Liber Tertius Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 3, Caput 6
  • Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum, in parietibus domus per circuitum templi et oraculi, et fecit latera in circuitu. Tabulatumquod subter erat, quinque cubitos habebat latitudinis: et medium tabulatum, sex cubitorum latitudinis: et tertium tabulatum, septem habens cubitos latitudinis. ( R3, 6, 5 et R3, 6, 6) Haec tabulata in Evangelio ubi Dominus tentatur a diabolo, pinnacula templivocantur. Sed et Jacobum fratrem Domini apostolum, in pinnaculum templi, unde ad populumconcionaretur, levatum esse legimus. Utrum autem moris fuerit doctoribus, ut his sedentes tabulatis ad circumstanteminferius turbam fecerint sermonem, nusquam scriptum invenimus. Patet vero ratio sacramenti, quia tabulata haec tria totidem fidelium gradus,conjugatorum videlicet, continentium et virginum designant, distinctos quidemaltitudine professionis, sed societate fidei et veritatis ejusdem,omnes ad domumDomini pertinentes, eique fixa mente inhaerentes. Ubi pulchre dicitur, quia tabulatum quod subter erat quinque cubitos habebatlatitudinis, medium sex, tertium septem. Supernum ergo tabulatum erat caeteris angustius, medium superno latius, sedinfirmo erat factum angustius. Quia nimirum altior professio virtutis arctiorem debet vitam tenere vivendi. Singula autem tabulata habebant in circuitu latera, id est turriculas, ne facilequis in eisdem tabulatis consistens sive residens, posset ad inferiora decidere: quodOchoziae regi contigisse in Samaria legimus. Quae nimirum latera non incongrue quotidiana divinae protectionis erga nosmunimina designant. De quibus Psalmista: Immittet, inquit, angelum Dominus, in circuitu timentium eum, eteripiet eos. ( Ps, 33, 8) [mauvais référencement: Ps, 33] Ascendit quidem in coenaculum Ochozias rex Samariae, qui se a domo Davidseparaverat, sed per cancellos decidit. Quia et si haeretici, sive schismatici, aliquam bonae actionis arcem conscenderevidentur, quia tunc compagem Ecclesiasticae unitatis non habent, quasi patentibus etnon solitis laterum praesidiis, semper ad vitiorum infima relabuntur, dum divinodestituti auxilio, suae pertinaciae fastu intereunt. Qua autem arte praefata tabulata parietibus templi sunt affixa, declaratur cumsubditur:
• Liber 3, Caput 6
  • Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum, in parietibus domus per circuitum templi et oraculi. ( R3, 6, 5) Continuo subjunctum est, Et fecit latera in circuitu, ( R3, 6, 5) in quibus nimirum lateribus intelligimus divina esse praesidia designata, quaenos in hoc adhuc saeculo laborantes, ac pro captu nostro ad superiora nitentes,quotidie ne deficiamus adjuvant. Bene autem hoc supremum tabulatum in tecto domus Domini quinque cubitis altum essememoratur, quia nimirum ita nos in illa patria divinaepraesentiae claritas adimplet,ut nihil aliud visus noster, nihil auditus, nihil olfactus, nihil gustus, nihil tactusdulce habeat, nisi diligere Dominum Deum nostrum ex toto corde, tota anima, totavirtute diligere et proximum tanquam nosmetipsos (voir: Mt, 21 et Dt, 6) . Et operuit domum lignis cedrinis. ( R3, 6, 10)Supremum ipsum domus tectum dicitur, id est, tabulatum illud, quod supremistrabibus superpositum erat. Non enim habebat templum culmen in superioribus, sicut nec tabernaculum, sed erataequale quomodo omnibus in Palaestina et Aegypto domus aedificantibus facere morisest. Idipsum autem hoc tabulatum, quo operta est domus, quod et laquearia designat, idest, eximios quosquein resurrectionis gloria viros, et singulari sanctitate, ad ipsumvirtutis apicem pervenientes: de quorum uno dicitur: Inter natos mulierum, non surrexit major Joanne Baptista; ( Mt, 11, 11) [mauvais référencement: Mt, 11] cujus hic compar est magnitudinis si scire vis, audi quid Patri ipsius angelusait: Et ipse praecedet ante Dominum, in spiritu et virtute Eliae. ( Lc, 1, 17) [mauvais référencement: Lc, 1]

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 3, Caput 6
  • Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum in parietibus domus per circuitum templi et oraculi, et fecit latera in circuitu. Tabulatum, quod super erat, quinque cubitos habebat latitudinis; et medium tabulatum sex cubitos latitudinis; et tertium tabulatum septem habens cubitos latitudinis. ( R3, 6, 5 et R3, 6, 6) Haec tabulata in Evangelio, ubi Dominus tenta tur a diabolo, pinnacula templi vocantur (voir: Mt, 4) . Sed et Jacobum, fratrem Domini, apostolum in pinnaculum templi, unde ad populum concionaretur, levatum esse legimus. Utrum autem moris fuerit doctoribus ut in his sedentes tabulatis, ad circumstantem inferius turbam fecerint sermonem, nusquam scriptum invenimus, patet vero sacramenti ratio, quod tabulata haec tria totidem fidelium gradus, conjugatorum videlicet, continentium et virginum designant: distinctos quidem altitudine professionis, sed societate fidei et veritatis ejusdem omnes ad domum Domini pertinentes, eique fixa mente inhaerentes. Ubi pulchre dicitur quia tabulatum quod supererat, quinque cubitos habebat latitudinis, medium sex, tertium septem. Supremum ergo tabulatum erat caeteris angustius, medium supremo latius, sed infimo erat factum angustius, quia nimirum altior professio virtutis arctiorem debet viam tenere vivendi. Singula autem tabulata habebant in circuitu latera, id est loriculas, ne facile quis in eisdem tabulatis consistens sive residens, posset ad inferiora decidere, quod Achaziae regi contigisse in Samaria legimus (voir: R4, 1) . Quae nimirum latera, non incongrue quotidiana divinae protectionis erga nos munimina designant. De quibus Psalmista: Immittet, inquit, angelum Dominus in circuitu timentium eum, et eripiet eos. ( Ps, 33, 8) [mauvais référencement: Ps, 33] Ascendit quidem in coenaculum Achazias rex Samariae, qui se a domo David separaverat, sed per cancellos cecidit, quia etsi haeretici, sive schismatici aliquam bonae actionis arcem conscendere videntur, quia tamen compagem ecclesiasticae unitatis non habent, quasi patentibus et non solidis laterum praesidiis semper ad vitiorum infima relabuntur, dum divino destituti auxilio, suae pertinaciae fastu intereunt. Qua autem arte praefata tabulata parietibus templi sint affixa, declaratur cum subditur:
• Liber 3, Caput 6
  • Et aedificavit tabulatum super omnem domum quinque cubitis altitudinis. ( R3, 6, 10) Loriculas significat, quae in supremo domus tecto per circuitum erant factae, ne quis ad altiora perveniens, repente laberetur ad ima: quod in omni domo quam quisque aedificaret Moyses fieri praecepit: Cum aedificaveris inquiens, domum novam, facies murum tecti per circuitum, ne effundatur sanguis in domo tua et sis reus labente alio et in praeceps ruente. ( Dt, 22) Haec autem tabulata sive oriculae supra sunt latera vocata, ubi cum dictum esset: Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum in parietibus domus per circuitum templi et oraculi ( R3, 6, 5), continuo subjectum est: Et fecit latera in circuitu ( R3, 6, 5). In quibus nimirum lateribus intelleximus divina esse praesidia designata: quae nos in hoc adhuc saeculo laborantes, ac pro captu nostro ad superiora nitentes, quotidie ne deficiamus, adjuvant. Bene autem in hoc supremo tabulato, in tecto domus Domini, quinque cubitos altum esse memoratur, quia nimirum ita nos in illa patria divinae praesentia claritatis adimplet, ut nihil aliud visus noster, nihil auditus, nihil olfactus, nihil gustus, nihil tactus dulce habeat, nisi diligere Dominum Deum nostrum, ex toto corde, tota anima, tota virtute, diligere et proximum tanquam nosmetipsos (voir: Dt, 6) .

Hugo de Sancto Victore -1141

• Liber 1, Caput 3
  • Fecitque in templo fenestras obliquas, ( R3, 6, 4) id est arcuatas desuper, vel in toto obliquas, id est interius latiores propter claritatem. Super parietes, ( R3, 6, 5) id est extrinsecus ad parietes, fecit tabulata ( R3, 6, 5) quasi solaria per circuitum triplici ordine, imum strictius, medium latius, supremum latissimum, ut columnae quibus sustentabantur superiora, non contingerent inferiora tabulata; sed extrinsecus ab imo surgerent singulae. Ista tabulata quasi exedrae fuerunt foris adhaerentia muro. Trabes autem ( R3, 6, 6) quibus sustentabantur tabulata ipsa, posuit in domo per circuitum, ( R3, 6, 6) id est adjunxit domui: per circuitum tamen forinsecus, ( R3, 6, 6) ita scilicet, ut non haererent muris templi, ( R3, 6, 6) id est ut non essent infixae muris, quia ejectura quaedam in ipso muro per circuitum facta, ipsas excipiebat, et portabat in illo capite quo murum contingebant, in altero capite columnis innitentes. Vel de trabibus intra domum intelligi potest ad eumdem modum dispositis. Texit quoque domum laquearibus cedrinis. ( R3, 6, 9) Tectum domus more regionis planum fecit, quemadmodum extrinsecus tabulata. In tecto igitur domus laquearia cedrina posuit, et domum lignis, et pavimentum texit tabulis abiegnis. Et aedificavit viginti cubitorum tabulata cedrina; ( R3, 6, 16) viginti cubitos de sexaginta, qui in longitudine domus erant, separavit in posteriori parte domus; id est occidentali; quia introitus ad orientem erat. Atque in illa parte similiter aedificans tabulata cedrina a pavimento ( R3, 6, 16) sursum fecit ( R3, 6, 16) de parte eadem domum oraculi in Sanctum sanctorum, ( R3, 6, 16) id est ad hoc ut ipsa esset Sanctum sanctorum; ipsam dico interiorem, ( R3, 6, 16) quia ad eam nisi per alia introitus non patebat. Porro quadraginta cubitorum erat ipsum templum pro foribus oraculi. ( R3, 6, 17) A foribus enim oraculi usque ad portam orientalem quadraginta cubiti erant; quod totum dicebatur sancta. Et juncturas suas, ( R3, 6, 18) juncturas dicit, ubi tabulata jungebantur. Oraculum autem in medio domus, ( R3, 6, 19) id est intra domum, fecerat in interiori parte, ( R3, 6, 19) id est remotiori ab introitu. Porro ipsum oraculum habebat viginti cubitos longitudinis, et viginti cubitos latitudinis, et viginti | cubitos altitudinis. ( R3, 6, 20) In hoc patet quod oraculum viginti cubitis inferius erat reliqua domo. Sed, et altare vestivit cedro. ( R3, 6, 20) Hoc est altare thymiamatis, quod stabat ante oraculum, id est Sancta sanctorum. Sed, et totum altare oraculi texit auro. ( R3, 6, 22) Ipsum est quod superius texit cedro; nunc auro, quod stabat ante oraculum. Quinque cubitorum ala cherubim una, ( R3, 6, 24) subaudiendum est lata erat, et quinque altera, ut a summitate, ( R3, 6, 24) id est extremitate, unius usque ad summitatem alterius, ( R3, 6, 24) per transversum, scilicet decem essent cubiti, latitudo aequa altitudini. Nam corpus cherubin inter alarum expansionem tenebatur. Posuitque cherubim in medio templi interioris, ( R3, 6, 27) id est oraculi, versis vultibus ad orientem in propitiatorium coram positum. Ita ut alter ala una parietem meridianum tangeret, alter ala una septentrionalem, reliquas duas adinvicem jungerent in medio oraculi tanta fieret extensio alarum, quanta fuit latitudo oraculi. Et fecit in eis, ( R3, 6, 29) scilicet parietibus, cherubim, ( R3, 6, 29) alias formas cherubim in diversis locis sculpsit in parietibus; et palmas manuum, et alias figuras varias. In ingressu oraculi fecit ostiola duo, ( R3, 6, 29 et R3, 6, 31) ut post determinat. Duo ostia de lignis abiegnis altrinsecus, ( R3, 6, 34) scilicet unum hic, alterum illinc. Et utrumque ostium duplex erat, ( R3, 6, 34) id est duas valvas habens; et se invicem tenens, ( R3, 6, 34) quia connexae valvae ad postem in medio positum aperiebantur. Et aedificavit atrium interius, ( R3, 6, 35 et R3, 6, 36) quod exteriori cingebatur. Dispositis tribus ordinibus in pariete, tribus lapidum politorum et uno lignorum cedri. ( R3, 6, 36)

Auctor incertus

• Liber 3, Caput 12
  • Et aedificavit domum, et consummavit eam, texitque domum laquearibus cedrinis ( R3, 6, 9). Laquearia sunt tabulata, quae magno decore composita et ornata, ab inferioriparte trabibus affiguntur clavis. Et quia ter geminae altitudinis domus Domini facta erat, terna nimirumhabebat laquearia: prima videlicet post triginta cubitos a pavimento, secundapost cubitos sexaginta contra summitatem porticorum, tertia post cubitos centumviginti in summitate totius domus. Quid autem aptius per laquearia, quam sublimiores quosque in sancta Ecclesiajustos significari credamus, quorum opus et doctrina cunctis in exemploproposita quasi longius in alto praeeminet, quique suis intercessionibus etexhortationibus animos infirmorum, ne in tentationibus deficiant,protegunt. Quae nimirum laquearia, recte cedrina esse describuntur. Cedrus namque arbor est, imputribilis omnino naturae, odoris jucundi,aspectus nitidi, serpentes accenso nidore fugans ac perimens; quae perfectisquibusque conveniunt, quorum insuperabilis est patientia, fama virtutum eximia,prae cunctis gratissima bonis, auctoritas ad revincendos confutandosque eos quiveritati resistunt, constantissima, qui et in hac vita et in futura singulariprae caeteris sanctis eminentia fulgent. Et aedificavit tabulatum super omnem domum, quinque cubitorum altitudinis ( R3, 6, 10). Hoc est enim quod in Deuteronomio praecipit Moyses fieri in omni domo, quamquisque aedificaret: Cum aedificaveris , inquiens, domum novam, facies murum tecti per circuitum, ne effundatur sanguis in domo tua, et sis reus labente alio, et in praeceps ruente ( Dt, 22, 8); hoc enim tabulatum in supremo domus tecto per circuitum, in extremo murorum, vicecancellorum erat erectum, ne quis ad superiora conscendens, dum ad terminumtecti perveniret, incaute progrediendo dilaberetur ad ima. Quod esse passus rex Ozias in sequentibus invenitur, qui per cancellos coenaculi decidens, lethiferum incidit in languorem. Quibus tabulatis seu muris vel cancellis, cum ad tutelam viae ponuntur,vulgus luricularum nomen indidit. Haec autem tabulata sive luriculae supra sunt latera vocata. Ubi cum dictum est, Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum in parietibus domus per circuitum templi et oraculi ( R3, 6, 5); continuosubjunctum est, Et fecit latera in circuitu ( R3, 6, 5). In quibus nimirum lateribus intelleximus divina esse praesidia designata,quae nos in hoc adhuc saeculo laborantes, ac pro captu nostro ad superioranitentes, quotidie ne deficiamus adjuvant; ad cujus formam sensus etiam hunclocum intelligere debemus, sed ea distinctione, quod in hac vita inter crebravel hostis impacata tentamenta, vel nostrae fragilitatis obstacula, crebro,immo continuo supernae pietatis munere, ne corruamus defendimur. In illa vero vita, quam supremum templi tectum, ut supra docuimus, insinuat,tanta Dei praesentis gratia munimur, ut nec velimus ultra peccare, necpossimus, neque ullo mortis sive doloris, sive tentantis adversarii metuafficiamur. De praesentibus Domini auxiliis quasi de lateribus tabulatorum, dicit ipseDominus loquens de populo suo: Invocabit me, et ego exaudiam eum, cum ipso sum in tribulatione, eripiam eum et glorificabo eum ( Ps, 90, 15). De futura autem ejus gratia, qua superna illa civitas illustratur, diciteidem civitati propheta, Lauda, Hierusalem, Dominum, lauda Deum tuum Sion; quoniam confortavit seras portarum tuarum, benedixit filiis tuis in te; qui posuit fines tuos pacem ( Ps, 147, 1, Ps, 147, 2 et Ps, 147, 3). Bene autem hoc tabulatum in tecto domus Domini quinque cubitis altum esse memoratur, quia nimirum ita nos in illa patria divinae praesentia claritatis adimplet, ut nihil aliud visus noster, nihil auditus, nihil olfactus, nihilgustus, nihil factus dulce habeat, nisi, Diligere Dominum Deum nostrum ex toto corde, tota anima, tota virtute et proximum tamquam nos ipsos (voir: Dt, 6) . Et operuit domum lignis cedrinis ( R3, 6, 10). Supremum enim totius structurae domus tegumentum designat, hoc est, tabulatumquod illis trabibus desuper appositum erat, quibus suprema, quae praediximus,laquearia subter erant affixa. Non autem habebat templum culmen in superioribus, sicut nec tabernaculum, sederat aequale, quo modo omnibus in Palaestina et Aegypto domus aedificantibusfacere moris est, quia ad sedendum videlicet vel deambulandum aptaconstruuntur. Unde dicit in Evangelio Dominus: Et quod in aure audistis, praedicabitur in tectis ( Lc, 12, 3). Talis namque locus aptissimus erat, de quo verbum praedicator velassistentibus sibi, vel inferius positis auditoribus proferat. De quo et in Proverbiis Salomon: Melius est , inquit, habitare in angulo domatis, quam cum muliere litigiosa in domo communi ( Pv, 21, 9 et Pv, 25, 24):quod enim Latine tectum, Graece dicitur doma. Sed et porticus ipsae circa templum trina habebant laquearia, prima postcubitos a terra viginti, secunda post quadraginta, tertia post sexaginta: planaenim et ipsorum facta erant tecta. Erant autem porticus triginta inferius, triginta in medio, triginta desuper,non muris ab invicem, sed tabulatis discretae, ita ut singulae earum quae erantnumero nonaginta, quinos cubitos in latitudine et longitudine, vicenos autem inaltitudine haberent. De quibus videlicet porticibus frequens in libro Dierum mentio fit; sed quosint ordine dispositae, plenius explicat Josephus. Id ipsum autem hoc tabulatum quo operta est domus, quod et laquearia,designat eximios quosque in resurrectionis gloria viros, et singularisanctitate ad ipsum virtutis apicem pervenientes. De quorum uno dicitur, Inter natos mulierum non surrexit major Joanne Baptista ( Mt, 11, 11). Cujus si comparem magnitudinis scire vis, audi quid patri ipsius angelus ait, Et ipse praecedet ante eum in spiritu et virtute Eliae ( Lc, 1, 17). Et aedificavit parietes domus intrinsecus tabulatis cedrinis a pavimento domus usque ad summitatem parietum, et usque ad laquearia operuit lignis intrinsecus ( R3, 6, 15). Quid est quod domus cedro erat vestita? Nam forinsecus tanto nitore lapisipse, de quo facta erat, fulgebat, ac si calculo esset candido tecta. Juxta sensus vero mysticos, parietes sunt templi, populi fideles, ex quibussancta universalis Ecclesia consistit, quorum dilatationem per orbem latitudodesignat parietum, spem vero et intentionem omnem ad coelestia erectam,altitudo. Vel certe altitudo parietis, quae ex ordinibus lapidum super invicem positis constat, praesentis statum signat Ecclesiae, ubi electi super fundamentum Christi omnes aedificati, sibi invicem in ordine per temporum curricula succedunt, seseque invicem portantes, legem Christi, quae est charitas, adimplent; dum enim hi qui nunc praecedentibus erudiuntur magistris, rursum ipsi alios erudiunt, quasi super se invicem positis ordinibus quinque lapidum vivorum in domo Dei, sic ab aliis fixa constantia portantur, ut ad portandos alios et ipsi sufficiant, usque ad ultimos, qui in fine mundi nascituri sunt,justos, qui quasi in summo Dei domus cacumine locati docentur, et portantur abaliis, sed quos doceant, quorumve fragilitatem tolerent ipsi non habent; qui videlicet parietes intrinsecus tabulatis cedrinis operiuntur, cum cordafidelium amore virtutum redundant: sicut enim cedri natura perfectos homines,ut supra docuimus, typice denuntiat, ita etiam locis opportunis celsitudinem virtutum, quibus ad eamdem perfectionem venitur, non immerito designat. Teguntur autem omnia lignis a pavimento domus usque ad summitatem parietum,et usque ad laquearia, cum electi a primis fidei rudimentis usque adperfectionem bonae actionis, et usque ad ingressum patriae coelestis bonisinsudare non desistunt operibus, cum a primis justis usque ad ultimos inconsummatione saeculi omnes virtutibus student, quorum merito jure valeant protestari, quia Christi bonus odor sumus Deo in omni loco. Et texit pavimentum tabulatis abiegnis ( R3, 6, 15). Hoc quo modo factum sit, plenius in libro Paralipomenon explicat, ubiscriptum est: Stravit quoque pavimentum templi pretiosissimo marmore stratum decore multo ( Ch2, 3, 6). Unde patet quod tabulas abiegnas quibus pavimentum tegeret, nequaquam interra posuit, sed primo illud marmore protexuit, ac deinde tabulas superposuit,ac tertium his duobus auro vestitum superaddidit, ut in sequentibuslegitur. Sicut autem altitudo parietis in altum exsurgens, atque usque ad laqueariaperveniens, profectus virtutum, quibus electi ad regnum coeleste perveniunt,vel certe ipsos electos choros sibimet per tempora variantia succedentessignificat, ita aequalitas pavimenti concordem eorumdem humilitatem, qua intemporali adhuc vita positi socialiter invicem charitate dictante conversantur,non immerito demonstrat. Quod videlicet pavimentum pretiosissimo erat marmore stratum decore multo ( Ch2, 3, 6), idemque marmor mox tabulis tectum abiegnis, quia nimirum vitajustorum primo fidei firmitate praemunienda in corde, ac deinde virtutumspiritalium latitudine est adornanda in opere; alioquin quid utilitatis habetdecor marmoris pretiosissimi lignorum tabulis obtectus, si non mysticum aliquidtacite signabat, ac bonorum amplitudinem operum fortitudine fidei intemerataesuffulciendam esse docebat? Abies vero propter altitudinem sui et roburdurabile mentem electorum infima quaeque desideria spernentem, et coelestisemper contemplationi intentam, virtute quoque patientiae singulariterexcellentem, non incongrue demonstrat. Auri autem laminae quae marmori ac tabulis sunt abiegnis superpositae, ipsaest latitudo charitatis de corde puro et conscientia bona, et fide non ficta:quae sicut aurum aliis pretiosius est metallis, ita caeteris eximior virtutibusin templo Dei singulari luce refulget. Unde bene Apostolus cum plurima virtutum bona, quae humilibus essent cordeservanda, quasi pavimenti ornatus enumeraret, dicens, Induite vos sicut electi Dei sancti et dilecti viscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, patientiam, modestiam, sufferentes invicem, et donantes vobismetipsis, si quis adversus aliquem habet querelam: sicut Christus donavit vobis, ita et vos facite ( Col, 3, 12 et Col, 3, 13); repente velut desuperaddendo aureo velamine adjunxit, Super omnia autem charitatem habentes, quod est vinculum perfectionis ( Col, 3, 14).