Liber Tertius Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 7
  • Fecitque Salomon omnia vasa in Domo Domini: Altare aureum et mensam super quam ponerentur panes propositionis auream. ( R3, 7, 48) Altare aureum corda significat perfectorum justorum, internae charitatis etcastitatis luce corusca, quorum sublimitati significandae etiam locus convenit ejusdemaltaris. Stabat enim ante ostium Sancti sanctorum, ut in factura tabernaculi manifestelegimus. In quo videlicet altari non hostiarum sanguis neque libamina, sed thymiamatatantum incendebantur, quorum fumus ad superiora ascendens, operiebat arcam, atqueoraculum odore suavitatis implebat. In quo figura exprimebatur sanctorum, qui dum neglectis temporaliumrerumcupiditatibus, tota intentione coelestia quaerunt: in vicino oraculi sunt positi, neclonge sunt remoti a velo, quo templum et Sancta sanctorum dirimuntur, qui corporeterram incolunt, caeterum secundum interiorem hominem totam habent conversationem incoelis. Ascenditque ab hujusmodi altari fumus incensorum intra Sancta sanctorum ubi arcaest recondita, cum orationes sanctorum flamma charitatis excitatae, ad coelum usqueperveniunt: ubi Christus est in dextera Dei sedens. Non enim in hoc altari sanguis hostiarum, sed thymiama tantum incenditur, quiatales viri non habent opera carnis et sanguinis, quae in ara sui cordis immolantesDomino mactent. sed solummodo lacrymarum etorationis ei vota, pro desiderio regni coelestisofferunt. « Fecit quoque altare aeneum viginti cubitorum longitudinis, et viginti cubitorumlatitudinis, et decem cubitorum altitudinis. » Et quidem altare thymiamatis Mosesfecit in eremo, habens cubitum longitudinis, et alterum latitudinis, et duos cubitosin altitudine. Quantae autem magnitudinis hoc superius dictum altare Salomon fecerit Scripturapraedicit, sed tamen quod altare aureum fecerit, dicit. Constat autem quia tantum facere non potuit, quantum fecit holocausti, quia siviginti cubitorum in longitudine et latitudine factum esset, totam templi latitudinemimpleret. Quanto igitur exterius erat positum altare holocausti quam incensi, quantumquegenere oblationis, ac vilitate metalli ignobiliusfuit, tantum quantitate mensurae ethostiarum frequentia praestabat. Quia nimirum plures sunt multo quibus dicatur Si vis ad vitam ingredi, serva mandata: ( Mt, 19, 17) [mauvais référencement: Mt, 15] quam quos audire delectet, Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes et da pauperibus. ( Mt, 19, 21) [mauvais référencement: Mt, 19] Nec tamen hujus mensura altaris mystica ratione caret et numero. Habet enim viginti cubitos longitudinis, et totidem cubitos latitudinis, et decemcubitos altitudinis. De quo quidem numero supra in expositione templi et vestibuli ejus diximus. Sed et nunc dicendum breviter: Quia si altare holocausti illorum in Ecclesia typumtenet, qui suum corpus et animam Domino consecrare per ignem amoris illius quaerunt,perseverantia horum in bona operatione per longitudinem altaris,amplitudo in charitateDei et proximi per latitudinem, spes in spectatione divinae visionis per altitudinemfiguratur. Quod autem longitudo et latitudo altaris vicenorum erat cubitorum, magnam utiqueperfectionem designat ejusdem indefessae longanimitatis, ac sincerae dilectionis, quaeper utriusque Testamenti nobis observantiam tribuitur. Quater enim quini vicenarium numerum complent. Quinque autem libri Mosaicae legis quatuor sunt evangelicae libertatis. Et cum ad intelligentiam atque custodiam legis spiritalem, illustrante Evangeliigratia, pervenimus, vicenarium profecto numero hoc perficimus. Fitque idem numerus in longitudine et latitudine altaris, cum corda electorum,docente utroque Testamento, et adjuvante ipso uno utriusque Testamentiauctore, etperseverantiam boni operis, etiam in persecutione servant in hilaritate dilectionis,et etiam in eos qui persequuntur exhibent. Denario autem numero, spes coelestium praemiorum solet designari, Dominoaffirmante, cum eos qui in vinea magni patris familias laborant, denario remuneratosesse testatur. Et idem altare quod in figura factum est electorum, ob significandam eorum vitamperpetuam, decem erat cubitis altum. Cum vero dictum est, quia fecit Salomon altare aureum, additum est continuo, etmensam super quam ponerentur panes propositionis auream. Mensa autem aurea Scriptura est sacra spiritalis intelligentiae, claritatefecunda, de qua Psalmista Domino: Parasti, inquit,in conspectu meo mensam adversus eos qui tribulant me. ( Ps, 22, 5) [mauvais référencement: Ps, 22] Ne enim nos adversarii tribulantes ad errorem flectant, mensam nobis conditornoster scientiae coelestis, per quam in fide veritatis confortemur, paravit. Panes namque propositionis sancti sunt doctores, quorum vel opera nobis, vel verbasalutaria, ad exemplum vitae proposita, semper in divinis paginis quisquis benequaerit, invenit. Unde recte apteque iidem panes in Exodo duodecim fieri praecepti sunt, videlicetpropter apostolos duodecim, per quorum ministerium et nobis Scriptura Novi Testamenticondita est, et instrumenti Veteris, donante Domino, revelata mysteria. Quorum nimirum numero, non tantum iidem apostoli, sed omnes sunt designati, quiverbum praedicando,pabulum vitae fidelibus ministrant: quia omnes utique ipsamdoctrinae formam, quam a Domino apostoli accepere sequuntur. Quod vero in Verbis dierum legimus (voir: Ch2, 4) , quia fecit Salomon mensas decem, et posuit eas in templo, quinque a dextris,et quinque a sinistris, phialas quoque aureas centum: non has mensas tam ad panespropositionis quam ad vasa Domini portanda factas esse credibile est, phialasvidelicet quas pariter factas Scriptura refert, thymiamateria, thuribula, et caeteraquae in sequentibus leguntur: mystice possumus nonnulla intelligere. Nam quod paulo post in eodem verborum volumine subinfertur: Fecit Salomon omniavasa domus Domini Dei, et altare aeneum et mensas, et super eas panes propositionis:vel pluralemnumerum pro singulari posuit, more Scripturae usitatissimo, ut in JesuNave: Filii autem Israel praevaricati sunt mandatum, et usurpaverunt de anathemate ( Js, 7) cum Achar solus et non plures filii Israel hoc fecerunt: vel quia certe panespropositionis solebant ante sabbatum coqui, ut sabbato mox poni possent in mensampropositionis: potuit fieri ut panes novi noviter cocti mox illis mensis imponerentur,ibidemque nocte illa servarentur operti, donec primo mane ablatis uteribus supermensam propositionis ponerentur calidi. Non autem hae mensae decem a figura unius mensae propositionis discrepant. Nam sicut una mensa duodecim panibus onusta, unanimem totius Scripturae concordiamauctoritate apostolica munitam designat:ita ut non immerito decem mensae aureaedivinae legis et prophetarum eloquia figurate denuntiant, quae vel refectionem nobisverbi Dei quasi panes propositionis offerunt, vel nobis exempla fidelium quasipositorum in se vasorum Domini, claritatem et miracula proponunt. Recte auem bis quinae sunt mensae, non solum quia legislator quinque voluminascripsit, verumetiam quia tota series Testamenti Veteris quinque aetates saeculicomplectitur. Geminatur vero numerus mensarum quinarius, et quinque a dextris, quinque asinistris ponuntur: cum post incarnationem Dominicam eadem Scriptura sive utrique Deipopulo, Judaeo scilicet et gentili committitur, sive evangelicis plena figurisostenditur,quae quondam antiquo Dei populo juxta litteram solum intelligenda esseputabatur.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 7
  • Fecitque Salomon omnia vasa, altare aureum, et mensam super quam ponerentur panes propositionis, auream, ( R3, 7, 48) etc. Altare aureum corda significat perfectorum justorum, internae charitatis et castitatis luce corusca, quorum sublimitati significandae etiam locus convenit ejusdem altaris. Stabat enim ante ostium sancti sanctorum, ut in factura tabernaculi manifeste legimus. In quo videlicet altari non hostiarum sanguis, neque libamina, sed thymiamata tantum incendebantur: quorum fumus ad superiora ascendens operiebat arcam, atque oraculum odore suavitatis implevit; in quo figura exprimebatur sanctorum, qui dum, neglectis temporalium rerum cupiditatibus, tota intentione coelestia quaerunt, velut intus in vicino oraculi sunt positi. Nec longe sunt remoti a velo, quo templum et sancta sanctorum dirimuntur, quia corpora tantum terram incolunt, caeterum secundum interiorem hominem totam habent conversationem in coelis. Ascenditque ab hujusmodi altari fumus incensorum intra sancta sanctorum, ubi arca est recondita cum orationes sanctorum flamma charitatis excitatae ad coelum usque perveniunt, ubi Christus est in dextera Dei sedens. ( Col, 3) Non enim in hoc altari sanguis hostiarum, sed thymiama tantum incenditur, quia tales viri non habent opera carnis et sanguinis, quae in ara sui cordis immolantes Domino mactent, sed solummodo lacrymarum et orationis ei vota pro desiderio regni coelestis offerunt. Fecit quoque altare aeneum viginti cubitorum longitudinis, et viginti cubitorum latitudinis, et decem cubitorum altitudinis. Et quidem altare thymiamatis Moyses fecit in eremo, habens cubitum longitudinis, et alterum latitudinis, et duos cubitos in altitudine (voir: Ex, 37) . Quantae autem magnitudinis hoc Salomon fecerit, Scriptura non dicit, sed tantum quod altare aureum fecerit, dicit. Constat autem quia tantum facere non potuit, quantum fecit holocausti; quia si viginti cubitorum in longitudine et latitudine factum esset, totam templi latitudinem impleret. Quanto igitur exterius erat positum altare holocausti, quam incensi, quantumque genere oblationis ac utilitate metalli ignobilius fuit, tantum quantitate mensurae et hostiarum frequentia praestabat. Quia nimirum plures sunt multo quibus dicatur: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata ( Mt, 19, 17) [mauvais référencement: Mt, 19], quam quos audire delectet: Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes, et da pauperibus ( Mt, 19, 21) [mauvais référencement: Mt, 19]. Nec tamen hujus mensura altaris mystici ratione caret et numero. Habet enim viginti cubitos longitudinis, et totidem latitudinis, et decem cubitos altitudinis, de quo quidem numero supra in expositione templi et vestibuli ejus diximus, sed et nunc dicendum breviter, quia si altare holocausti illorum in Ecclesia typum tenet, qui suum corpus et animam Deo consecrare per ignem amoris illius quaerunt, perseverantia horum in bona operatione per longitudinem altaris, amplitudo in charitate Dei ac proximi per latitudinem, spes in exspectatione divinae visionis per altitudinem figurantur. Quod autem longitudo et latitudo altaris vicenorum erat cubitorum, magnam utique perfectionem designat ejusdem indefessae longitudinis ac sincerae dilectionis, quae per utriusque testamenti nobis observantiam tribuitur. Quater enim quini vicenarium numerum complent. Quinque autem libri Mosaicae legis quatuor sunt evangelicae libertatis. Et cum ad intelligentiam atque custodiam legis spiritalem, illustrante Evangelii gratia, pervenimus, vicenarium profecto numerum perficimus.
• Liber 3, Caput 7
  • Et mensam, super quam ponerentur panes propositionis, auream ( R3, 7, 48), etc. Mensa autem aurea Scriptura est sacra spiritalis intelligentiae claritate fecunda. De qua Psalmista Domino: Parasti , inquit, in conspectu meo mensam adversus eos qui tribulant me. ( Ps, 22, 5) [mauvais référencement: Ps, 24] Ne enim nos adversarii tribulantes ad errorem inflectant, mensam nobis conditor noster scientiae coelestis, per quam in fide veritatis confortemur, paravit. Panes namque propositionis sancti sunt doctores; quorum vel opera nobis, vel verba salutaria ad exemplum vitae proposita, semper in divinis paginis, quisquis bene quaerit, invenit. Unde apte iidem panes in Exodo duodecim fieri praecepti sunt: videlicet propter apostolos duodecim, quorum ministerio nobis Scriptura Tesmenti condita est, et Instrumenti Veteris, donante Domino, revelata mysteria. Quo nimirum numero non tantum iidem apostoli, sed omnes sunt designati, qui, verbum praedicando, pabulum vitae fidelibus ministrant: quia omnes utique ipsam doctrinae formam, quam in Domino Apostoli accepere, sequuntur. Quod vero in Verbis Dierum legimus, quia fecit Salomon mensas decem, posuitque eas intemplo, quinque a dextris, et quinque a sinistris, phialas quoque aureas centum, ( Ch2, 4) non has mensuras tam ad panes propositionis, quam ad vasa Domini portanda factas esse credibile est, phialas videlicet, quas pariter factas Scriptura refert, thymiamateria, thuribula, mortariola, et caetera, quae in sequentibus leguntur. Nam quod paulo post in eodem verborum volumine subinfertur: Fecitque Salomon omnia vasa domus Dei, et altare aeneum et mensas, et super eas panes propositionis, ( Ch2, 4) vel pluralem numerum pro singulari posuit more Scripturis usitatissimo, ut in Jesu Nave: Filii autem Israel praevaricati sunt mandatum, et usurpaverunt de anathemate, ( Js, 4) cum Achan solus, et non plures filii Israel hoc fecerint. Vel certe quia panes propositionis solebant ante sabbatum coqui, ut in sabbato mox poni possent in mensam propositionis, potuit fieri ut panes novi, noviter cocti, mox illis mensis imponerentur, ibidemque nocte illa servarentur operti, donec primo mane, oblatis veteribus super mensam propositionis ponerentur calidi. Non autem hae mensae decem a figura unius mensae propositionis discrepant. Nam sicut una mensa duodecim panibus onusta unanimem totius Scripturae concordiam auctoritate apostolica munitam designat, ita non immerito decem mensae aureae divinae legis Prophetarum eloquia figuratae denuntiant; quae vel refectionem nobis verbi Dei, quasi panes propositionis, offerunt vel nobis exempla fidelium, quasi positorum in se vasorum Domini claritatem et miracula proponunt. Recte autem bis quinae sunt mensae, non solum quia legislator quinque volumina scripsit, verum etiam quia tota testamenti series quinque aetates saeculi complectitur. Geminatur vero numerus mensarum quinarius, et quinque a dextris, quinque a sinistris ponuntur, cum post Incarnationem Dominicam eadem Scriptura sive utrique Dei populo Judaeo scilicet et gentili, committitur, sive evangelicis plena figuris ostenditur, quae quondam antiquo Dei populo juxta litteram solum intelligenda esse putabatur.

Auctor incertus

• Liber 3, Caput 25
  • Fecitque Salomon omnia vasa in domo Domini, et altare aureum ( R3, 7, 48). Altare aureum corda significat perfectorum justorum internae charitatis etcastitatis luce corusca; quorum sublimitati significandae etiam locus convenitejusdem altaris: stabat enim ante ostium sancti sanctorum, ut in facturatabernaculi manifeste legimus, in quo videlicet altari, non hostiarum sanguis,neque libamina, sed thymiamata tantum incendebantur, quorum fumus ad superioraascendens operiebat arcam atque oraculum, et odore suavitatis implebat. In quo figuram exprimebat sanctorum, qui dum, neglectis temporalium rerumcupiditatibus, tota intentione coelestia quaerunt, velut intus in viciniaoraculi sunt positi; nec longe sunt remoti a velo quo templum et sanctasanctorum dirimuntur, quia corpore tantum terram incolunt, caeterum secunduminteriorem hominem totam habent conversationem in coelis. Ascenditque ab hujusmodi altari fumus incensorum in sancta sanctorum ubi arcaest recondita, cum orationes sanctorum flamma charitatis excitatae ad coelumusque perveniunt, ubi Christus est ad dexteram Dei sedens. Non enim in hoc altari sanguis hostiarum, sed thymiamata tantum incenduntur,quia tales viri non habent opera carnis et sanguinis, quae in ara sui cordisimmolantes, Domino mactent; sed tantummodo lacrymarum et orationis vota, ei prodesiderio regni coelestis offerunt. Verum quia nemo repente fit summus, sed per oblationem carnalium voluptatumsollicite ad desiderium coeleste ascenditur, non praetermisit Scriptura inmystica domus Domini factura et illorum ponere figuram, qui carnales adhuc inse concupiscentias, quae militant adversus animam, flamma superni timorisincendere laborant: quatenus his de corde sive corpore exstirpatis,consequenter ad majora possint ascendere, ac Deo spiritalium thymiamataorationum et compunctionis offerre. Factum namque est aliud altare ad offerendas victimas multo quidem majus, sedquantum magnitudine praestans, tantum situ loci et specie metalli inferius; namet de aere factum, et ante fores erat positum templi, in quo illi nimirumfiguraliter sunt expressi, qui tali devotione Domino deserviunt, ut caro adhuceorum concupiscat adversus spiritum, et spiritus adversus carnem; soleantque dicere, quia mente servimus legi Dei, carne autem legi peccati; quicum incentiva carnis edomare, fluxa luxuriae restringere, frequentibus jejuniiset orationibus, vigiliis et eleemosynis, caeterisque fructibus spiritus adtranquillitatem castimoniae Deo digne ascendere contendunt, quid nisi victimamilli suae devotionis immolant, implentes illud Apostoli, quo obsecrat nos per misericordiam Dei, ut exhibeamus corpora nostra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem (voir: Rm, 12, 1) ; qui quoniam fervore flagrantspiritalis amoris, sed nondum eminent triumpho victae concupiscentiae carnalis,altare holocausti ignem quidem de coelis sanctum habent, sed speciem aeris etnon auri praetendit. Verum quia plures sunt in sancta Ecclesia carnales quam spiritales, pluresqui vitiorum illecebras refrenando cohibent, quam qui superato ac sopitovitiorum certamine adepta virtutum securitate laetantur, merito altareholocausti majus esse multo quam altare thymiamatis asserebatur. Scriptum namque est de eo in libro Paralipomenon: Fecit quoque altare aeneum viginti cubitorum longitudinis, et viginti cubitorum latitudinis, et decem cubitorum altitudinis ( Ch2, 4, 1 et Ch2, 4, 2). Equidem altare thymiamatis Moyses fecit in eremo, habens cubitum longitudiniset latitudinis, et duos cubitos in altitudine. Quantae autem magnitudinis hoc Salomon fecerit, non dicit Scriptura, sedtantum quia altare aureum fecerit dicit. Constat autem quia tantum facere non potuit, quantum fecit holocausti, quiasi viginti cubitorum in longitudine et latitudine factum esset, totam templilatitudinem impleret. Quantum igitur exterius erat positum altare holocausti quam incensi, etquantum genere oblationis ac vilitate metalli ignobilius fuit, tantumquantitate mensurae et hostiarum frequentia praestabat: quia nimirum pluressunt multo quibus dicatur: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata ( Mt, 19, 17), quam quos audire delectat: Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes ( Mt, 19, 21), et reliqua. Nec tamen hujus mensura altaris ratione mystica caret numeri: habet enim viginti cubitos longitudinis, et totidem cubitos latitudinis, et decem cubitos altitudinis. De quo quidem numero supra in expositione templi et vestibuli ejus diximus,sed et nunc dicendum breviter. Quod si altare holocausti illorum in Ecclesia typum tenet, qui suum corpus etanimam Deo consecrare per ignem amoris illius quaerunt, perseverantia horum inbona operatione per longitudinem altaris; amplitudo in charitate Dei et proximiper latitudinem; spes in exspectatione divinae visionis per altitudinemfiguratur. Quod autem longitudo et latitudo altaris vicenorum erat cubitorum, magnamutique perfectionem designat ejusdem indefessae longanimitatis ac sinceraedilectionis, quae per utriusque Testamenti nobis observantiam tribuitur. Quater quini vicenarium numerum complent, quinque enim libri Mosaicae legis,quatuor evangelicae libertatis: cum ad intelligentiam atque custodiam legisspiritalis, illustrante Evangelii gratia, pervenimus, vicenarium profectonumerum perficimus. Fitque idem numerus vicenarius in longitudine et latitudine altaris, cumcorda electorum, docente utroque Testamento, et adjuvante ipso uno utriusqueTestamenti auctore, et perseverantiam boni operis etiam in persecutionibusservant, et hilaritatem dilectionis in eos qui persequuntur exhibent. Denario autem numero spes coelestium praemiorum designari solet, Dominoaffirmante, cum eos qui in vinea magni patrisfamilias laborabant, denarioremunerandos esse testatur. Et merito per hunc numerum merces aeterna figuratur, in qua nostra natura inaeternum divinae visioni conjungitur, quia in ipso numero mystice divina simulet humana natura designatur. Deus quippe Trinitas est, homo autem numero septenario comprehenditur,quaterno videlicet propter corpus, quod ex quatuor elementis constat; ternariovero propter interioris hominis triplicem differentiam, quam Scriptura nobissancta ostendit, cum diligere nos jubet Dominum ex toto corde, tota anima, totavirtute. Unde et in decalogo legis tria sunt mandata quae nos ad cultum divini amorisexcitant, septem quae dilectionem commendant proximi. Qui ergo decalogum legis in Dei et proximi dilectione custodiunt, juremercedem hujus custodiae in Dei simul et proximi visione percipiunt: quique inhac vita et proximum quem vident, et Deum quem non vident, diligunt, hi infutura vita et Deum regem in decore suo, aeque et proximum in Deo glorificatumac decoratum videbunt. Et ideo altare quod in figura factum est electorum, ob significandam eorumperpetuam vitam, decem erat cubitis altum. Cum vero dictum esset quia fecit Salomon altare aureum , additum estcontinuo, Et mensam super quam ponerentur panes propositionis auream ( R3, 7, 48). Mensa autem Scriptura est sacra, spiritalis intelligentiae claritate fecunda,de qua psalmista Domino, Parasti , inquit, in conspectu meo mensam, adversus eos qui tribulant me ( Ps, 22, 5); ne enim adversariitribulantes ab errore inflectant, mensam nobis Conditor noster scientiae, perquam in fide veritatis eum confitemur, paravit. Namque panes propositionis sancti sunt doctores, quorum vel opera nobis, velverba salutaria ad exemplum vitae proposita semper in divinis paginis quisquisquaerit invenit. Unde apte iidem panes in Exodo (voir: Ex, 25) duodecim fieri praeceptisunt, videlicet propter apostolos duodecim per quorum ministerium noviscriptura Testamenti condita est, et Instrumenti veteris, donante Domino,revelata mysteria. Quo nimirum non tantum iidem apostoli, sed et omnes sunt designati, quipraedicando verbum pabulum vitae fidelibus ministrant, quia omnes utique ipsamdoctrinae formam, quam apostoli a Domino accepere, sequuntur. Legimus autem de his panibus in Exodo (voir: Ex, 25) , per singula sabbataeos mutari debere, et novos pro veteribus in mensa Domini proponi, unius quoquemensurae farinae similae semper eos parari praeceptos. De quibus omnibus mysticus de interna refectione sensus luce clariorrefulget: ablatis enim veteribus, novi restituuntur panes, cum assumptis de hacvita aliquibus doctorum fidelium, alios loco eorum sancta ordinat Ecclesia, ethoc non nisi die sabbati, quia quisquis bonum certamen certaverit, cursumconsummaverit, fidem servaverit, tempore suae resolutionis, requiem beataeperennitatis intrabit. Unius mensurae et non dispares ex simila semper fiebant panes, quia nimirumuna eademque forma veritatis et fidei, quam primo apostoli suis auditoribusostendebant, ac deinde successores eorum, et omnes usque ad finem saeculi piidoctores Ecclesiis Christi per orbem praedicare non desistunt.