Liber Quartus Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 4, Caput 6
  • Dixerunt autem filii prophetarum ad Elisaeum: Ecce locus in quo habitamus coram te, angustus est nobis. Eamus usque ad Jordanem, et tollant singuli de silva materias singulas, ut aedificemus nobis ibi locum ad habitandum. Qui dixit: Ite. Et ait unus ex illis: Veni ergo et tu cumservis tuis. Respondit: Ego veniam. Et abiit cum eis. Cumque venissent ad Jordanem, caedebant ligna. Accidit autem ut, cum unus materiam succidisset, caderet ferrum securis in aquam. Exclamavitque ille, et ait: Heu, heu, heu, Domine mi, et hoc ipsum mutuo acceperam. Dixit autem homo Dei. Ubi cecidit? At ille monstravit ei locum. Praecidit ergo lignum, et misit ilLuc. Natavitque ferrum, et ait: Tolle. Qui extendit manum, et tulit illud. ( R4, 6, 1, R4, 6, 2, R4, 6, 3, R4, 6, 4, R4, 6, 5, R4, 6, 6 et R4, 6, 7) Haec itaque actio bene Redemptori nostro convenit per significationem. Cum igitur securibus ligna caederentur, de ligno ferrum exsiliens in profundumfluminis mersum est, atque in lignum desuper ab Elisaeo projectum reversumest: itaetiam cum impios Judaeos, per corpus operata praesentia Christi, tanquam infructuosasarbores caederet, quia de illa Joannes dixerat: Ecce securis ad radicem arborum posita est ( Mt, 3, 10) [mauvais référencement: Mt, 3], ab eis interveniente passione corpus ipsum deseruit, profunda descendit, quodin sepultura depositum, tanquam ad manubrium, spiritu redeunte resurrexit. Aliter: Ferrum in manubrio, donum intellectus in corde est. Ligna vero per hoc caedere, est prave agentes increpare. Quod nonnunquam dum fluxe agitur, dum lapsus vanae gloriae in accepta eademscientia non vitatur, ferrum in aqua perditur, quia ex dissoluto opere intelligentiafatuatur. Quam profecto intelligentiam, ad hoc novimus dari, ut ante dantis oculos, ex bonadebeatactione restitui. Unde recte is qui ferrum amiserat, clamabat: Heu, heu, heu, Domine mi, et hoc ipsum mutuo acceperam. ( R4, 6, 5) Habent enim hoc electi proprium, si quando eis in sua scientia furtive vanaegloriae culpa subrepit, ad cor velociter redeant: et quidquid in se ante districtijudicis oculos damnabile inveniunt, lacrymis insequuntur. Qui flentes non solum caute inspiciunt, quae mala commiserunt, sed ex acceptomunere quae reddere etiam bona debuerunt: qui nimirum tanto se amplius peccatoressentiunt, quanto ex neglectis bonis quae agere poterant debitores tenentur. Recte ergo qui ferrum perdidit, clamat: « Heu, heu, heu, et hoc ipsum mutuoacceperam. » Ac si dicat: Illud per dissolutionem negligentiae perdidi, quod ut perbona operaredderem ex gratia creditoris accepi. Sed nunquam Deus mentem deserit, quae in peccatis se veraciter agnoscit. « Unde et mox Elisaeus veniens, lignum deorsum misit, et ferrum in superficiemattulit. » Quia videlicet Redemptor noster pie nos respiciens, cor peccatorishumiliat, et eam quam amiserat, intelligentiam reformat. Lignum erigit et ferrum in superficiem attulit, quia videlicet Redemptor noster,et scientiam reparat, et cor elatum in cogitatione humiliat. Unde bene in alia translatione dicitur: « Quod confregit lignum atque jactavit, etsic ferrum sustulit. » Lignum namque confringere est cor ab elatione conterere. Lignum ad ima jactare est elevatum cor in cognitione (ut diximus) propriaeinfirmitatis humiliare. Atque illico ferrum ad superficiemredit, quia ad usum exercitationis pristinaeintelligentiae recurrit. Igitur quoniam donum intellectus quod accipitur, vix cum tot difficultatibuscustoditur, curandum valde est, ne otio torpeat, curandum ne incitatione operis vitioelationis evanescat. Sancti namque viri minime exsultant, cum cognoscunt quae faciunt. Sed cum faciunt quae cognoverunt, etsi intelligendo largius congaudent a munerelargitoris, moerentes tamen considerant debitum operis: ut videlicet actionepersolvant, quod eis praerogatum est in cognitione. Stultus namque est debitor, qui gaudens pecunias mutuas accipit, et tempus quoreddere debeat non attendit. Moderatur autem laetitia accipiendi, quando solerti providentia etiam constitutumtempus reddendi cogitatur.

Auctor incertus

• Liber 4, Caput 21
  • Posthaec refert Scriptura quod, eunte beato Elisaeo cum filiis prophetarum adJordanem fluvium, dum sibi ligna conciderent, ceciderit securis in aquam, etille de cujus manu corruit clamaverit ad beatum Elisaeum: Heu! heu! et hoc ipsum mutuo acceperam ( R4, 6, 5). Posthaec in loco ubi securis illa ceciderat, beatus Elisaeus misit lignum, et natavit ferrum ( R4, 6, 6). Dominus Jesus Christus, cujus figuram Elisaeus gestavit, cum per praesentiam corporis sui Judaeorum impietatem tamquam infructuosam arborem succidere vellet, quia de illo Joannes ait: Ecce securis ad radicem arborum posita est ( Mt, 3, 10): interveniente passione corpus ipsum velut manubriumdeseruit, et in inferni profunda descendit, quod in sepultura depositum, advitam tamquam ab manubrium suum spiritu redeunte, surrexit. Sive aliter, Elisaeum typum habuisse Domini Salvatoris frequenter jam supradiximus; sed et in puero illo filio prophetae, cui securis de manu lapsa est,non incongrue Christus intelligitur: securis illa quae cecidit, Adam sive totumgenus humanum significasse videtur. Tenebat ergo filius prophetae securim in manu sua, et Dominus ac Salvatornoster humanum genus quod creaverat in manu potentiae suae. Sed quomodo securis illa de manu prophetae in profundum corruit, ita et genushumanum de manu omnipotentis Dei per superbiam se excussit, ceciditque influvium luxuriae, vel omnium peccatorum gurgite se submersit. Securis ergo illa in profundo jacebat, quia genus humanum in omnium criminumabysso infelici ruina corruerat, sicut scriptum est, Infixus sum in limo profundi ( Ps, 68, 3). Iterum: Deveni in altitudinem maris, et tempestas demersit me ( Ps, 68, 3): fluvius enim ille ubi securis cecidit, significatpraeterfluentem, et fugitivum, et descendentem in voluptatem vel luxuriam,saeculi hujus cursum; fluvius enim a fluendo nomen accepit, et quia omnespeccatores transitoriis voluptatibus inhaerentes fluere dicuntur, ideo securisilla in fluminis limo jacebat oppressa. Veniens ergo Elisaeus misit lignum, et natavit ferrum ( R4, 6, 6). Quid est lignum mittere et ferrum in lucem producere, nisi patibulum crucisascendere, et de profundo inferni humanum genus eripere, et de omniumpeccatorum limo per crucis mysterium liberare? Postquam vero natavit ferrum, misit manum propheta et recepit illud, et reddidit ad utilem usum domini. Ita et de nobis factum est, qui de manu Domini superbiendo cecideramus, percrucis lignum ad manum vel potestatem Domini redimus. Item moraliter, ferrum in manubrio donum intelligitur in corde; ligna veroper hoc caedere, est prave agentes increpare, quod nonnumquam dum fluxe agitur,dum lapsus vanae gloriae in accepta eadem scientia non vitatur, ferrum in aquaperditur, quia ex dissoluto opere intelligentia fatuatur, quam profectointelligentiam ad hoc novimus dari, ut ante dantis oculos ex bona actionedebeat restitui. Unde et recte is qui ferrum amiserat, clamabat, Heu! heu! heu! domine mi, et hoc ipsum mutuo acceperam ( R4, 6, 5); habent enim hoc electi proprium, siquando in eis sua scientia furtiva vanae gloriae culpa subripitur, ad corvelociter redeunt, et quidquid in se ante districti judicis oculos damnabileinveniunt, lacrymis insequuntur; qui flentes non solum caute inspiciunt, quaemala commiserunt, sed ex accepto munere quae reddere etiam bona debuerunt, quianimirum tanto se amplius peccatores sentiunt, quanto ex neglectis bonis quaeagere poterant debitores tenentur: recte enim qui ferrum perdidit, clamabat, Heu! heu! heu! et hoc ipsum mutuo acceperam ( R4, 6, 5). Ac si dicat, Illud per dissolutionem negligentiae perdidi, quod ut per bonaopera redderem, ex gratia creditoris acceperam. Et numquam Deus mentem deserit, quae in peccatis se veraciter agnoscit. Unde et mox Elisaeus veniens, lignum deorsum mittit, et ferrum in superficiemattulit: quia videlicet Redemptor noster, pie nos repiciens, cor peccatorishumiliat, et ei quam amiserat intelligentiam reformat; lignum mergit, et ferrumlevat, quia cor affligit, et scientiam reparat. Unde bene in alia translatione dicitur quod infregit lignum atque jactavit,et sic ferrum sustulit: lignum namque confringere est cor ab elationeconterere; lignum ad ima jactare, elevatum cor in cognitionem, ut diximus,propriae infirmitatis humiliare; atque illico ferrum in superficiem redit, quiaad usum exercitationis pristinum intelligentiae recurrit. Igitur quoniam donum intellectus quod accipitur vix cum tot difficultatibuscustoditur, curandum valde est ne otio torpeat, curandum ne incitationes operisvitio elationis evanescant. Sancti namque viri minime exsultant, cum cognoscunt quae faciunt, sed cumfaciunt quae cognoverunt; etsi intelligendo largiores congaudent a munerelargitoris, moerentes tamen considerant debitum operis, ut videlicet actionepersolvant quod eis prorogatum est in cogitatione. Stultus namque est debitor, qui gaudens pecunias mutuas accepit, et tempusquo reddere debet non attendit. Moderatur autem laetitia accipiendi, quando solerti providentia etiamconstitutum tempus reddendi cogitatur. Rex autem Syriae pugnabat contra Israelem; consiliumque iniit cum servis suis dicens: In loco illo et illo ponamus insidias ( R4, 6, 8), et reliqua. Rex Syriae Samariam obsidens, diaboli gestabat typum, qui ante adventumSalvatoris Judaeorum populum sua obsidione concluserat, cujus saevitiae atqueoccultae insidiae, quas humano praetendebat generi veri Elisaei, hoc est,Domini Salvatoris praescientia atque virtute frustratae sunt. Exercitus regis Assyriorum, qui ad capiendum Elisaeum ab ipso missus est,Scribarum et Pharisaeorum habuerunt typum, qui instinctu diaboli adpersequendum Deum instigati sunt, et per virtutem ejusdem Domini et Salvatorisnostri justo judicio obcaecati sunt, et rursum per misericordiam illius paneverbi Dei sunt pasti, et aqua scientiae refecti. Merito movet quo modo potuerunt Syri isti ire in Samariam, si tali erantcaecitate percussi ut omnino nihil viderent. Hac aorasia etiam illi percussi sunt qui quaerebant ostium Loth: hoc enimmodo sua calamitate turbati amentes facti sunt, usque dum irent in Samariam, etulterius prophetam tali modo comprehendere non quaesierunt.