Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 6, Caput 2
  • Sed in hoc loco notandum est quia, dum rex superbus arguitur, electionis ejus tempora memorantur, ut tumor cordis sentiatur, non adfuisse eligendo, sed ex culmine crevisse praelato. A Domino quidem bonus electus est, sed dum crevit ex culmine, decrevit elatione. Dicit ergo: Cum esses parvulus in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es; modo versus ad praedam, fecisti malum in oculis Domini. Quasi dicat: Per veritatem humilitatis regnum promeruisti, sed nunc praetextu humilis, veritate tumidus regnum perdis. Quid enim sunt oculi cordis, nisi aspectus rationis? Nam qui integros visus rationis habet, perfecte illuminatus est. In oculis ergo suis est humilis, qui se perfecte respicit, et humilem perfecta visione cognoscit. His ergo verbis lapsi regis non solum praeterita humilitas, sed etiam rationis acuitas commendatur: quia videlicet tantus erat ratione, ut se perfecte cognosceret; et tantus virtute, ut se subtiliter intuens, vere humilem videret. Quia igitur cum arguitur, ejus praeterita memorantur, quid aliud, quam his, quae habebat, carere describitur? Nam superbire nequeunt, nisi qui prius oculos cordis perdunt. De libidinosis vero valde clarius constat: quia in fornicationis baratro se nunquam obruerent, si a luce intimae gloriae non ante caligarent. Qui quia alta pudicitiae praecepta contemnunt, etiam tumoris arguuntur. Qui ergo deponere praepositum regem venerat, dicit: Cum esses parvulus in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es; nunc fecisti malum in oculis Domini. ( S1, 15, 27 et S1, 15, 19) Quasi dicat: Superbus modo, et caecus juste deponeris, qui prius videns et humilis regnum sortiri meruisti. Nam et superbi Pharisaei ab ipsa veritate caeci nominantur, quae ad discipulos ait: Sinite eos; caeci sunt, et duces caecorum. ( Mt, 15, 14) Quae utique caecitas specialiter libidinosis ascribitur, quia nulla sunt vitia quae spissiores tenebras menti ingerant quam libido. At nunc plerosque videas stetisse clericos, sacerdotes corruisse. Quibus certe per Samuelis imperium dicitur: Cum esses parvulus in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es. ( S1, 15, 17) Quasi dicat: Cum in minori ordine illuminato corde pudicitiae praecepta servaveris: nunc, amissis oculis, in fornicationis baratrum corruisti. Ad praedam versus es, quia divina praecepta violenta praesumptione rupisti. Quia enim prohibente, et quasi minis armato et obstante Deo, ad violandum sacrarium castitatis irrumpunt: quasi per rapinam praedae, Amalech electa ad Domini terram ducunt. Et quia quantum possunt, lubrici praedicatoribus absconduntur, in conspectu Domini malum Saul fecisse reprehenditur. Quasi enim minans et terrens praedicator in carnis voluptate lapso dicat: Crimen immunditiae hominibus quidem absconditur, sed videnti omnia non celatur. Haec quidem et his similia cum impoenitentes audiunt, terreri nequaquam possunt. Unde etsi jam ratiocinatione capti sunt, velut angues per lubricum dilabi a tenentis se manibus satagunt. Caudam proferunt, caput abscondunt: quia videntur jam extrema operum, sed earumdem tegitur qualitas actionum. Unde et sequitur: Et ait Saul ad Samuelem: Imo audivi vocem Domini, et ambulavi per viam qua misit me Dominus, et adduxi Agag regem Amalech, et Amalech interfeci. ( S1, 15, 20)
• Liber 6, Caput 2
  • Quando armatorum violentia alicujus aliquid proprium tollitur, praeda nominatur. Vitia autem carnis et animae, quia diabolo suggerente propagantur, ejus velut proprium sunt. Quisquis ergo in se nuper remissus, nunc autem violentus vitia destruit, praedam facit; quia quae aliena sunt, potenter rapit. Et notandum, quia caedere et praeda dicitur, ut alia mortua relicta, alia viva delata esse doceatur. Caeduntur quidem oblectamenta libidinis, quando virtute supernae intentionis depelluntur a corde, et contritione spiritus reciduntur a corpore. Sed viva ad immolandum deducuntur; quia etsi conversione peccatoris, carnis aut mentis delectamentum deseritur, poena praeteritae delectationis penitus non deletur. Caedantur ergo vitia, primitiae vivae ad immolandum nullatenus serventur: ut qui vim peccati in contemptum oblectationum potenter perimit, vivere sibi ad immolandum timeat poenam delectationis. Primitiae ergo caesorum quid sunt, nisi delectationes peccaminum? Has quidem offerre dicitur, qui coram Deo sacerdotibus confitetur. Et oblata immolantur, quando eorum poena poenitendo destruitur. Quasi enim in primitiis caesa offeruntur, et per posteriora vivunt: quando aliquis peccata confitetur, et immolare, hoc est coram Deo mactare, poenitendo non nititur. Dum ergo caesorum primitiae reservari ad immolandum dicuntur, quorumdam error confunditur, qui peccata deserunt, nec tamen plangunt. Quia ergo non solum confitenda sunt peccata, sed etiam poenitentiae austeritate delenda, dum boni doctoris Saul typum simulat, subjectos suos caesorum primitias immolandas tulisse asseverat. Quia etiam ratione scripturarum modus poenitentiae decernendus est, in Galgalis primitiae immolandae deducuntur. Boves autem non solum, sed et oves ad immolandum servantur: ut qui circa salutem suam solliciti sunt, sic delere poenitendo magna studeant, ut minora plangere non omittant. De superbis autem manifestum est: quia, cum semper magni videri appetant, notari peccatores erubescunt. Deprehensi etiam resistunt, et in his etiam justi apparere cupiunt, quae agunt. Quid est ergo, quod ait: Imo audivi vocem Domini? ( S1, 15, 20) Samuel autem dicit: Sine me, et indicabo tibi, quid locutus sit mihi Dominus nocte. ( S1, 15, 16) Et post pauca: Quare versus ad praedam es, et fecisti malum coram oculis Domini? ( S1, 15, 19) Patet ergo, quam mirabiliter tumeat, qui tunc se justificare appetit, quando Dominum se reprehendere de peccato recognoscit.
• Liber 6, Caput 2
  • Si vero idcirco sic respondisse creditur, quia verba prophetae, non Domini esse crediderit, sed prophetae, videmus adhuc imitatores Saul, qui dum in propria eruditione confidunt, majorum jussa quae audiunt, et per tumorem despiciunt, et meliorare permutando credunt. Quid est ergo, quod dicit: Imo audivi vocem Domini, et adduxi Agag regem Amalech? ( S1, 15, 20) Sed tale est, ac si dicat: Et quod praeceptum fuit, implere studui, et quod minus erat supplevi. Agendum fuit, ut Amalech percuteretur: sed quia, Deo auxiliante, vincitur, supplendum erat, ut quae in ejus immolarentur sacrificio servarentur. Quod aperte in superbis apparet: quia cum apertam culpa celare non possunt, permutare aut minuere conantur. Quasi dicat: Et si judicas apertas culpas operis, attendenda est occulta simplicitas intentionis. Culpa quidem esset de Amalech aliquid afferre, nisi allata Deo deberent immolari. Hoc quidem saepe in monasteriis accidit, cum quisque nimis religiosus subditus spiritualium praelatorum imperiis adjicere praesumit; cum regularem communem vitam despicit, et propriae sequitur arbitrium voluntatis. Dum enim meliorare vitam eligendo quam obediendo nititur, quid aliud quam apertam inobedientiam intentione virtutis colorare monstratur? Quem profecto locum non solum subditi, sed etiam praelati intueri subtiliter debent. Subjecti quidem notare subtiliter debent: quia ex eo Saul Deo displicuit, quod Deo immolare praeter prophetae praeceptum tentavit. Subtiliter notent praelati, quia demoliendi Amalech propheta regi praeceptum dedit. Sic enim debet doctor laudare communia, ut singulorum propria non contemnat. Illa quidem communis vita laudatur, quae charitate conjungitur, vitiis mediantibus non fuscatur. Apostoli quidem sententia est: Quia unusquisque proprium domum habet a Deo, unus quidem sic, alius vero sic. ( 1Co, 7, 7) Quorum ergo cibi et mensa communes sunt, debent attendere non solum commune bonum refectionis, sed proprietatem passionis: ut pariter comedant, sed contra fornicationis stimulos certare per abstinentiam pariter non contendant. Ejus vero caro amplius domanda est, cui carnis stimulus magis infestus est. Jam ergo non excitare communis est vita, ubi communitas refectionis attenditur, sed contra singularem pugnam pugnare singulariter perhibetur. Nec doctor bene praecipit, si non praecipit, unde Amalech percutitur, sed unde vivit. Praecipiat ergo doctor, sed ut fornicationis spiritus superetur. Non obedire subjecti refugiant, sed ubi superbiae crimen incurritur, non unde baratrum mortis devitatur. Inobedientes autem dum tumenti corde majorum jussa non faciunt, cum meliorare quod eis injungitur conantur, sua opera Deo offerre dum cupiunt, semetipsos tollunt. Nam per alias virtutes nostra ei impendimus, per obedientiam nosmetipsos exhibemus. Samuel ergo subjungens, ait: Nunquid vult Deus holocausta et victimas, et non potius ut obediatur voci Domini? ( S1, 15, 22)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 14
  • Ait autem Samuel ad Saul: Sine me, et indicabo tibi quae locutus sit Dominus ad me nocte. Dixitque ei: Loquere. Et ait Samuel: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? ( S1, 15, 16 et S1, 15, 16) Quid per increpationem hanc, nisi superbia elati regis objicitur? Quodadcorrectionem suam poterit quisque qui praelatus est convertere. Parvulum se Saul in suis prius oculis viderat, sed fultus temporali potentia, jamse parvulum non videbat. Caeterorum namque comparationi se praeferens, quia plus cunctis poterat, magnum seprae omnibus aestimabat. Miro autem modo, cum apud se parvulus, apud Dominum magnus: cum vero apud semagnus apparuit, apud Deum parvulus fuit. Plerumque ergo dum ex subjectorum affluentia animus inflatur, in luxum superbiaeipso potentiae fastigio lenocinante corrumpitur. Quod Sauli contigisse dicitur, cui et dicitur: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? ( S1, 15, 17) Acsi diceretur: Cum tu te parvulum conspiceres, ego te prae caeteris magnumfeci. Quiavero tu te magnum conspicis, a me parvulus aestimaris. Unde cum a Samuele increparetur, quare vocem Domini non audierit, ex ipso tastusuperbiae respondit, dicens: Imo audivi vocem Domini, et ambulavi in via per quam misit me Dominus. ( S1, 15, 20) Malum enim supra malum adjecit, quia culpam suam non solum agnoscere dignatusest, sed etiam superbiendo defendere studuit, ac per hoc defendendo accumulavit. Denique in hoc quod subjungit: