Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 3, Caput 5
  • Samuel itaque Bethel circuit, cum praedicator Ecclesiae auctoritatem disponendorum operum, de exemplis majorum quaerit. Galgal, id est, rotam circuit, quando doctrinae suae auctoritatem de magisterio sanctae Scripturae comprehendit. Masphath quoque circuit, cum per secretae contemplationis meditationem, revelationem meretur suscipere veritatis. Ibi enim judicat Israelem: quia quidquid subditis proponit ad normam rectitudinis, aut de exemplis electorum accipit, aut doctrina sacri eloquii, aut ex revelatione internae contemplationis. Quibus profecto verbis ostenditur, non tantum, quae doctor perfectus agat, sed etiam quia perfectus non sit, si agere haec non possit. Nam si solum bonorum exempla noverit, aut si sacrae Scripturae etiam quis eruditus sit, et contemplationis revelatione caruerit, in ordine praedicationis vir perfectus non erit. Contemplatio enim virtus est, per quam non solum ipsa Scriptura condita recognoscitur, sed per quam nondum condita conderetur: et per quam condita ad Dei voluntatem quotidie disponatur. Bene ergo dicitur: Et judicavit Israelem in supradictis locis ( S1, 7, 16). Nam non solum in Bethel, et Galgal, sed etiam in Masphath: ut qui ad perfectionem praedicationis innititur [ Forte leg. enititur], dum per humilitatem exempla majorum sequitur, dum per studium sacri eloquii eruditione fulcitur, curet omnino necesse est, ut puritate mentis, ea quae disponenda sunt, contemplando cognoscat. Dei namque debet esse docibilis, qui suscepto praedicationis officio, docere homines cupit. Tamen sic praesumat de eo, qui secretae contemplationis eruditione instruitur, ut nec editas per Spiritum sanctum Scripturas fastidiat, nec sequi electorum exempla dedignetur. Samuel enim Bethel, et Galgal, et Masphath circuire describitur; ut alterum ab altero per discordiam nequaquam dividatur: ut videlicet et exempla recipiat quae sacra Scriptura approbat; et illas sacras Scripturas, quas electi homines scripserant, recognoscat: atque eas revelationes contemplationis a Deo sibi ostensas sentiat, quae nec ab electorum operibus, nec a sanctae Scripturae auctoritate discordant. Sed et omne quod agit, ad rectitudinem redigat supernae intentionis. Unde et subditur: Revertebatur in Ramatha: ibi enim judicabat Israelem, et ibi erat domus ejus ( S1, 7, 17).
• Liber 3, Caput 5
  • Ut longe supra jam diximus, Ramatha interpretatur visio consummata: et supernorum civium illam beatam et perfectam societatem significat: ad quam Samuel revertitur, ne laboris sui onere deprimatur. In Ramatha quippe Samuel revertitur, cum mens praedicatoris per amorem coelestium relevatur. Nam inter officii sui onera tam immensa corrueret, si ad amorem coelestium per spei suae desiderium non rediret. Reverti etenim praedicatoribus, est intentionem mentis suae ad gaudia patriae coelestis reducere. Et ibi Israelem judicant: quia supernae patriae pulchritudini, quam in mente retinent, fideles subditos facere conformes praedicando, student. Ibi judicant Israelem: quia ex illa jam perfecta civitate formam videntes trahunt, quam filiorum mentibus loquentes imprimunt: et quidquid illa pulchritudine indignum conspiciunt, ab eorum mentibus abscindere conantur. Et quia in illius beatae patriae gloria tota dilectione requiescunt, ibi ejus domus esse perhibetur. Ejus namque domus esse cognoscitur, in qua amando conversatur. Unde et ille egregius praedicator gloriatur, dicens: Nostra conversatio in coelis est. Bethel namque circuit, Galgal, et Masphath, et in earum aliqua non habet domum, in Ramatha autem domum habet: quia doctores sanctae Ecclesiae quidquid nunc accipiunt de exemplis electorum, quidquid de eruditione sacrorum voluminum, quidquid de altitudine supernae revelationis transitorie rimantur, ad adjutorium habent itineris, non ad amorem remunerationis. Illud vero, quod in superna civitate diligunt, non ad profectum itineris, sed ad sufficientem, imo ad abundantem largitatem mercedis. Et quia illuc cuncta bona congregantur, sequitur: Aedificavit ibi etiam altare Domino ( S1, 7, 17).
• Liber 3, Caput 5
  • Quid est enim altare Domini, nisi cor justi? Veritatis autem judicio dicitur: Ubi est thesaurus tuus, ibi et cor tuum ( Mt, 6, 21) . Qui autem pro amore supernae patriae bona agit, dum ardenter ad ea, quae sursum congregat, pervenire desiderat, profecto altare aedificat, super quod quotidiani desiderii hostias incendat. Bene autem dicitur: Aedificavit ibi altare Domino ( S1, 7, 17): quia ex incremento studii coelestis, sicut flamma crescit in corde boni desiderii, ita et velut additis lapidibus, altare sursum construitur, ubi Deo holocausta offerantur amoris. Quod etiam ad lucrum animarum referri convenienter potest. Doctor namque in Ramatha altare Domino aedificat, cum subditorum merita in coelo locat, et dum quotidiano ejus studio electae animae ad coelestia regna conscendunt, velut ad structuram superni altaris lapides mittuntur. Dicatur ergo de Samuele, dicatur: Aedificavit ibi altare Domino ( S1, 7, 17): quia nimirum valde otiosum est doctoris studium, si per hoc, quod ab illo in terris agitur, coeleste aedificium non augetur.
• Liber 6, Caput 2
  • Quae est mater carnalis sensus, nisi originalis culpa? Quia enim ante peccatum primi hominis nulla membris libido inerat, rex Amalechita non erat. Erat quippe sensus carnis, sed turpis ac libidinosus non erat; sed statim ut ad culpam cecidit, pruritum membrorum sensit: quia obedientem motum carnis habere non potuit, quando ipse Deo inobediens fuit. Culpa ergo originalis mater contumeliosi sensus carnis recte intelligitur, quia ex illa nascendo prodit, qui esse ab illa coepit. Unde et Apostolus quasi severissimi tyranni legem carnalis sensus exhorrens, non solum ipsum regem, sed matrem ostendit, dicens: Itaque jam non ego operor illud, sed quod inhabitat in me peccatum. ( Rm, 7, 29) Peccatum namque, quod se non operari perhibuit, motum carnis intellexit; peccatum autem in se inhabitans, originalem culpam. Quia ergo ex originali culpa fit peccatum motionis carnis, dum regem carnalem sensum attendimus, matrem ejus esse primam culpam recte nominamus. Liberi autem hujus matris sunt omnes concupiscentiae, peccata, et vitia. Absque liberis utique fit mater, quando omnis a carne, omnis a mente jam culpa remanere videtur. Sine liberis namque tunc est, quia etsi a carne nulla jam turpitudo est, si nulla jam regnat concupiscentia in mente, manens tamen in nos illa culpa, nunc doctoris virtute perdi non potest. Quid est enim, quod ait Apostolus: Jam non ego operor illud, sed quod inhabitat in me peccatum? ( Rm, 7, S1, 7, 17 et S1, 7, 20) Ex illa quidem culpa, quam ex vitiosa naturae nostrae radice contrahimus, habemus ut corrumpi vitiorum passionibus valeamus. Lex ergo inordinata membrorum quando praeter voluntatem nostram membra movet, nos non hoc operamur, sed quod inhabitat in nos peccatum. Velle quidem nobis tunc adjacet, sed adhuc posse non invenimus; siquidem vellemus, ut nobis invitis, aliquid in nobis moveri non posset. Et hi fortasse pessimae matris conceptus, quibus culpa illa impraegnatur, si in turpes actus et obscoenos sinuntur effundi, quasi pasci perhibentur. Filii ergo sunt motus, qui non solum naturaliter intus sunt, sed qui in turpibus et obscoenis operibus manifestantur. Mater ergo Agag sine liberis fit, quando originalis culpa sic restringitur, ut nullos actus aut motus edere permittatur. Vel fortasse sine liberis fit, quia liberos habuit. Quando ergo peccatores conversi, esse turpes tam actu, quam gestibus luxuriae desinunt, quasi mater habitans in eis culpa filiis orbatur.