Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 6, Caput 2
  • Quid est quod ait: De Amalech adduxerunt ea, ( S1, 15, 15) et non dixit, Adduximus? Sed quando reprobi arguuntur, culpas aliquando negando tegunt, aliquando in alios transferunt. Tegunt quidem negando, cum latere possunt; sed, dum quasi in aperto deprehensi tenentur, quod negare nequeunt, aliis ascribunt. Horum siquidem mores Saul insinuans, ait: De Amalech adduxerunt ea. Pepercit populus melioribus ovibus et armentis. ( S1, 15, 15) Quasi dicat: Malum, quod auditur, ex populi fragilitate pensandum est, non ex virtute pastoris. Peccata quidem subditorum in praelatorum comparatione despicienda sunt. Dicit ergo: De Amalech adduxerunt ea. ( S1, 15, 15) Quasi dicat: Hoc, quod de turpi vita resonat, verum est, sed tamen eadem turpitudo in parvulis viguit, non in magnis. Adhuc item eamdem culpam levigans, ait: Pepercit populus melioribus ovibus et armentis, ut immolarentur Domino Deo tuo. ( S1, 15, 15) Quasi dicat: Vere peccavit populus, sed non ad mortem; quia peccata operis, jam, me exhortante, delere nititur humilitate confessionis. Greges quippe Amalech, et armenta Domino immolantur, quando lubrici et incontinentes ad confessionem veniunt, et quod nequiter egerunt, poenitendo delere satagunt. Dicit ergo: Pepercit populus; ( S1, 15-15) id est, peccato indulsit. Sed adduxerunt ea, ut immolarentur; ( S1, 15, 15) quia in quibus se cecidisse populus recolit, jam se confitendo et poenitendo compungit. Meliores vero greges et armenta, ut supra, electiora peccata luxuriae designantur. Quasi dicat: Et si graviter deliquit populus, arguendi non sumus; quia pro magnitudine criminis habet lamenta compunctionis. Quid est, quod ait: Ut immolarentur Domino Deo tuo? ( S1, 15, 15) Sed fallacium per hoc consuetudo ostenditur, qui dum summis viris latere appetunt, adulantur. Quid enim est, quod Deum suum singulariter asserit, nisi quia eum familiarem Dei amicum ostendit? Domino, ( S1, 15, 15) inquit, Deo tuo. ( S1, 15, 15) Non meo, sed tuo; quia ego peccator, tu singulariter sanctus es. Sed mirabili usu fraudis fallaces sic se tegunt ut proferant, et justificant ut accusent. Accusationis quoque modum sic temperant, ut accusando justi appareant, ne excusando innotescant. Dum enim suum Deum dicit, illum quidem extollit, se minuit. Sed, dum adducta ab Amalech asserit quae Domino immolentur, tacite profert non unde reprehendi debeat, sed laudari. Et adhuc addens, dicit: Reliqua vero occidimus. ( S1, 15, 15) Occiduntur quidem peccata, quae dimittuntur. Viva quidem peccata sunt, quae aut in mente adhuc per concupiscentiam regnant, aut quae per conversionem contempta, sed per poenitentiam adhuc non sunt deleta. Illa quidem vivunt adhuc ad voluptatem, ista vivunt ad poenam; quia etsi jam peccare deseruimus, nisi commissa plangamus, commissorum obligatione retinemur. Sed majora minoribus, leviora majoribus tribuit. Nam quid est, quod dicit: Reliqua occidimus, ( S1, 15, 15) nisi quia sunt parvissima peccata majoribus, quae sola confessione lavantur? Quae doctores occidunt, quando humiliter confitentibus apostolica auctoritate dimittunt. His enim verbis omnibus, quia se fallaces tegere nituntur, non prodere, qua electorum praedicatorum auctoritate reprobentur, adjungitur: Dixit enim Samuel ad Saul: Sine me, indicabo tibi, quae locutus sit Dominus ad me nocte. ( S1, 15, 16)
• Liber 6, Caput 2
  • Quid est, quod ait: Sine me, et indicabo tibi; ( S1, 15, 16) nisi quia dum fallaces verbositati insistunt examinantibus praelatis loquendi locum non tribuunt? Quasi dicat: Dum a verbositate non desinis, ea quae audire debes, loqui me non permittis. Potest etiam hoc verbo adulatoris intentio derideri; qui dum blandimento laudis placere se credit, eos quos laudat, se quasi tenere eisdem laudibus arbitratur. Tale est ergo ac si laudatorem suum electus praesul honesta gravitate derideat, dicens: Qui me laudas, loqui tibi dura non possum. Sine ergo, id est permitte me loqui, et ea quae sum locuturus intellige. Et quia, ut dixi, placere se laudando adulatores credunt, audire ab eis dura, quos laudant, nequaquam putant. Quasi ergo jam laeta et prospera auditurus, subsequitur Saul, dicens: Loquere. ( S1, 15, 16) Sed electi viri, cum laudes suas audiunt, inter fomenta laudis a rigore justitiae non mollescunt. Nam qui reproborum acta despiciunt, excipere verba nequaquam possunt. Quia ergo flecti laudibus nequeunt, laudatores improbos et subtili ratione discutiunt, et districtis sententiis insequuntur. Unde sequitur: Et ait Samuel: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? Unxitque te Dominus in regem super Israel; misitque te Dominus in viam, et ait: Vade, interfice peccatores Amalech, et pugnabis contra eos usque ad internecionem eorum. Quare ergo non audisti vocem Domini, sed versus ad praedam es, et fecisti malum in oculis Domini? ( S1, 15, 17, S1, 15, 18 et S1, 15, 19)
• Liber 6, Caput 2
  • Quando armatorum violentia alicujus aliquid proprium tollitur, praeda nominatur. Vitia autem carnis et animae, quia diabolo suggerente propagantur, ejus velut proprium sunt. Quisquis ergo in se nuper remissus, nunc autem violentus vitia destruit, praedam facit; quia quae aliena sunt, potenter rapit. Et notandum, quia caedere et praeda dicitur, ut alia mortua relicta, alia viva delata esse doceatur. Caeduntur quidem oblectamenta libidinis, quando virtute supernae intentionis depelluntur a corde, et contritione spiritus reciduntur a corpore. Sed viva ad immolandum deducuntur; quia etsi conversione peccatoris, carnis aut mentis delectamentum deseritur, poena praeteritae delectationis penitus non deletur. Caedantur ergo vitia, primitiae vivae ad immolandum nullatenus serventur: ut qui vim peccati in contemptum oblectationum potenter perimit, vivere sibi ad immolandum timeat poenam delectationis. Primitiae ergo caesorum quid sunt, nisi delectationes peccaminum? Has quidem offerre dicitur, qui coram Deo sacerdotibus confitetur. Et oblata immolantur, quando eorum poena poenitendo destruitur. Quasi enim in primitiis caesa offeruntur, et per posteriora vivunt: quando aliquis peccata confitetur, et immolare, hoc est coram Deo mactare, poenitendo non nititur. Dum ergo caesorum primitiae reservari ad immolandum dicuntur, quorumdam error confunditur, qui peccata deserunt, nec tamen plangunt. Quia ergo non solum confitenda sunt peccata, sed etiam poenitentiae austeritate delenda, dum boni doctoris Saul typum simulat, subjectos suos caesorum primitias immolandas tulisse asseverat. Quia etiam ratione scripturarum modus poenitentiae decernendus est, in Galgalis primitiae immolandae deducuntur. Boves autem non solum, sed et oves ad immolandum servantur: ut qui circa salutem suam solliciti sunt, sic delere poenitendo magna studeant, ut minora plangere non omittant. De superbis autem manifestum est: quia, cum semper magni videri appetant, notari peccatores erubescunt. Deprehensi etiam resistunt, et in his etiam justi apparere cupiunt, quae agunt. Quid est ergo, quod ait: Imo audivi vocem Domini? ( S1, 15, 20) Samuel autem dicit: Sine me, et indicabo tibi, quid locutus sit mihi Dominus nocte. ( S1, 15, 16) Et post pauca: Quare versus ad praedam es, et fecisti malum coram oculis Domini? ( S1, 15, 19) Patet ergo, quam mirabiliter tumeat, qui tunc se justificare appetit, quando Dominum se reprehendere de peccato recognoscit.

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 14
  • Ait autem Samuel ad Saul: Sine me, et indicabo tibi quae locutus sit Dominus ad me nocte. Dixitque ei: Loquere. Et ait Samuel: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? ( S1, 15, 16 et S1, 15, 16) Quid per increpationem hanc, nisi superbia elati regis objicitur? Quodadcorrectionem suam poterit quisque qui praelatus est convertere. Parvulum se Saul in suis prius oculis viderat, sed fultus temporali potentia, jamse parvulum non videbat. Caeterorum namque comparationi se praeferens, quia plus cunctis poterat, magnum seprae omnibus aestimabat. Miro autem modo, cum apud se parvulus, apud Dominum magnus: cum vero apud semagnus apparuit, apud Deum parvulus fuit. Plerumque ergo dum ex subjectorum affluentia animus inflatur, in luxum superbiaeipso potentiae fastigio lenocinante corrumpitur. Quod Sauli contigisse dicitur, cui et dicitur: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? ( S1, 15, 17) Acsi diceretur: Cum tu te parvulum conspiceres, ego te prae caeteris magnumfeci. Quiavero tu te magnum conspicis, a me parvulus aestimaris. Unde cum a Samuele increparetur, quare vocem Domini non audierit, ex ipso tastusuperbiae respondit, dicens: Imo audivi vocem Domini, et ambulavi in via per quam misit me Dominus. ( S1, 15, 20) Malum enim supra malum adjecit, quia culpam suam non solum agnoscere dignatusest, sed etiam superbiendo defendere studuit, ac per hoc defendendo accumulavit. Denique in hoc quod subjungit:

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 1, Caput 1
  • Veniens autem Samuel ad Saul, ait ad Saul. Sine me et indicabo tibi quae locutus sit Dominus ad me nocte, dixitque ei: loquere. Et ait Samuel: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es ( S1, 15, 16 et S1, 15, 17) [mauvais référencement: S1, 15, 18] ? Parvulus in oculis suis est, qui in eo quod semetipsum considerat, imparem se alienis meritis pensat. Nam quasi grandem se conspicit, quisquis se super aliena merita elatione cogitationis extendit. Saul autem reprobus, in bono, quod coeperat, non permansit, quia fastu susceptae potestatis intumuit: at contra David semper de se humilia sentiens, ejusdemque Saul se comparatione postponens, postquam feriendi locum reperit, et pepercit eidem saevienti adversario, et humili se professione prostravit dicens: Quem persequeris, rex Israel, quem persequeris? Canem mortuum et pulicem unum. ( S1, 24, 15) Et certe jam unctus in regem fuerat, (voir: S1, 16, 1, S1, 16, 12, S1, 16, 13 et S1, 16, seq) jam exorante Samuele, et cornu super se olei fundente didicerat, quod eum divina gratia, Saul reprobato, ad regni gubernacula possidenda servabat, et tamen persequenti adversario mente se humili substernebat, cui divino judicio praelatum esse se noverat. Illi itaque se humiliter postponebat, quo per electionis gratiam incomparabiliter noverat se esse meliorem.