Liber Tertius Regum

Gregorius I (540-604)

• Liber 2, Caput 4
  • Samuel quippe puer a Domino vocatur quoties humilibus subjectis divini consilii arcana revelantur, et humilitatis suae merito lumen contemplationis acquirunt, quod superbiae suae retributione elati praedicatores perdunt. Sed notandum quia id quadam die factum ostenditur, qua videlicet Heli et in loco suo jacere, et videre non posse perhibetur. In die namque vocatur, qui pro sua et aliorum salute ad supernae sapientiae scienda secreta sustollitur. Quo contra et Salomon sapientiam in nocte percepit, ut caligo temporis indicaret quia eamdem sapientiam non perseveratus acciperet (voir: R3, 3, 5 et R3, 3, 12) . Quod intelligi et aliter potest, quia videlicet Heli caligo memoratur. Positione itaque diei, ejus ostenditur magnitudo caecitatis, quia profecto magnas tenebras habuit, qui in die non vidit. Nunc quoque si ad Ecclesiae statum respicimus, generalis gratia luminis est. Venit namque qui verae claritatis radios spargens, diceret: Ego sum lux mundi, qui sequitur me non ambulat in tenebris ( Jn, 8, 12) . Et quia interni splendoris ejus gloria ineffabilis est, non dicitur de die isto, vel illo, sed die quadam: cujus profecto diei claritas non est; claritatis vero [ Nonne melius, claritas est. Claritatis vero, etc.] magnitudo incognita. Magnas ergo tenebras Pastor sustinet, si is qui Ecclesiae oculus esse per officium noscitur in gratia tantae lucis visionem non habet. Quare et ejusdem oculi tenebras per semetipsam veritas magnas ostendit, dicens: Ipsae tenebrae quantae erunt ( Mt, 6, 23)? Sed jam unde sibi tanta caligo oriatur insinuat, quia dicit: Jacebat in loco suo. Locus namque praedicatoris standi, non jacendi, officium habet. Unde et de seipso Dominus formam ejusdem praedicatoribus praebet, dicens: Ego autem in medio vestri sum, sicut qui ministrat ( Lc, 22, 27). Stare enim in medio fratrum est per laboriosam conversationem se in exemplum minoribus praebere. Stare itaque ad laborem operis pertinet, et ad pugnae necessitatem. Unde et agonotheta spiritualis certaminis praecipit, dicens: State ergo succincti lumbos in veritate ( Ep, 6, 14) . Et quia jacere quiescentis est, in loco praelii et laboris quietis teporem sequi reprehenditur, qui in loco jacere memoratur. Stare etiam justi est. Unde et Paulus dicit: Fide enim statis ( 2Co, 1, 23). Jacere ergo etiam ad remissioris vitae negligentiam pertinet. Tunc itaque Heli jacet in loco suo, cum per lapsum pravitatis reprobus praedicator requiescit in sede justi. Jacentis ergo in loco suo oculi caligant, quia summa videre nequeunt, qui in arce pastoralis culminis non exsequuntur virtutis opera, sed remissioris vitae blanditiis immerguntur. Qui profecto lucerna Dei jam non veritate laudis, sed per improperium appellatur derisionis. Nam qui lucernae Dei appellatione fungitur, et videre non posse perhibetur, deridetur potius tanto nomine quo censetur. Nam in vera justi laude dicitur: Ipse erat lucerna ardens et lucens ( Jn, 5, 35). Nam veri luminis jubar quod amando hauserat loquendo fundebat. Praedicator etiam carnalis dicitur lucerna per officium, caeca per intentionem, quia dignitate fungitur praebendi luminis, sed mentem figit in tenebris vanitatis.

Auctor incertus

• Liber 3, Caput 2
  • Abiit itaque Salomon in Gabaon, et immolavit ibi holocaustum Domino, ubi apparuit ei Dominus per noctem, et exaudivit deprecationem quam postulavit, deditque ei sapientiam et scientiam, in tantum ut nullus ante similis illi fuerit nec post illum surrecturus sit (voir: R3, 3, 4, R3, 3, 5, R3, 3, 6, R3, 3, 7, R3, 3, 8, R3, 3, 9 et R3, 3, 12) . Post acceptam autem divinitus sapientiam, mox turpium mulierum de causajudicio tentatur. Ubi notandum quod postquam Dominus erroris nostri tenebras lucis suaecognitione illustrat, mox tentationis aculeo visitando probat, quia etaccedendo corda nostra ad virtutes provehit, et recedendo concuti tentationepermittit; si enim post virtutum munera nulla tentatione concuteretur, hoc jamse habere animus ex se ipso gloriaretur. Ut ergo ea infirmitatis dona habeat, et infirmitatem suam humiliter agnoscat,per accessum gratiae ad alta sustollitur, et per recessum quid ex se ipso sitprobatur: quod bene nobis ex historia sacrae hujus lectionis innuitur, quiaSalomon et divinitus accepisse sapientiam, et tamen post acceptam eamdemsapientiam, meretricum statim pulsatus quaestione memoratur; mox enim utgratiam tantae revelationis accepit, certamen turpium mulierum pertulit: quianimirum cum saepe mentem nostram concessis virtutibus respectus intimaeclaritas illuminat, hanc protinus lubricae cogitationes turbant: ut quaesublevata immenso munere exsultat, etiam tentatione pulsata quid sitinveniat. Sic Elias et visitatus desuper sermone coelos aperuit, et tamen probatussubito infirmus per deserta fugiens nimium mulierem expavit. Sic Paulus ad tertium coelum ducitur, paradisi penetrans secreta considerat;et tamen ad semetipsum rediens contra carnis bellum laborat, legem aliam inmembris sustinet, cujus rei bello fatigari spiritus lege dolet. Et post dationem ergo muneris idcirco Deus hominem probat, quia et collatomunere sublevat, et abstracto paululum ipsum sibi hominem monstrat. Quod eousque proculdubio patimur, donec de terra funditus et labe peccati adpromissae incorruptionis substantiam reformemur. In isto judicio Salomonis, ubi primum habuisse judicium inter duas mulieresdescribitur de pietate certantes, quarum in una dilectio ardebat, in alterasimulatio subripiebat, Christi figura fuit: ubi improba plebs, scilicetSynagogae, vel haereticorum, verae matris, hoc est Ecclesiae filium appetebat;quem non ut reservaret, sed revera ut interimeret, cupiebat. Sed sicut gladio Salomonis dirimente, propriae matris gemitu iste verusrepertus est partus, ita et spiritu Jesu Christi docente, plerumque hi qui amatre seducti et capti sunt errore haereticorum, nonnumquam merentur prosemetipsis gementem recognoscere Ecclesiam matrem. Unde satis convenienter apparet hanc mulierem haereticorum vel Synagogaefigurasse impietatem; qui et suos nequiter nutriendo interimunt, et alienosquousque perdant illiciendo persuadent. Moraliter vero in hac sententia quid aliud per matres lactentium, nisidoctorum ordo; quid vero per earum filios, nisi discipulorum persona signatur?Nam magistri nimirum vigilantes quidem scientia, sed vita dormientes, auditoressuos quos per vigilias praedicationis nutriunt, dum quod dicunt facerenegligunt, per somnum torporis occidunt; et negligendo opprimunt, quos alereverborum lacte videbantur. Unde plerumque dum ipsi reprehensibiliter vivunt, et habere discipulos vitaelaudabilis nequeunt, alienos sibi attrahere conantur: quatenus dum bonos sehabere sequaces ostendunt, apud judicia hominum excusent mala quae agunt, etquasi subditorum vitam mortifera negligentia tegant, unde et illic mulier quaefilium exstinxit proprium, quaesivit alienum; sed tamen veram matrem Salomoninvenit, quia videlicet cujus fructus vivat, vel cujus intereat, in extremoexamine ira districti judicis demonstrat. Ubi et illud solerter est intuendum, quod vivens filius prius dividipraecipitur, ut soli postmodum matri reddatur: quia in hac vita quasi partiriconceditur vita discipuli, dum ex illa nonnumquam alter apud Deum meritum,alter apud homines laudem habere permittitur. Sed falsa mater eum quem non genuit, occidi non metuit, quia arrogantesmagistri et charitatis ignari, si plenissimum nomen laudis ex alienisdiscipulis consequi nequeunt, eorum vitam crudeliter insequuntur; invidiae enimface succensi, nolunt aliis vivere, quos se conspiciunt non posse possidere;unde et illic perversa mulier clamat: Nec meus sit, nec istius (voir: R3, 3, 26) ; utenim diximus, quos sibi obsequi non vident ad gloriam temporalem, eos aliisinvident vivere per veritatem. Vera autem mater satagit ut ejus filius saltem apud extraneam sit et vivat,quia concedunt veraces magistri discipulos, ut ex eorum discipulis alii quidemmagisterii laudem habeant, si tamen integritatem vitae iidem discipuli nonamittant, per quae pietatis viscera vera mater agnoscitur: quia omnemagisterium in examine charitatis approbatur, et sola tantum recipere meruit,quae quasi totum concessit: quia fideles praepositi pro eo quod ex bonisdiscipulis suis, non solum aliis laudem non invident, sed utilitatem eis etiamprovectius exorant ipsi, et integros et viventes filios recipiunt, quando insuperno examine ex eorum vita perfectae retributionis gaudiaconsequuntur.