Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 4, Caput 4
  • Sed fortasse nonnulli moventur, quia contrarium videtur, quod hic dicitur, et quod superius dicebatur. Ibi enim ait: Non te abjecerunt, sed me, ne regnem super eos, juxta omnia opera sua, quae fecerunt a die, qua eduxi eos de terra Aegypti, usque in diem hanc ( S1, 8, 7 et S1, 8, 8). Nunc vero dicit: Unges eum ducem super populum meum Israel, et salvabit populum meum de manu Philistiim: quia respexi populum meum: venit enim clamor eorum ad me ( S1, 9, 16). Superius quasi ab irato rex ordinari permittitur, nunc quasi a pio et benigno ordinatur. Hujus etiam benignitatis verba quis non videat, quantum a sententia illa dissentiant, quae eidem a Samuele illata fuit? Quia , inquit, projecisti sermonem Domini, projecit te Dominus, ne sis rex ( S1, 15, 26). Quod profecto celeriter solvimus, si ipsam verborum vim subtiliter intueamur. Nam omnia haec divinae benignitatis verba populi meritis ascribuntur: Salvabit populum meum ( S1, 9, 16); et, respexi populum meum ( S1, 9, 16); et, clamor eorum venit ad me ( S1, 9, 16). Pro illis ergo rex ordinari decernitur, quorum clamor exauditur. Nam etsi pro futura nequitia repellendus a regno erat Saul, tamen habebat in se, donec regnaret, unde populo sibi subdito prodesse potuisset. Futurus certe erat bello strenuus, mente elatus. Habiturus erat unde sibi caderet, et unde aliis staret. Illud ergo unde prodesse subditis poterat, Dominus providens dicit: Salvabit populum meum de manu Philistiim ( S1, 9, 16); et, venit clamor eorum ad me ( S1, 9, 16). Adhuc tamen valde contrarium videtur, ut ejus populi clamorem exaudire credatur, qui eum abjecisse reprehenditur. Ad quod respondendum est: quia erant in illo populo et reprobi et electi. Ibi ergo abjecisse Dominum reprobi arguuntur, hic electorum desideria ad omnipotentis Dei aures perveniunt. Qua ex re quid colligendum est, nisi quia saepe electis bonum est, quod mali rectores ordinantur? Non ergo mirum est, si Deus quasi de abjectione sua irascitur, et regem ordinat: quia ipsa dignitas futuri regis et mala erat, et bona. Mala denique, quia superba: bona vero, quia in defensione subjectorum strenua. Quod totum, et in sancta Ecclesia nunc fieri cernimus: quia plerumque ille ejus primatum suscipit, qui verbo utilis est aliis, mente tumidus sibi. Praedicando virtutes, velut stando vitia destruit, sed alta de se sentiendo, cadit. Hic itaque praedicando populum Dei salvat, sed semetipsum tumendo praecipitat. Quasi rex potens verbo populi Dei occultos adversarios atterit, sed elatione a regni sublimitate cadit. Non ergo pro se, sed solum pro populo rex constituitur; quando ille in sancta Ecclesia praeesse permittitur, qui bona quae praedicat, superbiendo, aut nequiter vivendo, conculcat.
• Liber 4, Caput 5
  • Hoc profecto hac unctione exprimitur, quod in sancta Ecclesia nunc etiam materialiter exhibetur: quia qui in culmine ponitur, sacramenta suscipit unctionis. Quia vero ipsa unctio sacramentum est, is qui promovetur, bene foris ungitur, si intus virtute sacramenti roboretur. Ipsas ergo olei virtutes prius videamus attentius. Oleum quippe liquoribus aliis superfertur, oleum ignem fovet, oleum vulnera curare consuevit. Per illud ergo misericordiae bonum significat, quia scriptum de Domino est: Miserationes ejus super omnia opera ejus. ( Ps, 144, 9) Quia ignem fovet,praedicationis gratiam designat, quae electorum mentes illuminat. Quia vero vulnera per oleum curantur, hoc profecto insinuat, quod detergenda sunt vulnera peccatorum.Ungatur ergo caput regis, quia spirituali gratia mens est replenda doctoris. Habeat in unctione sua oleum, habeat misericordiam abundantem, quae sibi virtutibus aliis praeferatur. Habeat oleum, ut dum ardorem sancti Spiritus in se nutrit, lucere vehementer aliis per verbum possit. Habeat nihilominus oleum medicinae, ut sapienter disponat, qualiter peccatorum foetores tergat, et aegras mentes saluti restituat. Sed lenticula Saul ungitur, non pro praesignanda doctrina, sed ad exprimenda futura. Lenticula quidem parvum est vas: quid ergo est, quod lenticula olei Saul ungitur, nisi quia in fine reprobatur? Nam quia obedire Deo postea noluit, a Samuele audivit: Quia projecisti sermonem Domini, projecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 26) Velut enim lenticula olei parum habuit, qui spiritualem gratiam projiciendus accepit. Quod in rectoribus quoque sanctae Ecclesiae convenienter accipitur. Plerumque enim culmen praelationis accipiunt, qui in charitate Dei et proximi perfecti non sunt. Quemdam namque affectum charitatis habent, sed plenitudinem ejus non habent. Illa ergo rudis et imperfecta mentis affectio, quid est nisi lenticula olei? Nam dum ungit caput, et non replet: tota quidem effunditur, sed parum exhibet. E contra autem cum electus rex, ungi praecipitur, eidem prophetae Dominus ait: Imple cornu tuum oleo, et veni mittam te ad Isai Bethlehemitem: providi enim in filiis ejus mihi regem. ( S1, 16, 1) Hinc est, quod idem electus rex plenitudinem unctionis suae Dei laudibus imputans, ait: Impinguasti in oleo caput meum, et poculum meum inebrians quam praeclarum est. ( Ps, 22, 5) Qui ergo gratiam unctionis non perseveraturus accepit, dispensante Deo, per illius vasis liquorem ungitur, quo uncti defectio signaretur. Sequitur:
• Liber 5, Caput 3
  • Superius cum ordinandi regis negotium tractaretur, de eo, qui divino judicio praeferendus erat caeteris, dictum est, Quia erat electus, et bonus. ( S1, 9, 2) Item de eo jam electo in regnum, et in medio populi statuto Samuel ait: Certe videtis, quem elegit Dominus, quoniam non est ei similis in omni populo. ( S1, 10, 24) [mauvais référencement: S1, 9, 24] De eodem item rege nunc dicitur: Filius unius anni erat Saul; ( S1, 13, 1) ut dum attente laudatur, a Domino bonus electus fuisse sentiatur. Cur ergo unius anni esse dicitur, cum regnare coepisset, nisi ut ejus innocentia praedicetur? Nam ad litteram, unius anni quomodo esse filius potuit, qui universo populo ab humero et sursum eminebat? Quod ergo secundum litteram intelligi non potest, intelligi per internae intelligentiae rationem debet. Unius itaque anni rex esse describitur, ut donum pueritiae in persona regis innocentiae bonum signet. Unde et aeterni regni filiis jubetur: Nolite pueri effici sensibus, sed malitia parvuli estote. ( 1Co, 14, 20) Quod certe et Ecclesiarum pastoribus ipsa Veritas comminatur, dicens: Nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum. ( Mt, 18, 3) De rege ergo, qui prius bonus, postea malus exstitit, dicitur: quia unius anni fuit, cum coepit regnare, et duobus annis regnavit. Licet enim multis annis regnaverit, illis solis regnare dicitur, in quibus innocens et humilis fuisse perhibetur. Nam postea superbus et inobediens audivit: Quia projecisti sermonem Domini, projecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 26) Se quidem a regno projectum cognovit, et tamen projectus regnare non timuit. Quanta postea fortiter egit? Sed ecce omnia illa tempora ad regnum ei deputata non sunt. Illo ergo solum tempore nos vixisse gaudeamus, quo innocenter et humiliter viximus. Nam illa tempora, quae in saeculi vanitate, et fluxa carnis vita consumpsimus, quasi perdita minime memorantur. Sunt adhuc quoque, qui ad rapiendum culmen sanctae Ecclesiae ingeruntur: de quibus per prophetam Dominus queritur, dicens: Regnaverunt, et non ex me: principes exstiterunt, et ego ignoravi. ( Os, 8, 4) Qui nimirum dum quaedam fortiter agunt, rapinam invasi culminis a Deo oblivioni traditam arbitrantur. Secum sua opera numerant, et quod praeter Deum agunt, a Deo remunerandum putant. Qui certe, ut rectius ea, quae agunt, enumerent, Saul abjecti tot fortia facta numerent, quae divinus numerus nequaquam tenet. Dicat ergo Saul: Duobus annis regnavit super Israel, ( S1, 13, 1) ut de omnibus sentiatur: quia quod nobis vivimus, mercede vacuatur; et nequiter praeesse, non est veritas praeeminendi, sed temeritas puniendae praesumptionis. Sed jam quid unius anni rex fecerit, audiamus.
• Liber 6, Caput 2
  • Corrigibilia equidem peccata portantur, quia postquam a delinquentis voluntate discedunt, purgari satisfactione salubriter possunt. Non autem portantur peccata eorum, in quorum mentibus per impoenitudinem inviscerata sunt. Unde et Joannes ait: Est peccatum ad mortem, ne pro illo oret quis. ( 1Jn, 5, 16) Peccatum quippe ad mortem est, quod ab eo committitur, qui resipiscere nunquam potest. Quod nimirum peccatum a praepositis non portatur, quia sacerdotum orationibus aut oblationibus non deletur. Saul autem per omnia superbos obstinatosque designans, et tumere non cessat, et peccatum suum portari obsecrat; importabile onus congerit, et quasi leve portari petit. Hoc quidem toties in Ecclesia agitur, quoties hi, qui magna scelera libenter committunt, eorum magnitudinem non attendunt. Importabilia congregant, et haec levia, atque nullius esse ponderis pensant. Peccata sua suis praepositis abscondunt, et ut vix inveniri possint et argui, quantum possunt, eadem peccata levigant, ne qui eis praesunt, eorum granditudinem attendant. Ad peccatum etiam fortes sunt, ad flenda peccata debiles; volunt quidem peccati delectationibus resolvi, sed poenitentiae nolunt acerbitate purgari. Quid est ergo, quod dicit, Porta peccatum meum, ( S1, 15, 25) nisi quia et peccatorum dulcedinem in se ipsis excipiunt, sed onerare praelatos onere eorumdem peccatorum volunt? Quidam etiam sponte ad confitendum veniunt, sed pro quibus se accusant, non ipsi lugent, sed poenitere alios obsecrant, fide sola salvari aestimant, per poenitentiam revertere abjecti non curant. Unde et Saul subdit, dicens: Et revertere mecum ut adorem Dominum. ( S1, 15, 25) Quasi enim recedens est praedicator, cum impudentes abjicit; dicit ergo: Revertere mecum ut adorem Dominum. ( S1, 15, 25) Cum eo tantum a communione electorum non dividi putat, quod fidem communem servat; vel certe Dominum adorare est subdi religioni fidei, et custodiae bonae operationis. Quia vero fictos hypocritas Saul insinuat, sequitur: Ait Samuel ad Saul: Non revertar tecum, quia projecisti sermonem Domini, et projecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 26)
• Liber 6, Caput 2
  • Quid est ergo, quod propheta portare peccatum poenitentis regis renuit, nisi quia hunc non vere poenitentem vidit? Cui ea quae prius abjectionis verba respondit, quia eum immutandum minime cognovit. Qua nimirum prophetae constantia quidam nimis clementes hujus temporis sacerdotes arguuntur, qui conversatione infirmi sunt, temeritate fortes. Se se vix sustinent, et portanda suscipere aliorum onera audent; levia sua non ferunt, et importabilibus se subjiciunt. Ecce fortis propheta refugit suscipere onus regalis peccati, ut sacerdos Ecclesiae timeat, et peccatorum importabilium pondera subire pertimescat. Plerumque autem sic aliena peccata suscipiat, ut tamen ea quae expianda suscipit, flere eum, a quo sint commissa, permittat. Unde et Samuel portare peccatum regis minime promisit, et tamen eum, quem retulit, abjectum planxit. Nam de eo post pauca scriptum est: Lugebat Samuel Saul, quoniam Dominum poenitebat, quod constituisset eum regem super Israel. ( S1, 15, 35) Non quidem promisit ei portare peccatum regis, ut rex illud flere studeret. Sed tamen quem retulerat flebat, ut Dominum ei propitium faceret. Ad litteram vero, dum sententiam propheta ingeminat, irrevocabilem divinae aequitatis sententiam monstrat qua sic peccator projicitur, ut redire ad divinae misericordiae manum nunquam permittatur. Potest et aliter intelligi, quod reverti secum prophetam, ut adoret Dominum, rogat. Nam sancti viri, qui Dominum peccando non deserunt, ad eum necesse non habent ut poenitendo revertantur. Reverti enim abeuntis est. Quod nimirum peccatoribus per peccatum a Domino recedentibus convenit, justis permanentibus non convenit. Quid est ergo, quod reverti cum peccante Saul justus Samuel petitur, nisi quia electi praedicatores pro lapsis subditis velut poenitentes affliguntur et quasi recedentes veniunt, dum lapsos subditos paterna afflictione comitantur? Cum eis ergo revertuntur, cum peccata subditorum et ipsi subditi, qui peccaverunt, et praelati qui steterunt, pariter plangunt. Tale est igitur ac si dicat: Jam te paternis visceribus adhaerere per increpationem praedicationis mihi agnovi, quem nec longius peccare reliquisti. Quia ergo, te objurgante, resipui, mecum redire te rogo, quia propriis viribus ad tantae pravitatis magnitudinem delendam nequaquam sufficio. Sed tanti affectus preces recipiendae essent, si ex cordis veritate procederent; apte ergo hypocritae responsum est: Non revertar tecum. ( S1, 15, 26) Quasi dicat: Pro te sacrificare Deo nescio, quem veritate humilitatis Deo subditum non attendo; et quae priora ingeminans, ait: Quia projecisti sermonem Domini, projecit te Dominus, ne sis rex; ( S1, 15, 26) et, quia versuti et abjiciendi et deserendi sunt, sequitur: Et conversus est Samuel, ut abiret. ( S1, 15, 27) In qua profecto majorum decessione magis hypocritae amissionem temporalis honoris timent, quam aeternae haereditatis. Unde et quiescere etiam derelicti non possunt, sed ea quae agere per se non audent, impetrare aliis intervenientibus student. Bene ergo subjungitur: Ille autem apprehendit summitatem pallii ejus, quae scissa est. ( S1, 15, 27)
• Liber 6, Caput 2
  • Liquet, quam poenitudinem gerat, qui adhuc honorari desiderat. Nam si sui peccati hunc veraciter poeniteret, inhonorari potius quam honorari concupivisset. Admirari igitur libet projecti cordis duritiam. Ut vir Dei mandatum Conditoris exsequens, dicit: Projecit te Dominus, ne sis rex: ( S1, 15, 26) econtra vero qui abjectionis sententiam suscipit, per appetitum elationis, honores quaerit. Quid est ergo, quod dicit: Peccavi? ( S1, 15, 30) Confessionem quidem peccati non honor aut gloria, sed utilitas et contemptus sequi debet. Quid enim prodest confiteri flagitia, si confessionis vocem non sequitur afflictio poenitentiae? Tria quippe in unoquoque consideranda sunt veraciter poenitente, videlicet, conversio mentis, confessio oris, et vindicta peccati. Nam, qui corde non convertitur, quid prodest ei, si peccata confiteatur? Peccatum quod diligitur confitendo minime deletur. Nonnulli quidem sunt qui peccata confitendo aperiunt, sed non convertendo, nequaquam detestantur. Hi profecto confitendo nihil agunt, quia quod loquendo ejiciunt, amando introducunt. Unde et salubriter confiteri volentibus Scriptura insinuat, dicens: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. ( Rm, 10, 10) Quid est corde credere ad justitiam, nisi voluntatem dirigere ad fidem, per dilectionem operantem? Cum ergo quis cordis intentionem ad justitiam per amorem dirigit, per initium bonae voluntatis, fructum habet bonae conversionis. Hic certe jam ad salutem confitetur, quia plus loquendo de vulnere ejicit quam conversione compunxit. Tertia ergo species, id est vindicta, quasi medicina necessaria est; ut apostema reatus, quod conversione compungitur, confitendo purgetur, afflictionisque medicina sanetur. Ergo qui corde ad justitiam non credit, confessionem ad salutem nequaquam facit, quia velut malae arboris folia ostendit, cujus altas radices figit in corde. Signum ergo verae confessionis non est in oris confessione, sed in afflictione poenitentiae. Tunc namque bene conversum peccatorem cernimus, cum digna afflictionis austeritate delere nititur, quod loquendo confitetur. Unde Joannes Baptista male conversos Judaeos ad se confluentes increpans, ait: Genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere a ventura ira? Facite ergo dignos fructus poenitentiae. ( Mt, 3, 7) In fructu ergo, non in foliis aut ramis poenitentia cognoscenda est. Quasi arbor quippe bona voluntas est. Confessionis ergo verba quid sunt aliud, nisi folia? Non ergo nobis folia propter seipsa, sed propter fructum expetenda sunt; quia idcirco omnis confessio peccatorum recipitur, ut fructus poenitentiae subsequatur. Unde et Dominus arborem foliis decoram, fructu sterilem maledixit (voir: Mc, 11) ; quia confessionis ornatum non recipit sine fructu afflictionis. Saul ergo, qui confitetur et honorari vult, non affligi et humiliari, quid designat, nisi eos qui confessionem sterilem habent, et fructum non habent; qui decorem confessionis verbis humilibus praeferunt, sed verborum virorem, non humilitate poenitentiae, sequuntur?
• Liber 6, Caput 2
  • Sed quid antiquos attendimus, cum nunc tantam lapsorum regum multitudinem videamus? Catervatim namque nunc in flagitia corruunt, non solum subjecti debiles, sed etiam praelati et sacerdotes negligentes. Lubrica peccando agunt, qui ordine ministerii sacramentis coelestibus deputati sunt. Sed plerique illorum dum quodammodo ad cor redeunt, se errasse confitentur. Qui tamen sic volunt contra se peccata proferre, ut velint adhuc de officio sacri ordinis honorari; turpes in secreto se proferunt, sed foris praeter ordinis celsitudinem videri humiles erubescunt. Quid ergo isti nisi abjectos se vident, et tamen velle honorari audent? Saepe autem non a seipsis veniunt, sed inviti capiuntur; abjectionis suae mandata percipiunt, et tamen rogant, ut honorentur. Volunt quippe immunda agere, sed audent sacris altaribus inhaerere. Ecce quot Saules attendimus, quot reges lapsos a sanctae Ecclesiae culmine contemplamur. Quorum profecto singulis dicendum est: quia projecisti sermonem Domini, projecit te Dominus, ne sis rex: ( S1, 15, 26) ut ministerium coeleste non agant, quos terrena flagitia inquinare non cessant. Sed hoc profecto dicere possumus, lubricis tamen ministris suadere non possumus. Nam Saul et abjectum se audivit et regnavit; quia immundi sacerdotes se sacerdotali culmine dejectos per luxuriae inquinamenta cognoscunt; et tamen contra Dei voluntatem sacra mysteria tractare non desinunt. Sed rex contra Domini voluntatem regnans, non est rex, sed tyrannus fuit; quia sacerdos indignus, qui merito suae inquinationis abjicitur, cum ministrare praesumit, ad tantae gloriae culmen damnandus ascendit. Unde et tyrannos terrere volens coeli ille magnus senator: Qui manducat panem, ( 1Co, 11, 27) inquit, et bibit sanguinem Domini indigne, judicium sibi manducat, et bibit. ( 1Co, 11, 27) Plerumque autem instanti confessione agitur, ut confitentibus de cordis etiam conversione credatur. Aliquando reproborum falsam humilitatem electi praedicatores accipiunt, ut exemplo eorum alii ad salutem perducantur. Duo quippe in hypocritis agnoscunt, unum intus, alterum foris. Intus quidem purum malum, foris bonum simulatum. Utrumque detestantur, sed saepe praetextum boni in eis simulant; ut qui bonum foris cernunt malum interius nesciunt, boni quod aspiciunt exempla sequantur. Bene ergo subjunctum est: Reversus ergo Samuel secutus est Saul, et adoravit Saul Dominum. ( S1, 15, 31)
• Liber 6, Caput 2
  • Per malum quippe, quod interius latebat, audire meruit: Projecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 26) Sed ut praetextu boni ad ejusdem boni veritatem alios traheret, Samuel Saul sequi voluit, et eum adorare Dominum vidit. Quandoque etiam mala regum, et terrae magnorum toleranda sunt, ne exasperati ad pejora dilabantur. Deos quippe gentium filii Israel saepe coluerunt. Unde et de conversis a Samuele superius dictum est: Abstulerunt filii Israel de medio sui Baalim et Astaroth. ( S1, 7, 4) Et fortasse si abjectus rex secum ad adorandum Dominum revertentem prophetam non cerneret, daemonum simulacra adoraret. Et projicit ergo eum, et cum eo revertitur; quia in potentibus hujus saeculi sic est damnanda iniquitas, ut bonum quod habent exasperati non perdant. Saepe enim mali sunt in occulto, et bonum quod cernitur alii devotius imitantur. Mala certe potentum saeculi, magna eis mala sunt; sed bona quae proferunt, ad exemplum fidelium, magis quam bona aliorum prosunt. Bene ergo Samuel cum abjecto rege revertitur; quia electi praedicatores, saeculi potentes et pro iniquitate percutiunt, et pro exemplo bona agere quaedam sinunt. Unde et sequitur: Dixitque Samuel: Adducite Agag regem Amalech. Et oblatus est ei Agag pinguissimus tremens. ( S1, 15, 32)
• Liber 6, Caput 3
  • Quasi enim lugentem consolans, ait: Cur projecti persona plangitur, cum melior subrogatur? Unde et Saul non provisus, David autem provisus ostenditur. Quantus ergo, et qualis fuerit, citata consideratione pensetur, qui judicio et electione Dei omnipotentis decernitur. Quid est autem quod Deus providet, et propheta ad ungendum mittitur; nisi quia sanctae Ecclesiae spirituales mores describuntur, quae constituere nulla cernitur, nisi quae praeeligere et praeordinare Deum contemplatur? Veni, ( S1, 16, 1) inquit, mittam te ad Isai Bethlehemitem. Providi enim in filiis ejus regem. ( S1, 16, 1) Quasi dicat: A te nihil praesumas, sed illum, quem praevidi, ordinando subsequeris. Unde et paulo post subdit, dicens: Et unges quem monstravero tibi. ( S1, 16, 3) Quid est hoc, nisi quia prophetae esse debent, qui in culmine Ecclesiae alios volunt ordinare? Praevisum namque a Deo cognoscere possunt, si ad inveniendum personam eligendi pontificis sacras consulunt Scripturas. Quasi enim loquente Deo ostenditur, cum talis Pastor eligitur, qualis per sacrum eloquium commendatur. Ad litteram vero Samueli venire a Domino dicitur, ut a reprobi et abjecti regis compassione revocetur. Si vero luctu assiduo lapsi restitutionem poscebat, ei venire fuit, a tali intentione quiescere. Et cornu suum oleo implevit, quia pastoralem sublimitatem in ungendo rege laudis nitore temperavit. Cornu quippe aspero Saul impetiit, quia peccantem velut magno impetu prostravit, dicens: Quia projecisti sermonem Domini, projecit te Dominus, ne sis rex. ( S1, 15, 26) Quid est ergo, quod cornu impleri oleo praecipitur, nisi quia ungendi regis justitia commendatur? Quasi dicat: Rex, qui modo ungitur, non erit increpatione feriendus, sed mirae laudis favore praedicandus, non eget impeti, sed faveri. Ad Isai Bethlehemitem mittitur, ut rex, qui eligitur, permansurus esse doceretur. Per patriarcham quippe Jacob longe ante regni mansuri status ostensus est, quia dixit: Non deficiet sceptrum de Juda, et dux de femoribus ejus, donec veniat, qui mittendus est. ( Gn, 49, 10) In filiis ergo Isai rex praevisus asseritur, ut rex, qui ungi praecipitur, non ut Saul recessurus, sed durabilis doceatur. Quasi prophetam in abjecti angustia tabescentem excitet, dicens: Cur abjectus pro culpa plangitur, cum laudandus subrogetur?

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 14
  • Dixitque Saul ad Samuel: Peccavi, quia praevaricatus sum sermonem Domini, ( S1, 15, 24) et reliqua usquequo ait, et projecit te Dominus ne sis rex super Israel. ( S1, 15, 26) Corripit propheta regem pro inobedientia, quia mandatum explere non curavit,praedixitque ei regnum dimissurum, quia rectitudinem mandatorum Dei sequinoluit. Et merito ille de potestatis culmine abjicitur, qui rite regimen tenerenescit. Ipse enim regimen rite tenet, qui se superiori per humilitatem ad obediendumsubjicit, et inferiori per auctoritatem ad docendum anteponit.Si enim Saul Dei mandatis obediret, rite populo praeesset.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 15
  • Dixitque Saul ad Samuel: Peccavi, quia praevaricatus sum sermonem Domini, et verba tua, timens populum, et obediens voci eorum. Sed nunc porta, quaeso, peccatum meum, et revertere mecum, ut adorem DomiNum. Et ait Samuel ad Saul: Non revertar tecum, quia projecisti sermonem Domini; et projecit te Dominus ne sis rex super Israel ( S1, 15, 24, S1, 15, 25 et S1, 15, 26). Corripit propheta regem pro inobedientia qua Domini mandatum explere non curavit, praedicitque eum regnum amissurum, quia certitudinem mandatorum Dei sequi noluit. Et merito ille de potestatis culmine abjicitur, qui rite regnum tenere nescit. Ipse enim regimen rite tenet, qui se superiori per humilitatem ad obediendum subjicit, et inferiori per auctoritatem ad docendum anteponit. Si enim Saul Dei mandatis obediret, rite populo praeesset.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 1, Caput 1
  • Conversus est autem Samuel ut abiret: Saul autem apprehendit summitatem pallii ejus, quae et scissa est. Et ait ad eum Samuel: scidit Dominus regnum Israel a te hodie, et tradidit illud proximo tuo meliori te. ( S1, 15, 27 et S1, 15, 28) Compellimur juxta Septuaginta interpretum translationem, hanc ponere sententiam, quia multo amplius habet illic: ita enim illic scriptum est: Non revertar tecum, quia sprevisti verbum Domini: et spernet te Dominus, ne sis rex super Israel. Et convertit Samuel faciem suam ut abiret: et tenuit Saul pinnam diploidis ejus, et dirupit eam. Et dixit ad eum Samuel. Dirumpet Dominus regnum ab Israel de manu tua hodie, et dabit proximo tuo bono super te. Et dividetur Israel in duo: et non convertetur, neque poenitebit eum, quoniam non est sicut homo, ut poeniteat eum. Ipse minatur, et non permanet. ( S1, 15, 27, S1, 15, 28 et S1, 15, 28) Iste, cui dicitur: spernet te Dominus ne sis rex super Israel ( S1, 15, 26); et dirumpet Dominus regnum ab Israel de manu tua hodie, quadraginta regnavit annos super Israel, tanto scilicet spatio temporis, quanto et ipse David. Et audivit hoc primo tempore regni sui, ut intelligamus ideo dictum, quia nullus de stirpe ejus fuerat regnaturus. Et respiciamus ad stirpem David, unde exortus est secundum carnem mediator Dei et hominum homo Christus Jesus. Non autem habet Scriptura quod in plerisque latinis codicibus legitur: dirumpet Dominus regnum Israel de manu tua ( S1, 28, 17), sed sicut a nobis positum est inventum in Graecis: Disrumpet Dominus regnum Israel de manu tua ( S1, 28, 17). Ut hoc intelligatur de manu tua, quod est ab Israel. Populi ergo Israel personam figurate gerebat homo iste, qui populus regnum fuerat amissurus, Christo Jesu Domino nostro per Novum Testamentum, non carnaliter, sed spiritualiter regnaturo. De quo cum dicitur dabit illud proximo tuo ( S1, 28, 17), ad carnis cognationem refertur. Ex Israel enim Christus secundum carnem, unde et Saul. Quod vero additum est bono super te, potest quidem intelligi meliori te ( S1, 15, 28), nam et quidam sic interpretati sunt, sed melius sic accipitur bono super te, ut quia ille bonus est; ideo sit super te, juxta illud propheticum: Donec ponam inimicos tuos omnes sub pedibus tuis ( Ps, 109, 1). In quibus est Israel, cui suo persecutori regnum abstulit Christus, quamvis fuerit illic et Israel, in quo dolus non erat ( Jn, 1, 47), quoddam quasi frumentum illarum palearum. Nam utique inde erant apostoli, inde tot martyres, quorum prior Stephanus, inde tot Ecclesiae, quas Apostolus (voir: Ga, 1, 24) commemorat, in conversione ejus magnificantes Deum.