Evangelium secundum Matthaeum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 6
  • Aedificavit quoque viginti cubitorum ad posteriorem partem templi tabulata cedrina, a pavimento usque ad superiora, et fecit interiorem domum oraculi in Sanctum sanctorum. ( R3, 6, 16) Posteriorempartem templi, occidentalem dicit: ab ortu enim solis ingressumhabebat templum, et ab occasu domum interiorem, hoc est Sanctum sanctorumingrediebatur. Quod autem tabulata quae interiorem domum ab exteriore separabant, a pavimentousque ad superiora esse dicuntur aedificata, non usque ad laquearia (quae trigintacubitis erant in sublime a pavimento suspensa, ut supra jam dictum est), sed tantumusque ad cubitos viginti altitudinis, ut in sequentibus aperte legitur, intelligendumest: reliquum vero erat super haec tabulata apertum et inane usque ad laquearia,cubitorum decem altitudinis, et cubitorum viginti longitudinis, juxta latitudinemdomus: per quam nimirum januam fumus incensorum de altari thymiamatis solebat inSancta sanctorum ascendereatque ad arcam Domini operiendam penetrare. In qua distinctione domus Domini patet figura mysterii: et Apostolo exponente (voir: He, 9) luce clarior est, quia prior domus in quam semper introibant sacerdotessacrificiorum officia consummantes, praesens est Ecclesia, ubi quotidie piisinsistentes operibus, Domino sacrificia laudis offerimus. Interior vero domus quae ad posteriorem partem templi erat facta, ipsa estpromissa nobis vita in coelis. Exterior quidem haec conversatio nostri exsilii: interior vero est quae inpraesentia Regis summi, ubi perpes beatorum et angelorum et hominum solemnitasagitur. Unde ea bene merito servo dicitur: Intra in gaudium Domini. ( Mt, 25, 21 et Mt, 25, 23) [mauvais référencement: Mt, 25] Sed haec posterior est tempore,quia post hujus saeculi labores ad illiusingressum perducimur. Tabulata autem quae utramque domum ab invicem dividunt, ipsa sunt claustra coeli,quorum nobis apertionem quotidie suspiramus: et quantum Dominus donaverit, pia semperinstantia, donec aperiantur et intrare liceat, pulsamus. Ubi etsi necdum ante solutionem corporum intrare permittitur, apertam tamenhabemus januam divinae pietatis, qua orationum nostrarum, eleemosynarum, jejuniorum,caeterorumque operum bonorum thymiamata, praemittamus. Hinc est enim quod parietibus cedrinis domus interioris aedificata, januam habetin superioribus per totum, ubi fumus incensorum intraret, quia oculi Domini apertisunt super domum ejus nocte ac die, et aures ejus in orationes servorumsuorumintendentes, et hoc per totam latitudinem diffusae per orbem. Ecclesiae altare namque thymiamatis, quod in domo quidem exteriori, sed propeostium stabat domus interioris, typus fuit perfectorum, qui carne quidem adhuc inmundo retenti, sed omni desiderio sunt ad coelestia suspensi: et velut incenso thure,fumum ascendentem in Sancta sanctorum emittunt, quia superno amore flagrantes, crebrisorationum vocibus, aures sui pulsant auctoris. Apertaque late janua fumus incensorum in superioribus venit: quia quanto mundioresquique in terris, et quasi viciniores coelesti patriae commorantur, tanto citiuscuncta quae poscunt, accipiunt. Bene autem interior domus viginti cubitis longa facta est, propter mysteriumscilicet geminae dilectionis(de quo et supra diximus), quae in hac interim vita exparte maxima electorum mentes illustrat, sed in illa patria cessantibus aliarumvirtutum operibus, sola perpetuo regnat.

Beda (672-735)

• Liber 1, Caput 30
  • Et transtulit omnem Jerusalem ( R4, 24, 14), etc. Quod referens de Nabuchodonosor, qui transtulerit omnem Jerusalem, et universos principes, et omnes fortes exercitus, decem millia, in captivitatem ( R4, 24, 14); addidit Scriptura, dicens: Et omnem artificem et clusorem ( R4, 24, 14). Hoc est quod supra eidem populo Israeli Philisthiim regnantes fecisse narrantur, cum dicitur: Porro faber ferrarius non inveniebatur in Jerusalem et in omni terra Israel. Caverant enim Philisthiim, ne forte facerent Hebraei gladium aut lanceam ( S1, 13, 19) . Sicut enim tunc illi caverant, ne habentes fabros ferrarios Hebraei, arma ad repugnandum facerent; ita nunc Chaldaei, destructa Jerusalem et vastata omni terra repromissionis, satagunt ut nullus in ea remaneat artifex, nullus inclusor, qui vel foedata urbis moenia componere, vel possit resarcire dirupta; quin potius quidquid apud gentem exterminatam artis invenerant, totum in Babyloniam transferunt; ut vel ad nihilum valeat ultra, vel illius civitatis utilitatibus proficiat. Cujus tam deflendae historiae, quia multum negligentiae nostri temporis congruit, non opinor allegoriam esse reticendam. Constat namque, quod Jerusalem et terra Israel civitatem Christi, id est, Ecclesiam sanctam; Babylon autem et Chaldaei sive Philisthaei, civitatem diaboli, id est, omne malignorum sive hominum seu angelorum multitudinem designant; servitque Israel Philisthaeis sive Chaldaeis, cum fideles quique nomine tenus in Ecclesia consistentes, caeterum ab immundis vel spiritibus vel hominibus decepti, aut avaritiae, aut luxuriae, aut alteri cuilibet peccato mentis colla submittunt. Abducit autem Nabuchodonosor Israel, et universos principes, fortesque exercitus, decem millia, in captivitatem ( R4, 24, 14), cum aut magistros populorum, et eos qui invincibili animo Domino servire, ac decalogum legis fideliter in Dei ac proximi videbantur amore conservare, subito sive illecebris mundi, seu adversitatibus subacti, aut majoribus se facinoribus polluunt, aut certe in haeresim declinando, apertae apostasiae notam incidunt. Arma vero, quibus contra diabolum repugnantes, libertatem a Deo nobis donatam defendamus, quae sunt alia, nisi eloquia Scripturarum? In quibus et ipsius Domini, et sanctorum ejus exemplis, quo ordine bella vitiorum superari debeant, luce clarius discimus. Sed Philisthaei filios Israel fabris armorum privant, cum maligni spiritus animas fidelium a meditatione sacrae lectionis, saecularia illis negotia inserendo retardant, ne vel ipsi per hujus exercitium resistendi fiduciam sumant, vel alios forte qui legere nesciunt, ad resistendum vitiis exhortando aut corripiendo accedant. Tollunt fabros armorum, cum eos qui sacra eloquia norunt, in tantum sceleribus obruunt, ut dicere bona quae didicerant, prorsus erubescant. Transferunt omnem artificem et inclusorem in Babyloniam de Jerusalem, cum eos qui multifaria virtutum operatione pluribus prodesse, et civitatem Dei contra irruptiones tentationum munire solebant, a proposito deflectunt; atque ingenium quod tuitioni sanctae Ecclesiae impendere debuerant, ad voluntatem potius regis vitiorum dispensare compellunt. Quod si inclusorem hoc loco non ostiorum sive murorum, sed auri potius gemmarumque intelligere voluerimus, ad unum profecto, eumdemque spiritualis expositio finem respicit. Dictum quippe est de sapientia, quia aurum est et multitudo gemmarum ( Pr, 20, 15); atque ideo inclusores horum non alios aptius quam doctores intelligere valemus, qui quandiu recte vivunt ac docent, in ornatum sanctae civitatis industriam suae artis impendunt. At si forte erraverint, quid nisi a gente Chaldaeorum captivi Babyloniam transferuntur? Et quoniam artificem et inclusorem ab Jerosolymis Babyloniam transmigrare, hoc est talentum verbi coelitus acceptum in terram defodi, id est, scientiam spiritualem ad peccatorum opera converti. Obsecro, lector, ut si quid tibi in his explanatiunculis gratum dixi, ad laudem donantis Dei referas. Sin autem alias, ita imperitiae vel praesumptioni meae veniam tribuas, ut ipse cum omnibus quibuscunque potes crebrae meditationi, continuae observationi, opportunae praedicationi divinarum insistas Scripturarum; communique labore satagamus, ut nos negotiatores dominicae pecuniae fideles, nos artifices et inclusores spiritualium gemmarum sive moeniorum, nos propugnatores sanctae civitatis, nos coelestium inveniamur fabri armorum; nobis reversus a nuptiis summus Paterfamilias dicere dignetur: Quia super pauca fuistis fideles, super multa vos constituam, intrate in gaudium Domini vestri ( Mt, 25, 21 et Mt, 25, 23). Amen.

Auctor incertus

• Liber 3, Caput 13
  • Aedificavit quoque viginti cubitos ad posteriorem partem templi, tabulata cedrina a pavimento usque ad posteriora, et fecit interiorem domum oraculi in sanctum sanctorum ( R3, 6, 16). Posteriorem templi partem occidentalem dicit; ab ortu enim solis ingressumhabebat templum, et ab occasu domum interiorem, hoc est, sanctasanctorum. Quod autem tabulata, quae interiorem domum ab exteriore separabant, apavimento usque ad superiora esse dicuntur aedificata, non usque ad laquearia,quae triginta cubitos erant in sublime a pavimento suspensa, ut supra jamdictum est, sed usque cubitos 20 altitudinis, ut in sequentibus aperte legitur:reliquum vero erat supra haec tabulata apertum et inane usque ad laqueariacubitis decem altitudinis, et cubitorum viginti longitudinem juxta latitudinemdomus. In qua distinctione domus Domini, patet figura mysterii, et Apostoloexponente, luce clarior est. Quae prior domus, in quam semper introibant sacerdotes, sacrificiorum officiaconsummantes, praesens est Ecclesia, ubi quotidie insistentes piis operibusDomino sacrificia laudis offerimus. Interior vero domus, quae ad posteriorem templi partem erat facta, ipsa estpromissa nobis vita in coelis. Interior quidem a conversatione nostri exsilii remota, estque in praesentiaRegis summi perpes, ubi beatorum et angelorum et hominum solemnitas agitur:unde de ea bene merito servo dicitur, Intra in gaudium Domini tui ( Mt, 25, 21). Sed posterior, tempus quo post hujus saeculi labores ad illius ingressumperducimur. Tabulata autem, quae utramque domum ab invicem dividunt, ipsa sunt claustracoeli, quorum nobis apertionem quotidie suspiramus, et quantum Dominusdonaverit, pia semper instantia, donec aperiantur, ut intrare liceat,pulsamus. Ubi, etsi necdum ante solutionem corporum intrare permittimur, apertam tamenhabemus januam divinae pietatis, qua orationum nostrarum, eleemosynarum,jejuniorum, certorumque bonorum operum thymiamata praemittamus. Bene autem interior domus viginti cubitos longa facta est, propter mysteriumgeminae dilectionis, de quo supra diximus, quae in hac interim vita ex partemaxima electorum illustrat mentes, sed in illa patria, cessantibus aliarumvirtutum operibus sola perpetuo regnat. Porro quadraginta cubitis erat ipsum templum pro foribus oraculi ( R3, 6, 17). Diximus ipsum templum pro foribus oraculi ( R3, 6, 17), praesentis Ecclesiaetypum gessisse. Unde recte fuit quadraginta cubitorum ( R3, 6, 17), qui numerus saepe insignificatione ponitur praesentis fidelium laboris, quo modo quinquagenarius insignificatione futurae quietis et pacis. Denario namque numero continentur praecepta, quorum observatione ad vitamvenitur; denario aeque significatur ipsa quam desideramus, et pro qualaboramus, vita perennis. Quadratus vero est mundus, in quo pro acquirenda eadem vita certamus. Unde et psalmista congregandam de gentibus Ecclesiam praevidens, aiebat: De regionibus congregavit eos, a solis ortu et occasu; ab aquilone et mari ( Ps, 106, 2 et Ps, 106, 3). Decem autem quater ducta quadraginta faciunt. Unde populus ab Aegypto liberatus in figura praesentis Ecclesiae quadragintaannis in eremo multis laboribus exercebatur, simul et pane coelestireficiebatur; ac sic tandem ad promissam olim patriam pervenit. Exercetur enim tentationibus quadraginta annis, ut labores Ecclesiae, quibustotum per orbem in observanda Dei lege desudat, insinuantur. Pascitur manna de coelo per eosdem quadraginta annos, ut ostendantur ipsequas Ecclesia tolerat passiones, spe denarii coelestis, hoc est, aeternaebeatitudinis esse levigandae. Ubi ii qui nunc esuriunt et sitiunt justitiam saturabuntur ( Mt, 5, 6); et sicut eadem Ecclesia suo canit Redemptori, Ego autem cum justitia apparebo conspectui tuo; satiabor dum manifestabitur gloria tua. Pariter ergo populus Dei et afficitur adversis et reficitur manna, ut sitillud Apostoli, Spe gaudentes, in tribulatione patientes ( Rm, 12, 12). In qua figura et Dominus noster quadraginta diebus ante mortem carnis suaejejunavit, quadraginta etiam epulabatur cum discipulis, post resurrectionemcarnis suae, apparens eis in multis argumentis, et loquens de regno Dei, etconvescens: jejunando etenim ostendebat nostrum in se laborem; manducando autemcum discipulis, ostendebat in nobis suam consolationem; jejunans velutclamabat, Attendite ne graventur corda vestra in crapula et ebrietate, et curis hujus vitae ( Lc, 21, 34). Manducans autem et bibens, velut clamabat: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummationem saeculi ( Mt, 28, 20) [mauvais référencement: Lc, 21] . Et, Iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum non tolletur a vobis (voir: Mt, 28) ; simul enim cum viam Domini carpimus, et a vanitate praesentis saeculi jejunamus, et futura promissione reficimur, hic non apponentes, quia illic pascentes sursum est cor. Et cedro omnis domus intrinsecus vestiebatur, habens tornaturas suas et conjuncturas fabrefactas, et caelaturas eminentes ( R3, 6, 18). Diximus de cedro quod insuperabilem virtutum venustatem signaret, quo nimirumligno omnis domus Domini intrinsecus vestitur, cum corda justorum solo bonorumoperum amore nitescunt; habetque domus in tabulis cedrinis tornaturas suas, etconjuncturas fabrefactas, cum iidem electi se ad invicem pulcherrima charitatiscopula connectunt, ita ut cum innumera sit multitudo fidelium, unum tamen cor,unam habere animam pro communis fidei ac dilectionis societate meritodicantur. Namque tornaturae quae juncturis tabularum apponebantur, ut unum ex omnibusfieret tabulatum, ipsa sunt officia charitatis, quibus ad invicem fraternitassancta copulatur, atque in unam Christi domum toto terrarum orbecomponitur. Quae etiam domus habet caelaturas eminentes, cum opera virtutum sanctinequaquam occulte tegunt; sed manifesta expressione omnibus foris, quales sintipsi, quid agant in exemplum vivendi, proferunt; quo modo fecit apostolusPaulus, qui non solum praedicando gentibus Christum; et patiendo ipse proChristo quantum emineret ostendebat, verum etiam in Epistolis ad Ecclesiasdestinatis quot pericula pro Christo toleraret, quantis revelationibus a Christo sit sublimatus, felici glorificatione declarabat. Qui cum suis dicere auditoribus non dubitaret, Imitatores mei estote, sicut et ego Christi ( 1Co, 11, 1): quid in domo Domini, nisi caelaturas eminentes ostendit, qui singulari culmine virtutis cunctis sese imitabilempraebuit?