Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 6, Caput 2
  • Quid est, quod ait: Sine me, et indicabo tibi; ( S1, 15, 16) nisi quia dum fallaces verbositati insistunt examinantibus praelatis loquendi locum non tribuunt? Quasi dicat: Dum a verbositate non desinis, ea quae audire debes, loqui me non permittis. Potest etiam hoc verbo adulatoris intentio derideri; qui dum blandimento laudis placere se credit, eos quos laudat, se quasi tenere eisdem laudibus arbitratur. Tale est ergo ac si laudatorem suum electus praesul honesta gravitate derideat, dicens: Qui me laudas, loqui tibi dura non possum. Sine ergo, id est permitte me loqui, et ea quae sum locuturus intellige. Et quia, ut dixi, placere se laudando adulatores credunt, audire ab eis dura, quos laudant, nequaquam putant. Quasi ergo jam laeta et prospera auditurus, subsequitur Saul, dicens: Loquere. ( S1, 15, 16) Sed electi viri, cum laudes suas audiunt, inter fomenta laudis a rigore justitiae non mollescunt. Nam qui reproborum acta despiciunt, excipere verba nequaquam possunt. Quia ergo flecti laudibus nequeunt, laudatores improbos et subtili ratione discutiunt, et districtis sententiis insequuntur. Unde sequitur: Et ait Samuel: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? Unxitque te Dominus in regem super Israel; misitque te Dominus in viam, et ait: Vade, interfice peccatores Amalech, et pugnabis contra eos usque ad internecionem eorum. Quare ergo non audisti vocem Domini, sed versus ad praedam es, et fecisti malum in oculis Domini? ( S1, 15, 17, S1, 15, 18 et S1, 15, 19)
• Liber 6, Caput 2
  • His quippe verbis superbi regis inobedientia subtiliter examinatur: quia et prius dona collata objicit; deinde audaciam transgressionis per ejusdem culpae exquisitionem ferit. Subtilis namque examinatio est, quando sic versutus quisque peccator discutitur, ut ei culpae excusatio nulla relinquatur, ut hunc ad mortem flagitii quasi vinctum Dei sententia teneat, cui peccati confugium nullum restat. Ut ergo omnis via fugiendi fallacibus superbis obstruatur, memorantur ei et sublimitas dignitatis et modus ministerii, cum dicit: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es: et ait tibi Dominus: Interfice peccatores Amalech? ( S1, 15, 17 et S1, 15, 18) Et ut circumdatum jam et obsessum ratiocinationibus capiat, manum culpae injicit, dicens: Quare ergo non audisti vocem Domini, sed versus ad praedam es, et fecisti malum coram oculis Domini? ( S1, 15, 19) Quasi dicat: Ecce quid eras, qui factus es, quid debuisti facere, ecce quid fecisti; ecce quantum ab eo, quod debuisti exercere, recesseris. Dum ergo intulit, dicens: Quare fecisti malum in oculis Domini? ( S1, 15, 19) quasi fallacem reum circumdando comprehendit.
• Liber 6, Caput 2
  • Sed in hoc loco notandum est quia, dum rex superbus arguitur, electionis ejus tempora memorantur, ut tumor cordis sentiatur, non adfuisse eligendo, sed ex culmine crevisse praelato. A Domino quidem bonus electus est, sed dum crevit ex culmine, decrevit elatione. Dicit ergo: Cum esses parvulus in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es; modo versus ad praedam, fecisti malum in oculis Domini. Quasi dicat: Per veritatem humilitatis regnum promeruisti, sed nunc praetextu humilis, veritate tumidus regnum perdis. Quid enim sunt oculi cordis, nisi aspectus rationis? Nam qui integros visus rationis habet, perfecte illuminatus est. In oculis ergo suis est humilis, qui se perfecte respicit, et humilem perfecta visione cognoscit. His ergo verbis lapsi regis non solum praeterita humilitas, sed etiam rationis acuitas commendatur: quia videlicet tantus erat ratione, ut se perfecte cognosceret; et tantus virtute, ut se subtiliter intuens, vere humilem videret. Quia igitur cum arguitur, ejus praeterita memorantur, quid aliud, quam his, quae habebat, carere describitur? Nam superbire nequeunt, nisi qui prius oculos cordis perdunt. De libidinosis vero valde clarius constat: quia in fornicationis baratro se nunquam obruerent, si a luce intimae gloriae non ante caligarent. Qui quia alta pudicitiae praecepta contemnunt, etiam tumoris arguuntur. Qui ergo deponere praepositum regem venerat, dicit: Cum esses parvulus in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es; nunc fecisti malum in oculis Domini. ( S1, 15, 27 et S1, 15, 19) Quasi dicat: Superbus modo, et caecus juste deponeris, qui prius videns et humilis regnum sortiri meruisti. Nam et superbi Pharisaei ab ipsa veritate caeci nominantur, quae ad discipulos ait: Sinite eos; caeci sunt, et duces caecorum. ( Mt, 15, 14) Quae utique caecitas specialiter libidinosis ascribitur, quia nulla sunt vitia quae spissiores tenebras menti ingerant quam libido. At nunc plerosque videas stetisse clericos, sacerdotes corruisse. Quibus certe per Samuelis imperium dicitur: Cum esses parvulus in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es. ( S1, 15, 17) Quasi dicat: Cum in minori ordine illuminato corde pudicitiae praecepta servaveris: nunc, amissis oculis, in fornicationis baratrum corruisti. Ad praedam versus es, quia divina praecepta violenta praesumptione rupisti. Quia enim prohibente, et quasi minis armato et obstante Deo, ad violandum sacrarium castitatis irrumpunt: quasi per rapinam praedae, Amalech electa ad Domini terram ducunt. Et quia quantum possunt, lubrici praedicatoribus absconduntur, in conspectu Domini malum Saul fecisse reprehenditur. Quasi enim minans et terrens praedicator in carnis voluptate lapso dicat: Crimen immunditiae hominibus quidem absconditur, sed videnti omnia non celatur. Haec quidem et his similia cum impoenitentes audiunt, terreri nequaquam possunt. Unde etsi jam ratiocinatione capti sunt, velut angues per lubricum dilabi a tenentis se manibus satagunt. Caudam proferunt, caput abscondunt: quia videntur jam extrema operum, sed earumdem tegitur qualitas actionum. Unde et sequitur: Et ait Saul ad Samuelem: Imo audivi vocem Domini, et ambulavi per viam qua misit me Dominus, et adduxi Agag regem Amalech, et Amalech interfeci. ( S1, 15, 20)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 14
  • Ait autem Samuel ad Saul: Sine me, et indicabo tibi quae locutus sit Dominus ad me nocte. Dixitque ei: Loquere. Et ait Samuel: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? ( S1, 15, 16 et S1, 15, 16) Quid per increpationem hanc, nisi superbia elati regis objicitur? Quodadcorrectionem suam poterit quisque qui praelatus est convertere. Parvulum se Saul in suis prius oculis viderat, sed fultus temporali potentia, jamse parvulum non videbat. Caeterorum namque comparationi se praeferens, quia plus cunctis poterat, magnum seprae omnibus aestimabat. Miro autem modo, cum apud se parvulus, apud Dominum magnus: cum vero apud semagnus apparuit, apud Deum parvulus fuit. Plerumque ergo dum ex subjectorum affluentia animus inflatur, in luxum superbiaeipso potentiae fastigio lenocinante corrumpitur. Quod Sauli contigisse dicitur, cui et dicitur: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? ( S1, 15, 17) Acsi diceretur: Cum tu te parvulum conspiceres, ego te prae caeteris magnumfeci. Quiavero tu te magnum conspicis, a me parvulus aestimaris. Unde cum a Samuele increparetur, quare vocem Domini non audierit, ex ipso tastusuperbiae respondit, dicens: Imo audivi vocem Domini, et ambulavi in via per quam misit me Dominus. ( S1, 15, 20) Malum enim supra malum adjecit, quia culpam suam non solum agnoscere dignatusest, sed etiam superbiendo defendere studuit, ac per hoc defendendo accumulavit. Denique in hoc quod subjungit:

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 15
  • Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? Unxitque te Dominus in regem super Israel ( S1, 15, 17)? etc. Quid per increpationem Dominicae vocis, nisi superbia elati regis abjicitur? Quod ad correctionem suam poterit salubriter quisque convertere qui praelatus est. Cum ergo Saul parvulum se in suis oculis aestimaret, caput in tribubus Israel factus est; sed fultus temporali potentia, jam se parvulum non videbat. Caeterorum namque comparationi se praeferens, quia plus cunctis poterat, magnum se prae omnibus aestimabat. Miro autem modo cum apud se parvulus, apud Dominum magnus; cum vero apud se magnus apparuit, apud Dominum parvulus fuit. Plerumque ergo dum ex subjectorum affluentia animus inflatur, in luxum superbiae, ipso potentiae fastigio lenocinante, corrumpitur. Quam videlicet potentiam bene regit, qui et tenere illam noverit et impugnare. Bene hanc regit, qui scit per illam super culpas erigi, scit in illa cum caeteris aequalitate componi. Humana etenim mens plerumque extollitur, etiam cum nulla potestate fulcitur; quanto magis in altum se erigit, cum se ei etiam potestas adjungit? Quam tamen potestatem certe dispensat, qui sollicite noverit sumere ex illa quod adjuvet, et expugnare quod tentat, et aequalem secum caeteris cernere, et tamen se peccantibus zelo ultionis anteferre. Scriptum namque est: Ducem te constituerunt, noli extolli, sed esto in illis quasi unus ex illis ( Si, 32). Illoque excusante quod omnia servaverit, juxta quod sibi praeceptum fuerat, atque dicente:

Isidorus Hispalensis 565-636

• Liber 2, Caput 32
  • Unde scriptum est: Ecce cum esses parvulus in oculis tuis, caput te constitui in tribus Israel ( S1, 15, 17). Sic pro qualitatibus subditorum disponuntur acta regnantium. Ut saepe pro malo gregis etiam vere boni delinquat vita pastoris. Ille enim, Deo attestante, laudatus, ille supernorum conscius David propheta, populum numerando peccavit. Et tamen vindictam populus, David peccante, suscepit.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 1, Caput 1
  • Veniens autem Samuel ad Saul, ait ad Saul. Sine me et indicabo tibi quae locutus sit Dominus ad me nocte, dixitque ei: loquere. Et ait Samuel: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es ( S1, 15, 16 et S1, 15, 17) [mauvais référencement: S1, 15, 18] ? Parvulus in oculis suis est, qui in eo quod semetipsum considerat, imparem se alienis meritis pensat. Nam quasi grandem se conspicit, quisquis se super aliena merita elatione cogitationis extendit. Saul autem reprobus, in bono, quod coeperat, non permansit, quia fastu susceptae potestatis intumuit: at contra David semper de se humilia sentiens, ejusdemque Saul se comparatione postponens, postquam feriendi locum reperit, et pepercit eidem saevienti adversario, et humili se professione prostravit dicens: Quem persequeris, rex Israel, quem persequeris? Canem mortuum et pulicem unum. ( S1, 24, 15) Et certe jam unctus in regem fuerat, (voir: S1, 16, 1, S1, 16, 12, S1, 16, 13 et S1, 16, seq) jam exorante Samuele, et cornu super se olei fundente didicerat, quod eum divina gratia, Saul reprobato, ad regni gubernacula possidenda servabat, et tamen persequenti adversario mente se humili substernebat, cui divino judicio praelatum esse se noverat. Illi itaque se humiliter postponebat, quo per electionis gratiam incomparabiliter noverat se esse meliorem.