Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 3, Caput 5
  • Quia vero nos superius plaustrum Scripturam sacram, arcam vero scientiam ejus spiritalem esse diximus, vaccas quoque electas animas, timor Bethsamitarum, quem inesse electis ostendimus in oblatione sacramenti, potest referri etiam ad onus praelationis. Non enim minor sanctitas idonea est animabus instruendis, quam offerendis sacris mysteriis. Et idcirco Bethsamitae perhibentur percussi: quia plerique vivunt subditi, qui moriuntur praelati. Habet enim arca Dei etiam extrinsecus pulchritudinem, quam si minister infirmus non ad spiritalem venerationem, sed ad concupiscentiam saecularem inspexerit, nequaquam vivit. Bene itaque causa percussionis eorum declaratur, cum dicitur: Quia viderunt arcam Dei. Quid est enim, viderunt, nisi quia ejus gloriam videndo concupierunt? Nunc autem, auctore Deo, per orbem universum sanctae Ecclesiae gloria est copiosa. Quae profecto gloria, quia a reprobis sacerdotibus saeculariter appetitur, Bethsamitae viri arcam Dei exterius videndo moriuntur. Non enim spiritalem ejus honorem pro interna virtutum gloria appetunt, sed ut arcae Dei splendorem rapiant, et ecclesiasticae praelationis fulgorem, in flore saeculi suis cultibus ferant. Arca quoque Dei male foris ad percussionem respicitur, quando flagitiosi praepositi subditarum personarum exteriori specie devicti, ad carnalem concupiscentiam pertrahuntur. Viri timore ingentem multitudinem concupiscentiae telo prostratam intuentes, dicunt: Quis poterit stare in conspectu Domini Dei sancti hujus ( S1, 6, 20)? Stat quippe, in conspectu Dei, qui fortis est in ordine divini ministerii. Stare etenim fortitudinis est, ministrare obsequii. Stare ergo in conspectu Dei dicitur, qui ordinem superni officii in altitudine disponit dignae conversationis; qui in ministerio quo fungitur nullo appetitu ecclesiastici honoris decipitur, nulla carnali concupiscentia superatur. Quia vero tam idonei ministri raro inveniuntur, merito dicunt: Quis poterit stare in conspectu Domini Dei sancti hujus ( S1, 6, 20)? Et quia tantum onus parvuli Christi viris fortioribus deserunt, subdunt: Et ad quem ascendet a nobis ( S1, 6, 20)? Quomodo autem ad habitatores Cariathiarim miserint, quomodo arcam Dei in domum Aminadab intulerint, quomodo Eleazarum sanctificaverint, sicut supra expositum est, non mutamus. Et factum est ex quo arca Dei mansit in Cariathiarim, multiplicati sunt dies (voir: S1, 7, 2) . Si ad historiam respicimus, dies mansionis arcae multiplicati sunt, quia illic multo tempore fuit. Unde et subditur: Erat enim annus vicesimus ( S1, 7, 2). Et ad quid istam dierum multiplicationem introduxerit, subdens, ait: Et requievit omnis Israel post Dominum ( S1, 7, 2). Quae nimirum requies in illo veteri populo non bonorum operum, sed bonae devotionis intelligenda est. Nam sequitur: Ait autem Samuel ad universam domum Israel, dicens: Si in toto corde vestro revertimini ad Deum, auferte deos alienos de medio vestrum, Baalim et Astaroth; et praeparate corda vestra Domino, et servite ei soli, et liberabit vos de manu Philisthiim ( S1, 7, 3).
• Liber 3, Caput 5
  • Verum quia, auctore Deo, arcam ejus proficiscentem usque ad sublimitatis ejus situm deduximus, quo studio praedicator erga subditorum correctionem invigilet, videamus. Nam sequitur: Et ait Samuel ad universam domum Israel: Si in toto corde vestro revertimini ad Dominum, auferte deos alienos de medio vestrum ( S1, 7, 3). Quos autem alienos deos Scriptura sacra appellare consuevit, nisi daemonia, quae in manufactis simulacris habitant? In Samuele novos sanctae Ecclesiae praedicatores designari diximus. Recte itaque de medio sui deos alienos in universam Israel domum auferre praecepit: quia in accedentibus ad fidem Gentilibus, non solum rectae profectionis veritatem praedicatorum ordo petiit, sed etiam damnationem antiquae superstitionis. Nil enim eis prodesset veritatem profitendo colere, vel obsequendo, nisi falsa prius detestanda reliquissent. Quisquis etiam nunc intra sanctam Ecclesiam positus est per fidem, sed Deo rebellis per iniquam operationem, admonendus est ut alienos deos de medio sui auferat. Nam, etsi manufacta simulacra detestatur, daemonum tamen imperiis prava actione submittitur. De medio autem sui alienos deos abjicit, qui sic ad Deum convertitur, ut per mala opera immundos spiritus nunquam veneretur.
• Liber 3, Caput 5
  • Potest etiam cautioris vitae studium per haec exhortationis verba designari. Nam in medio nostri quid est, nisi cor nostrum? Sunt tamen nonnulli operatione mundi, sed infirmitate cordis, usu foedantur pravae cogitationis. Bona quidem incessanter faciunt, sed cogitare reproba nunquam praetermittunt. Quia vero tot in eorum cordibus daemonia requiescunt quot desideria immunda, auferre de medio sui alienos deos instanter admonentur: quatenus omnipotenti Deo non solum rectitudinem impendat operis, sed et gloriam internae puritatis. Unde et apte subditur: Et praeparate corda vestra Domino ( S1, 7, 3). Cor quippe Domino praeparat, qui mentem non solum ab immunda cogitatione separat, sed etiam cogitationum sanctarum ac virtutum fulgoribus illustrat: ut velut abjectis et comminutis idolis, se Dei templum efficiat; dum illic divinae gratiae sedem erigit, ubi reprobos spiritus manere per subjecta eis prava desideria non permisit Bene itaque prius auferre alienos deos de medio su Israelitas admonet, deinde corda Deo praeparare quia rectus ordo inchoatae religionis est, ut prius unusquisque prava reprobet, deinde ad omnipotentem Deum studio bonae intentionis appropinquet. Ad extremum vero necesse est, ut qui jam Deo bonae voluntatis propositum, et puri cordis munditiam obtulit, id quod intus bene vivendo deliberat, in rectitudine boni operis exponat. Quare et subditur: Et servite soli Deo ( S1, 7, 3).
• Liber 3, Caput 5
  • Soli quippe Domino servit qui bonis operibus prava non inserit. Nam qui sic bona agit, ut mala non deserat, Deo soli nequaquam servit: quia malo spiritui obsequium exhibet, cujus perficere non metuit voluntatem. Unde agitur, ut etiam bona agens Deo non serviat: quia qui totum hominem condidisse creditur, habere eum communem cum adversario non dignatur. Hinc namque est, quod ipsa Veritas per semetipsam denuntiat, dicens: Nemo potest duobus dominis servire ( Mt, 6, 24) . Hinc Paulus exquirens, ait: Quae participatio justitiae cum iniquitate, aut quae societas luci ad tenebras? Quae autem conventio Christi ad Beliat? aut quae pars fideli cum infideli, aut quis consensus templo Dei cum idolis ( 2Co, 6, 14 et 2Co, 6, 15) ? Soli ergo Domino servire praecipimur, ut qui jam aspirante Deo pro obtinenda peccatorum nostrorum remissione agere bona coepimus, eisdem bonis prava nulla misceamus. A peccatorum namque nostrorum obligatione tunc solvimur, cum bona quae pro eorum impendimus absolutione malis admixta non sunt. Devotis namque poenitentibus loquens praedicator, dicit: Si in toto corde vestro revertimini ad Dominum, auferte deos alienos de medio vestri, et servite Deo soli ( S1, 7, 3). Quasi dicat: Tunc a peccatis solvi poteritis, cum cordis et operis bona, quae pro vestra absolutione impenditis Deo, supervenientibus criminibus aliis non foedatis. Quare et repromittens; dicit: Et liberabit vos de manu Philisthiim.
• Liber 3, Caput 5
  • Qui hoc loco alii Philisthiim quam maligni spiritus designantur? Qui nimirum dum superbiae suae calice in momento debriati sunt, a statu gloriae tumescendo ceciderunt. Quae est igitur manus Philisthiim, nisi potestas illa daemonum, qua mortuas in peccato animas ad aeterna tormenta perducunt? Ab ista Philisthiim manu solus liber fuerat, qui dicebat: Venit princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam ( Jn, 14, 30) . Hinc Paulus ait: Omnes peccaverunt, et egent gloria Dei ( Rm, 3, 23) . Hinc iterum dicit: Eramus et nos filii irae, sicut et caeteri ( Ep, 2, 3). O quam magni muneris est ista promissio, qua dicitur: Liberabit vos de manu Philisthiim. Nam ille solus liber hujus manus exstitit, qui peccatum non fecit. Ab ea utique omnes contra meritum liberamur. Unde et Paulus dicit: Justificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem justitiae suae, propter redemptionem praecedentium delictorum, in sustentatione Dei ad ostensionem justitiae ejus in hoc tempore, ut sit ipse justus, et justificans eum, qui est ex fide Domini nostri Jesu Christi ( Rm, 3, 24, Rm, 3, 25 et Rm, 3, 26) . Hinc item dicit: Gratia liberati estis ( Ep, 2, 8) . Tale est ac si dicat: Liberabit vos de potestate spirituum malignorum, ut velut fugatis de itinere crudelibus hostibus, dum mors carnis intervenit, ea quae cupitis aeterna gaudia securius adeatis. Magna itaque promisit, qui magna praecipiendo docuit, ut magnitudo muneris ad fortitudinem incitaret laboris. Magnum quippe est soli Domino servire, videlicet instanter bona agere, bonis actibus reproba non miscere. Sed o quam maximum in vitae hujus transitu, potestatem cruentorum spirituum non incurrere, nullas in via horribilitates cernere, contrarietates objectionum nullas invenire, aeternas poenas evadere, liberatoris nostri praesidia sentire, momentaneam saeculi lucem perdere, sed repente ineffabilem claritatem aeternitatis invenire. Audiant ergo, audiant, qui de manu Philisthiim liberari desiderant: Praeparate corda vestra Domino, et servite illi soli ( S1, 7, 3): ut hic sibi quique colligere studeant, unde illic manus tantorum hostium non incurrant, et securi ad vitam transeant, qui inter salutis suae thesauros, quos hic bene vivendo congregant, mortis opera nulla portant. Electorum vero mores insinuantur, per hoc, quod subditur: Abstulerunt ergo filii Israel de medio sui Baalim, et Astaroth, et servierunt Domino soli ( S1, 7, 4).