Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 4, Caput 4
  • Qui regem petierant, a facie regis clamant, quando ii, qui agere spiritualem vitam sub bono rectore voverant, ejusdem vitae relinquere labores tentant. Facie quidem omnes agnoscuntur. Facies ergo regis est cognita conversatio, et eruditio boni praedicatoris. Qui nimirum, quia dura et aspera pro aeterna vita agunt, et dura praecipiunt, eorum vitam atque doctrinam carnales subditi non imitari, sed fugere conantur. Faciem quippe regis tunc vident qui regem petierant, cujus aspectum ignorabant; quia in praelato suo coelestis itineris districtio, quam sit laboriosa, considerant, quam velut rem facilem, ante quam cognoscerent, appetebant. Tunc a facie regis clamant, qui regem petierunt; quia dum carnalis vitae deserere morem nolunt, ejus quem sibi praeesse voluerunt, optimi pastoris sui laudabilem imitationem effugere nituntur. Et quia caeco corde lucem videre non possunt, ad Dominum clamant, id est, ut evadere spirituale jugum Dei possint, Dominum obsecrant. Sed non exaudit eos Dominus in die illa. Quae est dies illa, qua reprobi subjecti Dominum obsecrant, nisi intentio vanae prosperitatis? Non exaudiuntur; quia profecto per divinam gratiam nunquam fit, ut bonis rectoribus semel promissa subjectio, libera egredi ad mundi delectationes possit. Quare et causam subjunxit, dicens: Quia petistis vobis regem. ( S1, 12, 18)
• Liber 5, Caput 2
  • Quia tam attente, et toties ista petitio regis reprehenditur, hoc electis insinuat: quia qui ad culmen sanctae Ecclesiae carnales provehunt, gravissima peccati obligatione retinentur. Nam peccata reliqua singularis poenae meritum obtinent, qui vero carnalem praepositum constituit, tot incurrit poenarum merita, quot ille fidelibus subditis praebet pravitatis exempla. Sed grave pondus criminis deponi non potest, nisi austeritate magnae compunctionis. Compunctionis autem gratia menti non infunditur, nisi prius ipsa ei peccati magnitudo monstretur. Propheta ergo Domini, ut ad congruae poenitentiae fructum peccantem populum provocaret, per mirabilem motum aeris, ei insinuat magnum peccatum transgressionis. In messe autem tritici, pluviae et tonitrua in illa regione non fiunt. Bene autem subsequenter adjunctum est: Clamavit Samuel ad Dominum, et dedit Dominus voces, et pluvias in die illa: et timuit omnis populus nimis Dominum, et Samuelem. Dixitque universus populus ad Samuelem: Ora pro servis tuis ad Dominum Deum tuum, ut non moriamur. Addidimus enim universis malis nostris, ut peteremus nobis regem. ( S1, 12, 18 et S1, 12, 19)
• Liber 5, Caput 2
  • Quod sane, si ad nostra tempora deducimus, ut populus ad cognitionem peccatorum veniat, praedicatores pro eis ad Deum clamant: quia fidelium salutem magnis desideriis flagitant. Clamare quidem praedicatoribus, est electorum salutem magna devotione postulare. Ad quorum clamorem Dominus vocem dat: quia peccatorum corda excitat, ut pravitatis suae nequitiam recognoscant. Dat pluvias: quia excitata corda per infusionem supernae gratiae adjuvat; ut non solum deserat mala quisque quae fecit, sed etiam bona fortiter agat, quae appetit. Sed hoc in die messis tritici fieri dicitur, ut virtus miraculi designetur. Non est quidem minus miraculum immutatio cordis, quam perturbatio aeris. Non minus miraculum est arentia corda reviviscere, quam aestivis ardoribus inusitato more pluvias inundare. Majus quippe miraculum est, intimo sonitu insensibilem mentem concutere, quam, collisis per ventum nubibus, tonitruum insonare. Sed rectus ordo conversionis ostenditur in ordinata positione verborum. Nam dicit: Dedit Dominus voces et pluvias: et timuit omnis populus nimis Dominum et Samuelem. ( S1, 12, 18 et S1, 12, 19) Ordinatissima quippe conversione cum malum deseritur, bonum in mente propagatur; cum conversi mens quasi per pluviam bonum semen nutrit, et se Deo et hominibus per obedientiae virtutem subdit. Bene ergo dicitur: Timuit omnis populus Dominum et Samuelem, ( S1, 12, 19) quia qui summi Spiritus adventum suscipit, et mala deserit, et bona apprehendit, et sic Deo subditur, ut pro Deo etiam hominibus substernatur. Et quia praesumptionem in ipsa obedientiae virtute non habent, dicunt: Ora pro servis tuis ad Dominum, ut non moriamur. ( S1, 12, 19) Cum spiritus vitae se menti infundit, protinus eam ad mortis pavorem erigit: quia magisterium ejusdem spiritus est, ut timendo mens agat, ne quod timet inveniat: sed sancti viri pro eis orantes exaudiri possunt, qui et occulta peccata cordis per humilitatem revelant confessionis. Unde et subditur: Addidimus enim universis malis nostris, ut peteremus nobis regem. ( S1, 12, 19) Quia vero haec satis jam exponendo ventilata sunt, sequentia videamus. Dixit autem Samuel: Nolite timere. Vos fecistis universum malum hoc. Verumtamen nolite recedere a tergo Domini. ( S1, 12, 20)

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 12
  • Et clamavit Samuel ad Dominum, et dedit Dominus voces et pluvias in die illa ( S1, 12, 18), etc. Iste Samuel, quem, invocato nomine Domini, exaudivit Deus, in tempore messis pluviam impetravit. (voir: Isid, sl) Pluvia enim in sacris Scripturis verba sunt Evangelii sive legis, sicut Moyses dixit: Exspectetur sicut pluvia eloquium meum, et descendant sicut ros verba mea. ( Dt, 32) Hanc igitur pluviam dedit mundo Christus in tempore messis, id est, quando gentes colligi oportebat: ut sicut frumentum in horreis, sic intra Ecclesiae sinum gentes congregarentur.