Evangelium secundum Matthaeum

Gregorius I (540-604)

• Liber 1, Caput 2
  • Hoc etiam nomen superius ostendimus, quia ab Hebraea lingua in nostram, Dei fervor, verteretur. Quod profecto nomen viri bene congruit ordini spiritalis expositionis. Qui enim vir unus dicitur, necesse est ut ex Dei fervore censeatur. Quis enim aut temporalia despicere, aut amare coelestia sine divina gratia possit? Necesse quippe est ut hunc gratia divina praeveniat, quatenus, Spiritus sancti igne succensus, quanto ardentius summa diligit, tanto fortius ima contemnat. Cui etiam in genealogiae ordine quatuor patrum nomina perscribuntur, quia in fide Redemptoris eorum praedicatione genitus est qui in eumdem humani generis Redemptorem per quatuor Evangelistarum scripta de omni mundi parte credidere. Qui etiam Ephrathaeus dicitur. De monte Ephraim et Ephrathaeus est qui in fertili terra sterilis non est. Nam plerique intra sanctam Ecclesiam nomine censentur fidei, cujus nullos proferunt fructus actionis. Qui nimirum dum de Ecclesia prodeunt, velut de monte fructifero esse sentiuntur; sed quia ipsi bonorum operum non habent fructum, non sunt Ephrathaei. De monte ergo Ephraim est, et Ephrathaeus non est, qui fidem catholicam in Ecclesia dedicit, sed opera digna fidei non impendit. Talibus profecto veritas in Evangelio comminatur, dicens: Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructum ejus ( Mt, 21, 43) [mauvais référencement: Mt, 21, 34]. Hinc sub ficulneae specie, colono sanctae Ecclesiae repulsionem infructuosae animae imperans, ait: Succide eam, ut quid terram occupat ( Lc, 13, 7)? Hinc Joannes Baptista comminans, ait: Jam securis ad radicem arboris posita est. Omnis arbor, quae non facit fructum bonum excidetur, et in ignem mittetur ( Mt, 3, 10 et Lc, 3, 9). De monte quoque Ephraim eos esse ostenderat, sed non Ephrathaeos, de quibus Veritas in Evangelio per parabolam dicit: Malos male perdet, et vineam suam locabit aliis agricolis, qui reddant ei fructum temporibus suis ( Mt, 21, 41). Vir ergo de monte Ephraim, dicitur Ephrathaeus, quia quicunque intra sanctam Ecclesiam fidem catholicam tenemus, dum per ardorem affectionis terrena abjicimus, coelestia amamus, oportet et ut a terrenis quae despicimus per boni operis laborem separemur, et ad ea quae diligimus coelestia praeparemur. Esse ergo in Ecclesia, et opera bona non facere, quia ad acquirendae aeternae salutis bonum non prodest, vir qui de monte Ephraim asseritur, etiam Ephrathaeus fuisse memoratur.

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 2
  • Repleti prius pro panibus se locaverunt, et famelici saturati sunt. ( S1, 2, 5) In Graeco ita habetur: « Pleni panibus minorati sunt, et esurientes transieruntterram. » Repleti prius, seu pleni panibus Judaei intelliguntur, qui minorati sunt:quia videlicet credita sunt illis eloquia Dei, quae per panes designantur, quibussatiari videbantur prius. Sed quia spiritaliter intelligere, nec etiam ipsum, qui de semetipso ait: Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi ( Jn, 6, 51) [mauvais référencement: Jn, 6] recipere noluerunt qui multa beneficia signorum atque miraculorum eiscontulit,et ingratus apparuit. Ideoque dum hi superbirent, et et terrena saperent, de majoribus minores effecti,pro eisdem panibus elocati, a propriis sedibus sunt evulsi. Quia dum carnaliter legem voluerunt defendere, et se subtraxerunt ne crederent inSalvatorem, et in ipsis panibus, id est divinis eloquiis, terrena tantum saperevoluerunt, et locum, et gentem, et ipsa eloquia Dei perdiderunt, juxta quod Dominuseis comminatus est, dicens: Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus. ( Mt, 21, 43) [mauvais référencement: Mt, 21] Hinc Apostoli aiunt: Vobis quidem oportebat primum loqui verbum Dei, sed quia repulistis illud, et indignos vos judicastis aeternae vitae, ex hoc ibimus ad gentes ( Ac, 13) Dequibus subjungitur, et famelici saturati sunt. ( S1, 2, 5) Famelici enim gentiles intelliguntur, qui prius esuriebant panem verbiDei. Sed quia Judaei a propriis sedibus elocati sunt, et esuriem sustinuere, juxta quodper prophetam olim dictum fuerat: Mittam in vobis famem, non famem panis, neque sitim aquae, sed audiendi verbum Dei, ( Am, 8) ex eodem cibo spiritaliter saturari coeperunt. Unde et in Graeco ita habetur: « Et esurientes transierunt terram: » quia gentes,ad quas ipsa eloquia Dei transierunt, multum esuriendo, non terrena, ut Judaei, sedcoelestia sapuerunt. Hinc in libro beati Job scriptum est: Cujus messem famelicus comedet, et ipsum rapiet armatus, et bibent sitientes divitias ejus. ( Jb, 5) Judaici enim populi messis, fuerantsacrae legis eloquia, ex quibus sapientersatiari debuerat, non comedit: quia legem quidem verbotenus tenuit, sed per fatuitatisfastidium, ab ejus intellectu jejunavit. Hujus ergo messem famelicus comedit, quia nimirum gentilis populus verba legisintelligendo edidit, a quibus Judaica plebs sine intellectu laboravit. Hos famelicos fidei Dominus praevidit, cum per Evangelium dixit: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. ( Mt, 5, 6) [mauvais référencement: Mt, 5] Sed quia Judaicus populus messem perdidit, recte subjungitur qualiter ipseperiit, dum dicitur: Et ipsum rapiet armatus. ( Jb, 5) Antiquus hostis Judaicum populum armatus rapuit, quia in eum vitam fidei,fraudulentae suggestionis jaculis exstinxit, ut unde se inhaerere Deo crederet, indeejus ordinatione repugnaret.De quo et dicitur: Et bibent sitientes divitias ejus. ( Jb, 5) Hujus enim sitientes divitias bibunt, quia fluentis sacrae locutionis, quaeJudaicus populus in superbiae ostentatione possederat, conversae gentilium mentesirrigantur. De quibus benedicitur: Donec sterilis peperit plurimos, et quae multos habebat filios infirmata est. ( S1, 2, 5) In Hebraeo et Septuaginta non plurimi, sed septem leguntur:unde Judaei deliramenta fingunt, videlicet quod nato Samuele inquiunt mortuus sitfilius primogenitus Phenennae, et singulis Annae filiis nascentibus, singuli filiiPhenennae mortui sint. Sed quia stare non potest, praetermittimus, et ad intellectum altioremproperabimus. Nam et in Graeco, ut aiunt, ita legitur: « Sterilis peperit septem, et multa infiliis infirmataest. » Sterilis enim quae plurimos, sive septem peperit. Ecclesia ex gentibus intelligitur, quae multos filios per fontem baptismatis, etdonum Spiritus sancti, qui septiformis dicitur propter septenariam operationem sui, idest sapientiae et intellectus, consilii, et fortitudinis, scientiae, et pietatis, ettimoris Dei gignere non cessat. Quae prius sterilis erat in gentibus, sed nunc fecunda gratulatur in Domino, juxtaquod olim Isaias praedixerat: Laetabitur deserta et invia, et exsultabit solitudo,et florebit quasi lilium. ( Es, 35) Ista enim prius deserta ac solitudo peperit septem. Septenario quippe numero unitas ac universitas perfectionis solet demonstrari, eoquod primo impari, et primopari, id est ternario et quaternario numero tanquam exdiverso, unitas tota conficitur. Et ideo per ipsum figurantur universi, quos in unitate fidei sancta Ecclesia perquatuor partes mundi Domino genuit. De ipsa iterum per eumdem prophetam dicitur: Laetare, sterilis, quae non paris: erumpe et clama, quae non parturis, quoniam multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum. ( Ga, 4) Deserta diu fuit a sancto Spiritu gentium mater Ecclesia. Nec habuit filios ante gratiam regenerationis, quae postea gentes et populos, Deoin se, ut diximus, operante, generavit: unde subjungitur, magis quam ejus quae habet virum. ( Es, 54 et Ga, 4) Hoc est Synagoga quae velut jugo viri, ita legis onere premebatur. Aut certe referendum est, quae antequam ejiceretur virum se habere credebat,sedpostquam abjecta est et virum perdidit, Ecclesia fecunda fuit. Hinc per Salomonem dicitur: Florebit amygdalum, impinguabitur locusta, dissipabitur capparis. ( Si, 12) Amygdalum quippe florem prius cunctis arboribus ostendit; et quid in floreamygdali, nisi sanctae Ecclesiae primordia designantur? quae in praedicatoribus suis,primitivos virtutum flores aperuit, et ad inferenda poma bonorum operum venturossanctos, quasi arbusta sequentia praevenit, in qua mox est locusta impinguata, gratiacoelesti infusa: sed statim capparis dissipatur, quia dum gratia gentilitatemattingit, Judaea in sua sterilitate remanens, bene vivendi ordinem amisit. De qua adhuc subditur: Et quae multos habebat filios, infirmata est. ( S1, 2, 5) Scilicet Synagoga Judaeorum, et terrenaJerusalem, quae multos filios carnaliterper legem edere videbatur, quae quia vivificantem Spiritum recipere noluit, inoccidente littera infirmata est de qua Paulus apostolus ait: Littera occidit, spiritus autem vivfiicat. ( 2Co, 3) Et quia superficiem litterae sequi voluit, spiritalem intelligentiam inincredulis amisit, et infirma permansit: quod in Evangelio praefiguratum est, ubiPetrus auriculam servi principis sacerdotum amputavit (voir: Lc, 22) . Quia videlicet populus Judaeorum principis sacerdotum indebito mancipatusobsequio, adeo ut suasu illorum Barrabam dimitti, Jesum vero peterent crucifigi (voir: Mt, 27) . In Domini passione dexteram auriculam, id est spiritalem legis intelligentiamperdidit, ut totam litterae intelligentiam audiat in sinistra.Hinc in Canticis canticorum sponsus Ecclesiae, quam mysterio Crucis redemit, exinfidelitate Synagogae loquitur, dicens: Sub arbore malo suscitavi te, ( Ct, 8) et reliqua; ac si dixisset: Sub arbore crucis a perpetua morte liberavite. Sed ibi corrupta est mater tua, ibi violata est genitrix tua, ( Ct, 8) id est major pars plebis, me negando et Barrabam eligendo, a me reprobata estatque infirmata. De qua recte subinfertur:
• Liber 1, Caput 4
  • Translata est gloria de Israel, quia capta est arca Dei. ( S1, 4, 21) Hoc est quod Dominus ait: Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus. ( Mt, 21, 43) [mauvais référencement: Mt, 12] Unde notandum est, quia puerum vocavit Ichabod. Chabod enim gloria, Ichabod vero cecidit gloria ad illosrefertur qui ex Synagoga non credentes prodierunt, qui in decorem et gloriam essepoterant ipsi Synagogae, si credere in Deum, et eorum praedicationibusvoluissent. Et quia hoc agere contempserunt, gloriam eamdem amiserunt: quia praedicatoressancti, eis contemptis, ad gentes pervenerunt. Unde et iisdem apostoli dicunt: Vobis quidem oportebat primum loqui verbum Dei. Sed quia repulistis illud, et indignos vos judicastis aeternae vitae, ex hoc ibimus ad gentes. ( Ac, 13)

Auctor incertus

• Liber 4, Caput 7
  • Nuntiata sunt, inquit, Sancti viri qui sublevante Spiritu ad summa rapiuntur, quamdiu in hac vitasunt, ne aliqua elatione superbiant, quibusdam tentationibus reprimuntur, utnequaquam tantum proficere valeant quantum volunt, sed ne extollantur superbia,fit in eis quaedam mensura virtutum. Hinc est quod Elias dum tot virtutibus in alta profecisset, quadam mensurasuspensus est, dum Jezabel postmodum, quamvis reginam, tamen mulierculamfugit. Perpendo quippe hunc mirae virtutis virum ignem de coelo trahere, et duosquinquagenarios viros cum suis omnibus petitione subita concremare, verbocoelos claudere, verbo ad pluvias aperire, suscitantem mortuos, ventura quaequepraevidentem, ecce rursus animo occurrit quo pavore ante unam mulierculamfugit. Considera virum timore perculsum de manu Domini mortem petere nec accipere,de manu mulieris mortem fugiendo vitare. Quaerebat enim mortem dum fugeret dicens, Sufficit mihi, tolle animam meam; neque enim melior sum quam patres mei ( R3, 9, 4). Unde ergo sic potens ut tot illas virtutes faciat, unde sic infirmus ut itafeminam pertimescat, nisi quia dispensatoris superni nutu mensura occultilibraminis appenduntur, ut ipsi sancti homines Dei et multum valeant perpotentiam Dei, et rursum quadam mensura moderati sint per infirmitatem suam? Inillis virtutibus Elias quid de Deo acceperat, in istis infirmitatibus quid dese esse poterat, agnoscebat. Illa potentiae virtus fuit, ista infirmitas custos virtutis. In illis virtutibus ostendebat quid acceperat, infirmitatibus hoc quodacceperat custodiebat. In miraculis monstrabatur Elias, in infirmitatibus servabatur. Posthaec sequitur: Quid igitur Jezabel? Haec faciant mihi dii, et haec addant, nisi posuero animam tuam ( R3, 19, 10). Et audivit Elias, et fugit viam dierum quadraginta, O violentiam verbi, oformidinis eminentiam! Audito mulieris verbo fugit Elias; et fugit non una, nonduabus, non tribus diebus; sed ingressus est in eo sermo mulieris, et quidageret nesciebat, tanti itineris spatio metu exagitante jactatus, velut cumsecundo flatibus cursu impulsae navis arborem violentus ex adverso turbocorripuit, impetumque reflexit; ita prophetae animum, virtutum velis navigantemmulieris perculit sermo, totamque ejus navem per omnes formidinum fluctusturbato rectore jactavit. Quid ergo tu, Elia? Tu enim es qui verbo clauseras coelum et frauda veras imbres, qui mandaveras aeri et divinos ignes eduxeras, qui falsos salubriterinterfici jusseras sacerdotes, qui constanter in faciem exprobraveras regi quodipse et domus sua populum everteret Israel; qui dixeras, Vivit Dominus, si erit pluvia aut ros, nisi in verbo oris mei ( R3, 17, 1); qui domum viduae spicarumaream et torcular feceras olei; qui omnibus imperaveras elementis, sermonemnunc audiens meretricis expavisti, et una muliercula profugum fecit timorisquecaptivum. O stupendam rem! Vide duos istos, Petrum et Eliam, magnificos viros etcaeteris clariores, velut duas civitatum arces in sublime porrectas, amulieribus fatigari: Petrus timet puellam, Jezabel deterret Eliam. Et quia ejusdem culpae vitio uterque subjacuit, amborum naturalis infirmitasunum sortita est proditorem. Fugit ergo Elias viam quadraginta dierum. Ubi est zeli tui ardor incontinens, ubi constantiae flamma, ubi auctoritas libertatis cum dicebas, Vivit Dominus, si erit pluvia super terram? vel cum regem cominus arguebas, et cum ultrices flammas coelitus deponebas,talia tantaque mirabilia faciens, unum adulterae non tulisti sermonem? Sed considera quid in his ostendatur, quod scilicet homini, quamdiu Domini gratia cooperatur, omnia secunda sunt, omnia fida: elementa serviunt, et principes prosternuntur, reges adorant, populi venerantur; si vero se semel perfectionisvel correptionis causa, supernum ab homine suspendat auxilium, confestim fragilitas naturae monstratur; mox insurgunt quae videbantur esse subjecta, quae prius ut Dominum metuebant, incipiunt esse terrori Jezabel quae interpretatur Fluxus vanus, Synagogae gestavit typum, quae vanis superstitionibus serviens, in evangelica praedicatione credere noluit, etauctorem vitae persequens, sicut et Jezabel Eliam exstinguere magis quam credere maluit. Puer Eliae qui in Bethsabee, quae interpretatur Puteus juramenti, dimissusest, sacerdotale accipiendum est ministerium, quod templo Domini in Hierusalemcultu divino exhibebatur. Desertum vero ad quod via unius diei Elias legitur pervenisse, et sub arborejuniperi quievisse, universus accipiendus est mundus, qui propter daemonumculturam in maligno fuerat positus, ad quem Dominus relicta Judaea perpraedicatores suos transire dignatus est; et ibi quasi dormit, dum per fidem incorde fidelium requiescit. Arbor vero juniperi agrestis atque inculta Ecclesiam praesignabat exgentibus, quae sacrarum Scripturarum nequaquam fuerat exculta praeceptis; adquam Israeliticum regnum transiturum Dominum praedixisse evangelista pronuntiat: Auferetur a vobis regnum , inquit Judaeis, et dabitur genti facienti voluntatem Dei ( Mt, 21, 43). Via vero unius diei, quam Elias egisse legitur, unitas intelligenda est Trinitatis, quam evangelica praedicatio cunctis nationibus introduxit. Panis subcinericius et vas aquae quid aliud indicant, nisi gentiumpoenitentiam et lacrymarum effusionem, quibus Dominus valde reficitur?

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 4, Caput 2
  • In illis virtutibus ostendebat quid acceperat: in istis infirmitatibus hoc quod acceperat, custodiebat. In miraculis monstrabatur Helias: in infirmitatibus servabatur. Post haec sequitur: projecitque se, et dormivit in umbra juniperi. Et ecce Angelus Domini tetigit eum, dixitque illi: surge, et comede. Respexitque, et vidit ad caput suum subcinericium panem, et vas aquae. Comeditque, ac bibit, ac rursum dormivit. Tetigitque eum secundo Angelus et dixit: surge, et comede: grandis enim tibi restat via. Consurgensque comedit, et bibit, et ambulavit in fortitudine cibi illius quadraginta diebus, et quadraginta noctibus usque ad montem Dei Oreph ( R3, 19, 5, R3, 19, 6, R3, 19, 7 et R3, 19, 8). Quid igitur Jezabel? haec faciant mihi Dii, et haec addant; nisi posuero animam tuam, sicut animam unius ex illis. Et audivit Helias, et fugit viam dierum quadraginta ( R3, 19, 2) O violentiam verbi! O formidinis eminentiam! audito mulieris verbo, fugit Helias, et fugit non una, non duabus, non tribus diebus, sed ingressus est in eo sermo mulieris, et quid ageret, nesciebat, tanti itineris spatio, metu exagitante, jactatus, velut cum Zephiri flatibus cursu impulsae navis arborem violentus ex adverso turbo corripuit, impletumque reflexit, ita Prophetae animum virtutum velis navigantem mulieris perculit sermo, totamque ejus navem per omnes formidinum fluctus turbato rectore jactavit, quid ergo tu Helias? tu enim es, qui verbo clauseras coelum, et fraudaveras imbres, qui mandaveras aeri, et divinos ignes eduxeras, qui falsos salubriter interfici jusseras sacerdotes, qui constanter in faciem exprobraveras Regi, quod ipse, et domus sua populum everteret Israel: qui dixeras: vivit Dominus: Si erit pluvia, aut ros nisi in verbo oris mei ( R3, 17, 1): qui domum viduae, spicarum aream, et torcular feceras olei, qui omnibus imperaveras elementis, sermonem nunc meretricis audiens, expavisti, et una muliercula profugum fecit, timorisque captivum. O rem stupendam! Vide duos istos, Petrum et Heliam, magnificos viros, et caeteris clariores, velut duas civitatum arces in sublime porrectas, a mulieribus fatigari. Petrus timet puellam: Jezabel deterret Heliam. Et quia ejusdem culpae vitio uterque subjacuit, amborum naturalis infirmitas unum sortita est proditorem. Fugit ergo Helias viam quadraginta dierum. Ubi est zeli tui ardor incontinens, ubi constantiae flamma? Ubi auctoritas libertatis, cum dicebas: vivit Dominus, si erit pluvia super terram ( R3, 17, 14), vel cum Regem cominus arguebas, tantaque mirabilia faciens unum adulterae non tulisti sermonem? Sed considera, quid in his ostendatur. Quid scilicet, quamdiu homini Domini gratia cooperatur, omnia secunda sunt, omnia fida: elementa serviunt, et principes prosternuntur, reges adorant, populi venerantur. Si vero se, semel perfectionis, vel correptionis causa supernum ab homine suspendat auxilium, confestim fragilitas naturae monstratur: mox insurgunt quae videbantur esse subjecta: quae prius ut Dominum metuebant incipiunt esse terrori. Jezabel, quae interpretatur fluxus vanus, Synagogae gestavit typum, quae vanis superstitionibus serviens, in Evangelica praedicatione credere noluit, et auctorem vitae persequens, sicut et Jezabel Heliam, exstinguere magis, quam credere maluit. Puer Heliae, qui in Bersabee, qui interpretatur puteus juramenti, dimissus est, Sacerdotale accipiendum est ministerium, quod templo Domini in Hierusalem, cultui exhibebatur divino. Desertum vero, ad quod via unius diei Helias legitur pervenisse, et sub arbore juniperi quievisse, universus accipiendus est mundus, qui propter daemonum cultum in maligno fuerat positus, ad quem Dominus relicta Judaea, per praedicatores suos transire dignatus est, et ibi quasi dormit, dum per fidem in cordibus fidelium requiescit. Arbor vero juniperi agrestis, atque inculta, Ecclesiam praesignabat ex gentibus, quae sacrarum Scripturarum nequaquam fuerat exculta praeceptis, ad quam Israeliticum Regnum transiturum Dominum praedixisse, Evangelista pronuntiat : Auferetur a vobis (Judaeis) Regnum, inquit, et dabitur genti facienti voluntatem Dei ( Mt, 21, 43). Viam vero unius diei, quam Helias egisse legitur, unitas intelligenda est Trinitatis, quam evangelica praedicatio cunctis nationibus introduxit. Panis subcinericius, et vas aquae, quid aliud indicant, nisi gentium poenitentiam, et lacrymarum effusionem, quibus Dominus valde reficitur?