Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Proemium 1, Caput 1
  • Post Moysi et Jesu Nave libros, et Judicum, octavus sive nonus in canone sanctarum Scripturarum primus liber Regum ostenditur. Qui profecto liber, sicut et pleraque volumina sacri eloquii, quod a sanctae Ecclesiae doctoribus nondum sit expositus, nonnulli simpliciores hunc non esse mysticum arbitrantur, et eo sublimiora per spiritum nulla dicere, quo planiora per litteram videtur enarrare. Sed si ea, quae in aliis explanationum libris doctores sancti locuti sunt legerent, hujus quoque historiae quam sit immensa profunditas invenirent. Nam plerumque in illorum expositionibus quod hic planum per litteram dicitur valde esse arduum per spiritalem intelligentiam declaratur, et aperte insinuant quia longe sublimius de sacra historia intelligunt quam in ejus superficie foris legunt. Planum namque est quod Elcana vir Ephrataeus uxores duas habuisse describitur (voir: S1, 1, 2) ; quod Heli sacerdos, dum a censura correptionis filiorum affectione dissolvitur, de sella cadit, et fracta cervice interit (voir: S1, 4, 18) ; quod rex Saul obedire Deo in Amalecitarum demolitione noluit (voir: S1, 15, 9) , sed non multo post et vitam et regnum amisit (voir: S1, 31, 5) . Sed haec nimirum plana, sicut placet simplicioribus, doctores sancti, ut digna sublimitate perciperent, eorum intellectum non in simplicitate quaesierunt litterae, sed in volatu allegoriae. Hinc est enim quod cum sanctus Augustinus (voir: AVG, civ, 17, 4) duas Elcanae uxores per historiam legeret, in planitie lectionis spiritalem altitudinem intuens, Synagogae typum una, altera vero quia figuram sanctae Ecclesiae haberet, exposuit. Sanctus quoque Hieronymus (voir: HIER, adv, Pelag, 1, 8 et HIER, adv, Iovin, 1, 10) Heli sacerdotis et Saul mortem, non ad hoc solum in sacra historia positam, ut inobedientes praepositos eorum terreret poena, sed etiam ut, dum veterum et transgressorum rectorum repulsio legitur, antiquae legis et sacerdotii interitus designetur. Sacra igitur Regum historia non idcirco spiritalibus sacramentis vacua credenda est, quia a venerabilibus patribus seriatim non est exposita, sed eo altior et profundior, quo, velut immensi vastitas fluminis, ex parte quavis exigua hauriri exponendo potuit, et repletis eorum vasculis, suae plenitudinis impetu quotidie implendis aliis decurrit. Dum ergo quaedam hujus sacrae historiae ad robur suorum operum tollerent, plenitudinem vero illius in suae sublimitatis secreto indiscussam praeterirent, quid aliud agere visi sunt, quam de immenso amne aliquid capere, quod sitientibus fidelium mentibus propinarent?
• Liber 3, Caput 2
  • Hoc namque vir fugiens nuntiavit, quod experientia didicit. Quid est igitur quod fugisse Israelem asserit, nisi quia constanter affirmat quod, dum Judaicus populus Legis sensum carnaliter retinet, spiritalibus sanctae Ecclesiae doctoribus resistere disputando non potest? Et quid est quod magnam ruinam factam fuisse in populo praedicat, nisi quia omnes qui de Judaico populo verbum fidei repulerunt aeterna morte periisse confirmat? Et quid est quod duo Heli filii mortui referuntur, nisi quia uterque ordo veteris sacerdotii defecisse asseritur? Et quid est quod arcam Dei captam fuisse dicit, nisi quia cognitionem divinorum sacramentorum a Judaeis ablatam, atque a Gentibus fideliter apprehensam asserit? quia a Gentibus jam, Dei gratia vocante, fidelibus divina mysteria cognoscuntur. Sequitur: Cumque ille nominasset arcam Dei, cecidit Heli de sella retrorsum juxta ostium, et fractis cervicibus, mortuus est ( S1, 4, 18).
• Liber 3, Caput 2
  • Potest quoque per ostium sacrae Scripturae littera designari. Nam velut per ostium ad aeterni templi atria ducimur, dum per sacri eloquii litteram ad allegoricam et spiritualem intelligentiam sublevamur. Intus quoque rex cernitur: quia promissus Redemptor humani generis in spirituali sacrae Scripturae intelligentia invenitur. Heli ergo juxta ostium mortuus cecidit: quia profecto Synagogae magisterium idcirco interiit, quia per spiritalem Scripturam eum qui in spiritu promissus fuerat Redemptorem humani generis, non spiritaliter, sed carnaliter, quaesivit. Juxta ostium namque mortuus est: quia de eo interiit, quod spiritalem Redemptoris promissionem, non secundum intelligentiam spiritalem, sed secundum simplicem locutionem historiae intellexit. Et quia per doctrinae suae studium multo tempore, Judaeae, non amore bona operanti, sed timore a malo declinanti, praefuit, sequitur: Senex enim erat, et grandaevus: et ipse judicavit Israel quadraginta annis ( S1, 4, 18).

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 4
  • Currens autem vir de Benjamin, ait ad Heli: Fugit Israel coram Philisthiim, et ruina magna facta est in populo. Insuper et duo filii tui mortui sunt, Ophni et Phinees; et arca Dei capta est. Cumque ille nominasset arcam Dei, cecidit de sella retrorsum juxta ostium, et, fractis cervicibus, mortuus est. ( S1, 4, 12, S1, 4, 17 et S1, 4, 18) Sicut superius mors filiorum finem significat sacerdotii Judaeorum, ita in hocloco mors patris designat pontificatum Judaeorum irreparabiliter prostratum, sedemquehabere vacuam, et gloriam sacerdotii regnique exstinctam, sicut superius paulo pleniusexemplo inculcavimus. Et hoc est de sella retrorsum cecidisse et mortuum esse. Denique post exstinctum sacerdotium ac sedem vastatam pontificatus Judaeorum,carnalis etiam Synagoga, carnaliter illi adhaerens, mox interiit. De cujus significatione subjungitur:

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 1, Caput 1
  • Igitur postquam haec in figura mutationis Veteris Testamenti a Propheta illo praenuntiata sunt ad Heli: offendente Israel Dominum, instruxerunt aciem Philistaei contra eos, ( S1, 4, 2) etc. Tollunt autem Israelitae arcam ad (tuitionem) stationem suam: capta est ab hostibus arca, ipsique non solum victi sunt et in fugam versi, imo etiam magna strages facta est occisorum. (Nonnihil) Nonnulla tamen futurorum significat res gesta haec. In (prophetice) prophetia enim arca illa ab alienigenis capta indicabat testamentum Dei transiturum ad gentes. Quando enim nuntiatum est Heli sacerdoti captam fuisse arcam Domini, cecidit de sella, et mortuus est (voir: S1, 4, 16, S1, 4, 17 et S1, 4, 18) . Transeunte arca Domini ad gentes, periit, atque interiit sacerdotium Judaeorum. (voir: S1, 5) Duo quoque filii corruerunt, unius uxor viduata: et (voir: S1, 5, 11) mox in partu mortua est (voir: S1, 5, 20) , propter eamdem perturbationem. Quod evidenti signo praefiguratum est, post exstinctum sacerdotium Judaeorum, carnalem interesse Synagogam illi carnaliter adhaerentem, prostratoque Heli de sella, pontifices Judaeorum sedem habuere vacuam, et gloriam sacerdotii, regnique exstinctam.