Evangelium secundum Ioannem

Gregorius I (540-604)

• Liber 1, Caput 1
  • Quae enim spiritalis civitas Redemptoris, nisi Scriptura sacra exstitit? Haec nimirum civitas suis civibus tot defensionum munimina contulit, quot praecepta; tot arma eis praebuit, quot consilia salutis. Quid autem fuit Redemptori nostro ascendere, nisi in humanitatis forma, divinitatis suae alta revelare? Et quia in sacra Scriptura cognoscitur, de civitate sua recte ascendere perhibetur. Statuti vero dies sunt promissiones de se, in sanctis Scripturis positae. Dies quippe sunt, quia ad cognoscendum eum, electis lucent. Statuti quoque dies sunt, quia ab antiquis Patribus in eodem sacro eloquio eos esse positos non ignoramus. Diem namque ascensus ejus praefigebat Moyses, cum dicebat: Prophetam vobis suscitabit Dominus de filiis vestris, tanquam me ipsum audietis ( Dt, 18, 18). Diem quoque statuebat, qui dicebat: Non deficiet sceptrum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat qui mittendus est, et ipse erit exspectatio gentium ( Gn, 49, 10). Diem hujus ascensus statuens, ait Michaeas: Et tu Bethlehem terra Juda, nequaquam minima es in principibus Juda: ex te enim exiet dux, qui regat populum meum Israel ( Mi, 5, 2). Hinc Isaias ait: Ecce virgo in utero concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel ( Es, 7, 14). Quotquot enim de illo Legis et prophetarum promissiones sunt, tot statutos dies ad ejus ascensum intuemur. Nam velut in statutis diebus ascendebat, cum Judaeis dicebat: Scrutamini Scripturas, in quibus vos putatis aeternam habere vitam, quia ipsae sunt, quae testimonium perhibent de me ( Jn, 5, 39). Hinc iterum dicit: Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi, de me enim ille scripsit ( Jn, 5, 46). Statutis ergo diebus ascendit, quia promissionum insignia, quae in sanctis Scripturis posuit, apparendo monstravit. Possunt autem statuti dies intelligi promissi in adventu ejus splendores miraculorum. Quos nimirum dies propheta Isaias statutos intuens, ait: Dicite pusillanimis: Confortamini, et nolite timere: ecce Deus noster ultionem adducet retributionis; Deus ipse veniet, et salvabit nos. Tunc aperientur oculi caecorum, et aures surdorum audient: tunc saliet, sicut cervus, claudus; et aperta erit lingua mutorum ( Es, 35, 4, Es, 35, 5 et Es, 35, 6). Sed qui dies statutos ad ascensum Redemptoris agnovimus, utrum in eis ascenderit, videamus. Requisitus namque a Joanne, si ipsum, an alium exspectarent, respondit missis discipulis, et ait: Ite et dicite Joanni quae vidistis et audistis: caeci vident, claudi ambulant, leprosi mundantur, pauperes evangelizantur; et beatus homo, qui non fuerit scandalizatus in me ( Lc, 7, 22 et Lc, 7, 23) [mauvais référencement: Lc, 7, 19]. Statutis ergo diebus ascendit, qui ut ab electorum suorum cordibus vetusti erroris caliginem pelleret, tot promissorum miraculorum splendoribus radiavit. Sed ascendit, ut adoraret et immolaret, quia ad hoc cognosci voluit, ut moriendo redimeret, quos vivendo docuisset. Adoravit quippe, quia in exemplum electorum se Deo Patri totum humilem, et abjectum per obedientiam praebuit. Immolavit autem, quia qui nobis exempla humilitatis vivendo dedit, se Deo Patri in ara crucis oblationem et hostiam tradidit, et quos vivendo docuit, moriendo redemit. Utrumque enim nobis valde necessarium novit, et ideo alterum sine altero non impendit. Nam cum natus esset in Bethlehem Judae, eum fraude Herodes ad interficiendum quaesivit (voir: Mt, 2, 13) ; sed si tunc Redemptor moreretur, immolaret utique, et non adoraret: quia victima moriendo fieret, sed quos morte debebat liberare, nequaquam vivendo docuisset. Et si vivendo nos docens, mori contemneret, profecto adoraret et non immolaret. Ut ergo adoraret, persequentem se regem in Aegyptum fugit, et ut immolaret, dissuadenti Petro exprobravit, dicens: Vade retro, satana, non enim sapis ea quae Dei sunt, sed quae hominum ( Mt, 16, 23). Adorare namque se insinuans, ait: Non veni facere voluntatem meam, sed ejus qui misit me ( Jn, 6, 38). Hinc item dicit: Quae ei sunt placita, facio semper ( Jn, 8, 29). Immolare etiam se insinuans, ait: Propterea me diligit Pater, quia ego pono animam meam, et iterum sumam eam: nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a meipso. Potestatem habeo ponendi eam, et iterum sumendi eam ( Jn, 10, 17 et Jn, 10, 18). Et paulo ante: Ego sum Pastor bonus, qui pono animam meam pro ovibus meis ( Jn, 10, 11) [mauvais référencement: Jn, 11]. Immolare eum Paulus intuens ait: Tradidit semetipsum pro nobis oblationem, et hostiam Deo in odorem suavitatis ( Ep, 5, 2). Ascendit ergo, ut adoraret, et immolaret: quia ad hoc se tot miraculis ostendit, ut nos verbis et exemplis instrueret, et mortem nostram moriendo superaret.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 15
  • Audivi vocem Domini, et ambulavi in via per quam me misit Dominus, et adduxi Agag regem Amelec, et Amalec interfeci. Tulit autem populus de praeda oves et boves, primitias eorum quae caesa sunt, ut immolet Domino Deo suo in Galgalis. Ait Samuel: Nunquid vult Dominus holocausta et victimas, et non potius ut obediatur voci Domini? Melior est enim obedientia quam victimae, et auscultare magis quam offerre adipem arietum. Quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle acquiescere. ( Aug, sl) Obedientia victimis jure praeponitur, quia per victimas aliena caro, per obedientiam vero voluntas propria mactatur. Tanto igitur quisque Deum citius placat, quanto ante ejus oculos, repressa arbitrii sui superbia, gladio praecepti se immolat. Quoniam contra ariolandi peccatum inobedientia dicitur, ut quanta sit virtus obedientia demonstretur, ex adverso ergo melius ostenditur quid de ejus laude sentiatur. Si enim quasi peccatum ariolandi est repugnare, sola est quae fidei meritum possidet, sive qua quisque infidelis convincitur, etiamsi fidelis esse videatur. Hinc per Salomonem in ostensione obedientiae dicitur: Vir obediens loquitur victorias. ( Pr, 21) Vir quippe obediens loquitur victorias, quia dum alienae voci humiliter subdimur, nosmetipsos in corde superamus; hinc in Evangelio Veritas dicit: Eum qui venit ad me non ejiciam foras, quia de coelo descendi, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. ( Jn, 6, 37 et Jn, 6, 38) [mauvais référencement: Jn, 6] Quid enim, si suam faceret, eos qui ad se veniunt repulisset? Quis autem nesciat quod voluntas Filii a Patris voluntate non discrepet? Sed quoniam primus homo, qui suam voluntatem facere voluit, a gaudio paradisi exivit; secundus ad redemptionem hominum veniens, dum voluntatem se Patris, et non suam facere ostendit, permanere nos intus docuit. Cum igitur non suam, sed Patris voluntatem facit, eos qui ad se veniunt, foras non ejicit, quia dum exemplo suo nos obedientiae subjicit, viam nobis egressionis claudit. Hinc rursum ait: Non possum ego a me facere quidquam; sed sicut audio, judico. ( Jn, 5, 30) [mauvais référencement: Jn, 5] Nobis quippe obedientia usque ad mortem servanda praecipitur. Ipse autem, si sicut audit, judicat, tunc quoque obediet, cum judex venerit. Ne igitur nobis usque ad praesentis vitae terminum obedientia laboriosa appareat, Redemptor noster judicat, qui hanc, etiam cum judex venerit, servat. Quid ergo mirum si peccator homo obedientiae in praesentis vitae brevitate se subjicit, quando hanc Mediator Dei et hominum, et cum obedientes remunerat, non relinquit? Sciendum vero est nunquam per obedientiam malum fieri. Aliquando autem debet per obedientiam bonum quod agitur intermitti. Neque enim mala in paradiso arbor exstitit, quam Deus homini, ne contingeret, interdixit; sed ut per melius obedientiae meritum homo bene conditus cresceret, dignum fuerat ut hunc etiam a bono prohiberet, quatenus tanto verius hoc quod ageret virtus esset, quanto et a bono cessans auctori suo se subditum humilitas exhiberet. Sed notandum quod illic dicitur: Ex omni ligno paradisi edite, de ligno autem scientiae boni et mali ne tetigeritis. ( Gn, 2) Qui enim a bono quolibet subjectos vetat, necesse est ut multa concedat ne obedientis mens funditus intereat, si a bonis omnibus penitus repulsa jejunat. Omnes autem paradisi arbores ad esum Dominus concessit, cum ab una prohibuit, ut creaturam suam, quam nolebat exstingui, sed provehi, tanto facilius ab una restringeret, quanto ad cunctas latius relaxaret. Sed quia nonnunquam nobis hujus mundi prospera, nonnunquam vero jubentur adversa, sciendum summopere est quod obedientia aliquando si de suo aliquid habeat, nulla est; aliquando si de suo aliquid non habeat, minima. Nam cum hujus mundi successus praecipitur, cum locus superior imperatur, is qui ad percipienda haec obedit, obedientiae sibi virtutem evacuat si ad haec etiam ex proprio desiderio anhelat. Neque enim se sub obedientia dirigit, qui ad percipienda hujus vitae prospera libidini propriae ambitionis servit. Rursum cum mundi despectus praecipitur, cum probra adipisci et contumeliae jubentur, nisi haec et ex semetipso animus appetat, obedientiae sibi meritum minuit, qui ad ea quae in hac vita despecta sunt invitus nolensque descendit. Ad detrimentum quippe obedientia ducitur, cum mentem ad suscipienda probra hujus saeculi nequaquam ex parte aliqua etiam sua vota comitantur. Debet ergo obedientia et in adversis ex suo aliquid habere, et rursum in prosperis ex suo aliquid omnimodo non habere: quatenus et in adversis tanto sit gloriosior, quanto divino ordine etiam ex desiderio jungitur; et in prosperis tanto sit verior, quanto a praesenti ipsa, quam divinitus percipit, gloria funditus interea separatur.

Auctor incertus

• Liber 1, Caput 15
  • Parvulus in oculis suis est, qui in eo quod semetipsum considerat, imparem sealienis meritis pensat. Nam quasi grandem se conspicit, quisquis se super aliena merita elationecogitationis extendit. Saul autem reprobus in bono quod coeperat non permansit, quia fastu susceptaepotestatis intumuit. At contra David semper de sese humilia sentiens, ejusdemque Saul secomparatione postponens, postquam feriendi locum reperit, pepercit; et eidemsaevienti adversario humili se professione substravit dicens: Quem persequeris, rex Israel, quem persequeris? canem mortuum et pulicem unum ( S1, 24, 15). Et certe jam unctus in regem fuerat, jam exorante Samuele, et cornu super seoleo fundente didicerat quod eum divina gratia Saul reprobato ad regnigubernacula possidenda servabat; et tamen persequenti adversario mente sehumili substernebat, cui divino judicio praelatum esse se noverat. Illi itaque se postponebat humilem, cui per gratiam electionisincomparabiliter se noverat esse meliorem. Increpans Samuel Saul, cur non audisset vocem Domini, sed versus ad praedam,fecisset malum in oculis Domini, parcendo et non interficiendo Amalech, aitSamuel, Obedientia victimis jure praeponitur, quia per victimas aliena caro, perobedientiam vero voluntas propria mactatur. Tanto igitur quisque Deum citius placat, quanto ante ejus oculos repressaarbitrii sui superbia, gladio praecepti se immolat, quo contra ariolandipeccatum inobedientia dicitur, ut quanta sit virtus obedientiaedemonstretur. Ex adverso ergo melius ostenditur quid de ejus laude sentiatur: si enim quasiariolandi peccatum est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolleacquiescere, sola est quae fidei meritum possidet, sine qua quisque infidelisconvincitur, etiamsi fidelis esse videatur. Hinc per Salomonem in ostensione obedientiae dicitur: Vir obediens loquitur victorias ( Pr, 21, 28). Vir obediens victorias loquitur, quia dum alienae voci humiliter subdimur,nosmetipsos in corde superamus. Hinc in Evangelio Veritas dicit: Eum qui venit ad me non ejiciam foras, quia de coelo descendi, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me ( Jn, 6, 37 et Jn, 6, 38); quid enim si suam faceret, eos qui ad eumveniunt repulisset? Quis autem nesciat quod voluntas Filii a Patris voluntatenon discrepet? Sed quoniam primus homo, qui suam facere voluntatem voluit, aparadisi gaudio exivit, secundus ad redemptionem hominum veniens, dumvoluntatem se Patris et non suam facere ostendit, permanere nos intusdocuit. Cum igitur non suam, sed Patris voluntatem facit, eos qui ad se veniunt forasnon ejicit, quia dum exemplo suo nos obedientiae subdit, viam nobis egressionisclaudit. Compellimur juxta Septuaginta interpretum translationem hanc poneresententiam, quia multo amplius habetur illic; ita enim illic scriptum est: Iste cui dicitur, Spernet te Dominus, ne sis rex super Israel, et disrumpet Dominus regnum ab Israel de manu tua hodie. Quadraginta annos regnavit super Israel, tanto scilicet spatio temporis,quanto et ipse David, et audivit hoc primo tempore regni sui: ut intelligamusideo dictum, quia nullus de stirpe ejus fuerat regnaturus, et respiciamus adstirpem David, unde exortus est secundum carnem, mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus ( 1Ti, 2, 5) . Non autem habet Scriptura, quod in plerisque Latinis codicibus legitur, Disrumpet Dominus regnum Israel de manu tua, sicut a nobis positumest, et inventum in Graecis. Disrumpet Dominus regnum ab Israel de manu tua, ut hoc intelligatur demanu, quod est ab Israel. Populi ergo Israel personam figurate gerebat homo iste. Qui populus regnum fuerat amissurus, Christo Jesu Domino nostro per novumTestamentum non carnaliter, sed spiritaliter regnaturo. De quo cum dicitur, Et dabit illud proximo tuo ( S1, 28, 17), ad carniscognationem refertur; ex Israel enim Christus secundum carnem, unde et Saul. Quod vero additum est, Bono super te, potest quidem intelligimeliori te, ut quia ille bonus est, ideo sit super te, juxta illud propheticum, Donec ponam inimicos tuos sub pedibus tuis ( Ps, 109, 1) , in quibus est Israel, cui suo persecutori regnum abstulit Christus, quamvis fuerit illic etIsrael, in quo dolus non erat, quoddam quasi frumentum illarum palearum. Nam utique inde erant apostoli, inde tot martyres, quorum prior Stephanus,inde tot Ecclesiae, quas apostolus Paulus commemorat, in conversione ejusmagnificantes Deum. De qua re non dubito intelligendum esse quod sequitur, et Israel dividetur in duo, in Israel scilicet inimicum Christo, in Israel adancillam, et Israel ad liberam pertinentem; nam ista duo genera primum simulerant velut Abraham adhuc adhaereret ancillae, donec sterilis per Christigratiam fecundata clamaret: Ejice ancillam et filium ejus. Propter peccatum Salomonis, regnante filio ejus Roboam, scimus Israel in duodivisum esse, atque ita perseverasse, habentibus singulis partibus reges suos,donec illa gens tota a Chaldaeis esset ingenti vastatione subversa atquetranslata. Sed quid hoc ad Saulem? Si tale aliquid comminandum esset, ipsi David fueratpotius comminandum, cujus erat filius Salomon. Postremo nunc inter se gens Hebraea divisa non est, sed indifferenter inejusdem erroris societate dispersa per terras. Divisio vero illa quam Deus sub persona Saulis, illius populi et regnifiguram gerentis, eidem regno et populo comminatus est, aeterna atqueimmutabilis significata est, per hoc quod adjunctum est, Et non convertetur, neque poenitebit eum, quoniam non est sicut homo, ut poeniteat eum; ipse minatur et non permanet, id est, homo minatur et nonpermanet. Non autem sic Deus, quem non poenitet sicut hominem; ubi enim legitur quodpoeniteat eum, mutatio rerum significatur, immutabiliter manente praescientiadivina; ubi vero non poenitere dicitur, non mutare intelligitur. Prorsus insolubilem videmus per haec verba prolatam divinitus fuissesententiam de ista divisione populi Israel, et omnino perpetuam; quicumque enimad Christum transierunt, vel transeunt, vel transibunt, inde non erant, nisisecundum Dei praescientiam, non secundum humani generis unam eamdemquenaturam. Prorsus quicumque ex Israelitis adhaerentes Christo, perseverant in illo,numquam erunt cum Israelitis, qui ejus inimici usque in finem vitae hujus essepersistunt, sed in divisione quae praenuntiata est, perpetuo permanebunt: nihilenim prodest Testamentum vetus de monte Sina in servitutem generans, nisi quiatestimonium perhibet Testamento novo. Alioquin quamdiu legitur Moyses velamen supra corda eorum positum est, cumquisque transierit ad Christum, aufertur velamen. Transeuntium quippe intentio ipsa mutatur de vetere ad novum, ut non quisqueintendat accipere carnalem, sed spiritalem felicitatem. Sumpsit ergo Samuel gladium, et in frusta concidit Agag (voir: 1S, 15, 33) ; quod faciendo Samuel usque adeo non peccavit, ut nonfaciendo peccaret. Dominus enim jusserat interfici Amalechitas, qui utique nonsolum secundum facta, verum etiam secundum cor hominis, quid unusquisque velper quem perpeti debeat. Dignus ergo erat Saul cui talia injungerentur, atque Amalechitae, ut taliapaterentur, qui divino nomini honorem non dederunt, sed populum Dei, qui siccovestigio mare transierunt, interimere voluerunt. Igitur recedente a Saul Domino propter inobedientiam, arreptus est maligno spiritu a Domino, irruebatque spiritus Domini in eo malignus. Jam vero illud quod etiam malus appellatus est Spiritus Domini, sicintelligitur quomodo dictum est, Domini est terra, tamquam creatura,et in ejus posita potestate. Aut si propterea non congruit hoc locutionis exemplum, quia terra non estmala, omnis enim creatura Dei bona est, illud congruat, quod ipse Saul jamreprobus et sceleratus, atque iratus sancto David, persecutor etiam ejus cumsaevissimae invidiae facibus agitaretur, tamen adhuc Christus Domini dicebatur:sic eum appellavit ipse David, cum vindicavit exstinctum. Sed magis arbitror malignum spiritum a quo vexabatur Saul, et ideo dictum Domini, quod occulto judicio Domini Saulem vexabat: utitur enimDeus ministris, etiam spiritibus malis ad vindictam malorum vel ad bonorumprobationem, alio modo ad illam rem, alio ad istam: quamvis enim inde quisquesit malignus spiritus, quia voluntate nocere appetit, tamen nocendi potestatemnon accepit, nisi ab illo sub quo sunt omnia, certis et justis meritorumgradibus ordinata; quia sicut non est mala voluntas a Deo, sic non est potestas nisi a Deo ( Rm, 13, 1) ; quamvis enim sit in cujusque potestatequid velit, non est tamen in cujusque quid possit, vel facere cuiquam, vel aquoquam pati: nam et ipse Filius unicus Dei passurus ad tempus, humiliter,superbe loquenti homini, et dicenti quod potestatem haberet occidendi eum etdimittendi, Non haberes , inquit, in me potestatem, nisi tibi data esset desuper ( Jn, 19, 11). Diabolus enim volens nocere justo viro Job, nocendi quidem voluntate diaboluserat, sed tamen a Domino Deo potestatem petebat dicens, Mitte manum tuam et tange carnem ejus ( Jb, 2, 5) (Job II), quamvis et ipse hoc, si permitteretur,esset facturus: ipsam enim permissionem petebat hoc modo, et manum Dominiappellabat permissam a Domino manum suam, id est, ipsam potestatem quam volebataccipere. Cui congruit illud in Evangelio, quod Dominus discipulis ait: Hac nocte postulavit Satanas vexare vos sicut triticum (voir: Lc, 22) . Dictus est ergo spiritus Dei malus, hoc est minister Dei adfaciendum in Saul quod eum judex omnipotentissimus pati judicabat, quoniamspiritus ille voluntate qua malus erat, non erat Dei, creatura vero quiaconditus erat, Dei erat; potestas autem, quam non sua, sed Domini omniumaequitate acceperat, Dei erat.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 1, Caput 1
  • (voir: S1, 15) Increpans Samuel Saul, cur non audisset vocem Domini, sed versus ad praedam fecisset malum in oculis Domini parcendo, et non interficiendo Amalech, ait Samuel: Nunquid vult Dominus holocausta, aut victimas, et non potius ut obediatur voci Domini? Melior est enim obedientia, quam victimae, et auscultare magis, quam offerre adipem arietum. Quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle adquiescere. Pro eo ergo quod abjecisti sermonem Domini, abjecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 22 et S1, 15, 23) Obedientia victimis jure praeponitur, quia per victimas aliena caro, per obedientiam vero voluntas propria mactatur. Tanto igitur quisque Deum citius placat, quanto ante ejus oculos repressa arbitrii sui superbia gladio praecepti se immolat: quo contra ariolandi peccatum inobedientia dicitur, ut quanta sit virtus obedientiae demonstretur. Ex adverso ergo melius ostenditur, quid de ejus laude sentiatur. Si enim quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle adquiescere, sola est, quae fidei meritum possidet, sine qua quisque infidelis esse convincitur, etiamsi fidelis esse videatur; hinc per Salomonem in ostensione obedientiae dicitur: Vir obediens loquitur victorias ( Pr, 21, 28): vir quippe obediens victorias loquitur, quia dum alienae voci humiliter subdimur, nosmetipsos in corde superamus; hinc in Evangelio veritas dicit: Eum, qui venit ad me, non ejiciam foras, quia de coelo descendi, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. ( Jn, 6, 37, Jn, 6, 38 et Jn, 6, 39) Quid enim? si suam faceret, eos, qui ad eum veniunt, repulisset? Quis autem nesciat, quod voluntas filii a patris voluntate non discrepet? Sed quoniam primus homo, quia suam facere voluntatem voluit, a paradisi gaudio exiit, secundus ad redemptionem hominum veniens, dum voluntatem se patris, et non suam, facere ostendit, permanere nos intus docuit. Cum igitur non suam, sed patris voluntatem facit, eos, qui ad se veniunt, foras non ejicit, quia dum exemplo suae obedientiae nos subjicit, viam nobis egressionis claudit.