, qui post incarnationem dominicam ad fidem venimus. Et secundo parieti, hoc est septentrionali recte comparamur, quibus post frigoraac tenebras idololatriae, lucem veritatis agnoscere datum. Versas habent facies cherubim ad exteriorem domum, quia nostri gratia qui adhucforis stamus,neque reipsa, sed spe salvi facti sumus (divini sunt libri conditi. quia scriptores eorum jam regnantes cum Deo, illum collaudant in coelis, curamnostrae gerunt salutis, proque nostris erratibus apud ejus pietateminterpellant). Et omnes parietes templi per circuitum sculpsit variis caelaturis et torno. ( R3, 6, 29) Omnes parietes templi per circuitum, omnes sanctae Ecclesiae populi sunt, quibussuper fundamentum Christi locatis, totius ambitum orbis replevit. Coeptumque fidei aedificium, quotidie nova membrorum suorum progenie, quasilapidum pretiosorum appositione, superaugmentare non desisTit. Qui nimirum parietesvariis caelaturis sculpuntur, cum alii datur per Spiritum sermo sapientiae, alii sermoscientiae secundumeumdem Spiritum, alteri fides in eodem spiritu, alii gratiacurationum in uno spiritu, alii operatio virtutum, alii prophetia, alii discretiospirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio sermonum (voir: 1Co, 12) . Et ut ad illas veniamus, quas omnes habere valemus virtutes, charitas, gaudium, pax, longanimitas, patientia, benignitas, bonitas, fides, modestia, continentia ( Ga, 5) et caeteri fructus spiritus, quid nisi caelaturae sunt parietum templi? quiaornatus sunt mentium populi Dei. Sculpuntur iidem parietes et ad patiendum, cunctaque promittunt, dicentes ex animoper singula quae occurrunt: Benedicam Dominum in omni tempore; ( Ps, 33, 2) [mauvais référencement: Ps, 33] et: Paratum cor nostrum, Deus, paratum cor meum, cantabo et psallamin gloria mea Domino. ( Ps, 107, 2) [mauvais référencement: Ps, 107] Sculpuntur torno, cum intantum virtutibus operam impendunt, ut ab harum tramitenullis circumstantium rerum contrarietatibus, nullis possint blandimentisaverti. Quia enim tornatura caeteris artibus velocitate praecellit, et ipsa sibi regulamqua sine errore opus perficiat servat: apte per hanc pia sanctorum vita signatur, quaeet parata est semper ad obsequium divinae voluntatis: et hoc absque diverticuloerrandi complere, longo virtutum didicit usu exercitata. Et fecit cherubim in eis et palmas, et picturas varias, quasi prominentes de pariete et egredientes. ( R3, 6, 29) Cherubim namque in parietibus templi fecit Salomon, cum electos suos Dominus adregulam Scripturarum sanctarum (in quibus est multitudo scientiae) vitam suam dirigeredonat. Cherubim facit, cum eos in hoc mundo castitatem angelicae conversationis, promodulo suo docet imitari: quod maxime vigiliis ac laudibus divinis, dilectione sinceraConditoris et proximi geritur. Palmas facit, cum memoriam aeternae retributionis eorum mentibus infigit: ut eominus ab arce justitiae labi queant, quo mercedem justitiae semper ante oculoshabeant. Facit picturas varias quasi prominentes de pariete et egredientes, cum multifariasvirtutum operationes fidelibus tribuit. Verbi gratia, viscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, patientiam,modestiam. Sed et pavimentum domus texit auro intrinsecus et extrinsecus. ( R3, 6, 30) Intrinsecus et extrinsecus, in oraculo et in ipso templo significat. Texit ergo Salomonpavimentum domus auro intrinsecus et extrinsecus, quia rexnoster pacificus et angelos atque animas justorum in coelis perfecte ac plenarie donodilectionis, a caeterorum mortalium visione secrevit. Et in ingressu oraculi fecit ostiola de lignis olivarum, postesque angulorum quinque, et duo ostia de lignis olivarum. » Quod primo dixerat, fecit ostiola de lignis olivarum, hoc ipsum videtur apertius explicare voluisse cum adjunxit: et duo ostia de lignis olivarum. ( R3, 6, 31 et R3, 6, 32) Unus quippe erat ingressus oraculi, sed idem ingressus duobus ostiisclaudebatur. Rursumque reseratis eisdem aperiebatur, sicut etiam templum. Sicut porticus ante templum, unum non amplius habebat introitum. Certi utique causa mysterii, quia unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus. ( Ep, 4) Unus in saeculum praesens per baptisma, unus in regnum coeleste per opera fideiest sperandus introitus. Nam quod unus esset ingressus oraculi, testatur hoc inferius de arca scriptum: Cumque eminerent vectes, et apparerent summitates eorum, foris sanctuarium ante oraculum, non apparebant ultra extrinsecus, qui et fuerunt ibi usque in praesentem diem. In arca autem non erat aliud, nisi duae tabulae lapideae, quas posuerat in ea Moyses in Horeb, quando pepigit Dominus foedus cum filiis Israel cum egrederentur de terra Aegypti ( R3, 8), etc. Ubi patenter (ni fallor) ostenditur quod unus erat ingressus oraculi: ethic e regione factus arcae, quae in medio ejusdem stabat oraculi.Cujus ingressus ostiola per significationem multifarie possunt accipi. Nam et angelicos spiritus quorum ministerio inhabitationem patriae coelestisintroducimur, aptissime designant. Et apostolorum aeque, apostolicorumque virorum, quibus claves regni coelorum suntdatae, tenent figuram: qui accepta a Domino potestate ligandi atque solvendi, etdignos intra regni januam admittunt, et contumaces, impuros ac superbos,excommunicando, sive anathematizando, ab ingressu vitae perennis climinant. Sed et opera justitiae, quorum merito ad regum coeleste pervenitur, recte perostia (per quae in Sancta sanctorum pontifex ingrediebatur) possunt typice designari:juxta hoc quod in libro Sapientiae scriptum est: Custoditio autem legum consummatio incorruptionisest: incorruptio autem facit esse proximum Deo. Concupiscentia itaque sapientiae deducet ad regnum perpetuum. ( Sg, 6) Quibus omnibus apte congruit, quod eadem ostiola de lignis fiunt olivarum, quianimirum et angeli et homines perfecti, fructu misericordiae et operibus lucis, sese indomo Dei gloriosos exhibent: imo omnes electi per arma lucis et pietatis aditum sibipatriae coelestis aperiunt. Duo autem sunt ostiola, sive quia Deum ac proximos diligunt et angeli et omnessancti, neque ullus januam vitae, nisi per geminam hanc dilectionem poterit intrare:sed utriusque populi fidelibus, et Judaei scilicet et gentilis, eadem vitae januareseratur. Postes angulorum quinque, quia non solum animas electorum aula coeli recipit, sedet corporibus immortaligloria praeditis, in judicio suas fores aperit. Et sculpsit in eis picturam cherubim et palmarum species et anaglypha valde prominentia, et texit ea auro, et operuit tam cherubim quam palmas et caetera auro. ( R3, 6, 32) Anaglypha Graece, quae Latine dicuntur caelaturae: quia virtutum operibus (quaeper totum orbem Ecclesia in sanctis suis ac perfectis exercet) illi praecipue, quibusfidelium cura commissa, et claves regni coelorum sunt datae, omni debeant solertiainsistere, ut quantum gradu praeeminent caeteris, tantum et merito praecellant bonaeactionis. Habent namque in se picturam cherubim sculptam, cum angelicam in terris vitam(quantum mortalibus possibile est) et mente imitantur et opere. Habent palmarumspecies, cum dona supernae retributionis fixa semper intensionemeditantur. Palma namque manus victricis ornatus est. Habent anaglypha valde prominentia, cum certissima bonorum operum documenta, etquae nemo in sinistram partem interpretari ullatenus valeat, cunctis sese intuentibusostendunt. Et haec omnia sunt auri laminis operta, cum (sicut saepe dictum et semper dicendumest) caeteris virtutem floribus specialius in magnis Ecclesiae membris, fulgorsupereminet amoris. His ostiolis etiam velum fuisse additum Verba dierum narrant: Fecit quoque velum, inquit, ex hyacintho, purpura, cocco et bysso, et intexuit ei cherubim, ( Ch2, 3) quod decoris quidem gratia factum est, ut inter parietes deauratos etiamholosericum fulgeret. Sed inejusdem mysterii, cujus et ostiola, congrua significatione, ante arcam atqueingressum oraculi appensum, ut sicut ostiola congruis horis aperiebantur, licet velumrevelaretur quoties advenirent, quibus in Sancta sanctorum esset ingrediendum. Hujus ergo veli sedula revelatio, secundum legem apertionem significat regnicoelestis, quae nobis per incarnationem Domini et Salvatoris nostri donata est. Unde et baptizato eo, coeli aperti sunt, ut ostenderetur quia per baptisma quodnobis ipse consecravit, januam patriae coelestis deberemus ingredi. Et moriente illo in cruce, idem velum scissum est medium, a summo usque deorsum,ut aperte doceretur, quia figurae legales jam tunc ad fidem venissent, ac veritasEvangelii arcanaque coelestia et ipse coeli ingressus, non adhucprophetandus acfiguraliter significandus: sed jamjamque esset proxime omnibus aperiendus, qui abinitio mundi usque ad id temporis in fide veritatis de mundo transierunt. Bene idem velum, sub quo in oraculum intrabatur, ex hyacintho, purpura, cocco etbysso factum esse, ei quoque Cherubim intexti esse memorantur. Hyacinthus quippe qui coeli colorem imitatur, supernorum desideriis aptecomparatur. Purpura, quae sanguine conchiliorum conficitur, et sanguineam ipsam praefertspeciem, non immerito sacramentum Dominicae significat passionis: quod nos intuericrucem nostram portando debemus. Cocco, quod rubeo colore flammescit, congrue virtus exprimitur amoris. De quo mirantes dixere qui cum Domino ambulaverant discipuli, Nonne cor nostrumardens erat in nobis, dum loqueretur in via, et aperiret nobis scripturas? ( Lc, 24, 32) [mauvais référencement: Lc, 24] Byssus quae de terra virenti germine nascitur, et longo artificum exercitionativum exuit virorem, atque ad albentem perducitur speciem, congrue castigationemcarnis nostrae insinuat: cujus quasi humorem ingentem exsiccari jubet Apostolus,dicens: Mortificate membra vestra quae sunt super terram, fornicationem, immunditiam, libidinem, concupiscentiam malam, et avaritiam, quae est simulacrorum servitus. ( Col, 3) Ad quantam vero candoris gratiam hanc velit perduci, alias ostendit, dicens: Obsecro vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra, hostiam viventem, sanctam, Deo placentem: rationabile obsequium vestrum. ( Rm, 12) Intexuntur cherubim eidem, quod quatuor eximiis coloribus conficitur, cumuniversa quae pie agimus, a venenatis daemonum telis, per angelica praesidia, Dominodonante, protegimus. Intexuntur vero cherubim, cum in bonis quae agimus, multitudine scientiaeindesinenter utimur, respicientes semper ad eloquia divina: et ne forte a virtutumcalle aberremus, horum intuitu continuo vestigia nostra regimus. Fecitque in introitu templi postes de lignis olivarum quadrangulatos, et duo ostia de lignis abiegnis altrinsecus, et utrumque ostium duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur. ( R3, 6, 33 et R3, 6, 34) Sicut ingressus oraculi quo ad arcam Domini cherubimque perveniebatur,introitum significat regni coelestis, quo ad visionem nostri Conditorissupernorumquecivium nos introduci speramus ac desideramus: ita introitus in templum, primordianostrae structurae ad Deum conversionis, quando in praesentem Ecclesiam ingredimur,typice demonstrat. Iste ingressum nostrum ad fidem, ille designat ad speciem. Unde apte postes hujus introitus quadrangulati sunt facti, sive propter quatuorsancti Evangelii libros, quorum doctrina in fide veritatis erudimur, seu proptertotidem virtutes principales, prudentiam, fortitudinem, temperantiam, justitiam,quarum veluti fundamine quodam firmissimo, omnis bonorum actuum structurainnititur. Prudentia est namque qua discimus quid nos agere, qualiter vivere deceat. Fortitudo, per quam ea quae agenda didicimus, implemus. Quas uno versiculo virtutes Prophetabreviter complectitur, dicens: Dominus illuminatio mea et salus mea. ( Ps, 26, 1) [mauvais référencement: Ps, 26] Illuminatio videlicet, ut quae agere debeamus, doceat; salus vero, ut ad haecnos peragenda confirmet. Temperantia est qua discernimus, ne plus aut minus justo, prudentiae sivefortitudini operam dare inveniamur; et quia quisquis prudentia ac fortitudinetemperanter utitur, absque ulla contradictione justus esse probabitur. VIrtus quartapost prudentiam, fortitudinem, et temperantiam, justitia sequitur. Duo ostia quae in hoc ingressu facta sunt, dilectio est Dei et proximi. Quae bene altrinsecus facta esse dicitur, quia ad invicem respiciunt, adeo ut unasine altera nequaquam possit haberi. Omnis enim qui credit quoniam Jesus est Christus, ex Deo natus est. Et omnis qui diligiteum qui genuit, diligit eum qui natus est ex eo. ( 1Jn, 5) Et sicut iterum dicitur: Qui non diligit fratrem suum quem videt, Deum quem non videt quomodo potest diligere? ( 1Jn, 4) Unde recte ostium exterius dilectio fraterna, interius est dilectiointelligenda divina, quia illa prior tempore, haec divinitate sublimior. Et per illam ad hanc intratur, quia in amore proximi dicitur, qualiter amariConditor debeat. Notandum sane quod in ingressu oraculi, duo quidem fuisse ostia dicuntur; sed haecduplicia fuisse non dicuntur. In templi vero, id est domus prioris introitu, ita erant duo ostia, ut duplexesset utrumque. Quia nimirum in praesenti Ecclesia, talem nos ingredi ac ducere vitam necesseest,in qua dilectionem Dei et proximi per fidem et operationem, per patientiam etbenignitatem servemus. In futura autem vita ubi Deum et proximos in lucae aeternae beatitudinisvidebimus, eamdem utique dilectionem gemina, absque ullo prorsus labore, imo in magnamultitudine divinae dulcedinis fruemur. Unde apte introitus interioris domus, duo quidem ostia: sed haec simpliciahabebat. Non enim ibi fides necessaria est, ubi ea quae nunc credimus ac speramus omniamanifesta luce videbimus. Non labor operum necessarius, ubi mercede perpetua eorum quae hic laboramusdonabimur. Non necessaria patientia, ubi nemo adversi aliquid irroget. Non munificentia benignitatis, ubi nemo indiget, opus est. Haec de ostiorum figura pro modulo nostro, sequentespatrum vestigiadisseruimus. Verum juxta formam ipsius operis, decori gratia provisum est, ut in uno eodemquetempli ingressu, duo essent ostia. Necesse etenim erat parietes domus, quae centum viginti cubitos habebant inaltitudine, nonnullos etiam grossitudinis cubitos habere, in cujus nimirumgrossitudinis extrema parte ostia erant affixa, ita ut aequale parieti esset ostiumutrumque, et sive intus, sive foris templum quisque positus ostium inspiceret, unus eiper omnia paries esse videretur. Similiter et cedrinus paries cum vicenorum in longitudine et altitudine essetcubitorum, non parvam et ipse debuit habere grossitudinem. Quapropter et hujus ingressu duo facta sunt ostia, ut videlicet ab utroque latere,hoc est, et intus et foris aequale parieti ostium pateret:et quo per easdem picturasostiorum quas et paries habebat, veraciter unus per omnia et continuatim extentusparies videretur: unum decoris gratia praetendens, aliud ministerii, dispensationempraefigurans. Quod vero de scriptis templi ostiis sequitur, Et sculpsit cherubim et palmas et caelaturas valde eminentes, operuitque omnia laminis aureis, opere quadro ad regulam: ( R3, 6, 35) quia nimirum eadem arcana fidei, spei et charitatis, quae sublimes quique acperfecti sublimiter capiunt, quaeque omnes electi plene divina visione percipiunt,etiam catechizandis rudibus pro suo cuique captu discenda et confitenda traduntur:quatenus sacris initiati mysteriis, quandoque etiam ad capienda ea quae pie credidere,perveniant.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 6
  • Fecitque in introitu templi postes de lignis olivarum quadrangulatos; et duo ostia de lignis abiegnis altrinsecus; et utrumque ostium duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur, ( R3, 6, 33 et R3, 6, 34) etc. Sicut ingressus oraculi, quo ad arcam Domini cherubimque perveniebatur, introitum significat regni coelestis, quo ad visionem nostri conditoris supernorumque civium nos introduci speramus ac desideramus, ita introitus in templum primordia nostrae structurae ad Deum conversionis, quando in praesentem Ecclesiam ingredimur, typice demonstrat. Iste ingressum nostrum ad fidem, ille designat ad speciem. Unde aperte postes hujus introitus quadrangulati sunt facti, sive propter quatuor Evangelii libros, quorum doctrina in fide veritatis erudimur; seu propter totidem virtutes principales, « prudentiam, fortitudinem, temperantiam, justitiam, » quarum veluti fundamine quodam firmissimo, omnis bonorum actuum structura innititur. Prudentia est namque qua discimus quid nos agere, qualiter vivere deceat; fortitudo, per quam ea quae agenda didicimus, implemus: quas uno versiculo virtutes Propheta breviter complectitur, dicens: Dominus illuminatio mea et salus mea. ( Ps, 26, 1) [mauvais référencement: Ps, 26] Illuminatio videlicet, ut, quae agere debeamus, edoceat; salus vero, ut ad haec nos peragenda confirmet. Temperantia est, qua discernimus ne plus aut minus justo prudentiae sive fortitudini operam dare inveniamur. Et quia quisquis prudentia ac fortitudine temperanter utitur, absque ulla contradictione justus esse probabitur. Virtus quarta post prudentiam, fortitudinem et temperantiam, justitia sequitur. Duo ostia, quae in hunc ingressum facta sunt, dilectio est Dei et proximi. Quae bene altrinsecus facta esse dicuntur, quia ad invicem respiciunt adeo ut una sine altera nequaquam possit haberi. Omnis enim qui credit quoniam Jesus est Christus, ex Deo natus est; et omnis qui diligit eum qui genuit, diligit etiam eum qui natus est ex eo. ( 1Jn, 5) Et sicut iterum dicit: Qui non diligit fratrem suum, quem videt, Deum, quem non videt, quomodo potest diligere? ( 1Jn, 4) Unde recte ostium exterius dilectio fraterna, interius est dilectio intelligenda divina. Quia illa prior tempore, haec est divinitate sublimior, et per illam ad hanc intratur, quia in amore proximi discitur qualiter amari Conditor debeat. Notandum sane quod in ingressu oraculi, duo quidem fuisse ostia dicuntur, sed haec duplicia fuisse non dicuntur. In templi vero, id est, domus prioris introitu, ita erant duo ostia, ut duplex esset utrumque, quia nimirum in praesenti talem nos ingredi ac ducere vitam necesse est, in qua dilectionem Dei et proximi per fidem et operationem, per patientiam et benignitatem servemus; in futura autem vita, ubi Deum et proximos in luce internae beatitudinis videbimus, eadem utique dilectione gemina absque ullo prorsus labore, imo in magna multitudine divinae dulcedinis fruemur. Unde apte introitus interioris domus duo quidem ostia, sed haec simplicia habebat. Non enim ibi fides necessaria est, ubi ea quae nunc credimus ac speramus, omnia manifesta luce videbimus. Non labor operum necessarius, ubi mercede perpetua eorum quae hic laboramus donabimur. Non necessaria patientia, ubi nemo adversi aliquid irrogat. Non munificentia benignitatis, ubi nemo indiget, opus est. Haec de ostiorum figura pro modulo nostro, sequentes Patrum vestigia, disseruimus. Verum juxta formam ipsius operis decoris gratia provisum est ut in uno eodemque templi ingressu duo essent ostia. Necesse etenim erat parietes domus, qui centum viginti cubitos habebant in altitudine, nonnullos etiam crassitudinis cubitos habere, in cujus nimirum crassitudinis extrema parte ostia erant affixa, ita ut aequale parieti esset ostium utrumque, ut sive intus, sive foris templum quisque positus ostium inspiceret, unus ei per omnia paries esse videretur. Similiter et cedrinus paries cum vicenorum in longitudine et altitudine esset cubitorum, non parvam et ipse debuit habere crassitudinem. Quapropter et in hujus ingressu duo facta sunt ostia, ut videlicet ab utroque latere, hoc est, et intus et foris aequale parieti ostium pateret. Et quoniam easdem picturas ostium, quas et paries, habebat, veraciter unus per omnia et continuatim extentus paries videretur, unum decoris gratia praetendens, aliud mysterii dispensatione praefigurans. Quod vero, descriptis templi ostiis, sequitur:

Auctor incertus

• Liber 3, Caput 18
  • Texit ergo Salomon pavimentum domus auro intrinsecus et extrinsecus ( R3, 6, 30), quia Rex noster pacificus et angelos atque animas justorumin coelis perfecte ac plenarie dono dilectionis implevit, et peregrinantes inhoc saeculo cives ejusdem patriae coelestis signaculo dilectionis a caeterorummortalium vilitate segregavit: In hoc cognoscent , inquiens, omnes, quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis adinvicem ( Jn, 13, 35). Et in ingressu oraculi fecit ostiola de lignis olivarum, postesque angulorum quinque, et duo ostia de lignis olivarum ( R3, 6, 31 et R3, 6, 32). Quod primo dixerat, Fecit ostiola de lignis olivarum ( R3, 6, 31), hoc ipsumvidetur apertius explicare voluisse, cum adjunxit, Et duo ostia de lignis olivarum ( R3, 6, 32). Unus quippe erat ingressus oraculi, sed idem ingressus duobus ostiisclaudebatur, rursumque reseratis eisdem aperiebatur, sicut templum, et sicutporticus ante templum. Unum non amplius habebant introitum, certi utique causa mysterii: quia unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus ( EP, 4, Ep, 4, 5 et Ep, 4, 6), unusin Ecclesiam praesentem per baptismum, unus in regnum coeleste per opera fideiest sperandus introitus: nam quod unus esset introitus oraculi, testatur hocquod inferius de arca scriptum est: Cumque eminerent vectes, et apparerent summitates eorum foris sanctuarium ante oraculum, non apparebant ultra extrinsecus ( R3, 8, 8); ubi patenter ostenditur, ni fallor, quod unus eratingressus oraculi, et hic e regione factus arcae, quae in medio ejusdem oraculifuit. Cujus ingressus et ostiola per significationem multifarie possunt accipi: namet angelicos spiritus, quorum ministerio in habitationem coelestis patriaeintroducimur, aptissime designant, et apostolorum atque virorum apostolicorumfiguram tenent. Quibus claves regni coelorum sunt datae, qui accepta a Domino potestateligandi atque solvendi, et dignos intra regni januam admittunt; et contumaces,impuros ac superbos excommunicando vel anathematizando, ab ingressu vitaeperennis eliminant. Sed et opera justitiae quorum merito ad regnum coeleste pervenitur, recte perostia, per quae in sancta sanctorum ingrediebatur, possunt typice designari,juxta quod in libro Sapientiae scriptum est, Custoditio autem legum, consummatio incorruptionis est; incorruptio autem facit proximum Deo ( Sg, 6, 18 et Sg, 6, 19). Concupiscentia itaque sapientiae deducit ad regnum perpetuum. Quibus omnibus apte congruit, quia ipsa eadem ostiola de lignis fiuntolivarum, quia nimirum et angeli et homines perfecti fructu misericordiae etoperibus lucis sese in domo Dei gloriosos exhibent, immo omnes electi per armalucis et pietatis aditum sibi patriae coelestis aperiunt. Duo sunt autem ostiola, sive quia Dominum et proximos diligunt angeli ethomines sancti, neque januam vitae, nisi per geminam hanc dilectionem poteritquis intrare; seu quia utriusque populi fidelibus, et Judaei videlicet etGentilis, eadem vitae janua reseratur. Postes sunt angulorum quinque, quia non solum animas electorum aula coelirecipit, sed et corporibus immortali gloria praeditis, in judicio suas foresaperit; quinque enim sunt sensus corporis nostri, ut supra meminimus, visus,auditus, gustus, olfactus, tactus. Certe vel postis uterque oraculi quinque factus est cubitorum, quia solisillis supernae patriae aditus panditur, qui omnibus sui corporis et cordissensibus Domino servire studuerunt: corporis videlicet, cum per eosdem sensusaliquid pro illo agunt: cordis vero, cum sobrie et juste et pie cogitant de eisquae per ipsos corporis sensus agere decernunt. Sculpsitque in eis picturam Cherub et palmarum species, et anaglypha valde prominentia, et texit ea auro, operuitque tam Cherubin quam palmas et caetera auro ( R3, 6, 32). Anaglypha Graece, dicuntur Latine caelaturae. Caelata sunt autem vasa aurea vel argentea, signis eminentioribus extraintusque expressa. Haec et alio nomine sculpta vocantur, anaglypha vasa dicta, quod superiussunt sculpta: Graeci enim ana, sursum glyphen, sculpturam dicunt, id est,sursum sculpta. Cuncta autem haec supra eadem Cherubin in ornatu parietum templi posita, procaptu nostro exposita sunt, nec laborandum in astruendo; quin virtutum operibusquae per totum orbem Ecclesiae in suis sanctis ac perfectis exercet, illipraecipue quibus fidelium cura commissa, et claves regni coelorum sunt datae,omni debeant solertia insistere ut quantum gradu praeminent caeteris, tantum etmerito praecellant bonae actionis. Habent namque in se picturam Cherubin insculptam, cum angelicam in terrisvitam, quantum mortalibus possibile est, et mente imitantur et opere. Habent palmarum species, cum dona supernae retributionis fixa semperintentione meditantur. Palma namque manus victricis ornatus est. Habent anaglypha valde prominentia, cum certissima bonorum operam documenta,et quae nemo in sinistram partem interpretari valeat, cunctis se intuentibusostendunt. Et haec omnia opera sunt aureis laminis cooperta, cum, sicut saepe dictum estet semper dicendum est, caeteris virtutum floribus specialius in magnis Ecclesiae membris fulgor supereminet amoris. His ostiolis est velum fuisse additum, Verba dierum narrant. Fecit quoque velum, inquit, ex hyacintho, purpura, coccino et bysso, et intexuit ei Cherubin; quod decoris quidem gratia factum est,ut inter parietes deauratos et holosericum fulgeret, sed in ejusdem mysteriisignificatione, cujus et ostiola, ante arcam atque ingressum oraculi appensum,ut sicut ostiola congruis horis aperiebantur, sic et velum revelaretur, quotiesadveniret qui in sancta sanctorum esset ingressurus. Hujus ergo veli sedula revelatio sedulam apertionem regni coelestissignificat, quae nobis per incarnationem Domini et Salvatoris nostri donataest; unde et baptizato eo, coeli aperti sunt, ut ostenderetur quia per baptismaquod nobis ipse consecravit, januam patriae coelestis deberemus ingredi; etmoriente illo in cruce, idem velum scissum est medium a summo usque deorsum, utaperte doceret quia figurae legales jam tunc ad finem venissent, ac veritasEvangelii arcanaque coelestia, et ipse coeli ingressus, non adhuc prophetandusac figuraliter significandus, sed jam jamque esset proxime omnibus aperiendus,qui ab initio mundi usque ad id temporis in fide veritatis de mundotransierunt; nam die post resurrectionem Domini quadragesimo universi cum eocoelum petierunt, remotoque omni velamine multifarias in domo Domini mansionespro suis quique meritis acceperunt; sed et nobis, qui adhuc futuri eramus,eadem hora reseratus est supernae illius civitatis ac domus Patrisingressus. In quam profecto civitatem non nisi per interna aeternorum bonorum desideria,per fidem et sacramenta Dominicae passionis, per verba sincerae dilectionis,per mortificationem concupiscentiae carnalis, et per quotidiana angelorumauxilia conscenditur. Unde bene idem velum sub quo in oraculum intrabatur ex hyacintho, purpura,coccino, et bysso factum est, eique Cherubin intexti esse memorantur. Hyacinthus quippe, qui coeli colorem imitatur, purpura quae sanguineconchyliorum conficitur, et sanguineam ipsam profert speciem, non immeritosacramentum signat Dominicae passionis, quod nos imitari crucem nostramportando debemus. Coccino, qui rubeo colore flammescit, congrue virtus exprimitur amoris, dequa mirantes dixerunt, qui cum Domino ambulaverunt discipuli, Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, dum loqueretur in via, et aperiret nobis Scripturas ? ( Lc, 24, 32) Byssus, quae de terra virenti germine nascitur,et longo artificum exercitio nativum exuit virorem, atque ad albentem deduciturspeciem, congrue castitatem nostrae carnis insinuat, cujus quasi humoremingenitum exsiccari jubet Apostolus dicens, Mortificate membra vestra, quae sunt super terram, fornicationem, immunditiam, libidinem, concupiscentiam malam et avaritiam, quae est simulacrorum servitus ( Col, 3, 5). Ad quantam vero candoris gloriam hanc velit perduci, ostendit alias dicens: Obsecro vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem, rationabile obsequium vestrum ( Rm, 12, 1). Intexuit velo Cherubin, eademque quatuor coloribus eximiis conficiuntur, cumin universis quae pie agimus, a venenatis daemonum telis per angelica praesidiaDomino donante protegimur. Item texuit velo Cherubin, cum in bonis quae agimus, multitudine scientiaeindesinenter utimur, respicientes semper ad eloquia divina, et ne forte avirtutum calle aberremus, horum intuitu continue vestigia nostra regamus. Fecitque in introitu templi postes quadrangulatos, et duo ostia de lignis abiegnis intrinsecus, et utrumque ostium duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur ( R3, 6, 33 et R3, 6, 34). Sicut ingressus oraculi, quo ad arcam Domini Cherubinque perveniebatur,introitum regni coelestis significat, quo ad Conditoris visionem nostrisupernorumque civium nos introduci speramus ac desideramus; ita introitus intemplum primordia nostrae conversionis ad Deum, quando in praesentem Ecclesiamingredimur, typice demonstrat. Iste ingressum nostrum ad fidem, ille designat ad speciem: unde apte posteshujus introitus quadrangulati sunt facti, propter quatuor sancti Evangeliilibros, quorum doctrina in fide veritatis erudimur; seu propter totidem quatuorvirtutes principales, prudentiam, fortitudinem, temperantiam, justitiam, quarumveluti fundamini quodam firmissimo omnis bonorum actuum structurainnititur. Prudentia namque est qua discimus quid nos agere, qualiter viveredeceat. Fortitudo, per quam ea quae didicimus agenda implemus, quas uno versiculovirtutes propheta breviter complectitur dicens: Dominus illuminatio mea et salus mea ( Ps, 26, 1). Illuminatio videlicet, ut quae agere debeamus edoceat; salus vero, ut nos adagenda confirmet; temperantia, qua discernimus ne plus aut minus justoprudentiae sive fortitudini operam dare inveniamur. Et quisquis prudentia, fortitudine, temperantia utitur, absque ullacontradictione justus esse probabitur. Virtus quarta post prudentiam, fortitudinem, temperantiam, justitiasequitur. Duo ostia, quae in hunc ingressum acta sunt, dilectio est Dei etproximi. Quae bene altrinsecus facta esse dicuntur, quia ad invicem respiciunt, adeout una sine altera nequaquam possit haberi: Omnis enim qui credit, quoniam Jesus est Christus, ex Deo natus est; et omnis qui diligit eum qui genuit, diligit eum qui natus est ex eo ( 1Jn, 5, 1). Et sicut iterum dicitur: Qui non diligit fratrem suum quem videt, Deum quem non videt, quomodo potest diligere ( 1Jn, 4, 20) [mauvais référencement: Jn, 4] ? Unde recte ostiumexterius dilectio fraterna, interius est dilectio intelligenda divina: quiailla prior tempore, haec dignitate sublimior; et per illam ad hanc intratur,quia in amore proximi discitur qualiter amari Conditor debeat. Utrumque autem ostium duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur, quia inutraque dilectione duo sunt quae principaliter observare debemus. In dilectione etenim Dei fidem veritatis et puritatem necesse est ut habeamusbonae operationis; sine fide enim impossibile est placere Deo, et fides sineoperibus mortua est; in amore enim fraternitatis patientia est et benignitasservanda, dicente Apostolo, Charitas patiens est, benigna est ( 1Co, 13, 4); patiens videlicet ad tolerandas molestias injuriasque proximorum; benigna, ad dimittendum ex corde, et benefaciendum eisquorum injurias sustinet: qualem nos charitatem habere Dominus voluit, cum ait, Dimittite, et dimittetur vobis. Dimittite injurias laedentibus vos, date subsidia eis pietatis, quibuslaxatis injurias: qualem nobis impendere dilectionem desiderat, ipse qui nos inoratione dicere praecepit: Panem nostrum quotidianum da nobie hodie, et dimitte nobis debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus nostris ( Mt, 6, 11 et Mt, 6, 12). Utrumque ergo ostium duplex erat, quia dilectio utraque gemino ordineperficitur; utrumque se invicem tenens aperiebatur, quia junctae sunt virtutes,neque ab invicem possunt dividi: namque fides sine operibus, neque sine fideDeo possunt opera bona placere; neque item injurias ferre sufficit, qui ei quemtolerat, etiam ea quae necesse habet, cum possit ministrare, contemnit; nequeei qui substantiam mundi habuerit, satis est de hac egenti proximo dare, si nonetiam eas quas sibi forte irrogaverat injurias, sincero ex corde dimittit: quodenim de utroque illo ostio dicitur, quia se invicem tenens aperiebatur, nonhaec apertio separationem ab invicem spiritalium designat virtutum, sed hocpotius indicat quod post harum conjunctionem ingressus nobis sanctae Ecclesiaemagis magisque patescat; ut quo his amplius abundemus, eo verius sanctorumcoetibus associemur: sicut etiam divisio Rubri maris, per quam populus DeiAegyptum persequentem evasit, non divisionem unici baptismatis, sed apertionempotius signavit qua, exstinctis peccatis omnibus, ad littus ac solitudinemtranseamus virtutum. Vel certe ostium quod invicem se tenet aperitur, cum post ministeriumpraedicatoris discernitur quid proprie ad cognitionem fidei, quid ad vivendicastitatem pertineat. Quae tamen utraque a sua nequeunt connexione separari, quia non distat interproximorum mala tolerare, et eis bona commodare, cum haec certissime soleant inuno eodemque perfectorum indissolubilia permanere. Notandum sane quod in ingressu oraculi duo quidem ostia dicuntur, sed haecduplicia fuisse non dicuntur; in templi vero, id est, domus prioris introitu,ita erant duo ostia, ut duplex esset utrumque: quia nimirum in praesentiEcclesia talem nos ingredi ac ducere vitam necesse est, in qua dilectionem Deiet proximi per fidem et operationem, per patientiam et benignitatemservemus. In futura autem vita, ubi Dominum et proximos in luce internae beatitudinisvidebimus, eadem utique gemina dilectione absque ullo prorsus labore, immo inmagna multitudine divinae dulcedinis perfruemur. Unde apte introitus interioris domus duo quidem ostia, sed haec simpliciahabebat: non enim fides ibi necessaria est, ubi ea quae nunc credimus acsperamus, omnia manifesta luce videbimus. Non est labor operum necessarius, ubi mercede perpetua eorum quae hiclaboramus donabimur. Non necessaria patientia, ubi nemo adversi aliquid irrogat. Non munificentia benignitatis, ubi nemo indiget quod opus est. Haec de ostiorum figura pro modulo nostro, sequentes Patrum vestigia,disseruimus. Verum, juxta formam operis, decoris gratia provisum est, ut in uno eodemquetempli ingressu duo essent ostia; necesse etenim erat parietes domus, quicentum et viginti cubitos habebant, nonnullas etiam crassitudines habere; incujus nimirum crassitudinis extrema parte ostia erant affixa, ita ut aequalipariete esset ostium utrumque, et sive intus, sive foris templum quisquepositus ostium inspiceret, unus ei per omnia paries esse videretur; similiteret cedrinus paries cum vicenorum in longitudine et altitudine esset cubitorum,non parvam et ipse debuit habere crassitudinem. Quapropter et in hujus ingressu duo facta sunt ostia, ut videlicet ab utroquelatere, hoc est, intus et foris aequali pariete ostium pateret. Et quoniam easdem picturas aequas ostium et paries habebat, ut veraciter unusper omnia continuatim extentus paries videretur, unum decoris gratiapraetendens, aliud mysterii dispensatione praefigurans. Quod vero descriptis templi ostiis sequitur: Et sculpsit Cherubin et palmas, caelaturas valde eminentes, operuitque omnia aureis laminis opere quadro ad regulam ( R3, 6, 35), jam supra expositum est, quia in parietibus domus etin ostiis interioribus eaedem picturae sive caelaturae sunt factae; patetqueratio figurae, quare easdem ipsas picturas et caelaturas, eosdemque Cherubimprima templi janua quos et interior recipiat: quia nimirum eadem arcana fidei,spei et charitatis, quae sublimes quique ac perfecti sublimiter capiunt,quaeque omnes electi in coelis plene in divina visione percipiunt, etiamcatechizandis rudibus quibusque discenda et confitenda traduntur, quatenussacris initiati mysteriis, quandoque etiam ad capienda ea quae pie crediderunt,perveniant. Quod autem nostra translatio habet, Operuitque omnia laminis aureis opere quadro ad regulam ( R3, 6, 35), in Septuaginta habet, Expandit per eas bracteas, et deauravit eas auro inducto per sculpturam.