Liber Psalmorum

Gregorius I (540-604)

• Liber 1, Caput 1
  • Quid est autem quod supra de sola Anna singulariter dicitur: Abiit mulier in viam suam ( S1, 1, 18), nunc vero pluraliter: Surrexerunt mane ( S1, 1, 19), nisi ut cum viro descendere cognoscatur? Et quia vir sanctae Ecclesiae Redemptor humani generis est, qui jam ad coelos ascenderat, cum ipsam Judaeam incredulitatis suae caligine obrutam relinquebat, quomodo de Anna et de viro suo Helcana intelligi in Christi et Ecclesiae typo nunc potest quod simul mane surgerent, et in civitatem suam pariter redirent? Sed quia civitatem Ramatha, coelestem patriam designare jam diximus, quomodo hoc sanctae Ecclesiae convenit, quae statim ut a Judaeorum praedicatione cessavit, ad coelestem patriam non ascendit? Verum quia resurgens a mortuis Dominus, missis in praedicatione doctoribus loquitur, dicens: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummationem saeculi ( Mt, 28, 20), absurdum non est ut cum eo sancta Ecclesia surgere et reverti sentiatur. Qui enim electos suos per spiritalem praesentiam nunquam deserit, et cum stantibus permanet, et cum abeuntibus recedit. Ramatha vero coelestem patriam designare diximus, sed quod nihil aliud significare possit non diximus. Quid ergo aliud hoc in loco significat, nisi adimpletionem prophetiae in gentium vocatione? Ramatha quippe visio consummata dicitur, ut jam diximus. Quid vero est gentium jam impleta vocatio, nisi prophetarum visio consummata? Nam visionem asserebat, sed non consummatam, qui de futuro adhuc quod viderat pronuntiabat, dicens: Omnes gentes quascunque fecisti venient, et adorabunt coram te, Domine ( Ps, 85, 9). Hinc item repromittit, dicens: Adorabunt eum omnes reges terrae, omnes gentes servient ei ( Ps, 71, 11) [mauvais référencement: Ps, 71, 15]. Visio igitur consummata recte prophetarum promissio dicitur, quia nimirum, auctore Deo, juxta eorum oracula, in Redemptorem humani generis omnes gentes crediderunt. Mane autem cum viro suo Anna surgere dicitur, quia sancta Ecclesia in exortu interni luminis ad gentes transiit cum verbo praedicationis. Vel mane surgit, quod Judaeam in nocte infidelitatis deseruit. Mane etiam surgit, quia prosperum iter in conversione gentium invenit. Et coram Domino adoravit, quia in repulsione Synagogae incomprehensibile judicium venerata est omnipotentis Dei. Adoravit quippe, et recessit, quia cum a gentis suae praedicatione pro sola Dei omnipotentis ordinatione recederet, divino judicio per obedientiam obsecuta est quod penetrare intelligendo non potuit. Adorans autem reversa est, quia ministerium praedicationis in vocatione gentium adimplere proposuit, sed tantum ejusdem praedicationis modum in superna contemplatione quaesivit. Reverti enim praedicatoribus est ad divinae contemplationis lumen recurrere. Inde quippe lucem hauriunt, qua et ad venerationem fidelium luceant, et quam loquendo auditorum suorum mentibus infundant. Hinc namque est quod praedicator egregius ante ad tertii coeli secreta sustollitur, et sic terrena disponere perhibetur, et paradisi secreta ingrediens verba percipit, quae non licet homini loqui (voir: 2Co, 12, 2) , ut discernere et loqui utiliter foris possit. Anna ergo reversa memoratur, quia sancta Ecclesia dum terrena disposuit, qualiter sint eadem terrena disponenda, in ea ad quam saepe revertitur Dei contemplatione instruitur. Et tunc demum in domum suam venit, quia in auditorum devotione collocare se potuit, cum accedendi ad eos modum sursum revertendo cognovit. Domum namque sanctae primitivae Ecclesiae gentium devotio exstruxit, quam, dum sibi in eis condidit, custodiae sollicitudine inhabitavit. Quae videlicet domus posita in visione consummata describitur, quia non ante condi potuit quam vocationis ejus praedictum a prophetis tempus advenit. Sequitur: Cognovit autem Helcana Annam conjugem suam, et recordatus est ejus Dominus. Et factum est post circulum dierum, concepit Anna et peperit filium. ( S1, 1, 19 et S1, 1, 20)
• Liber 2, Caput 2
  • Ac si aperte diceretur: Ex eo quod audivit, omnipotenti Deo placere studuit. Qui apte puer dicitur, quia etsi grandia pro defensione fidei nostrae agenda susceperat, tamen in eadem fidei generatione adhuc novus erat. Et quia placidum omnipotenti Deo ministerium praebuit, minister in conspectu conditoris fuit. In conspectu etenim Domini est, quem in oblatione obsequiorum divina dignatio libenter aspicit. A quo nimirum Domini conspectu expelli valde metuens quis, orat, dicens: Ne projicias me a facie tua ( Ps, 50, 13). In quo item recipi vehementer cupiens, dilationis suae moram secum reputat, dicens: Quando veniam, et apparebo ante faciem Dei ( Ps, 41, 3)? Hinc Elias gloriatur; et ait: Vivit Dominus, in cujus conspectu sto ( R3, 17, 1). Minister itaque erat Samuel in conspectu Domini, quia in novae religionis obsequiis omnipotenti Deo gentilis populus valde acceptus fuit. Quo nimirum verbo Judaeae quoque repulsio latenter innuitur, dum solus Samuel, in quo gentium fidelis populus exprimitur, ante Dominum ministrare perhibetur. Solus itaque in ejus conspectu erat, quia profecto ei Judaicus populus placere desierat. Quod utrumque per Malachiam Dominus loquitur. Nam Judaeae repulsionem insinuans, ait: Non est mihi voluntas in vobis, et sacrificium non suscipiam de manu vestra ( Ma, 1, 10). Sed qui a facie sua Judaicam perfidiam expulit, quem libenter intueatur, subjungens, ait: Ab ortu solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus, et in omni loco offertur nomini meo oblatio munda ( Ma, 1, 11). Sed subtiliter est videndum quod dicitur: Ante faciem Heli Samuel Domino ministravit ( S1, 2, 11), quia praedicatorum sanctae Ecclesiae ministerium gentilis populi conversionem, amorem et reverentiam circa Redemptoris obsequium, veterum ordo doctorum longe ante videndo cognovit, et prophetando praedicavit. Hunc namque pronum in Domini ministerio noverat, qui dicebat: Adorabunt eum omnes reges terrae, omnes gentes servient ei ( Ps, 71, 11). Hinc Aggaeus loquitur, dicens: Veniet desideratus cunctis gentibus, et replebitur gloria domus Domini ( Ag, 2, 8). Hinc Isaias dicit: Erit radix Jesse, qui exsurget regere gentes; in ipsum gentes sperabunt ( Es, 11, 10 et Rm, 15, 12). Hinc Psalmista ait: Laudate, omnes gentes, Dominum et collaudate eum, omnes populi ( Ps, 116, 1). Hinc patriarcha Jacob ait: Ipse erit exspectatio gentium (voir: Gn, 49, 10) [mauvais référencement: Gn, 59, 10] . Ante faciem ergo Heli minister Domini Samuel puer fuit, quia quod dignum Deo postmodum gentilis populus habuit, doctorum ordo veterum per prophetiae spiritum praevidit. Et statim de projectis subditur: Porro filii Heli nescientes Dominum, et officium sacerdotis ad populum ( S1, 2, 12 et S1, 2, 13).
• Liber 4, Caput 5
  • Et notandum quia psalterium, tympanum, tibiam, et citharam ante se habere prophetae perhibentur, ut electorum praedicatorum forma videatur. Reprobi namque post se, quae praedicant, habent: quia dicunt et non faciunt, negligunt bona agere, quae cognoscunt. Unde et adhuc regi Saul, jam Domini mandata contemnenti, dicitur: Quia projecisti sermonem Domini, projecit te Dominus, ne sis rex. ( R3, 15, 26) [mauvais référencement: R3, 15, 23] Hinc per prophetam de Judaeis Dominus queritur, dicens: Projecerunt me post corpus suum (III Reg. XIV, 9). Sancti ergo doctores, quia iter supernae conversationis, quod praedicant, continuo incessu boni operis servant, in eorum typo dicitur, quia prophetae psalterium, tympanum, tibiam, et citharam ante se descendentes habuerunt. Possunt enim haec instrumenta ad praedicationem redemptoris referri. Et quia non valde superius, collem Domini ipsum esse Redemptorem diximus, organorum convenientiam intueamur. Qui regni aeterni eum regem nominat, nobis profecto psalterium sonat. Et qui disciplinam mortificationis nostrae in eo asserit, velut tympanum ferit. Tibiam sonat, qui mortuum Redemptorem pro salute mundi denuntiat. Citharam percutit, qui eum a mortuis surrexisse, et ad coelos ascendisse dicat. Sed ad tantorum organorum jucunditatem hilarescimus, si ipsum prophetarum gregem insonantem audiamus. David namque dicit: A summo coelo egressio ejus, et occursus usque ad summum. ( Ps, 18, 7) Hinc item dicit: Adorabant eum omnes reges terrae, omnes gentes servient ei. ( Ps, 71, 11) Velut enim psalterium in laudem Redemptoris tenuit, qui superiorem partem laudis obtinuit, et Redemptoris adventum a summo coelo praedicavit. Tympanum mortificationis ejus Isaias tetigit, dicens: Et vidimus eum, et non erat aspectus, et desideravimus eum, despectum, et novissimum virorum, virum dolorum, et scientem infirmitatem: et quasi absconditus vultus ejus et despectus; unde nec reputavimus eum. ( Es, 53, 3) Tibiam mortis ejus item sonans, ait: Tanquam ovis ad occisionem ducetur, et quasi agnus obmutuit. ( Es, 53, 7) Citharam resurrectionis David increpitans, ait: Commoveatur a facie ejus universa terra, dicite in gentibus, quia Dominus regnavit a ligno: etenim firmavit orbem terrae, qui non commovebitur. ( Ps, 95, et ) [mauvais référencement: Ps, 95, 10] Citharam ascensionis etiam tangens, dixit: Regna terrae cantate Deo, qui ascendit super coelos coelorum ad orientem. ( Ps, 67, 33 et Ps, 67, 34) Prophetae ergo de excelso descendunt, quando sancti praedicatores illa sacramenta nobis annuntiant, quae alta contemplatione didicere. Et psalterium, tibiam, et citharam dicunt: quia Redemptorem nostrum aeterni regni Dominum asserunt, et per humanam conditionem humiliatum, et morte sua mundum redimere, et resurgendo coelestia reparare. Quae nimirum laudis instrumenta ante se habent: quia ea, quae dicunt, intelligunt. E contra vero Caiphas prophetare dicitur (voir: Jn, 11) , et ea quae dixit, ignorare; cum tibiam Dominicae mortis, quam tetigit, et non ut electus propheta haberet ante se, sed post se. Bene ergo de electis prophetis subjungitur: Ipsosque prophetantes. Quia dum vident quae dicant, velut ante se habent instrumenta, quae tangant; et dum praedicant, illud proferunt, quod praevidendo cognoverunt. Saul ergo ad collem Domini venit, quando electus et rudis praedicator spirituali scientia proficit, et Redemptorem humani generis non in plano humanitatis, sed in alta divinitatis ejus majestate cognoscit. Tunc quidem prophetarum choros concinentes audit: quia omnes Scripturas, quae de ipso sunt, perfecte intelligit. Qui igitur viros magnas foveas salientes vidit, qui haedos, et tortas panis, et amphorani vini portantes aspexit, ad collem Domini pervenit; quando is, qui per electorum exempla profecisse cognoscitur, ad culmen scientiae sublimatur, et Redemptorem sublimiter sciens, ineffabiliter diligit, a quo quod item scire de eo appetit, quasi familiaris amicus possit.

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 4
  • Salomon autem erat in ditione sua, habens omnia regna a flumine terrae Philistim, usque adterminum Aegypti, offerentium sibi munera, et servientium ei, cunctis diebus vitae ejus. ( R3, 4, 21) Et quis in hoc melius significatur quam Pacificus noster, quem praefigurabatidem Salomon? Ipse enim omnia regna terrae a solis ortu usque ad occasum, in ditionesua habet, et dominatur (Scriptura teste) a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrae. ( Si, 44) Ipsi serviunt omnes populi, et tribus et linguae, offerentes ei scilicet munerarectae fidei et bonorum operum. Reges, inquit, Tharsis et insulae munera offerent: reges Arabum et Saba dona adducent. Et adorabunt eum omnes terrae, omnes gentes servient ei. ( Ps, 71, 10 et Ps, 71, 11) [mauvais référencement: Ps, 71] Quod autem subditur cunctis diebus vitae ejus, ( R3, 4, 21) hoc est in saeculum saeculi, quia ipse permanebit semper, et regni ejus noneritfinis, ejusque potestas est aeterna, cujus anni non deficient.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 4
  • Salomon autem erat in ditione sua habens omnia regna terrae Philisthiim: a flumine usque ad terminum Aegypti offerentium sibi munera, et servientium ei cunctis diebus vitae ejus. ( R3, 4, 21) Et quis in hoc melius significatur quam Pacificus noster, quem praefigurabat idem Salomon? Ipse enim omnia regna terrae a solis ortu usque ad occasum in ditione sua habet, Scriptura teste: A mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrae ( Ps, 71, 8) [mauvais référencement: Ps, 71] ipsi servient omnes populi, linguae et tribus, offerentes ei munera, scilicet rectae fidei et bonorum operum. Reges , inquit, Tharsis et insulae munera offerent, reges Arabum et Saba dona adducent, et adorabunt eum omnes reges terrae, omnes gentes servient ei. ( Ps, 71, 10 et Ps, 71, 11) [mauvais référencement: Ps, 71] Quod autem subditur: Cunctis diebus vitae ejus, ( R3, 4, 21) hoc est, in saeculum saeculi, quia ipse permanebit semper: ejusque potestas, potestas est aeterna, cujus anni non deficient, et regni ejus non erit finis. ( Da, 7, Ps, 101, 28 et Lc, 1, 33) [mauvais référencement: Ps, 101 et Lc, 1]