Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Proemium 1, Caput 1
  • Post Moysi et Jesu Nave libros, et Judicum, octavus sive nonus in canone sanctarum Scripturarum primus liber Regum ostenditur. Qui profecto liber, sicut et pleraque volumina sacri eloquii, quod a sanctae Ecclesiae doctoribus nondum sit expositus, nonnulli simpliciores hunc non esse mysticum arbitrantur, et eo sublimiora per spiritum nulla dicere, quo planiora per litteram videtur enarrare. Sed si ea, quae in aliis explanationum libris doctores sancti locuti sunt legerent, hujus quoque historiae quam sit immensa profunditas invenirent. Nam plerumque in illorum expositionibus quod hic planum per litteram dicitur valde esse arduum per spiritalem intelligentiam declaratur, et aperte insinuant quia longe sublimius de sacra historia intelligunt quam in ejus superficie foris legunt. Planum namque est quod Elcana vir Ephrataeus uxores duas habuisse describitur (voir: S1, 1, 2) ; quod Heli sacerdos, dum a censura correptionis filiorum affectione dissolvitur, de sella cadit, et fracta cervice interit (voir: S1, 4, 18) ; quod rex Saul obedire Deo in Amalecitarum demolitione noluit (voir: S1, 15, 9) , sed non multo post et vitam et regnum amisit (voir: S1, 31, 5) . Sed haec nimirum plana, sicut placet simplicioribus, doctores sancti, ut digna sublimitate perciperent, eorum intellectum non in simplicitate quaesierunt litterae, sed in volatu allegoriae. Hinc est enim quod cum sanctus Augustinus (voir: AVG, civ, 17, 4) duas Elcanae uxores per historiam legeret, in planitie lectionis spiritalem altitudinem intuens, Synagogae typum una, altera vero quia figuram sanctae Ecclesiae haberet, exposuit. Sanctus quoque Hieronymus (voir: HIER, adv, Pelag, 1, 8 et HIER, adv, Iovin, 1, 10) Heli sacerdotis et Saul mortem, non ad hoc solum in sacra historia positam, ut inobedientes praepositos eorum terreret poena, sed etiam ut, dum veterum et transgressorum rectorum repulsio legitur, antiquae legis et sacerdotii interitus designetur. Sacra igitur Regum historia non idcirco spiritalibus sacramentis vacua credenda est, quia a venerabilibus patribus seriatim non est exposita, sed eo altior et profundior, quo, velut immensi vastitas fluminis, ex parte quavis exigua hauriri exponendo potuit, et repletis eorum vasculis, suae plenitudinis impetu quotidie implendis aliis decurrit. Dum ergo quaedam hujus sacrae historiae ad robur suorum operum tollerent, plenitudinem vero illius in suae sublimitatis secreto indiscussam praeterirent, quid aliud agere visi sunt, quam de immenso amne aliquid capere, quod sitientibus fidelium mentibus propinarent?
• Liber 6, Caput 2
  • Rex Saul, qui principia bona habuit, sed in bonis quae coeperat nequaquam perseveravit, per sacrae Historiae textum ostenditur, ut in eo imitanda et cavenda videamus. Sic nimirum et male cultas segetes carpimus, quae ad messionem spinis admixtae consurgunt. Bene quidem eas legere novit, qui sic curat spicas carpere, ut spinas studeat evitare. Sic dum horti cura negligitur, cum olere quod reficit nascitur vicia quae pungit. Quasi enim male cultos agros ingredi caute discipulis praecipiebat Dominus, cum dicebat: Super cathedram Moysi sederunt principes et Pharisaei. Quaecunque dixerint vobis, facite; quae autem faciunt, facere nolite. ( Mt, 23, et ) Quasi dicat: Quia mista sunt acta, et verba reproborum, sic utendi sunt, ut in eis sumatur quod vivificat, vitetur quod necat. Hinc iterum praenuntians, dicit: Venient ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. ( Mt, 7, 15) Hucusque ergo regem Saul strenue regni curam gerentem, libenter attendimus, contemptorem jam Dominicae jussionis, in quo vitari et abjici debeat subtiliter videamus. Nam sequitur: Apprehendit Agag regem Amalech vivum, omne autem vulgus interfecit in ore gladii. Et pepercit Saul et populus Agag, et optimis gregibus ovium, et armentorum; et vestibus, et arietibus, et universis, quae pulchra erant, nec voluerunt disperdere ea. Quidquid vero vile fuit et reprobum, hoc demoliti sunt. ( S1, 15, 8 et S1, 15, 9)
• Liber 6, Caput 2
  • Sed quia casus victorum asseritur, dicitur: Nec voluerunt disperdere ea. ( S1, 15, 9) Quasi dicat: Potuissent disperdere, si voluissent. Nam nil facilius, quam libido vincitur, si omnis immunda cogitatio devitetur. Tanto igitur facilius disperdi potest, quanto unusquisque cogitare alia quam carnis oblectamenta potest. Quia enim duas simul res imaginari non possumus, dum quidquid est, aliud cogitamus, cogitare immunda non possumus. Celer ergo et facilis victoria libidinis, est circumspectio cogitationis: si quoties carnalia obviant, ad aliquid omnium recurramus, quod libidinis non sit blandimentum. Hoc quidem facile stantibus, non lapsis facile dixerim: quia qui perpetratione peccati immundi spiritus servus efficitur, nec carnis cogitationes libere potest vitare, nec ad alias cito recurrere. De victoribus ergo dicitur: Noluerunt ea disperdere, qui potuerunt, quia ante casum a liberis facile peccata vitantur; sed si nolunt vitare, cum possunt, postea non possunt, si volunt, quia perfecte velle non possunt. Quibus utique per se Veritas dicit: Si vos filius liberaverit, vere liberi eritis. ( Jn, 8, 36) Quasi dicat: Quia sponte liberi esse desiistis, potestatem adipiscendae libertatis in vobis jam non habetis. Quid vero est, quod dicitur: Quidquid vero fuit vile et reprobum, hoc demoliti sunt, ( S1, 15, 9) nisi quia nonnulli majorum delectationum usu, minores fastidiunt? Reprobum quidem et vile eis est, quod electione eorum quae magis placent, vilipendunt. Quia enim delicatiora peccata expetunt, quaedam reprobant; et quia pretiosiora peccata approbant, vilia minora putant. Bene ergo dicitur: Quidquid vile fuit et reprobum, hoc demoliti sunt. ( S1, 15, 9) Quia delicatiora peccata eligunt, et quae minus placent, quasi inepta reprobant et velut vilia contemnunt.