V. 51 :
Ego sum panis vivus, qui de caelo descendi.
Poètes
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Liber 1, Caput 1
De Ramatha Sophim, de monte Ephraim
(
S1, 1, 1). Ramatha, Sophim et Ephraim, Hebraica nomina
sunt, quorum primum in lingua nostra sonat, Visio consummata, secundum
vero, Specula; tertium denique, Frugifer, sive fructificans,
interpretatur. Quae autem est visio consummata, nisi Dei
omnipotentis cognitio perfecta? Hanc profecto consummatam
visionem doctor Gentium insinuat, dicens:
Videmus nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad
faciem; nunc cognosco ex parte, tunc autem cognoscam, sicut et
cognitus sum
(
1Co, 13, 12). Et quid specula, nisi illa angelorum sublimitas
intelligitur? Specula quippe in sublimi, ad clariorem
visionem eligitur. Ramatha autem Sophim recte dicitur: quia
illa Conditoris nostri perfecta cognitio, a solis illis beatis civibus
haberi potest, qui in superna illa sublimitate consistunt.
Jubar quippe aeterni luminis in sui plenitudine, non in imo praesentis
exilii, sed de statu respicitur aeternae sublimitatis. Unde
bene Ramatha Sophim in monte Ephraim sita perhibetur. Quis
est enim mons Ephraim, nisi coelum? Mons quippe est frugifer,
qui aeternae pulchritudinis flores, et fructus indeficientis gaudii,
semper profert. Bene autem, et Ramatha, et Sophim in Ephraim
monte sita perhibetur, quia illa omnipotentis Dei aeterna visio, et
altitudo illa civium beatorum, non in terra habetur, sed in
coelo. De Ramatha namque se esse insinuans, ait:
Sicut novit me Pater, et ego agnosco Patrem
(
Jn, 10, 15). Hinc iterum dicit:
Nemo novit Filium nisi Pater, et Patrem nemo novit
nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare
(
Lc, 10, 22 et
Mt, 11, 27). De specula, hoc est sublimi fuit, qui et Judaeos
increpans, dicit:
Vos de deorsum estis, ego autem de supernis sum: vos de hoc
mundo estis, ego autem non sum de hoc mundo
(
Jn, 8, 23). De monte Ephraim fuit, qui dicit:
Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi
(
Jn, 6, 51). De monte Ephraim eum fuisse Joannes Baptista
affirmans, ait:
Qui de coelo venit, super omnes est
(
Jn, 3, 31). Hinc Psalmista ait:
A summo coelo egressio ejus
(
Ps, 18, 7). Hinc Gentium doctor ait:
Secundus homo de coelo, coelestis
(
1Co, 15, 47). Vir ergo, qui unus fuisse asseritur, de Ramatha
Sophim de monte Ephraim exstitisse perhibetur: quia qui inter omnes
natus supra omnes enituit, inde tantus in terra apparuit, quia de coelo
venit. De Ramatha quippe Sophim fuit, quia etsi
incomparabilis hic refulsit, magnitudo tamen excellentiae ejus non
capitur, nisi ubi ejus perfecta cognitio aeternis civibus
exhibetur. Nam hic eum in excellentia virtutis aspexerat,
quid dicebat:
Quod vidimus, et audivimus, et manus nostrae contrectaverunt
de verbo vitae
(
1Jn, 1, 1). Sed quia magnitudinem excellentiae ejus non viderat,
in Ramatha eam nobis repromittit, dicens:
Cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum;
sicuti est
(
1Jn, 3, 2).
Liber 1, Caput 3
Qui fuerunt prius repleti, nisi qui cognitionem Dei, antequam caeteri
populi, habuerunt? Qui ergo repleti prius intelligendi sunt
alii quam Judaei, qui in fide conditoris fere ab ipso fuerunt principio
mundi eruditi? Ipsi quidem pro panibus se
locaverunt. Quid enim panes hoc loco significant, nisi
mysteria divinae Incarnationis? Locus autem inveniendorum
panum sacra est Scriptura. Unde et panis, qui de coelo
descendit, ad inveniendum se ignorantibus dicit:
Scrutamini Scripturas, quia ipsae sunt quae testimonium
perhibent de me
(
Jn, 5, 39). Pro panibus ergo se locaverunt, quia omnes Scripturas
acceperant, ut in eis sacramenta divinae Incarnationis invenire
debuissent: sed cum panis venit, Synagoga, quae se pro pane locaverat,
locum reliquit, in quo invenire panem debuit quem quaesivit.
Scripturas quidem, ut dixi, ad cognoscendum Redemptorem habuit, sed qui
secundum Scripturas venerat, venientem confutavit. Famelici
ergo saturati sunt, quia qui crediderunt de gentibus, dum mysteria
divinae Incarnationis veneranter accipiunt, coelestem cibum habent ad
internae delectationis usum. Famelici quidem dicti sunt, quia
ante adventum Redemptoris, infidelitatis fame projecti, spiritualis
refectionis cibum nullum habuerunt. Vel certe famelici
dicuntur, quia spiritualis cibi dulcedinem cum magna aviditate
suscipiunt. Repleti vero, qui se pro pane locaverunt, audiant
quem exspectabant:
Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi
(
Jn, 6, 51) [mauvais référencement: Jn, 6, 33 , Jn, 6, 41 et Jn, 6, 41, seq]
. Sed quia non merebantur agnoscere, respondebant:
Nonne hic est filius
Joseph? quomodo dicit, quia de coelo
descendi
(
Lc, 4, 22)? Ipse autem, qui omnia noverat ad delectationis suae
recubitum famelicos venturos prophetabat, dicens:
Amen dico vobis, quia ab Oriente et Occidente venient,
et recumbent cum Abraham, Isaac et Jacob in regno coelorum,
filii autem regni projicientur in tenebras exteriores
(
Mt, 8, 11 et
Mt, 8, 12). Repleti ergo se locaverunt pro panibus, sed famelici
saturantur, quia Synagogae filii in Scripturis sanctis pastum fidei de
futura Incarnatione Redemptoris habuerunt; sed nunc, projectis illis,
dum gentiles in eum veraciter credunt, divinitatis et humanitatis ejus
sacramenta in delectationis intimae refectione suscipiunt.
Liber 2, Caput 2
Tunc certe Judaea pro se orari Dominum postulat, quando, collectis jam
electis de gentibus, caecitatis suae tenebras non ignorat, cum per
sacerdotes omnipotentis Dei ei offerri per confessionem sanctae
Trinitatis appetit, quia in vetustate pristina, superna promereri gaudia
non praesumit, sed et fidem Redemptoris, quam conversa recepit,
praedicando etiam convertendis aliis impendit. Bene etiam
subditur:
Ut offerret nummum argenteum
(
S1, 2, 36) [mauvais référencement: S1, 2, 33]
. Argento quippe eloquia divina signantur,
quia per Prophetam dicitur:
Eloquia Domini igne examinata, argentum igne
probatum
(
Ps, 11, 7)
. Quod profecto argentum tunc Judaea in Dei laudibus
impendit, cum aperte fidem nostram praedicat, cui in infidelitate posita
ante contradixit. Et quia eumdem Redemptorem, quem amando
praedicat, etiam compatiendo imitatur, adjungitur:
Et tortam panis
(
S1, 2, 36) [mauvais référencement: S1, 2, 33]
. Panis namque nomine ille exprimitur qui
de semetipso ait:
Ego sum panis vivus qui de coelo descendi
(
Jn, 6, 51). Torta itaque panis Redemptoris caro est
affecta supplicis. Hunc namque tortum panem propheta intuens,
ait:
Vere languores nostros ipse tulit, et dolores nostros
ipse portavit
(
Es, 53, 4). Et quia per quemdam sapientem dicitur:
Si sederis ad mensam potentis, sapienter attende quae
apponuntur tibi, quia similia oportet te praeparare
(voir:
Pv, 23, 1, LXX et
Pv, 23, 2, LXX)
, tortam panis et
nummum argenteum Judaea tunc offert, cum Redemptorem nostrum aperta
confessione praedicat, et pro ejus amore, quem praedicat, sustinere
tormenta a perfidis non recusat. In qua nimirum imitatione
passionis et refectione dulcedinis quia valde delectatur, sequitur:
Dicatque dimitte me, obsecro, ad unam partem
sacerdotalem
(
S1, 2, 36) [mauvais référencement: S1, 2, 33]
.
Liber 6, Caput 3
Sed in septem Isai filiis rex non invenitur. Quid enim
septem Isai filii, nisi omnes sunt Synagogae perfecti? Qui ad
prophetam veniunt, sed eorum nullus eligitur: quia electus praedicator,
et perfectos Synagogae filios aspicit, et ex eis Redemptorem humani
generis nullum credit. Adducit ergo omnes priores filios, ut
cum perfectos omnes aspicimus, Redemptoris excellentiam
cogitemus. In quibus profecto nisi parvulus adducitur, rex
esse a Domino non monstratur: quia nimirum cum Redemptori nostro magnos
viros conferimus, quantum excellat ejus dignitas, videtur.
Non invenitur ergo in aliis, quia puri homines sunt.
Quaeritur ergo in pascuis puer qui pascit oves, quia usque ad mortem
Patri obediendo se subdit:
generationem tamen ejus quis enarrabit
(
Es, 53, 8)? Parvulus quippe dicitur, quia humilitatis ejus gratia
commendatur. Parvulus ergo dicitur, qui minoratus ab angelis
per Psalmistam perhibetur
(voir:
Ps, 5)
. Sed parvulus oves pascit, quia per humilitatem est
humilis, et per majestatem sublimis. Hic laborat et esurit,
sed ibi de gloria majestatis suae angelos pascit. Dum enim de
plenitudine gloriae ejus omnes accipiunt, quasi in illis beatissimis
pascuis per puerum saturantur. Parvulus etiam pastor
asseritur: quia de carnis ejus assumptione, superni cives ineffabiliter
gaudent. Gaudium quippe illud ineffabile beatorum civium,
quasi ovium cibus est. Hic ergo adduci instanter praecipitur,
hic donec veniat, discubitus necesse est differatur.
Discumberet quippe, antequam veniret, si plebs in alium
credidisset. Exspectari ergo debuit, qui beatarum animarum
singularis et unicus cibus fuit. Unde et per semetipsum
dicit:
Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi
(
Jn, 6, 51). Sed quia
qui ascendit, ipse est, qui descendit
(
Ep, 4, 10), illuc mittitur, ut adducatur. Mittere namque ad
pascua, est mentem supra Angelos usque ad aequalitatem aeterni Patris
extendere. Et invenire eum, est summo patri eum per omnia
aequalem credere. Adducit autem eum, qui etiam ad
Redemptionem humani generis per assumptam humanitatem venisse jam
asserit. Miserat namque, et adduxerat eum hic, ad quem in
ejus typo mittitur, cum dicebat:
Qui de coelo venit, super omnes est.
(
Jn, 3, 31) Parvum pascentem oves adducebat Isaias, cum
dicebat:
Parvulus natus est nobis, et filius datus est nobis, et
vocabitur nomen ejus, admirabilis, consiliarius, Deus, fortis,
pater futuri saeculi, princeps pacis.
(
Es, 9, 6)
Sed quia doctoris fides ad salutem sibi tantum, non etiam
auditoribus proficit, mitti et adduci praecipitur, ut unusquisque fidem
ejus habeat, per quam salvari mereatur. Ire etenim singuli,
et adducere eum debent, quia firmiter debent eum credere per divinitatem
aeterno Patri aequalem, et per manitatem naturae nostrae
participem.
Angelomus
Luxovensis(-c.895)
Liber 1, Caput 2
Repleti prius pro panibus se locaverunt, et famelici saturati sunt.
(
S1, 2, 5) In Graeco ita habetur: « Pleni panibus minorati sunt, et esurientes
transieruntterram. » Repleti prius, seu pleni panibus Judaei intelliguntur, qui
minorati sunt:quia videlicet credita sunt illis eloquia Dei, quae per panes
designantur, quibussatiari videbantur prius. Sed quia spiritaliter
intelligere, nec etiam ipsum, qui de semetipso ait:
Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi
(
Jn, 6, 51) [mauvais référencement: Jn, 6] recipere noluerunt qui multa beneficia signorum atque miraculorum
eiscontulit,et ingratus apparuit. Ideoque dum hi superbirent, et et terrena
saperent, de majoribus minores effecti,pro eisdem panibus elocati, a propriis sedibus
sunt evulsi. Quia dum carnaliter legem voluerunt defendere, et se
subtraxerunt ne crederent inSalvatorem, et in ipsis panibus, id est divinis eloquiis,
terrena tantum saperevoluerunt, et locum, et gentem, et ipsa eloquia Dei perdiderunt,
juxta quod Dominuseis comminatus est, dicens:
Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus.
(
Mt, 21, 43) [mauvais référencement: Mt, 21]
Hinc Apostoli aiunt:
Vobis quidem oportebat primum loqui verbum Dei, sed quia repulistis illud, et
indignos vos judicastis aeternae vitae, ex hoc ibimus ad gentes
(
Ac, 13) Dequibus subjungitur,
et famelici saturati sunt.
(
S1, 2, 5) Famelici enim gentiles intelliguntur, qui prius esuriebant panem
verbiDei. Sed quia Judaei a propriis sedibus elocati sunt, et esuriem
sustinuere, juxta quodper prophetam olim dictum fuerat:
Mittam in vobis famem, non famem panis, neque sitim aquae, sed audiendi
verbum Dei,
(
Am, 8) ex eodem cibo spiritaliter saturari coeperunt. Unde et in Graeco ita
habetur: « Et esurientes transierunt terram: » quia gentes,ad quas ipsa eloquia Dei
transierunt, multum esuriendo, non terrena, ut Judaei, sedcoelestia
sapuerunt. Hinc in libro beati Job scriptum est:
Cujus messem famelicus comedet, et ipsum rapiet armatus, et bibent sitientes
divitias ejus.
(
Jb, 5) Judaici enim populi messis, fuerantsacrae legis eloquia, ex quibus
sapientersatiari debuerat, non comedit: quia legem quidem verbotenus tenuit, sed per
fatuitatisfastidium, ab ejus intellectu jejunavit. Hujus ergo messem
famelicus comedit, quia nimirum gentilis populus verba legisintelligendo edidit, a
quibus Judaica plebs sine intellectu laboravit. Hos famelicos fidei Dominus
praevidit, cum per Evangelium dixit:
Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur.
(
Mt, 5, 6) [mauvais référencement: Mt, 5]
Sed quia Judaicus populus messem perdidit, recte subjungitur qualiter
ipseperiit, dum dicitur:
Et ipsum rapiet armatus.
(
Jb, 5) Antiquus hostis Judaicum populum armatus rapuit, quia in eum vitam
fidei,fraudulentae suggestionis jaculis exstinxit, ut unde se inhaerere Deo crederet,
indeejus ordinatione repugnaret.De quo et dicitur:
Et bibent sitientes divitias ejus.
(
Jb, 5) Hujus enim sitientes divitias bibunt, quia fluentis sacrae locutionis,
quaeJudaicus populus in superbiae ostentatione possederat, conversae gentilium
mentesirrigantur. De quibus benedicitur:
Donec sterilis peperit plurimos,
et quae multos habebat filios infirmata est.
(
S1, 2, 5) In Hebraeo et Septuaginta non plurimi, sed septem
leguntur:unde Judaei deliramenta fingunt, videlicet quod nato Samuele inquiunt mortuus
sitfilius primogenitus Phenennae, et singulis Annae filiis nascentibus, singuli
filiiPhenennae mortui sint. Sed quia stare non potest, praetermittimus, et
ad intellectum altioremproperabimus. Nam et in Graeco, ut aiunt, ita
legitur: « Sterilis peperit septem, et multa infiliis infirmataest. » Sterilis enim
quae plurimos, sive septem peperit. Ecclesia ex gentibus intelligitur, quae
multos filios per fontem baptismatis, etdonum Spiritus sancti, qui septiformis dicitur
propter septenariam operationem sui, idest sapientiae et intellectus, consilii, et
fortitudinis, scientiae, et pietatis, ettimoris Dei gignere non cessat.
Quae prius sterilis erat in gentibus, sed nunc fecunda gratulatur in Domino, juxtaquod
olim Isaias praedixerat:
Laetabitur deserta et invia, et exsultabit solitudo,et florebit quasi
lilium.
(
Es, 35) Ista enim prius deserta ac solitudo peperit septem. Septenario
quippe numero unitas ac universitas perfectionis solet demonstrari, eoquod primo
impari, et primopari, id est ternario et quaternario numero tanquam exdiverso, unitas
tota conficitur. Et ideo per ipsum figurantur universi, quos in unitate
fidei sancta Ecclesia perquatuor partes mundi Domino genuit. De ipsa iterum
per eumdem prophetam dicitur:
Laetare, sterilis, quae non paris: erumpe et clama, quae non parturis,
quoniam multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum.
(
Ga, 4) Deserta diu fuit a sancto Spiritu gentium mater Ecclesia. Nec habuit
filios ante gratiam regenerationis, quae postea gentes et populos, Deoin se, ut
diximus, operante, generavit: unde subjungitur,
magis quam ejus quae habet virum.
(
Es, 54 et
Ga, 4) Hoc est Synagoga quae velut jugo viri, ita legis onere premebatur.
Aut certe referendum est, quae antequam ejiceretur virum se habere
credebat,sedpostquam abjecta est et virum perdidit, Ecclesia fecunda fuit.
Hinc per Salomonem dicitur:
Florebit amygdalum, impinguabitur locusta, dissipabitur capparis.
(
Si, 12) Amygdalum quippe florem prius cunctis arboribus ostendit; et quid in
floreamygdali, nisi sanctae Ecclesiae primordia designantur? quae in praedicatoribus
suis,primitivos virtutum flores aperuit, et ad inferenda poma bonorum operum
venturossanctos, quasi arbusta sequentia praevenit, in qua mox est locusta impinguata,
gratiacoelesti infusa: sed statim capparis dissipatur, quia dum gratia
gentilitatemattingit, Judaea in sua sterilitate remanens, bene vivendi ordinem
amisit. De qua adhuc subditur:
Et quae multos habebat filios, infirmata est.
(
S1, 2, 5) Scilicet Synagoga Judaeorum, et terrenaJerusalem, quae multos filios
carnaliterper legem edere videbatur, quae quia vivificantem Spiritum recipere noluit,
inoccidente littera infirmata est de qua Paulus apostolus ait:
Littera occidit, spiritus autem vivfiicat.
(
2Co, 3) Et quia superficiem litterae sequi voluit, spiritalem intelligentiam
inincredulis amisit, et infirma permansit: quod in Evangelio praefiguratum est,
ubiPetrus auriculam servi principis sacerdotum amputavit
(voir:
Lc, 22)
. Quia videlicet populus Judaeorum principis sacerdotum indebito
mancipatusobsequio, adeo ut suasu illorum Barrabam dimitti, Jesum vero peterent
crucifigi
(voir:
Mt, 27)
. In Domini passione dexteram auriculam, id est spiritalem legis
intelligentiamperdidit, ut totam litterae intelligentiam audiat in
sinistra.Hinc in Canticis canticorum sponsus Ecclesiae, quam mysterio
Crucis redemit, exinfidelitate Synagogae loquitur, dicens:
Sub arbore malo suscitavi te,
(
Ct, 8) et reliqua; ac si dixisset: Sub arbore crucis a perpetua morte
liberavite. Sed
ibi corrupta est mater tua, ibi violata est genitrix tua,
(
Ct, 8) id est major pars plebis, me negando et Barrabam eligendo, a me reprobata
estatque infirmata. De qua recte subinfertur:
Beda (672-735)
Liber 1, Caput 1
Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui juxta cor meum
(
S1, 2, 35), etc.
Quod ait propheta, ad Heli loquens ex persona Dei:
Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui juxta cor meum et animam
meam faciat: et aedificabo ei domum fidelem, et ambulabit coram Christo
meo cunctis diebus
(
S1, 2, 35), sub figura Samuelis de Domino Salvatore, summo videlicet ac vero
pontifice, debet intelligi, quod nimirum sicut Samuel defuncto Heli successit
in sacerdotium, non de stirpe Aaron, sed de alia Levi familia electus:
Fuit enim filius Elcana, filii Jeroham, filii Eliel, filii
Thou, filii Suph, filii Elcana, filii Maath, filii Amasai, filii Elcana,
filii Joel, filii Azariae, filii Sophoniae, filii Thaath, filii Asir,
filii Abiasaph, filii Core, filii Isaar, filii Caath, filii Levi, filii
Israel
(
Ch1, 6, 19,
Ch1, 6, 20,
Ch1, 6, 21,
Ch1, 6, 22 et
Ch1, 6, 23), ut verba Dierum narrant: ita Mediator Dei et hominum, ut esset nobis
pontifex, non de Levi, sed de alia utique tribu, id est, Juda, carnis originem
sumpsit; aliam quam legalem hostiam, id est, ipsam suam carnem obtulit Patri
pro nobis; alios quam de genere Aaron pontificatus sui reliquit haeredes,
filios videlicet gratiae novi testamenti, de universa gentium natione
collectos.
Quod vero quasi humano more loquens Deus dicit:
Qui juxta cor meum et animam meam faciat
(
S1, 2, 35); de Samuele quidem recte potest accipi, quod in omnibus ejus voluntati
sicut homo Deo paruerit; de Domino autem Salvatore, quod sicut Filius
unigenitus paternorum fit in omnibus conscius arcanorum, juxta quod de se ipse
manifeste testatur, dicens:
Et a meipso facio nihil, sed sicut docuit me Pater, haec
loquor.
Et qui me misit, mecum est; et non relinquit me solum, quia ego
quae placita sunt ei, facio semper
(
Jn, 8, 28 et
Jn, 8, 29) . Cui domum fidelem aedificat Pater, quae domus sumus nos, si
fiduciam et gloriam spei usque in finem firmam retineamus.
Et haec domus ambulabit coram Christo ejus, ipso videlicet summo pontifice,
cunctis diebus; quod nimirum usque ad finem saeculi suorum augmentatione
membrorum Ecclesia sancta proficere nunquam cessabit.
Alioquin quo modo de Samuele potest accipi, quod aedificata sit ei domus
fidelis, quae coram Christo Domini, id est, ipso Samuele cunctis diebus
incederet; cum legamus in sequentibus, quod filii illius aversi de viis ejus
post avaritiam declinaverint, et perverterint judicium? Nisi forte domum ejus
hoc loco plebem Israeliticam intelligamus, quae cunctis diebus sacerdotii ejus
Domino servierit.
De qua scriptum est:
Et requievit omnis domus Israel post Dominum
(
S1, 7, 2). Et paulo post:
Abstulerunt ergo filii Israel Baalim et Astaroth, et servierunt
Domino soli
(
S1, 7, 4). Quod vero subditur:
Futurum est autem, ut quicunque remanserit in domo tua, veniat ut
oret pro eo, et offerat nummum argenteum, et tortam panis
(
S1, 2, 36); et in praesenti tempore aliquantulum solet impleri, et in fine mundi
perfecte complebitur. Nam etsi pauci, tamen aliqui quotidie ex Judaeorum, non
tantum plebeia, sed et sacerdotali stirpe ad Ecclesiam confugiunt; et
cum intraverit plenitudo gentium, tunc omnis Israel
salvus fiet
(
Rm, 25,
Rm, 11, 25 et
Rm, 11, 26) [mauvais référencement: Rm, 2]
Quicunque autem ex his salvandus est, is etenim est qui remansurus esse
dicitur in domo.
Pereunte sacerdotio Heli, necesse est ad ecclesiam offerat pro se sacerdoti
Christiano nummum confessionis Deo devotae, quae in symbolo continetur; brevem
quidem verbo, sed virtute praecipuam.
Constat argento claritatem verbi coelestis, sicut fulgorem sapientiae
spiritualis auro saepe designari.
Offerat et panem sacrificii salutaris, abjectis carnibus legalium
victimarum, dicatque:
Dimitte me, obsecro, ad unam partem sacerdotalem
(
S1, 2, 36), id est, ad ipsam plebem Christo sacerdote praeclaram, cui Petrus ait:
Vos autem genus electum, regale sacerdotium
(
1P, 2, 9).
Quod autem addit:
Ut comedam buccellam panis
(
S1, 2, 36), etiam ipsum sacrificii genus eleganter expressit, de quo dixit sacerdos
ipse:
Panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita
(
Jn, 6, 51).
Quod enim dixerat superius, dedisse se cibos domui Aaron, de victimis Veteris
Testamenti, quae fuerant sacrificia Judaeorum; ideo hic dixit, postulandum ad
comedendum buccellam panis, quod est in Novo Testamento sacrificium
Christianorum.
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Angelomus Luxovensis(-c.895)
Beda (672-735)