Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 6, Caput 2
  • Per malum quippe, quod interius latebat, audire meruit: Projecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 26) Sed ut praetextu boni ad ejusdem boni veritatem alios traheret, Samuel Saul sequi voluit, et eum adorare Dominum vidit. Quandoque etiam mala regum, et terrae magnorum toleranda sunt, ne exasperati ad pejora dilabantur. Deos quippe gentium filii Israel saepe coluerunt. Unde et de conversis a Samuele superius dictum est: Abstulerunt filii Israel de medio sui Baalim et Astaroth. ( S1, 7, 4) Et fortasse si abjectus rex secum ad adorandum Dominum revertentem prophetam non cerneret, daemonum simulacra adoraret. Et projicit ergo eum, et cum eo revertitur; quia in potentibus hujus saeculi sic est damnanda iniquitas, ut bonum quod habent exasperati non perdant. Saepe enim mali sunt in occulto, et bonum quod cernitur alii devotius imitantur. Mala certe potentum saeculi, magna eis mala sunt; sed bona quae proferunt, ad exemplum fidelium, magis quam bona aliorum prosunt. Bene ergo Samuel cum abjecto rege revertitur; quia electi praedicatores, saeculi potentes et pro iniquitate percutiunt, et pro exemplo bona agere quaedam sinunt. Unde et sequitur: Dixitque Samuel: Adducite Agag regem Amalech. Et oblatus est ei Agag pinguissimus tremens. ( S1, 15, 32)
• Liber 6, Caput 2
  • Reges Dominum adorant, quando superbi et contemptores se ad Domini mandata facienda humiliant. Adorant lubrici, quando Deo subjiciuntur per obedientiam castitatis. Aliquando autem adorare se simulant; quia nonnulli praetextum humilitatis aut castitatis habent, sed dum habere in veritate bonum creduntur, alii per bonum quod credunt mali operis usum perdunt. Agag ergo regem Samueli tradunt, quia sensualitatis suae vigorem confitendo proferunt. Quando enim confitentur peccata luxuriae, quae per vigorem carnis commiserunt, quid aliud, quam Amalech regem interficiendum prophetis offerunt? Sed quid est quod pinguissimus Agag dicitur, sed sensualitatis vigor in aliis pinguis, in aliis macer est? Quid est ergo, quod pinguis offertur, nisi quia a subditis regis reprobi ducebatur? Nam saepe negligentes sunt subditi; sed dum electi pastoris sui exempla conspiciunt, inter mala quae faciunt ingemiscunt. Per fragilitatem carnis ad immunditias cadunt; sed percussi exemplis majorum, omnino gaudere inter immunditiae oblectamenta non possunt. In quibus ergo pinguissimus est Agag, nisi in illis de quibus dicitur: Laetantur, cum male fecerint, et exsultant in rebus pessimis?. ( Pr, 2, 14) Subjecti namque lascivi doctoris tanto audacius peccant, quanto majorum suorum nulla coram posita habent exempla, quae videant. Sed valde dementius se praecipitant, cum in pastoribus suis bonum, quod sequantur non vident, et cujus exemplo pereant malum vident. In his quippe Agag pinguescit: quia gaudenter, secure et libere vigor carnis in luxuriae voluptate distenditur, qui usu illecebrae, nulla re obviante, fraudatur. Pinguissimus ergo interficiendus offertur, quando illi convertuntur, qui in voluptate luxuriae valde laetati sunt: quasi enim traditur rex, quando is, qui menti imperabat, carnalis sensus, Christi sacerdotibus per confessionem revelatur. Nutrire etiam ignem pinguendo solet. Bene ergo Amalechitae regi ascribitur: quia dum mentem fornicationis spiritus obtinet, quo dulcius ac saepius illic per turpes cogitationes pascitur, ad augendum ignem concupiscentiae uberiora sibi fomenta tribuuntur. Tremens vero dicitur, quia carnalis sensus, quando spiritualibus viris per confessionem traditur, infirmatur. Signum ergo dat tremens, quia membrorum robur non habet. Dum ergo infirmari vigor sensualitatis incipit, quid aliud, quam rex Amalechitarum tremit? Vel tremere dicitur, quia rigorem poenitentiae plerique, dum converti incipiunt, expavescunt. Et quia carnales quique relinquere oblectamenta carnis solita sine moerore non possunt, sequitur: Dixitque: Siccine separat amara mors? ( S1, 15, 32)
• Liber 6, Caput 2
  • Hoc quippe dicere carnali sensui, est mentem, pro amissione voluptatis solitae, tristitiae conversione pulsare. Quia enim magna amaritudinis tela nuper conversi patiuntur, quasi rex, cui servierant, de morte queritur: quia in eis carnalitas sine magna tribulatione minime necatur. Interrogare ergo de separatione mortis, carnali sensui, est tristem adhuc conversi mentem de praeteritae delectationis amissione pulsare. Sed et modus separationis exquiritur, cum dicit: siccine? ( S1, 15, 32) Quasi enim visis austeritatibus, quibus subdenda est, dicat menti sensualitas sua: Laeta pro tam tristibus spernis? Hanc certe vocem Samuel audit: quia tentatum cor subditi, quibusdam indiciis electus praedicator agnoscit. Sed quid prodest agnoscere, si contra id, quod intus in corde subjecti infremit, aliquid ipse non dicit? Sequitur ergo: Et ait Samuel: Sicut fecit mulieres absque liberis gladius tuus, sic absque liberis erit inter mulieres mater tua. ( S1, 15, 33)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 14
  • Dixitque Samuel: Adducite ad me Agag regem Amalec. Et oblatus est ei. Et in frusta concidit Samuel Agag coram Domino in Galgalis. ( S1, 15, 32 et S1, 15, 33) Quando legitur quidem in Scripturis, quod sancti nulli hostium parcunt,efficiunt ut humanum sanguinem sitientes dicuntur, quia et justi ita percusserunthostes, ut non relinqueretur ab his qui salvus fieret. Et non intelligunt sub his verbis adumbrari mysteria,et hoc magis nobis indicari,quod impugnantes adversus vitia, nullum penitus relinquere debeamus, sed omniainterimere, ne si pepercerimus, reputetur nobis in culpam, sicut scriptum est de Saul,qui vivum servaverat regem Amalec. Quomodo enim quisque justus manebit, si adhuc aliquid peccati in semetipsoservaverit sicut Saul? At vero sancti, in figura Samuelis ita saeviunt super hostessuos, id est super vitia peccatorum, ut non permittant relinqui aliquod peccatumimpunitum.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 15
  • Dixitque Samuel: Adducite ad me Agag regem Amalec. Et oblatus est ei Agag pinguissimus. Et dixit Agag: Siccine separat nos amara mors? Et ait Samuel: Sicut fecit absque liberis mulieres gladius tuus, sic absque liberis erit inter mulieres mater tua. In frusta concidit Samuel Agag coram Domino in Galgalis ( S1, 15, 32 et S1, 15, 33), etc. Quando legunt quidam in Scripturis quod sancti nulli hostium parcant, efficiuntur crudeles; et humanum sanguinem sitientes, dicunt: Quia et justi ita percusserunt hostes, ut non relinqeretur ab eis qui salvus fieret. Et non intelligunt in his verbis obumbrari mysteria; et hoc nobis magis indicari, ut pugnantes adversus vitia, nullum penitus ex his relinquere debeamus, sed omnia interimere. Nam si pepercerimus, scire debemus reputari nobis in culpa, sicut reputatum est Saul, qui vivum servaverat regem Amalec. Quomodo enim quisque justus manebit, si adhuc aliquid peccati in semetipso servaverit, sicut Saul? At vero sancti in figura Samuelis ita saeviunt super hostes suos, id est, super vitia peccatorum, ut non permittant relinqui aliquod peccatum impunitum.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Proemium, Caput 3
  • Cur Samuel dixit Agag regi ? Siccine separat amara mors ? ( S1, 15, 32) Usque dum dicit in frustra concidit Samuel Agag coram Domino ( S1, 15, 33).