Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 6, Caput 2
  • Quia enim superius ait: Nunquid vult Deus holocausta et victimas? Nunquid utrumque obedientiae laudibus subjiciens, dum victimas et arietum adipem posuit, in adipe holocaustum intellexit? Quidquid melius est, bono utique melius est. Illa autem holocausta et victimae, quas non vult Deus, bona minime sunt. Quid est ergo, quod in obedientiae laudes dicitur, Melior est obedientia quam victimae, et auscultare quam offerre adipem arietum, ( S1, 15, 22) nisi quia tunc obedientia melior est, cum holocaustum et victima mala non est? Quasi ergo superbientes, inobedientesque ad tanti boni considerationem reducat, dicens: Et si nil a vobis per praesumptionem fieret, obedientiae virtus operibus quae eligitis melior esset. Liquet ergo, quo sita sit culmine, quam divinis oblationibus propheta vidit altiorem. Quod si, ut supra, spiritualem sensum sequimur, victimae ad magnae conversationis austeritatem, holocausta ad compunctionem vitae secretioris referenda sunt. Melior est enim obedientia quam victimae, et auscultare magis quam offerre arietum adipem. ( S1, 15, 22) Quia longe altioris meriti est propriam voluntatem alienae semper voluntati subjicere quam magnis jejuniis corpus atterere, aut per compunctionem se in secretiori sacrificio mactare. Quid est enim adeps arietum nisi pinguis et interna devotio electoris? Adipem ergo arietum offert, qui in studio secretae conversationis devotae orationis affectum habet. Melior est tamen obedientia quam victimae, et quam offerre adipem arietum. ( S1, 15, 22) Quia qui perfecte voluntatem praeceptoris sui implere didicit, in coelesti regno, et abstinentibus et flentibus excellit. Hoc certe, quia contra superbientem atque aperte Domini mandata contemnentem dicit, non confert bonum quod fecit bono quod contempsit; sed boni simulationem destruit, melioris boni ostensa veritate. Quasi dicat; Et si pro excellentiori virtutum gloria excellens bonum quaerebas, bonum obedientiae, quod excellentibus etiam excellit, eligere potius debuisti. Sic profecto loquens simulationem boni argumentando destruit; sed subjungendo, parens inobedientiae malum aperte confundit, dicens: Quoniam quasi peccatum ariolandi est, repugnare; et quasi scelus idololatriae, nolle acquiescere. ( S1, 15, 23)
• Liber 6, Caput 2
  • Quidnam est, quod ariolis et idololatris, repugnantes, et acquiescere nolentes a propheta similantur, nisi quia arioli divina cognoscere atque absconsa divinare nitebantur; idololatrae autem figmentis se venerando subdidere? Qui autem repugnant praelatorum imperiis, ideo utique repugnant, quia divinam voluntatem se scire melius aestimant. Quasi ergo peccatum ariolandi est repugnare: quia, velut contempto divino altari, ad aras daemonum responsa percipiunt, dum cordis sui praestigiosis ac superbis adinventionibus credunt, et salubribus praelatorum consiliis contraria sentiendo refragantur. Nolle autem acquiescere, idololatriae sceleri simile dicitur; quia nimirum in inobedientiae suae obstinatione nemo persisteret, si propositi sui figmentum in corde, quasi idolum non gestaret. Dum enim agenda in corde concipit, quasi idolum facit, et dum conceptum mentis propositum se acturum deliberat, quasi ad adorandum simulacrum se inclinat. Quasi ergo scelus idololatriae est, nolle acquiescere: quia quisquis in propria deliberatione obstinatus est, idcirco foris in majorum contemptum erigitur, quia intus eis quae fingendo statuit propositi sui simulacris incurvatur. Sed quaerendum valde est, cur repugnare ariolandi peccato, et nolle acquiescere sceleri idololatriae comparatur. Scelus quippe nonnisi magnum peccatum dicitur, peccatum vero etiam quod leve est nominatur; sed si ab ara dicebantur arioli, eo quod responsa percipere consulendo consueverant, idololatriae peccatum in ejus comparatione scelus erat, quia dementius erat lapides adorare quam sub specie divinorum falsa bene vivendi responsa percipere. Cur ergo repugnare peccatum per similitudinem esse dicitur, acquiescere autem nolle scelus? Sed repugnare est ab imperantis voluntate dissidere. Plerique autem ad horam repugnare videntur, dum statim praepositorum imperia non recipiunt, qui tamen eisdem imperiis post modicum acquiescunt. Nolle autem acquiescere, quid est nisi et injunctae obedientiae repugnare, et in ejusdem repugnationis obstinatione persistere? Non enim acquiescunt, qui in cordis sui proposito invincibiles sunt, et quae decernunt agere nullius auctoritate praetermittunt. Merito igitur in comparatione repugnandi scelus nolle acquiescere dicitur, quod majus valde atque horribilius peccatori esse videatur. Quia ergo qui hujusmodi sunt, rationibus non vincuntur, qua poena cohibeantur, propheta intulit, dicens: Pro eo quod abjecisti sermonem Domini, abjecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 23)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 14
  • Et ait Samuel: Nunquid vult Dominus holocausta et victimas, et non potius ut obediatur voci Domini? Melior est enim obedientia quam victimae; et auscultare magis quam offerre adipem arietum. Quoniam quasi peccatum hariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle acquiescere. ( S1, 15, 22 et S1, 15, 23) Hic enim non aliud dicere possumus, nisi sententiam summi tractatoris papaeGregorii, quam in libris Moralium moraliter exponens, dum de bono obedientiaetractaretur, inseruit. Ait enim: Obedientia victimis jure praeponitur, quia per victimas aliena caro, perobedientiam vero voluntas propria mactatur. Tanto igitur quisque citius Deum placat, quando ante ejus oculos, repressaarbitrii superbia, gladio praecepti se immolat. Quo contrario,hariolandi peccatum inobedientia dicitur, ut quando sit virtusobedientiae demonstretur. Ex adverso ergo melius ostenditur quid de ejus laude sentiatur. Si enim quasi peccatum hariolandi, est repugnare, et quasi scelus idololatriae,nolle acquiescere: sola est obedientia quae fidei meritum possidet, qua sine quisqueinfidelis videatur. Hinc per Salomonem in ostensione obedientiae dicitur: Vir obediens loquitur victorias. ( Pr, 21) Vir quippe obediens victorias loquitur: quia dum alienae voci humilitersubdimur, nosmetipsos in corde superamus. Quid enim prodest indiscrete Deo aliquid offerre velle, et ejus contrairepraeceptis? Quia nequaquam quis valet de oblatis muneribus Dominum sibi placare, quinegligit obtemperare jussis. Quiaenim bonorum nostrorum non indiget, nostra datione minime pascitur: et ob hocmelior est obedientia quam victimae. De qua plenius in libris Moralium legere quis poterit:

Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)

• Liber 2, Caput 1
  • Inclyti tui Israel super montes tuos interfecti sunt ( S2, 1, 19). In Hebraeo habetur, super excelsa tua. Et est sensus: O Saul, gloriosi Israel super excelsa tua interfecti sunt, quia in peccato inobedientiae tuae una tecum perierunt. Inobedientia namque tua pro idolis, id est, excelsis reputata est, sicut est illud in libro Samuelis: Melior est enim obedientia, quam victimae: et auscultare magis, quam offerre adipem arietum: quoniam quasi peccatum hariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle acquiescere ( S1, 15, 22 et S1, 15, 23).

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 1, Caput 1
  • (voir: S1, 15) Increpans Samuel Saul, cur non audisset vocem Domini, sed versus ad praedam fecisset malum in oculis Domini parcendo, et non interficiendo Amalech, ait Samuel: Nunquid vult Dominus holocausta, aut victimas, et non potius ut obediatur voci Domini? Melior est enim obedientia, quam victimae, et auscultare magis, quam offerre adipem arietum. Quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle adquiescere. Pro eo ergo quod abjecisti sermonem Domini, abjecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 22 et S1, 15, 23) Obedientia victimis jure praeponitur, quia per victimas aliena caro, per obedientiam vero voluntas propria mactatur. Tanto igitur quisque Deum citius placat, quanto ante ejus oculos repressa arbitrii sui superbia gladio praecepti se immolat: quo contra ariolandi peccatum inobedientia dicitur, ut quanta sit virtus obedientiae demonstretur. Ex adverso ergo melius ostenditur, quid de ejus laude sentiatur. Si enim quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle adquiescere, sola est, quae fidei meritum possidet, sine qua quisque infidelis esse convincitur, etiamsi fidelis esse videatur; hinc per Salomonem in ostensione obedientiae dicitur: Vir obediens loquitur victorias ( Pr, 21, 28): vir quippe obediens victorias loquitur, quia dum alienae voci humiliter subdimur, nosmetipsos in corde superamus; hinc in Evangelio veritas dicit: Eum, qui venit ad me, non ejiciam foras, quia de coelo descendi, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. ( Jn, 6, 37, Jn, 6, 38 et Jn, 6, 39) Quid enim? si suam faceret, eos, qui ad eum veniunt, repulisset? Quis autem nesciat, quod voluntas filii a patris voluntate non discrepet? Sed quoniam primus homo, quia suam facere voluntatem voluit, a paradisi gaudio exiit, secundus ad redemptionem hominum veniens, dum voluntatem se patris, et non suam, facere ostendit, permanere nos intus docuit. Cum igitur non suam, sed patris voluntatem facit, eos, qui ad se veniunt, foras non ejicit, quia dum exemplo suae obedientiae nos subjicit, viam nobis egressionis claudit.