Liber Tertius Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 7
  • Fecit et hydrias et fuscinulas et phialas et mortariola de auro purissimo. ( R3, 7, 50) Hydriae enim praecordia sanctorum signant, aqua sapientiae et vinocompunctionis repleta; fuscinulae quoque quibus carnes praeparantur, iidempraedicatores, quorum verba sunt ut stimuli, et velut clavi in altum defixi: qui suisauditoribus cibum spiritalis intelligentiae administrant, praefigurantur: quorumvidelicet officium est corpus et sanguinem Domini credentibus distribuere, infidelibusabnegare, de quibus in sequentibus dicetur. Phialae namque apostoli et doctores pleni vitalibus aquis. Mortariola quippe sanctorum poenitentium labor passioque tolerantiae,quibusmortificantur membra eorum super terram. Thuribula autem figurantur virtutes operum, vel scilicet orationes sanctorum,quibus odor suavitatis ascendit ad Deum, ex conscientia pura et fide non ficta.
• Liber 3, Caput 7
  • Et candelabra aurea quinque ad dexteram et quinque ad sinistram contra oraculum ex auro puro et quasi lilii flores, et lucernas desuper aureas. ( R3, 7, 49) Sicut enim mensae in typo sanctae Scripturae recte ponuntur, quia etesurientibus justitiam panem verbi Dei ministrant, et vasa fuerunt ministeriicoelestis, id est justorum nobis actus in exemplum proponunt: ita etiam aptissime percandelabra eadem divina eloquia figurantur, videlicet quia lucem sapientiae errantibusproferunt. Hinc etenimPsalmista: Lucerna, inquit, pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen semitis meis. ( Ps, 118, 105) [mauvais référencement: Ps, 118] Hinc etiam Salomon ait: Quia mandatum lucerna est, et lex lux. ( Pr, 16) Quare autem quinque a dextris, et quinque a sinistris sint posita candelabra,ex his quae de mensis tractavimus facillime patet. Cum vero dixisset, quinque a dextris et quinque a sinistris, ( R3, 7, 49) convenienter addidit, contra oraculum. ( R3, 7, 49) Oraculum namque ubi erat arca, ut saepe dictum est, aditum designat patriaecoelestis, ubi Christus in dextera Dei sedens, paternorum utique consciusarcanorum. Et candelabra templi aurea, contra oraculum sunt posita, quia divina eloquiasemper ad habitationem supernae civitatis aspectant, ut hujus agnitionem ac desideriumnostris cordibus infundant: et eosqui originem carnis aeternam habent, ad appetendampromerendamque in coelestibus sedem perpetuae mansionis accendant. Si autem quaeris quid inter candelabra et lucernas eorum typice distet? possumusrecte intelligere lucernas esse viros sanctos, qui oleo Spiritus sancti infusi, etipsi igne dilectionis ardent in corde, et proximis lucem scientiae praeferunt inlingua. Candelabra autem quae has lucernas in sublime tollunt ut longe lateque videripossint in Ecclesia Scripturam esse sacram, quae sanctorum nobis virtutes et doctrinamsua lectione demonstrant. Cui videlicet interpretationi annuit sermo Domini, quo dicitur de Joanne: Ille erat lucerna ardens et lucens. ( Jn, 5, 35) [mauvais référencement: Jn, 5] Possumusetiam ita aptissime dicere, quia lucernae divina sunt eloquia, juxtaillud Psalmistae, quod et supra posuimus: Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen semitis meis. ( Ps, 118, 105) [mauvais référencement: Ps, 118] Candelabra autem harum lucernarum sancti sunt omnes, qui sua et corda etcorpora ferendis Domini mandatis, humili semper intentione supponunt. Quisquis enim in nullo propriam sequi curat voluntatem, verum in omnibus quaeScriptura sancta dicat attendit, ejusque se subjicere mandatis, ejus satagitauscultare promissis quasi candelabrum domus Dei aureum aureas ejus gestat lucernas:quia casta corporis sui membra, castas mentis cogitationes, ad facienda quae Deusjubet supponere contendit, et hoc tam fixa intentione quam candelabrum. Necesse est enim firmiterad superna erectum impositas sibi lucernas, non solumabsque ruina, sed etiam absque ulla status sui motione servare. Quod vero cum dixisset et candelabra aurea quinque ad dexteram, et quinque ad sinistram oraculum ex auro puro, ( R3, 7, 49) addidit et quasi lilii flores et lucernas desuper aureas, ( R3, 7, 49) videtur juxta litteram, quia suprema pars candelabrorum, in modum sit liliirepandi deformata, quomodo in candelabro tabernaculi factum esse legimus, cujus eststipes medius, et calami ex ipso procedentes, cum scyphis et sperulis lilia scribunturhabuisse perplurima. Flores autem lilii, ut saepe dictum est, amoenitatem semper virentis terraeviventium designant: de qua dicit beatus Petrus regeneratos nos a Domino in spemvivam, in haereditatem incorruptibilem,et incontaminatam, et immarcescibilem,conservatam in coelis (voir: 1P, 1) . Et bene lilii flores aurei in candelabro sunt facti domus Domini, quia Scripturadivina spretis temporalibus gaudiis, ad appetenda nos bona patriae coelestis provocareconsuevit. Et quomodo erectum in altitudine candelabrum lilii flores et lucernas habet aureasin capite, ita electi omnes qui in eadem Scriptura sacra continentur, erecto adsuperna sensu, coelestia bona a Domino quaesisse et percepisse probantur. Et cardines ostiorum domus templi interioris Sancti sanctorum, et ostiorum domus templi ex auro erant. ( R3, 7, 50) Ostia enim domus interioris, Sancti sanctorum, angelica sunt ministeria, quaenobis de corpore egressis introitum vitae coelestis reserant. Et ostia domus templi doctores suntsancti ac sacerdotes, qui instruendo,baptizando, Domini corporis et sanguinis mysteria communicando, prima nobis Ecclesiaepraesentis limina pandunt. Quid cardines utrorumque ostiorum nisi sensus et corda sunt eorumdem angelorumsive hominum sanctorum, quibus immutabiliter contemplationi ac dilectioni suiConditoris adhaerent, ut eo ministerium divinitus sibi delegatum recte compleant, quoa voluntate illius cui ministrant, nunquam oculos avertunt: aperiuntur enim etclauduntur ostia tempore congruo, sed nullo suum cardinem tempore deserunt: quia etangeli et omnes sancti, sive in hac vita fidei, seu in illa spei fideles atque electossuscipiant, semper animum in radice internae dilectionisfixum tenent. Unde bene iidem cardines ex auro esse facti perhibentur, propter videlicet velmeritum propriae claritatis, vel illius quam habent in Deum charitatis.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 7
  • Et cardines ostiorum domus templi interioris sancti sanctorum, et ostiorum domus templi ex auro erant, ( R3, 7, 50) etc. Si ostia domus interioris sancti sanctorum angelica sunt ministeria, quae nobis de corpore egressis introitum vitae coelestis reserant, et ostia domus templi doctores sunt sancti ac sacerdotes, qui instruendo, baptizando, Domini corporis et sanguinis mysteria communicando, primi nobis Ecclesiae praesentis limina pandunt, quid cardines utrorumque ostiorum, nisi sensus et corda sunt eorumdem angelorum sive hominum sanctorum, quibus immobiliter contemplationi ac dilectioni sui Conditoris adhaerent, ut eo ministerium divinitus sibi delegatum recte compleant, quo a voluntate illius cui ministrant nunquam oculos avertunt? Aperiuntur enim et clauduntur ostia tempore congruo, sed nullo suum cardinem tempore deserunt, quia et angeli et homines sancti sive in hanc vitam fide, seu in illam spe fideles atque electos suscipiant, semper animum in radice internae dilectionis fixum tenent. Unde bene ibidem iidem cardines ex auro esse facti perhibentur, propter videlicet vel meritum propriae claritatis, vel illius, quam habent in eum, charitatis.

Auctor incertus

• Liber 3, Caput 27
  • Et candelabra aurea quinque ad dexteram, et quinque ad sinistram contra oraculum ex auro purissimo, et quasi lilii flores, et lucernas desuper aureas ( R3, 7, 49). Sicut enim mensae in typo sanctae Scripturae recte ponuntur, quia etjustitiam esurientibus panem verbi ministrant, et vasa ferunt ministeriicoelestis, id est justorum nobis actus in exemplum ponunt, ita et aptissime percandelabra eadem divina eloquia figurantur, videlicet quia lucem sapientiaeerrantibus proferunt: hinc etenim psalmista, Lucerna , inquit, pedibus meis ( Ps, 118, 105), etc.; hinc etiam Salomon ait, Quia mandatum lucerna est, et lex, lux ( Pv, 6, 23). Quare autem quinque a dextris, et quinque a sinistris, convenienter addidit contra oraculum ( R3, 7, 49). Oraculum namque ubi erat arca, ut saepe dictum est, aperte designat patriamcoelestem, ubi Christus est in dextra Dei sedens, paternorum utique consciusarcanorum; et candelabra templi aurea contra oraculum sunt posita, cum divinaeloquia ad habitationem supernae civitatis aspectant, ut hujus agnitionem acdesiderium nostris cordibus infundant; et eos qui originem carnis a terrahabent, ad appetendam promerendamque in coelis perpetuam mansionemaccendant. Sunt autem qui hoc quod de candelabris dicitur, quinque ad dexteram, et quinque ad sinistram ( R3, 7, 49), ita putant intelligendum, quod quinque fuerint adextris illius candelabri quod fecit Moyses in deserto, et quinque a sinistris,utraque tamen ad meridianam plagam, in qua candelabrum unum quod fecit Moysesstare praeceptum est; quod eodem ordine etiam de mensis decem intelligant, quiaomnes quidem ad septentrionalem plagam fuerint positae, sed quinque ad dexteram Mosaicae illius mensae, et quinque ad laevam. Verum, si consideres verba sacrae Scripturae, quibus dicitur, Et candelabra aurea, quinque ad dexteram, et quinque ad sinistram contra oraculum ( R3, 7, 49), patet, ni fallor, quod aeque utraque quinque oraculumrespiciebant: utpote juxta utrumque latus templi in longum posita: nam si omniacandelabra ad australe latus templi in longum posita essent, non dicerenturcontra oraculum posita, sed potius contra aquilonem, sive contra mensas, sietiam mensae ibi stabant; quod dictum est in Exodo de illo uno candelabro quodabsque ulla dubietate ad meridiem stabat: Posuit et candelabrum in tabernaculum testimonii e regione mensae in parte australi ( Ex, 40, 24). Itemque in libro Numerorum, Cum posuerit septem lucernas contra eam partem qua candelabrum lucem dabat ( Nb, 8, 2). Ex utraque ergo parte templi candelabra, ex utraque erant mensae, quiaScriptura divina ad illustrationem ac refectionem utrique Dei populo conditaest, quae nos in prosperis et adversis, in tristibus ac laetis eventibusreficere ne deficiamus, et ne caeci remaneamus, illustrare consuevit. Vasa quoque misericordiae sunt superposita: hoc est, Scriptura in se justorumopera utrisque nobis, per quae in actione justitiae et ipsi confortemur,proponit. Si autem quaeris quid inter candelabra et lucernas eorum typice distet,possumus recte intelligere lucernas esse viros sanctos, qui oleo sanctiSpiritus infusi, et ipsi igne dilectionis ardent in corde, et proximis lucemscientiae proferunt lingua. Candelabra autem quae has lucernas in sublime tollunt, ut longe latequevideri possint in Ecclesia, Scripturam esse sacram, quae sanctorum nobisvirtutes et exempla sua lectione demonstrant. Cui videlicet interpretationi annuit sermo Domini, quo dicitur de Joanne, Ille erat lucerna ardens et lucens ( Jn, 5, 35). Possumus etiam ita aptissime dicere, quia lucernae divina sunt eloquia, juxtaillud psalmistae, quod et supra posuimus, Lucerna pedibus meis verbum tuum ( Ps, 118, 105). Candelabra autem lucernarum harum, sancti sunt omnes, qui sua corda etcorpora ferendis Domini mandatis, humili semper intentione supponunt. Quisquis enim in nullo propriam sequi curat voluntatem, sed in omnibus quaeScriptura sancta dicat, attendit, ejusque sese subjicere mandatis satagit,quasi candelabrum domus Dei aureum, aureas ejus gestat lucernas: quia castacorporis sui membra castas mentis cogitationes, ad facienda quae Deus jubet,supponere contendit, et hoc tam fixa intentione, quam candelabrum necesse estfirmiter ad superna erectum, impositas sibi lucernas non solum absque ruina,sed etiam absque ulla status sui mutatione servare. Cum vero dixisset, Et candelabra aurea quinque ad dexteram, et quinque ad sinistram contra oraculum ex auro purissimo ( R3, 7, 49), addidit, Et quasi lilii flores et lucernas desuper aureas ( R3, 7, 49); videtur, juxta litteram, quiasuprema pars candelabrorum in modum sit lilii repandi formata: quod incandelabro tabernaculi factum esse legimus, cujus et stirps medius, et calamiex ipso procedentes cum scyphis et sphaerulis lilia scribuntur habuisseplurima. Flores autem lilii, ut saepe dictum est, amoenitatem semper virentis terraeviventium designant, de qua dicit beatus Petrus: Regeneratos nos a Domino in spem vivam, in haereditatem incorruptibilem, et incontaminatam, et immarcescibilem, conservatam in coelis ( 1P, 1, 3 et 1P, 1, 4). Et bene lilii flores aurei in candelabro sunt facti domus Dei, quia Scripturadivina, spretis temporalibus gaudiis, ad appetenda nos bona patriae coelestisprovocare consuevit; et quomodo erectum in altitudine candelabrum lilii floreset lucernas habet aureas in capite, ita electi omnes qui in eadem Scripturasacra continentur, erecto ad superna sensu, coelestia bona a Domino quaesisseet percepisse probantur. Fecitque forcipes aureos, hydrias quoque et fuscinulas, phialas, et mortariola, et thuribula de auro purissimo ( R3, 7, 49 et R3, 7, 50). Varia vasa quae ad offerenda libamina sunt facta, variae sunt distinctioneseloquii divini pro dispari capacitate audientium: non enim una eademque omnibuspotest convenire doctrina, ac per hoc diversa altaris vasa, vel diversasfidelium personas, vel certe multifarias ipsorum actiones, sive cogitationes infamulatum sui Conditoris dispositas accipere debemus. Forcipes namque ad emendandum altaris ignem fieri debere credendum est. Unde recte per eos sancti praedicatores designantur, qui ignem in nobischaritatis, quasi in altari Dei accendere suis exhortationibus solent. Namque hi velut gemino dente forcipis ad hunc ignem accendendum titiones inaltare componunt, quando consonis utriusque Testamenti nos paginis instruunt,et eloquia veritatis in nostro corde, quibus amplius ad aeternorum desideriainflammemur, collocant. Fuscinulae, quae Graece κρεάγραι, ad hocin ministerio altaris habebantur, ut carnes victimae per eas de caldariiscoctae proferrentur, atque ad esum eorum qui his erant reficiendi afferrentur;quarum usus aeque sanctis praedicatoribus figurate congruit, quorum ministeriiest animas fidelium verbo fidei reficere, et juxta regulam apostolicaediscretionis rudibus adhuc discipulis rationabile et sine dolo lac doctrinaesimplicis adhibere; perfectioribus autem solidum cibum doctrinae sublimiorisministrare: quicumque enim sacramenta Christi ad ejus imitationem susciperenorunt, hi quasi carnibus hostiae salutaris refecti satiantur, quia doctorumest spiritalium, quae cuique personae mysteria audienda committant,solertissime discernere; recte fuscinulas intulit Salomon sacerdotibus in domoDomini, quibus carnes hostiarum, prout oportuerit, componant; et alia quidemhominibus, sed mundis edenda offerant: alia vero altaris ignibus consumendarelinquant: quia sunt in verbis Dei nonnulla quae nostrae humilitati revelare,ac epulas nostrae refectioni concedere dignatus est. Sunt item alia tantae profunditatis, quae sancti Spiritus solummodo scientiaepateant, nostrae vero capacitatis per omnia mensuram transcendant: quid enimper phialas, nisi mensura praedicationis accipitur, qua oportet utexhortationis gratia singulis juxta capacitatem ingenii conferatur: debet enimhic subtiliter qui docet perspicere ne plus studeat quam ab audiente capiturpraedicare, debet ad infirmitatem audientium semetipsum contrahendocondescendere, ne dum parvis sublimia, et idcirco non profutura loquitur, semagis curet ostendere quam auditoribus prodesse. Diximus plenius de mensa et candelabro, et utroque altari, ac vasis domusDomini, in libris quos de factura tabernaculi et habitu sacerdotaliscripsimus. Si quis ergo capacitatem nostri sensus ex Patrum traditione progenitam, dehis scire desiderat, in opere illo requirat. Sequitur:
• Liber 3, Caput 28
  • Et cardines ostiorum domus interioris sancti sanctorum, et ostiorum domus templi ex auro erant ( R3, 7, 50). Si ostia domus interioris sancti sanctorum, angelica sunt ministeria, quaenobis de corpore egressis introitum vitae coelestis reserant, et ostia domustempli doctores sunt sancti ac sacerdotes, qui instruendo, baptizando, Dominicicorporis et sanguinis mysteria communicando, prima nobis Ecclesiae praesentislimina pandunt: quid cardines utrorumque ostiorum, nisi sensus et corda sunteorumdem angelorum, sive sanctorum, quibus immobiliter complexationi acdilectioni sui Conditoris adhaerent, ut eo ministerium divinitus sibi delegatumrecte compleant? quia voluntati illius cum ministrant, numquam oculos avertunt:aperiuntur enim et clauduntur ostia, tempore congruo, sed numquam cardinemtempli deserunt, quia et angeli et homines sancti sive in hanc vitam fidei,sive in illam speciei fideles atque electos suscipiant, semper animum in radicedilectionis fixum tenent. Unde bene idem cardines ex auro esse facti perhibentur, propter videlicetmeritum propriae claritatis, vel illius quam habent in Deum charitatis. Et perfecit omne opus quod faciebat Salomon in domo Domini ( R3, 7, 51). Cum Rex pacificus noster in die novissimo omnes electos resurrectionisimmortalitate glorificat. Alioquin quamdiu status hujus saeculi geritur, facit quidem opus domus DominiSalomon, sed nondum / perficit: quia corda electorum Dominus, ut bonaoperentur, inspirat et adjuvat, nullum tamen in hac vita dumtaxat commorantemabsque peccato esse tribuit, namque hoc donum futurae vitae beatitudinireservat. Perficit vero omne opus templi sui, et hoc dedicationi aptum reddit, cumtranslatos de hac vita electos suos aeternum perducit ad regnum. Quod bene significatur in eo quod templum septem annis aedificatum est,octavo autem perfectum ac dedicatum est. Septem namque diebus omne hoc opus volvitur, octavus est dies judicii etresurrectionis futurae, de quo psalm. VI et XI attitulati sunt. Cui videlicet tempori convenit apte quod sequitur: Et intulit quae sanctificaverat David pater ejus argentum et aurum, et vasa reposuit in thesauris domus Domini ( R3, 7, 51). Argentum namque ad nitorem eloquentiae, aurum ad splendorem sapientiae, vasageneraliter ad rationabilem pertinent creaturam. Sanctificatque David pater Salomonis argentum, cum Deus pater eloquentesquosque gratia sancti Spiritus ad loquendum verbum Evangelii confortat;sanctificat aurum, cum naturali ingenio praeditos, suo replens spiritu adconsideranda in lege sua mirabilia, illuminat. Sanctificat et vasa, cum omnibus generaliter Ecclesiae filiis ejusdemspiritus gratiam largitur, et illos ad appetenda dona perpetuae salutisinflammat. Hoc autem argentum, hoc aurum, haec sanctificata vasa Salomon infert intemplum, cum Dominus noster, peracto universali judicio, omnes electos, etdoctorum videlicet et caeterorum fidelium coetum in gaudium regni coelestisintroducit. Reponitque vasa diversi generis, argentea sive aurea, in thesauris domusDomini, quando eos qui multitudine dulcedinis ejus frui meruerint, abscondit inabdito vultus sui a conturbatione hominum. Apte multi sunt thesauri in quibus vasa electionis recondantur; sed una domusDomini, in qua iidem sunt facti thesauri, quia et una est Ecclesia, in quaomnes continentur electi, quantislibet meritis distent; et una ac non diversaest patria illa coelestis quae promittitur omnibus; quamvis sicut stella astella differt in claritate, ita et resurrectio mortuorum; quod utrumque judexipse ac distributor praemiorum Dominus una sententia demonstravit, cum ait, In domo Patris mei multae sunt mansiones ( Jn, 14, 2) [mauvais référencement: Jn, 24] . Unam ergo domum Domini fecit Salomon, sed multos in ea thesauros adrecipienda vasa diversi generis, una tamen benedictione sanctificata paravit:quia nimirum una est domus Patris non manufacta, aeterna in coelis; sed multaein ea mansiones, ad recipiendos omnes timentes se ac diligentes. Dominus benedicet pusillos cum majoribus.