Liber Secundus Samuelis

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 2, Caput 12
  • Et dixit David ad Nathan: Peccavi Domino. Dixitque Nathan ad David: Dominus quoque transtulit peccatum tuum; non morieris. Verumtamen quoniam blasphemare fecisti inimicos nomen Domini propter verbum hoc, filius qui natus est tibi morte morietur. ( S2, 12, 13 et S2, 12, 14) Hic considerare possumus quantum valet apud Deum humilis et vera poenitentia,si ex corde fuerit. Nam David nihil aliud dixit, postquam peccatum suum increpatus a prophetacognovit, nisi uno verbo confessus est, dicens: « Peccavi Domino, » et statim veniamconsecutus est, teste propheta qui ait: Dominus quoque transtulit peccatum tuum, non morieris. ( S2, 12, 13) Hoc est quod scriptum est: « Si confessus ingemueris, salvus eris. » Et illud: Nolo mortem peccatoris, sed potius ut convertatur et vivat. ( Ez, 18) Hinciterum scriptum est: Peccator, in quacunque die conversus fuerit, omnia peccata ejus in oblivione erunt coram me. ( Ez, 33) Sic nimirum Petrus respectus a Domino flevit et peccatum negationis flendodelevit. Sic latro in momento, in extremitate vitae confitendo Deum, et peccatum suumcognoscendo, dicens: Nos digna factis recipimus, ( Lc, 23, 41) [mauvais référencement: Jn, 13] paradisum promeruit. Sed quia exigente causa David ad medium deducto in ordine historiae, tantifacinoris memoriam fecimus, lectoris fortasse animus movetur: cur omnipotens Deus eosquos in perpetuum elegit, quos ad bonorum quoque spiritalium culmen assumit, illaesosa corporalibus vitiis non custodit? Unde quia satisfieri citius credimus, breviterrespondemus: Nonnulli enim per acceptadona virtutum, per impensam gratiam bonorumoperum, in superbiae vitium cadunt, sed tamen quo ceciderant non agnoscunt. Proinde contra eos hostis antiquus, qui jam interius dominatur, etiam exteriussaevire permittitur: ut qui in cogitatione elati sunt, per carnis luxuriamprosternantur. Scimus autem quia aliquando minus est, in corporis corruptionem cadere, quamcogitatione tacita ex deliberata elatione peccare. Sed cum minus turpis superbia creditur, minus vitatur: luxuriam vero eo magiserubescunt homines, quo simul omnes turpem noverunt. Unde fit plerumque, ut nonnulli post superbiam in luxuriam corruentes, ex apertocasu, malum culpae latentis erubescant, et tunc etiam majora corrigunt, cum prostratiin minimisgravius confunduntur. Reos enim se inter minora conspiciunt, qui liberos inter gravioracrediderunt. Pia ergo Domini dispensatione laxatos, nonnunquam malignus spiritus de culpa adculpam trahit, et dum plus percutit, inde eum quem ceperat, amittit: atque unde priusvicisse cernitur, inde superatur. Considerare libet inter munitum gratiae sinum, quando Deus misericordiae favorenos continet. Ecce qui de virtute se extulit, per vitium ad humilitatem redit. Qui vero acceptis virtutibus extollitur, non gladio, sed, ut ita dixerim,medicamento vulneratur. Quid enim est virtus, nisi medicamentum? Et quid est vitium, nisi vulnus? quiaergo nos de medicamento vulnus facimus, facit ille de vulneremedicamentum, ut quivirtute percutimur, vitio curemur. Sed inter haec sciendum quod plerique hominum, qui in multis corruunt, arctiusligantur. Cumque eos antiquus hostis ex uno vitio percutit ut concidant, ex alio quoqueligat ne surgant. Consideret itaque homo cum quo adversario bellum gerat, et si jam se aliquodeliquisse perpendit, saltem ad culpam protrahi ex culpa pertimescat, ut studiosevitentur vulnera, quibus frequenter interficit: quia valde rarum est, quod hostisnoster electorum saluti, etiam vulneribus servit. Erudiendos enim, sicut diximus, electos suos Dominus saepe tentatorisubjicit,sicut post paradisi claustra, post tertii coeli secreta, ne revelationummagnitudine Paulus extolli potuisset, ei Satanae angelus datus (voir: 2Co, 12) .Sed, ut praefati sumus, ipsa hac tentatione disponitur, ut qui elati perirepoterant, humiliati a perditione serventur. Secreto ergo dispensationis ordine, unde saevire permittitur iniquitas diaboli,inde pie perficitur benignitas Dei: quia adversarius noster ideo obtemperat nutibussupernae gratiae, unde exercet iram nequissimae voluntatis suae. Sed notandum est, quia ad hoc in Scriptura sacra virorum talium, id est David etPetri, peccata sunt indita, ut cautela minorum sit ruina majorum. Ad hoc vero utrorumque illico et poenitentia insinuatur et venia, ut spespereuntium sit recuperatio perditorum. De statu ergo suo, David cadente, nempe superbiat: de lapsu etiam suo, Davidcadente, nemo desperet. Ecce quam mirabiliter Scriptura sacra eodem modoverbo superbos premit, quo verbohumiles levat, unamque rem gestam retulit, et diverso modo superbos quidem adhumilitatis fortitudinem, humiles vero ad spei fiduciam revocavit. O inaestimabile novi generis medicamentum, quod uno eodemque ordine positum,premendo tumentia exsiccat, et sublevando arentia infundit. De majorum nos lapsu terruit, sed de reparatione roboravit. Sic quippe semper sic nos divina misericordia superbientes reprimit, et ne addesperationem corruamus fulcit. Sed requirendum est, si peccatum David tam detestabile Dominus transtulit, quidest quod omnia quae eodem peccato per prophetam ei a Domino dicta sunt, postmodumtoleravit? Sed procul dubio Dominus delet illud, sed sine ultione non deserit: autenimipse hoc homo in poenitentem punit, aut hoc Deus cum homine vindicans percuTit.Nequaquam igitur peccatum parcitur, quod nullatenus sine vindicta laxatur. Sic enim David audire post conversionem meruit: Dominus transtulit peccatum tuum, ( S2, 12, 13) et tamen multis post cruciatibus afflictus aufugiens, reatum culpae quamperpetraverat exsolvit. Sic nos salutis vindicta, a culpa primi parentis exsolvimur, sed tamen reatumejusdem culpae diluentes, absoluti quoque adhuc carnaliter obimus: quia delictanostra, sive per nos seu per semetipsum resecat etiam cum relaxat. Ab electis enim suis iniquitatum maculas studet temporali afflictione tergere,quas in eis in perpetuum non vult videre.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 2, Caput 12
  • Postquam enim Nathan propheta increpaverat regem super malo, quod fecerat, Dixit David ad Nathan: Peccavi Domino. Dixit Nathan ad David: Dominus quoque transtulit peccatum tuum: non morieris, ( S2, 12, 13) etc. (voir: Greg, sl) Si peccatum David tam detestabile Dominus transtulit, quid est quod omnia quae de eodem peccato per prophetam ei a Domino dicta sunt, postmodum toleravit? Sed procul dubio Dominus delictum sine ultione non deserit. Aut enim ipse homo in se poenitens punit, aut Deus cum homine vindicans percutit. Nequaquam igitur peccato parcitur, quia nullatenus sine vindicta laxatur. Si enim David audire post confessionem meruit: Dominus transtulit peccatum tuum ( S2, 12, 13), et tamen multis post cruciatibus afflictus, ac fugiens reatum culpae quam perpetraverat exsolvit, sic nos salutis unda a culpa primi parentis absolvimur, sed tamen reatum ejusdem culpae diluentes, absoluti quoque adhuc carnaliter obimus, quia delicta nostra sive per nos, sive per semetipsum Dominus resecat, etiam cum relaxat. Ab electis enim suis iniquitatum maculas studet temporali afflictione tergere: quas in eis perpetuo non vult videri.

Auctor incertus

• Liber 2, Caput 8
  • Et veniens Nathan proposuit similitudinem de divite et paupere: unus habensoves et boves, alter tantummodo ovem unam; hanc unam ovem pauperi tulitdives. Audito hoc David, indignatus ait adversus hominem illum: Si peccatum David tam detestabile Dominus transtulit, quid est quod omniaquae de eodem peccato per prophetam ei a Domino dicta sunt postmodum toleravit?Sed proculdubio Dominus delictum sine ultione non deserit: aut enim ipse hochomo in se poenitens punit, aut hoc Deus cum homine vindicans percutit. Nequaquam igitur peccato parcit, quod nullatenus sine vindicta dimittit; sicenim David audire post confessionem meruit, Dominus transtulit peccatum tuum ( S2, 12, 13); et tamen post cruciatibus afflictus ac fugiens, reatum culpaequod perpetraverat exsolvit. Sic nos salutis unda a culpa primi parentis absolvit, sed tamen reatumejusdem culpae diluentes, absoluti quoque adhuc carnaliter obimus, quia delictanostra sive per nos sive semetipsum resecat, etiam cum relaxat; ab electis enimsuis iniquitatum studet maculas temporali afflictione tergere, quas inperpetuum non vult vindicare. Quod vero dicit: Duo homines erant in civitate una ( S2, 12, 1), Urias et Davidintelligitur. Et addisce personas. Pauperculi ovem meliorem dicit, hoc est, uxorem ejus quae adulterata est,quae de mensa ejus vescebatur, et de calice ejus potabat, et in gremio ejuscubabat. Considera pauperem incentiva pietatis habere fulcimina, in divitibus autemmulta superbia. Apud pauperes uxor, et ancilla et ministra est, et procreat filios, et ipsamater et nutrix est; apud divites autem non est ita, sed cum generaveritfilium, statim eum tradit foris, et pietatis insignia abscindit superbia. Erubescit fieri nutrix, quae facta est mater. Ovis ergo in gremio ejus cubabat. Auxit parabolam narratione pietatis. Venit ergo peregrinus homo ad regem illum. Quis itaque est peregrinus? Concupiscentia videlicet. Ut ergo illiusostenderet castitatem, peregrinam concupiscentiam nominavit; numquam enimalienas nuptias dissipavit, neque iniquis conspexit oculis, sed percussus inilla muliere perdidit castitatem, quia paululum se reddiderat remissioremsecuritate pacis. Venit peregrinus, iniqua et agrestis concupiscentia ad illum divitem; venitet ille, accepit non de gregibus suis vel armentis, ut peregrino pararetepulas, sed misit et rapuit ovem pauperis, quae in sinu ejus cubabat, et demensa edebat. Haec igitur cum audisset David, iratus est valde adversus hominem illum, et dixit ad Nathan: Vivit Dominus, quoniam filius mortis est vir qui fecit hoc; ovem reddet in quadruplum ( S2, 12, 5 et S2, 12, 6), et ipse gladio punietur. O judicii super effluentem justitiam! Non enim erat illa amoris fibra, utjuste non diceret. Jubet quidem in quadruplum secundum legem, lex enim praecepit furentem quadrupli restitutione vinciri; iste autem et legem est praeter gressus. Jubet quidem et ipsum interimi, et in quadruplum obnoxium detineri. Prompsit itaque sententiam, et judicium elimatum. Cum hoc audisset propheta, jactat omnem umbram imaginis, et in medium profertgladium, cum fiducia dicit: Tu es ( S2, 12, 7), rex, qui hoc opus fecisti. O sectura non gladio secans sensum doloris, sed compendio accusationis! Cumenim oportuit, occultavit narrationem: cum vero tempus invenit, statimpercussit et abscidit, sine grandi plagae vulnere, hoc solummodo dicens: Tu es ( S2, 12, 7), rex. At ille velociter ad conscientiam rediens, tamquam fidelis et idoneus servus,culpam simpliciter confitetur, et dicit: Peccavi Domino, et propheta respondit: Et Dominus transtulit peccatum tuum ( S2, 12, 13). Velox confessio,velocior medicina. Facto peccavit, verbo poenituit. Annuit Deus, et correctio facta est; vulnus apparuit, et sanitasrediit. Sed non fuit his propheta contentus: nam post correctionem, postpoenitentiam, post peccatorum absolutionem, psalmum eam ob causam scripsit; itaut etiam posterae generationi fiat illius passio medicina, et illius naufragiumsit aliis portus, et quibus ille vulneratus est et emendavit, alii in iisdemincidentibus ipsa possint uti medicina et emendatione sanari.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 2, Caput 3
  • His ita gestis, misit Dominus Nathan ad David. Veniens Nathan proposuit similitudinem de divite et paupere: Unus habens oves, et boves, alter tantummodo ovem unam: hanc unam ovem pauperis tulit dives. Audito David indignatus ait adversus hominem illum: vivit Dominus quoniam filius mortis est vir qui fecit hoc. Dixit autem Nathan ad David: tu es ille vir. Et dixit David ad Nathan: peccavi Domino: dixitque Nathan ad David: Dominus quoque transtulit peccatum tuum, non morieris ( S2, 12, 1, S2, 12, 2, S2, 12, 3, S2, 12, 5, S2, 12, 7 et S2, 12, 13). Si peccatum David tam detestabile Dominus transtulit, quid est quod omnia quae de eodem peccato per Prophetam Domini dicta sunt, postmodum toleravit? sed procul dubio Dominus delictum sine ultione non deserit: aut enim ipse hoc homo in se poenitens punit, aut hoc Deus cum homine vindicans percutit. Nequaquam igitur peccato parcitur: quia nullatenus sine vindicta laxatur. Sic David audire post confessionem meruit: Dominus transtulit peccatum ( S2, 12, 13), et tamen multis post cruciatibus afflictus, ac fugiens reatum culpae quam perpetraverat, exsolvit. Sic nos salutis unda a culpa primi parentis absolvit, sed tamen reatum ejusdem culpae diluentis absoluti quoque adhuc carnaliter obimus, quia delicta nostra, sive per nos, seu per semetipsum resecat, etiam cum relaxat. Ab electis enim suis iniquitatum maculas studet temporali afflictione tergere, quas in eis in perpetuum non vult vindicari.
• Liber 2, Caput 3
  • Quod vero dicit, duo homines erant in civitate una ( S2, 12, 1): Urias, et David intelligitur, et addisce personas. Pauperculi ovem mulierem dicit: hoc est uxorem ejus, quae adulterata est, quae de mensa ejus vescebatur, et de calice ejus potabat, et in gremio ejus cubabat. Considera pauperem, incentiva pietatis habere: in divitibus autem fulcimina multa, superbiam: apud pauperes uxor, et ancilla, et ministra est: et procreat filios, et ipsa mater, et nutrix est: apud divites autem non est ita. Sed cum generavit filium, statim eum tradit foris: et pietatis insignia abscidit superbia. Erubescit fieri nutrix, quae facta est mater. Quomodo ergo in gremio ejus cubabat? Auxit parabolam narratione pietatis. Venit ergo peregrinus homo ad regem illum. Quis itaque est peregrinus? concupiscentia videlicet. Ut ergo illius ostenderet castitatem, peregrinam concupiscentiam nominavit. Nunquam enim alienas nuptias dissipavit: neque iniquis conspexit oculis, sed percussus in illa muliere perdidit castitatem: quia paululum remissiorem se reddiderat securitate pacis. Venit peregrinus; iniqua, et agrestis concupiscentia: ad illum divitem venit. Ille non accepit de gregibus, aut armentis suis, ut peregrino pararet epulas, sed misit et rapuit ovem pauperis, quae in sinu ejus cubitabat, et de mensa edebat. Cum haec igitur audisset rex David, iratus est valde adversus hominem illum, et dixit ad Nathan: Vivit Dominus, quoniam filius mortis est vir ille qui fecit hoc. Ovem reddet in quadruplum, et ipse gladio punietur ( S2, 12, 5, S2, 12, 6 et S2, 12, 9). O judicii supereffluentem justitiam! non erat amoris fibra, ut juste non diceret. Jubet quidem in quadruplum secundum legem: lex enim praecipit furantem quadrupli restitutione vinciri: (voir: Ex, 22, 1) iste autem, et legem est praetergressus; jubet siquidem et ipsum interimi, et quadruplum obnoxium detineri. Prompsit itaque sententiam, et judicium eliminatum. Cum hoc audisset Propheta, jactabat omnem umbram imaginis, et in medium profert gladium, et cum fiducia dicit: Tu es Rex, qui hoc opus fecisti. O secure, non gladio secans sensum doloris, sed in compendio accusationis. Cum hoc oportuit, occultavit narrationem: cum vero tempus invenit, statim percussit et abscidit sine grandi plagae vulnere, sed hoc solummodo dicens: tu es Rex: at ille velociter ad conscientiam rediens, tanquam fidelis et idoneus servus, culpam simpliciter confitetur, et dicit: Peccavi Domino, et Propheta respondit: Dominus transtulit peccatum tuum ( S2, 12, 13). Velox confessio: velocior medicina: facto peccavit: verbo poenituit: annuit Deus: et correptio facta est; vulnus aperuit et sanitas redit; sed non fuit his Propheta contentus, nam post correptionem, post poenitentiam, post emendationem, post peccatorum absolutionem, psalmum ob hanc causam conseripsit, ita ut etiam posterae generationis fiat illius passio, medicina; ut illius naufragium sit aliis portus: et quibus ille vulneratus, emendavit, alii in iisdem incidentes; ipsa possint uti medicina, et emendatione sanari.