Liber Tertius Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 15
  • Exauditus est autem Elias, et reversa est anima pueri intra eum et revixit. Tulitque illum et reddidit matri suae. ( R3, 17, 22 et R3, 17, 23) Cum Dominus noster populum salvans credentem, signa et miracula ostendebatincredulis, ut agnoscerent veraciter illum vivere, qui credit in nomine ejus. Et sic eveniet, ut verba mulieris admirantis de suscitato puero, plebs Judaicaveritate superata, praeclamet ad Christum ac dicat: Nunc in isto cognovi, quoniam vir Dei es tu, et verbum Domini in ore tuo verum est. ( R3, 17, 24)

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 17
  • Exauditus est autem Elias, et reversa est anima pueri intra eum, et revixit. Tulitque illum et reddidit matri suae ( R3, 17, 22 et R3, 17, 23), cum Dominus noster populum salvans credentem, signa et miracula ostendebat incredulis, ut cognoscerent veraciter illum vivere, qui credit in nomine ejus. Et sic eveniet ut verba mulieris admirantis de suscitato puero plebs Judaica veritate superata proclamet ad Christum, et dicat: Nunc in isto cognovi, quoniam vir Dei es tu, et verbum Domini in ore tuo verum est ( R3, 17, 24).

Auctor incertus

• Liber 4, Caput 5
  • Quod enim dicit filium mulieris nimio languore detentum et ad mortem usquefuisse perductum, hanc intelligentiam habere dignoscitur. Post praeceptum enim quis et divinam cognitionem seu evangelicampraedicationem, percepto bonorum operum gustu, pro commissis facinoribus etpraeteritis erroribus, ut gravissima langueat afflictione necesse est, quia, utscriptum est, Qui addit scientiam addit etiam poenitentiae salubrem dolorem ( Ec, 1, 18) castigationeque assidua vim facit perditionisuae, ut evadere valeat perpetuam mortem, et vitam consequatur beatitudinissempiternae; hoc ipsum Paulo apostolo confirmante cum dicit se non esse dignum vocari apostolum, eo quod persecutus fuerit Ecclesiam Dei et expugnaverit illam (voir: 1Co, 15, 9) . In descensu enim fontis, originali peccato ac pristinis vitiis per baptismumqui Christo crediderit moritur, unde sublatus ad sacri altaris coenaculum perunctionem chrismatis et invocationem Patris, ac Filii, et Spiritus sancti,communionemque corporis et sanguinis Domini vivificari manifestum est; et tuncab omni Ecclesia, cujus mater pueri figuram gerebat, illa procedit confessio,quia Dominus Jesus verus Dei Filius est, et in gremio Patris vel dextera sitconstitutus, rursumque depositus de altari, coetui fidelium tamquam matriredditur vivus Sive aliter, postquam enim fidelis quis pristinis vitiis perpoenitentiae satisfactionem sua mortificaverit membra, sublatus a terreniscupiditatibus et carnalibus desideriis per meditationem legis ac prophetarum,evangelicaque praedicatione vivificari meruerit, templumque fuerit divinumeffectus, illuc intentionem animi contendit dirigere, ubi Christus est adPatris dexteram sedens, et in carne adhuc habitans, conversationem jam nititurhabere in coelis. Sed quantumlibet homo quis ad Deum mentem contendat erigere, et per excessumquemdam theoriae gaudeat in supernis Christo Domino adhaerere, corporis tamencompellente natura cui anima juncta, ut de supernis ad inferiora rursumretrahatur, necesse est. Quod autem dixit Eliam se super puerum expandisse, tribusque vicibus mensumfuisse, hoc ipsum explesse Dominum manifestum est, cum per legem et prophetarumvaticinia, seu propria praedicatione salutem protulit gentium populo. Superiora jam figuraliter exposita verba Eliae de vidua, multo aliter apudantiquas translationes reperiuntur, in quibus Elias Domino supplicat, dicens, ODomine testis hujus viduae cum qua ego inhabito apud ipsam, tu male fecisti utoccideres filium ejus. Nihil in hoc dicto moveret animum, si vera pronuntiatio servaretur: vox estenim non credentis, quod tam male faceret Deus cum ea vidua, quae tam pieprophetam susceperat, eo praesertim tempore quo ibi erat, cui protulerat illatotum victum suum tam exiguum in tam magna et summa inopia. Ita ergo dictum est ac si diceret: O Domine testis hujus viduae cum qua egoinhabito apud ipsam, tune male fecisti ut occideres filium ejus? Utsubintelligatur quod utique Dominus testis cordis illius mulieris videbatquanta esset pietas, unde etiam Eliam ipse ad eam miserit, nec maleficiendicausa mortificaverat filium ejus, sed exhibendi miraculi ad gloriam nominissui, qua tantum prophetam et tunc viventibus et posteris commendaret, sicutdicit Dominus non ad mortem mortuum fuisse Lazarum, sed ut glorificetur Deus inFilio suo. Et hoc sequentia probant: ex ipsa enim fiducia quam habuit, credidit Eliasnon ad hoc illud contigisse, ut acerbo luctu hospita ejus affligeretur; sedpotius ad hoc factum, ut Deus magnificentius ostenderet viduae qualem Deifamulum suscepisset. Sequitur Scriptura, et dicit: Haec ergo deprecatio qua petiit Elias tam breviter et tam fideliter utresurgat puer, satis indicat quo affectu dicta sint superiora; et ipsa mulierostendit ad hoc mortificatum fuisse filium suum, ad quod Elias factum fuissepraesumpserat, cum illa verba non confirmando, sed renuendo renuntiaverat; cumenim vivum recepisset filium suum, ait: Ecce cognovi quoniam homo Dei es tu et verbum Dei in ore tuo certissimum (voir: R3, 17, 24) . Multa sunt autem in Scripturis quae nisi illo modo pronuntientur, incontrariam sententiam recidunt, sicuti est: Quis accusabit adversus electos Dei? Deus qui justificat; si quasi confirmans respondeas, vides quantaperversitas oriatur. Sic ergo pronuntiandum est ac si diceret: Deusne qui justificat? utsubaudiatur, Non utique, ac per hoc apertam puto esse illam sententiam Eliae,quam non servata pronuntiatio faciebat obscuram.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 4, Caput 2
  • Factum est autem post verba haec: aegrotavit filius mulieris matris familiae, et erat languor fortissimus ita ut non remaneret in eo halitus. Quae dixit ad Heliam: Quid mihi et tibi, vir Dei? Ingressus es ad me, ut rememorarentur iniquitates meae, et interficeres filium meum? Cui ait Helias: da mihi filium tuum. Quem tollens de sinu ejus portavit in coenaculo quo manebat, et posuit eum super lectum suum, expanditque se, ac mensus est super puerum tribus vicibus. Et conversa est anima pueri ad eum, et revixit, depositumque de coenaculo tradidit matri suae et ait: en filius tuus vivit. Quae respondit: in isto cognovi, quoniam vir Dei es tu, et verbum Dei in ore tuo verum est ( R3, 17, 17, R3, 17, 18, R3, 17, 19, R3, 17, 21, R3, 17, 22, R3, 17, 23 et R3, 17, 24).
• Liber 4, Caput 2
  • Quod enim dicit filium mulieris nimio languore detentum, ad mortem usque fuisse perductum, hanc intelligentiam habere dignoscitur. Post perceptam enim quis divinam cognitionem, seu evangelicam praedicationem, perceptoque bonorum operum gustu, pro commissis facinoribus, et praeteritis erroribus, in gravissima langueat affictione necesse est; quia, ut scriptum est: qui addit scientiam, addit ( Ec, 1, 18) (poenitentiae salubrem) dolorem: castigatione assidua, vim facit perditioni suae, ut evadere valeat perpetuam mortem, et vitam consequatur beatitudinis sempiternae: hoc ipsum Paulo Apostolo confirmante, cum dicit : se non esse dignum vocari Apostolum, eo quod persecutus fuerit Ecclesiam Dei, et expugnaverit illam ( 1Co, 15, 9): in descensu enim fontis, originali peccato, ac pristinis vitiis per baptismum, qui Christo crediderit, moritur. Unde sublatus ad sacri Altaris coenaculum, per unctionem chrismatis, et invocationem Patris, ac Filii, et Spiritus Sancti, communionemque Corporis, et Sanguinis Domini, vivificari manifestum est: et tunc ab omni Ecclesia, cujus pueri hujus mater figuram gerebat, illa profertur confessio: quia Dominus Jesus verus Dei filius est, et in gremio Patris, vel dextera sit constitutus, rursumque depositus de altari, coetui fidelium, tanquam matri, redditur vivus. Sive aliter: postquam enim fidelis quis pristinis vitiis per poenitentiam, et satisfactionem, sua mortificaverit membra, sublatus a terrenis cupiditatibus, et carnalibus desideriis, per meditationem legis, ac prophetarum, evangelicaque praedicatione vivificari meruerit, templumque fuerit divinum effectus, illuc intentionem animi contendit dirigere, ubi Christus est ad dexteram Patris sedens, et in carne adhuc habitans, conversationem jam nititur habere in coelis. Sed quantumlibet quis homo ad Deum contendat erigere mentem, et per excessum quemdam, theoriae se gaudeat in supernis Christo Domino adhaerere, corporis tamen compellente natura, cui anima juncta est, ut de supernis ad inferiora rursum retrahatur, necesse est. Quod autem dicit, Heliam se super puerum expandisse, tribusque vicibus mensum fuisse, hoc ipsum explesse Dominum manifestum est, cum per legem, et prophetarum vaticinia, seu propria praedicatione salutem protulit gentium populo. Superiora jam figuraliter exposita verba Heliae de vidua, multo aliter apud antiquas translationes reperiuntur, in quibus Helias Domino supplicat dicens. O Domine testis hujus viduae, cum qua ego inhabito apud ipsam, tu male fecisti, ut occideres filium ejus. Nihil in hoc dicto moveret animum, si vera pronuntiatio servaretur. Vox est enim non credentis, quod tam male faceret Deus cum ea vidua, quae tam pie prophetam susceperat, eo praesertim tempore, quo ibi erat, cui protulerat illa totum victum suum tam exiguum in tam magna, et summa inopia. Ita ergo dictum est, ac si diceret: O Domine testis hujus viduae, cum qua ego inhabito apud ipsam: tu ne male fecisti, ut occideres filium ejus? Ut subintelligatur, quod utique Dominus testis cordis illius mulieris, videbat quanta esset pietas, unde etiam Heliam ipsum ad eam miserit, non male faciendi causa mortificaverit filium ejus, sed exhibendi miraculi ad gloriam nominis sui: quo tantum prophetam, et tunc viventibus, et posteris commendaret, sicut dicit Dominus (voir: Jn, 11, 4), non ad mortem mortuum fuisse Lazarum, sed ut glorificetur Deus in filio suo. Et hoc consequentia probant; ex ipsa etiam fiducia, qua credidit Helias, non ad hoc illud contigisse, ut acerbo luctu hospita ejus affligeretur, sed potius ad hoc factum, ut Deus magnificentius ostenderet viduae, qualem Dei famulum suscepisset. Sequitur Scriptura, et dicit: Et insufflavit puero tuo, et invocavit Dominum, et dixit: Domine Deus meus, revertatur nunc anima pueri hujus in eum, et factum est sic ( R3, 17, 21). Haec ergo deprecatio, qua petiit Helias tam breviter, et tam fideliter, ut resurgat puer, satis indicat, quo affectu dicta sint superiora. Et ipsa mulier ostendit, ad hoc mortificatum fuisse filium suum, ad quod Helias factum esse praesumpserat, cum illa verba non confirmando, sed renuendo enuntiaverat. Cum enim vivum recepisset filium suum ait ( R3, 17, 24): Ecce cognovi, quoniam homo Dei es tu, et verbum Dei in ore tuo certissimum est. Multa autem sunt in Scripturis, quae nisi illo modo ponantur, in contrariam sententiam recidunt, sicuti est : Quis accusabit adversus electos Dei? Deus qui justificat ( Rm, 8, 33). Si quasi confirmans respondeas, vides quanta perversitas oriatur, sic ergo pronuntiandum est, ac si diceretur: Deusne qui justificat? ut subaudiatur, non utique. Ac per hoc apertam puto esse illam Heliae sententiam, quam non servata pronuntiatio faciebat obscuram.