Liber Tertius Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 17
  • Cumque venisset illuc, mansit in spelunca. Et ecce sermo Domini ad eum, dixitque illi: Quid hic agis, Elia? At ille respondens ait: Zelo zelatus sum pro Domino Deo exercituum, quia dereliqueruntpactum tuum filii Israel. Altaria tua destruxerunt, et prophetas tuos occiderunt gladio, et derelictus sum ego solus, et quaerunt animam meam ut auferant eam. Et ait ei: Egredere, et sta in monte coram Domino. Et ecce Dominus transiit, et spiritus grandis et fortis subvertens montes, et conterens petras ante Dominum. Non in spiritu Dominus. Et post spiritum commotio. Non in commotione Dominus. Et post commotionem ignis. Non in igne Dominus. Et post ignem sibilus aurae tenuis. Quod cum audisset, Elias operuit vultum suum pallio, et egressus stetit in ostio speluncae, et ecce vox ad eum, dicens: Quid hic agis, Elia? Et ille respondit: Zelo zelatus sum pro Domino Deo exercituum, quia dereliquerunt pactum tuumfilii Israel. Altaria tua destruxerunt, et prophetas tuos occiderunt gladio et derelictus sum ego solus, et quaerunt animam meam ut auferant eam. Et ait Dominus ad eum: Vade et revertere in viam tuam per desertum in Damascum. Cumque perveneris illuc, unges Hazael regem super Syriam, Jebu filium. Nam si unges regem super Israel: Elisaeum autem, filium Saphat, qui est de Abelmehuda, unges prophetam pro te, ( R3, 19, 9, R3, 19, 10, R3, 19, 11, R3, 19, 12, R3, 19, 13, R3, 19, 14, R3, 19, 15 et R3, 19, 16) et reliqua. Spiritus autem Domini montes evertit, et petras conterit, quia pavor, qui exadventu ejus irruit, et altitudinem cordis nostri dejicit, et duritiamliquefacit. Sed in spiritu commotionis et ignis non esse dominus dicitur: esse vero in sibiloaurae tenuis non negatur, quia nimirumcum mens contemplationis sublimitatesuspenditur, quidquid perfecte conspicere praevalet, Deus non est. Cum vero subtile aliquid conspicit, hoc est, quod de incomprehensibili substantiaaeternitatis audit. Quasi enim sibilum tenuis aurae percepimus, cum saporem incircumscriptae veritatiscontemplatione subita subtiliter degustamus, tunc ergo verum est, quod de Deocognoscimus cum plene nos aliquid de illo cognoscere non posse sentimus. Unde bene illic subditur: Quod cum audisset Elias, operuit vultum suum pallio, et egressus stetit in ostio speluncae, et ecce vox ad eum dicens: Quid hic agis, Elia? ( R3, 19, 13) etc. Post aurae tenuis sibilum vultum suum propheta pallio operuit, quia in ipsasubtilissima contemplatione veritatis, quanta ignorantia homo tegatur agnoscit.Vultui namque pallium superducere est, ne altiora mens quaerere audeat, hancconsiderationem propriae infirmitatis velare, et nequaquam intelligentiae, oculos,ultra se praecipitanter aperiat, sed ad hoc quod apprehendere non valet, reverenterclaudat. Qui haec agens, in speluncae ostio stetisse describitur. Quid namque spelunca nostra est, nisi haec corruptionis habitatio, in qua adhuc exvetustate retinemur? Sed cum aliquid percipere de cogitatione divinitatis incipimus,quasi jam in speluncae nostrae ostio stamus. Quia enim progredi profecte non possumus, ad cognitionem tamen veritatisinhiantes, jam aliquid de libertatis aura captamus. In ingressu ergo speluncae stare, est represso nostrae corruptionis obstaculo, adcognitionem veritatis incipere exire. Unde et nube in tabernaculodescendente, Israelitae e longinquo cernentes, inpapilionum suorum ostiis stetisse memorantur, quia hi adventum Divinitatis utcunqueconspiciunt, quasi jam ex habitaculo carnis procedunt. Et ecce vox ad Eliam, dicens: Quid hic agis, Elia? Et ille respondens ait: Zelo zelatus sum pro Domino Deo exercituum, quia dereliquerunt pactum tuum filii Israel. Altaria tua destruxerunt, et prophetas tuos occiderunt gladio, et derelictus sunt ego solus, et quaerunt animam meam ut auferant eam. Et ait ei: Egredere, et sta in monte coram Domino. Et ecce Dominus transiit, et spiritus grandis et fortis subvertens montes, et conterens petras ante Dominum. Non in spiritu Dominus. Et post spiritum commotio. Non in commotione Dominus. Et post commotionem ignis. Non in igne Dominus. Et post ignem sibilus aurae tenuis. Quod cum audisset, Elias operuit vultum suum pallio, ( R3, 19, 9, R3, 19, 10, R3, 19, 11, R3, 19, 12 et R3, 19, 13) etc. Certum est quod cordis sui oculum per elationis tenebras exstinguit, qui cum rectaagit, considerare meliorum merita negligit. At contra, magnae humilitatis radio semetipsum illuminat, qui aliorum bonasubtiliter pensat, quia dum ea, quae ipse fecerit, facta foris et ab aliis videt acconspicit, eum qui de singularitate intus erumpere nititur superbiae tumorempremit. Hinc est quod voce Dei ad Eliam solum se aestimantem, dicitur: Reliqui mihi septem millia virorum, qui non curvaverunt genua ante Baal: ( Rm, 11)ut eum non solum se remansisse cognosceret,elationis gloriam quae ei desingularitate surgebat, inclinaret. Propheta nempe erat, et saepe mysteria superna cognoverat: quid ergo difficilefuit agnoscere in hoc mundo fideliter Deo famulos remansisse? sed hic solerterintuendum est, oculum cordis elatio quam nequiter claudat, quando qui humilis etocculta Dei noverat, elatus et aperta nesciebat. Et ait Dominus ad Eliam: Vade et revertere in viam tuam per desertum Damasci. Cumque perveneris, unges Hazael regem super Syriam et Jehu filium. Nam si unges regem super Israel, Elisaeum autem, filium Saphat, qui est de Abelmehula, unges prophetam pro te. Et erit, quicunque fugerit gladium Hazael, occidet eum Jehu: et quicunque fugerit gladium Jehu interficiet eum Elisaeus, ( R3, 19, 15, R3, 19, 16 et R3, 19, 17) et reliqua. Hoc non ita accipiendum est, quod propheta Dei Elisaeus homicida futurus sit ettyrannus, sed magis spiritaliter intelligendum, quia justitia divina quae singulisreddit secundum opera sua, punit peccata hominum, aliquando manifesta ultione,aliquando occulto judicio. VIndicat per reges et duces, vindicat per prophetas etsacerdotes cum alios nocentes facit plecti mucrone, alios transverberat gladiolinguae. Unde David et Salomon, et caeteri reges poenam aeris exigebant, cum eos trucidarijubebant. Et item alibi scriptum est de superborum et inobedientium poena: Dolavi eos (inquit) in prophetis et occidi eos in verbis oris mei. ( Os, 6)

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 19
  • Ecce vox ad Eliam dicens: Quid hic agis, Elia? et ille respondens ait: Zelo zelatus sum pro Domino Deo exercituum, quia dereliquerunt pactum tuum filii Israel: altaria tua destruxerunt, et prophetas tuos occiderunt gladio, et derelictus sum ego solus, et quaerunt animam meam, ut auferant eam ( R3, 19, 13 et R3, 19, 14). (voir: Greg, sl) Certum est quod cordis sui oculum per elationis tenebras exstinguit, qui cum recta agit considerare, meliorum merita negligit. At contra magno humilitatis radio semetipsum illuminat, qui aliorum bona subtiliter pensat, quia dum ea quae ipse fecerit, facta foris et ab aliis conspicit, eum qui de singularitate intus erumpere nititur superbiae tumore premit. Hinc est quod vere Del ad Eliam solum se aestimantem dicitur: « Reliqui mihi septem millia virorum, qui non curvaverunt genua ante Baal, » ut, dum non solum se remansisse cognosceret, elationis gloriam, qua ei de singularitate surgebat, inclinaret. Propheta nempe erat, et saepe mysteria superna cognoverat; quid ergo difficile fuit agnoscere in hoc mundo fideliter Deo famulos remansisse? Sed hinc solerter intuendum est, oculum cordis elatio quam nequiter claudat, quando qui humilis et occulta Dei noverat, elatus et aperta nesciebat.

Auctor incertus

• Liber 4, Caput 8
  • Post haec pervenit, inquit, Fugiens ergo Elias venit ad quemdam locum et obdormivit ibi, et venit ad eumDominus, Dominus scilicet ad servum, et ait: Quid tu hic, Elia? Velut notans eum timoris et fugae. Quid tu, inquit, Elia? Putasne fugisti, et furor te unius mulierculae profugum fecit? Ubi est illa constantia, ubi libertas? Disce decaetero non tibi ipsi confidere, nec propriae, cum res secundo cursu ferantur,imputare virtuti. Verumtamen Elias respondet et dicit, aliud quidem mente retinens, aliud oredepromens: Domine, prophetas tuos occiderunt, altaria tua destruxerunt, et ego relictus sum solus, et quaerunt animam meam (voir: R3, 19, 14) . Hoc est, haec cogitatio quae tantum prophetam de ipso dejecit fastigiomeritorum, communem hominem demonstravit. Denique mox eum corripit sermo divinus. Non ita inquit, est Elia, falleris, et humanae cogitationis laqueisirretiris; non idcirco fugisti, nec te ideo quod solus esses regina perterruit;nec enim tu es tantummodo qui non adoraveris Baal; sunt mihi fideles famuli,sunt multi amici, et septem millia virorum electissima virtus, quam nec errorhumanus inclinare, nec inanis gloriae cogitatio potuit elevare. Hi omnes non curvaverunt genua ante Baal, sed instabili poplite ad instarcoelestis exercitus me semper adorant. Fugisti ergo non quod in te solo furor adulterae desaeviret, sed quod tibihanc elationem genuerit magnitudo virtutum, ut tam arrogantem ferres de generehumano sententiam; erasque paulisper mea gratia deserendus; et nisi tibi tantaeelationis frena laxassem, lapsum incurreres graviorem, et disceres bona factanon tuae virtuti ascribere, sed divinae. Non igitur alia ex causa fugisti, nisi quod secedente mea gratia mulier teminaci sermone deterruit. Consideremus ergo quanta vis fuerit in adulterae sermone, gratia recedente,quanta formidinis magnitudo, quod quadraginta diebus oberrabat fugiens Elias per invia et deserta, tantique jejunii metu consternatus non sensitesuriem. Quid agis, Elia? ( R3, 19, 9 et R3, 19, 13) Ubi est, ut saepe jam memini, illa omnibus stupenda fiducia, ubi os illud metuendum, ubi lingua terribilis alternis imperans elementis? Sed hoc tibi, ut dixi, constabat gratia ministrante, Vide ergo quemadmodum levitate culpae permittitur jacere tantus propheta, ut emendatuselationis vitio atque correptus, integro vestiatur moderationis et clementiaeindumento. Jam ergo eruditi sumus et docti in Petro atque Elia, quemadmodum eos Dominusnostri causa circumscribi delicto, quemadmodum illos fidei pietatisquesigniferos, et generis humani columnas permiserit metu dominante quassari: utpopulorum esset exemplum, a Deo sibi non peccandi gratiam minime condonatam, necum ipsi a culpis essent ac vitiis alieni, peccatoribus diri existerent etcrudeles; sed cum forte quis fuerit delicto praeventus, non statim abjiciant,non condemnent jacentis affectum, sed impartiantur viscera charitatis,porrigant manum, et erigant lapsum, spem ei divinae clementiae promittentes,sicque se exemplo illorum commendent magistrorum. Haec autem idcirco diximus, non justos culpando, sed peccatores ad spemerigendo protulimus; et primo quidem virtutes eorum extulimus, nunc culpasintulimus, ut et justis formam cautelae, et peccatoribus salutis portumfidelissimum monstraremus. Merito quaeritur quo modo licite sacrificaverit Elias extra templum Dei,quando et ignem de coelo impetravit, et prophetas daemoniorum convicit. Quod mihi non videtur alia ratione defendi, quam illa qua defenditur etAbrahae factum, quando Filium Dei jussu voluit immolare; cum enim jubet illequi legem constituit aliquid fieri quod in lege prohibuit, jussio ipsa pre legehabetur quoniam auctor est legis; non enim deesse possent, miracula alia,praeter sacrificium, quibus superarentur et convincerentur prophetae lucorum,sed spiritus Dei, qui fuerat in Elia, quidquid in hac re fecit, contra legemesse non potest, quia dator est legis. alia adhuc insuper quaestio animum pulsat, quare interpellaverit Elias Deum,quod Israel derelicto Deo prophetas occiderit, et ejus destruxerit altaria, cumin lege olim jussum fuisset, non eos posse amplius habere altare quam unum,primum in tabernaculo, deinde in templo; nisi quod liquide datur intelligi,quod postquam decem tribus a domo David excisae, et a templo et Hierusalem suntseparatae, illi qui in decem tribubus, quae vocabatur Ephraim, cultores divininominis erant, et ut putandum est, ad illa altaria recurrebant, quae olimerexerant patriarchae Abraham, Isaac et Jacob, locis competentibus, ubi eisDeus apparuerat; ad haec altaria cultores divini nominis, et si non adsacrificandum, tamen ad adorandum Deum patrum suorum recurrebant. Haec videntes Israelitae sacrilegi et idolorum cultores destruebant, ut necibi locus esset, ubi veri adoratores Dominum precarentur; et hoc est, ut insuperiori parte jam praemissum est, quod instauraverit Elias altare Domini,quod destructum fuerat. Quod autem ait ante Dominum spiritum praecessisse grandem, et caetera, ejusadventum significat ad corda credentium, quibusdam occultis et ineffabilibus signis esse profuturum; nam quod ait, Subvertens montes, et conterens petras ante Dominum ( R3, 19, 11), hoc est quod Apostolus (voir: 2Co, 10) ait, Spiritus ante Dominum evertit montes, et conterit petras, quia pavor qui exadventu ejus ingruit, et altitudinem cordis nostri dejicit, et duritiam liquefacit. Sed spiritui commotionis et ignis, Deum non inesse dicit; in sibilo verotenuis aurae non negat: quia nimirum mens cum in contemplationis sublimitatesuspenditur, quidquid perfecte perspicere valet Deus non est. Cum vero subtiliter aliquid conspicit, hoc quod de incomprehensibilisubstantia aeternitatis audit, quasi sibilum aurae tenuis percipit; sed sibilumaurae tenuis percipimus, cum saporem incircumscriptae veritatis contemplationesubita subtiliter degustamus. Tunc ergo verum est quod Deum cognoscimus, cum plene nos aliquid de illocognoscere non posse sentimus. Unde bene illic subditur; Quod cum audisset Elias, operuit vultum suum pallio, et egressus stetit in ostio speluncae ( R3, 19, 13). Quid est quod propheta cum vocem Domini loquentis secum audit, in speluncaesuae ostio stat et faciem velat, nisi quia dum contemplationis gratia voxsupernae intelligentiae fit in mente, totus homo jam intra speluncam non est,quia animum carnis cura non possidet; sed stat in ostio, quia mortalitatisangustias exire meditatur. Sed jam quia in ostio speluncae consistit, et verba Dei in aure cordispercipit, necesse est ut faciem velet: quia dum per supernam gratiam ad altioraintelligentiae ducimur, quanto sublimius levamur, tanto semper per humilitatemnosmetipsos intellectu nostro premere debemus, ne conemur plus sapere, sedsapere ad sobrietatem; ne, dum nimis invisibilia discutimus, aberremus, ne inilla natura incorporea, corporei luminis aliquid quaeramus; aurem enimintendere, et faciem operire, est vocem interioris substantiae audire permentem, et tamen ab omni specie corporea oculos cordis avertere, ne quid sibiin illa corporale animus fingat, quae ubique tota et ubique incircumscriptaest.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Proemium, Caput 3
  • Cum Helias ante Jesabel fugeret, et venisset ad montem Dei Oreph, et mansisset in spelunca, et factus fuisset ad eum sermo Domini, post pauca refert Scriptura. (voir: R3, 19, 2 et R3, 19, 8) Ecce Dominus transit, et spiritus grandis et fortis subvertens montes, et conterens petras, ( R3, 19, 11) usque dum dicit, et derelictus sum ego solus, et quaerunt animam, ut auferant eam. ( R3, 19, 14) etc.
• Liber 4, Caput 2
  • Fugiens ergo Helias venit ad quemdam locum, et obdormivit ibi, et venit ad eum Dominus. Dominus scilicet ad servum et ait : Quid tu hic Helias? velut notans eum timoris, et fugae. Quid tu, inquit, hic Helias? putasne fugisti? et furor te unius mulierculae profugum fecit? Ubi est illa constantia? ubi libertas? Disce de caetero non tibi ipsi confidere, nec propriae, cum res secundo cursu feruntur, imputare virtuti. Verumtamen Helias respondet, et dicit: aliud quidem mente retinens, aliud ore depromens : Domine Prophetas tuos occiderunt: altaria tua demolierunt; et ego relictus sum solus, et quaerunt animam meam ( R3, 19, 14). Hoc est, haec cogitatio, quae tantum Prophetam de ipso dejecit fastigio meritorum, communemque hominem demonstravit. Denique mox eum corripit sermo divinus. Non ita, inquit, est Helias: falleris, et humanae cogitationis laqueis irretiris. Non idcirco fugisti, nec te ideo, quod solus esses, Regina perterruit. Nec enim tu es tantummodo, qui non adoraveris Bahal: sunt mihi fideles famuli, sunt multi amici, et septem millium virorum electorum electissima virtus, quam nec error humanus inclinare, nec inanis gloriae cogitatio potuit elevare Hi omnes non curvaverunt genua ante Bahal; ( R3, 19, 18) sed in stabili poplite ad instar coelestis exercitus me semper adorant. Fugisti ergo, non quod in te solo furor adulterae desaeviret, sed quod tibi hanc electionem genuerit magnitudo virtutum, ut tam arrogantem ferres de genere humano sententiam, erasque paulisper mea gratia deserendus, et nisi tibi tantae elationis frena laxassem, lapsum incurreres graviorem, et disceres bona facta non tuae virtuti ascribere, sed divinae. Non igitur alia ex causa fugisti, nisi quod, secedente gratia mea mulier te minaci sermone deterruit. Consideremus ergo quanta vis fuerit in adulterae sermone, gratia recedente, quanta fortitudinis magnitudo. Quadraginta diebus oberrat fugiens Helias per invia, et deserta, tantique ingenii vir metu consternatus non sentit esuriem. Quid agis Helias? ubi est, ut saepe jam memini, illa omnibus stupenda fiducia? ubi os illud metuendum? ubi lingua terribilis alternis imperans elementis? Sed haec tibi, ut dixi, constabant gratia ministrante. Vide ergo quemadmodum levitate culpae permittitur jacere tantus Propheta, ut emendatus elationis vitio, atque correptus, integro vestiatur moderationis, et clementiae indumento.