Liber Tertius Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 7
  • Misit quoque rex Salomon et tulit Hiram de Tyra, filium mulieris viduae ex tribu Nephthali patre Tyrio, artificem aerarium, plenum sapientiae, et intelligentiae et doctrinae ad faciendum omne opus ex aere. Qui cum venisset ad regem Salomonem, fecit omne opus ejus. ( R3, 7, 13 et R3, 7, 14) Et hoc mysterii gratia factum est: artifex quippe Tyrius quem adjutorem Salomonsui assumpsit operis, electos de gentibus verbi ministros significat. Qui videlicet artifex pulchre dicitur quia filius erat mulieris viduae de Israel,in qua persona solet nonnunquam praesentis temporis Ecclesia figurari: pro qua virsuus, videlicet Christus, morte gustata resurrexit, atque in coelos ascendens, eaminterim peregrinantem ase, reliquit in terris. Non autem laborandum in explanando, quomodo hujus viduae filii sancti suntpraedicatores, cum omnes electi se filios fateantur Ecclesiae, cum etiam de eispraedicatoribus Novi Testamenti, specialiter ei promittatur, dicente Propheta: Pro patribus tuis nati sunt tibi filii, constitues eos principes super omnem terram. ( Ps, 44, 17) [mauvais référencement: Ps, 44] Fecit autem Hiram omne opus Salomonis. ( R3, 7, 14) Quia nimirum doctores sancti, dum ministerio verbi fideliter insistunt, opusutique Dei operantur. Quoniam illis loquendo foris viam veritatis aperiunt, quos intus illustrando ipsead viam praeordinavit aeternam. Ego, inquit, plantavi, Apollo rigavit, Deus autem incrementum dedit. ( 1Co, 3) -- Fecit hoc opus ex aere, ( R3, 7, 14) quia illis committere verbum quaeritdoctor strenuus, qui hoc pie suscipere acperseveranter custodire desiderant, quique etiam aliis praedicando latius diffamare,quaeque ipsi didicerint recta satagunt. Aeris namque metallum valde esse durabile constat, atque omnimodo sonorum.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 7
  • Misit quoque rex Salomon, et tulit Hiram de Tyro, filium mulieris viduae, et ex tribu Nepthalim, patre Tyrio, artificem aerarium, plenum sapientia, et intelligentia, et doctrina, ad faciendum omne opus ex aere. Qui cum venisset ad regem Salomonem, fecit omne opus ejus, ( R3, 7, 13 et R3, 7, 14) etc. Et hoc mysterii gratia factum est. Artifex quippe Tyrius, quem adjutorem Salomon sui assumpsit operis, electos de gentibus verbi ministros significat. Qui videlicet artifex pulchre dicitur, « quia filius erat mulieris viduae de Israel; » in qua persona solet nonnunquam praesentis temporis Ecclesia figurari: pro qua vir suus, videlicet Christus, morte gustata, resurrexit, atque in coelos ascendens eam interim peregrinantem a se reliquit in terris. Non autem laborandum in explanando, quomodo hujus viduae filii sancti sint praedicatores, cum omnes electi viritim se filios esse fateantur Ecclesiae; cum etiam de eisdem praedicatoribus Novi Testamenti specialiter ei promittatur, dicente Propheta: Pro patribus tuis nati sunt tibi filii, constitues eos principes super omnem terram. ( Ps, 44, 17) [mauvais référencement: Ps, 44]Fecit autem Hiram omne opus Salomonis, quia nimirum doctores sancti dum ministerio verbi fideliter insistunt, opus utique Dei operantur, quoniam loquendo foris viam veritatis aperiunt, quos intus illustrando ipse ad vitam praeordinavit aeternam. Ego, inquit, plantavi, Apollo rigavit: Deus autem incrementum dedit. ( 1Co, 3) Fecit hoc opus ex aere, quia illis committere verbum quaerit doctor strenuus, qui hoc pie suscipere ac perseveranter custodire desiderent, quique etiam aliis praedicando latius diffamare quae ipsi didicerint recta satagant. Aeris namque metallum valde esse durabile constat, atque omnimodo sonorum.

Auctor incertus

• Liber 4, Caput 4
  • Ut interim omittam quid intrinsecus lateat sacramenti, quod de terra Israelad Sidoniam mittitur regionem, unde caput omnium et causa malorum Jezabel ortafuit, illud breviter perstringatur, quod pergit ad viduam penuria laborantem,et in ipso vitae mortisque confinio destitutam, quae exierat ut lignacolligeret, et tam sibi quam parvulis extremam victus substantiamprocuraret. At Elias videt mulierem inediae squalore confectam; non movetur, noncunctatur, non revocat pedem, sed ingerit se et immergit, fitque ei ipsegravior fame, et dicit ad eam: Da mihi parum aquae ut bibam (voir: R3, 17, 10) . O si tibi, beate homo, vidua respondisset, et justa te voce repellensdiceret: Quid petis a me quod omnibus abstulisti, quid quaeris a muliere quodmundo negasti? Haec omnium necessitas et penuria, oris tui auctoritate prolataest; ego a te refici, ego a te debeo satiari, tu venis ad me! Sed nullo horummulier, nec corde nec ore usa sermone est, mox devota mens et evangelicae nonindigna mercedis, frigidae aquae poculum prophetae defert sitienti. Addit quoque Elias et dicit, Affer mihi etiam buccellam panis in manu. At illa, Vivit Dominus Deus tuus si est mihi panis, nisi manus plena farinae in hydria; en colligo duo ligna, ut ingrediar, et faciam illud mihi et filio meo, et manducabimus, et moriemur (voir: R3, 17, 11 et R3, 17, 12) . Sed quid ad haec Elias? Confide, inquit,et intra, et fac secundum verbum tuum; sed prius fac mihi inde subcinericium, tibi autem et filio tuo facies postea (voir: R3, 17, 13) . O magnificum mulieris animum, o immutabile mentis propositum, o verevenerabile per saecula factum! Poculum petit, mox offert; et quod regibus jamforsitan deerat, quod divites non habebant, hoc vidua ex abundantiaerogabat. Pascit pane, quae cum filio die postero erat moritura, nec habere se negat,sed fatetur simpliciter, nec metuit prodere veritatem; et non tam postulantiquam quodammodo exigenti omnem causam pandit in medium; quantitatem victus, etnumerum personarum, ut non tam hospitem velit habere quam judicem. Non dixit, Non possum facere quod jubes; nec ait, Considera viduam, non tamde se quam de filio tabescentem; considera parvulorum chorum, nec me illisauferas, nec matrem patiaris tanta orbatam prole derelinqui. Non ait: Tu es utique qui orbem terrae famis sententiae condemnasti, te omnehominum genus irascente deperiit; deinde transiisti patriam, terram pene omnemgentis tuae et provinciam peragrasti; nusquam tibi dives occurrit, nusquamlocuples obviavit, qui esurientem susciperet et reficeret jejunantem. Ego tibi sola occurri, aut ego jam sola remansi, quae praeter penuriaeegestatem etiam mole opprimor filiorum, quae tantam natorum plebem plaga ipsapatior graviorem. Exeo domum, non ut spicas colligam, sed ligna; non ut alimoniam deferam, sedfomenta, et quos a fame liberare non possum, conor saltem a frigoredefensare. Certe quia tam crudelis, ut non consideres quid injungas, illo sane contentusesse debueras, ut nobiscum ederes pariter quod remansit; vel prius sineresparvulos satiari, tunc tibi quod remansit offerri; sed singulariter tibipraecipis fieri cibos; et non solum singulariter, sed te vis primitus satiari;nulla te miserorum convenit cura, nec te ipsa naturae religio interpellat,parvulis et lactentibus extremum de ipsis dentibus auferre vis cibum. Sed illa horum nihil aut egit aut dixit, quinimmo intrepida currit, etimperata consummat. Erat in illo tempore spectaculum angelis hominibusque gratissimum, quod intergentes terra profana, vidua mulier jam tunc esset filia Abrahae, multohospitalior ipso parente, multo humanior fidei genitore. Erat quidem Abraham hospitalis, et erga peregrinos magno detentus affectu;sed erat vere opulens, erat dives; aderat ei posse quod vellet, quia nec minorerat animus quam facultas, nec census animum superabat. Haec vero quae non solum marito, sed et facultatibus viduata, non solumnatalibus tenuis, sed et temporis malo constricta, ad tantam deveneratpaupertatem, ut in domo nihil nisi quod augeret famem possidere potuerit,scilicet parvulorum turbam, ipsa inedia graviorem; sed in his omnibus malis,liberalis animus devotus perstabat; pergit, et, ut praeceperat homo Dei,fideliter complet, suscipit prophetam et recipit. Quo ergo ore, quibus vocibus hanc feminam laudem, nihil mihi dignum occurritquod tantae virtutis animum valeat exaequare; considero enim quemadmodum studiohumanitatis omnem vim despexit naturalis affectus, non de se, non de parvulis:nihil eam a mentis proposito revocaverit, nec proprii sexus infirmitas, necmaterna erga parvulos viscera pietatis. Occidit in se naturae officia hospitalitatis intuitu, et effectus est devotuserga hospitem matris animus, filiorum crudele sepulcrum: quantum enim spectatad illam, mortui sunt parvuli, et genitricis quodammodo manibus strangulatiatque sepulti, quantum autem ad Dei misericordiam, non mortui vere sunt, necfame vel inedia consumpti, quia soli, caeteris pereuntibus, convaluerunt. Confestim siquidem et propheta fidem divina mercede remunerans ait, Vivit Dominus, quia hydria farinae tuae non deficiet, et vas olei non imminuetur (voir: R3, 7, 14) . Facta est igitur manus viduae perenne torcular, et mola jugiterfundens. Ecquid dico mulieris manum? In verbo prophetae tota domus viduae piorumcellarium facta est, non ibi ros, non pluvia, non veris aura, non calidi soles,non nimbus necessarius, non aratrum, non agricola, non colonus, sed omnia et inomnibus sermo prophetae affatim viduae ministrabat. Sciendum tamen quod in Septuaginta interpretibus haec vidua non unum tantumfilium, sed plures habuisse narratur. Mulier vero quae fuisse scribitur in Sarepta, Ecclesiae typum gestabat, quaea suo diutius Conditore deserta, populum rectae fidei nescivit; egena stipenutriebat, id est, verbum fructus experte docebat, donec adveniret sermopropheticus, qui exsiccato vellere Israelis, utpote clausa janua coeli, famepericlitabatur in Judaea: quae ob hoc dicta est vidua, quia utpote gentilisnecdum fuerat divino cultui mancipata, nec sacram legis habebat notitiam. Sarepta autem civitas, quae interpretatur Incendium, sive Tribulatio panis,vel panis Angustia, praesens accipiendus est mundus, in quo incendium pessimaeconflagrat cupiditatis, ubi rebus supervacuis acquirendis quasi aucupandi curaimpendebatur, ubi dire satis incendium panisque spiritalis antea fiebatangustia. Ergo, ut de Elia Scriptura pronuntiat, Dominus noster ad nationum Ecclesiamveniens, et eam extra portam civitatis, patrio videlicet in errore reperiens,non eam signis et mirabilibus maximisque portentis, ut Israeli fecerat, ad confessionem sui nominis provocavit, sed verbo eidem tantummodo imperavit, dicens, Da mihi pauxillum aquae in vase ut bibam, et buccellam panis in manu tua ( R3, 17, 10 et R3, 17, 11); aqua enim in vase fides accipienda est cordis, qua crediturad justitiam; buccella vero panis in manu, misericordiae intelligendum estopus; fides quoque et opera vinculo sibi quodam indissolubili connectuntur; ubienim una defuerit, altera penitus non stabit: quia, ut Jacobus apostolus ait, Fides sine operibus mortua est ( Jac, 2, 20), et opera sine fide inaniaredduntur et frivola. Ecclesia ergo in typo illius mulieris viduae, juxta Domini praeceptum adafferendum eidem aquam pergendo, quodam modo fidem sui cordis praeparatamostendit Domino. Panem sibi confitetur necdum fuisse, condigna videlicet opera divinaeculturae, sed modicum se testatur habere farinae in hydria, et paululum olei inlecytho. Pugillum farinae in hydria naturalem indicat legem, quae divina largitionehumanae naturae insita est, per quam discernitur bonum vel malum, et ut quodsibi quisquam fieri non vult, ipse non faciat. Paululum olei in lecytho rationabilis accipiendus est intellectus, per quemcreatura intelligit Creatorem, et piis operibus eidem placere studet; quaeidcirco se dixit parum habere, quia necdum per baptismi sacramentum spiritalisgratiae acceperat donum. Ibi tamen farina oleumque ore prophetico benedicitur,id est. fructus et hilaritas charitatis, sive gratia corporis Dominici, et chrismatisunctio, indefectivo verbi coelestis munere fecundatur; cujus hactenus in vasisoleum gaudii spiritalis et benedictionis farina non deficit, caeteris, quae noncredunt, gentibus inopiae panis divini, miseriae et venatui deditisinutili. Quod autem ait duo se ligna colligere, ex quibus modicum / farinae coqueretquod habebat, et cum filiis suis comedens, mortis exitium exspectaret, itaaccipiendum est: In duobus lignis, non solum ligni nomine, sed etiam numerolignorum crucis mysterium praesignabat, per quam sibi et filiis suis, id est,populo, qui Christo fuerat crediturus, panem vitae perpetuae dari credebat,praeteritis peccatis per lavacrum baptismi mori, illo videlicet genere quoDominus in Evangelio praedicavit, Beati qui non viderunt et crediderunt ( Jn, 20, 29). Per panem vero subcinericium, parvulum illud jam praefigurabat, quod inexordio fidei observare gentes per epistolam apostoli decrevisse leguntur: utab idololatriae se tantummodo cultu, et a fornicatione ac suffocatisabstinerent; haec enim quae rudibus adhuc et feris hominibus, ab apostolisconsilio sapienti indulta sunt, ad comparationem evangelicae praedicationis, adquam postmodum introducti sunt, valde exigua et parva fuisse noscuntur. Quod autem ait, Mihi primitus facito, hoc voluit ad omnes credentes ex gentibus, ut non suis meritis ascriberent, quod obdurato spretoque Israele ipsi salvati sunt; sed sibi, qui ut crederent eisdem misericors exstitit, qui aut dictum est ad Cain, Non recte offert, qui non recte dividit : hoc est, qui non Deo, sed sibi omne bonum quod habet ascribit. Sive aliter: Panis subcinericius, historia accipienda est legis, quaespiritalem intelligentiam opertam continebat in littera. Per fermentatum vero panem, Evangelii intelligenda est praedicatio, quiaTestamento veteri, tamquam fermentum, inserta sunt testimonia. Quod autem pascentem se pavit Elias, ita intelligendum est: universi enimfideles, licet sua fide et piis operibus Deum pascant, tamen ut hoc habeant abillo eisdem condonantur: Omne enim datum optimum , ut scriptum est, et omne donum perfectum de sursum est, a luminum Patre descendens ( Jac, 1, 17); divina enim, metuentibus Deum, nequaquam penitus minuentur. Rursum aliter, per panem subcinericium, quem sibi verus Elias Dominus noster,nationum Ecclesiam praecipit exhibere, quid aliud accipiendum est, nisipoenitentium satisfactio, id ipsum Psalmographo sub persona poenitentiscanente, cum dicit, Quia cinerem sicut panem manducabam, et potum meum cum fletu temperabam ( Ps, 101, 10)? His enim satisfactionibus Dominus se pascihortatur.

Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)

• Liber 3, Caput 7
  • Misit quoque rex Salomon, et tulit Hiram de Tyro filium mulieris viduae de tribu Nephthalim, patre Tyrio artificem aerarium ( R3, 7, 13 et R3, 7, 14). Unde et in Paralipomenon legitur: Misi ergo tibi virum prudentem et scientissimum Huram patrem meum, filium mulieris de filiabus Dan, cujus pater Tyrius fuit ( Ch2, 2, 12 et Ch2, 2, 13). Et notandum, quod in Malachim Hieram dicitur: in Paralipomenon vero Huram. Hiram enim interpretatur, vivit sublimis: Huram autem, Deus excelsus. Hiram in Malachim dicitur fuisse de Tyro, et filius mulieris viduae de tribu Nephthalim patre Tyrio. Sciendum quod de tribu Nephthalim pater ejus fuerit, quo mortuo, uxor ejus, quae hic mulier vidua scribitur, eumdem Hiram in Tyrum misisse docendi gratia dicatur, et a quo doctus in Tyro fuit, pater ejus Tyrius vocatur. Idcirco patre Tyrio fuisse dicitur, cum utique pater ejus de tribu Nephthalim fuerit. Quod vero in Paralipomenon legitur, Huram regem dixisse: Misi tibi virum prudentissimum et scientissimum Huram patrem meum ( Ch2, 2, 12): patrem dignitatis gratia eum vocat, sicut in plerisque locis legitur. Filium vero mulieris de filiabus Dan eum vocat, quia mater ejus de tribu Dan fuit, de genere Solomith sororis Ooliab filii Aizamas, cujus filius Solomith Aegyptius in eremo lapidatus est: non enim eadem Solomith sponte eidem Aegyptio conjuncta fuit, sed vim ab eo perpessa est. Idcirco meritis ejus factum fuisse dicitur, ut de filiabus ejus talis nasceretur, qui operaretur in domo Domini. Nam et meritis Balae concubinae Jacob quondam factum fuisse autumant, quod mortua Rachel, non solum Joseph in loco filii educavit: verum etiam pro fratribus ejus intercessit, ut immemor esset injuriae fratrum suorum. Et pro hac re Dominus ei tribuit, ut de uno ejus filio Dan nasceretur Ooliab socius Beseleel, qui aedificaret domum Domini; et altero ejus filio Nephthalim nasceretur Hiram, qui domum Domini in Jerusalem fabricaret.