Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 3, Caput 4
  • Quae sunt ligna plaustri arcae Dei, nisi sanctae Scripturae sententiae, et exempla justorum? Bethsamitae quippe ligna concidunt, cum secretioris vitae praepositi subjectorum suorum mentibus Scripturarum sensus subtilius aperiunt, cum excellentiora exempla Patrum ad eorum imitationem proferunt; ut in eorum cordibus superni amoris flamma tanto ferventius ardeat, quanto fomentum incendii, velut concisa ligna, citius subministrant. Plaustri quippe ligna sunt, quia mens per Dei gratiam renovata, ea per memoriam retinet. De quibus profecto lignis sanctus legislator decernit, dicens: Ignis in altari meo semper debet esse: quem nutriat sacerdos, suggerens mane ligna per singulos dies ( Lv, 6, 12) . Quia vero concidi ligna memorantur, apertius indicant, quia contemplativae vitae puritatem quaerentibus, non communia de sacro eloquio, sed altiora et excellentia quaeque pandenda sunt; ut eo fortius se in alta videndo sublevent, quo eis nobiliora bona quae audiunt magis placent. Unde et bene subjungitur: Quia vaccas imposuere super ea in holocaustum Domino. Holocaustum namque combustum dicitur. Cum ergo ligna conciduntur, holocausta desuper impositis vaccis fiunt: quia qui eximia de Scripturis devota mente suscipiunt, quo in superna se desideria altius extendunt, eo nil in eis deseritur, quod non divini amoris flamma comburatur. Et tunc quidem curare doctorem necesse est, ut religiosi subjecti alta considerent, et tamen per aestimationem de se alta non teneant; ne, quo celsius summa videndo proficiunt, per elationem corruentes, periculosius elidantur. Unde et hic quoque subditur: Levitae autem deposuerunt arcam Dei, et capsellam quae erat juxta eam, in qua erant vasa aurea, et posuerunt super lapidem grandem ( S1, 6, 15).
• Liber 3, Caput 4
  • Levitae interpretantur assumpti. Qui ergo sunt Levitae, nisi qui sic sunt divina gratia confirmati, ut a sancto Spiritu deseri nunquam possint? Arcam quippe Levitae deponunt, cum perfecti praedicatores suos subjectos admonent, ut eos spiritalis scientia nequaquam inflet. Capsellam quoque cum vasis aureis deponunt, cum eos etiam de vitae splendore conveniunt, ut eo de se humilius sentiant, quo etiam Redemptorem nostrum ad exaltationis suae praemium, eorum quisque jam pervenisse didicit, quia de se inaniter alta non sensit. Bene itaque deposita arca, et vasa aurea super grandem lapidem posita memorantur: quia inter dona sublimia de se humiliter sapere illi verius possunt, qui Redemptoris magnitudinem et humilitatem recolere saepius didicerunt. Nam deponere arcam Dei, et super lapidem grandem volebat ponere, qui dicebat: Hoc sentite in vobis, quod in Christo Jesu. Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est se esse aequalem Deo; sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo; humiliavit se factus obediens usque ad mortem crucis ( Ph, 2, 5). Sed qui de subditorum cordibus amoris hostiam ministerio praedicationis Deo immolant, de suis etiam mentibus excellentiora valde oblationum dona repraesentant. Unde et subditur: Viri autem Bethsamitae obtulerunt holocausta, et immolaverunt victimas in die illa Domino ( S1, 6, 15).

Hugo de Sancto Victore -1141

• Liber 1, Caput 1
  • Ab urbe murata usque ad villam, quae erat absque muro. ( S1, 6, 18) Quod dicit quinque civitates quinque mures dedisse, et quinque anos aureos, et postea subjungit: Ab urbe murata usque ad villam quae erat absque muro, ( S1, 6, 18) ita intelligendum est, quod quinque provinciae quinque mures dederunt, et quinque anos singulae singulos, quos, licet pro dignitate specialiter civitates quasi capita provinciarum dedisse dicuntur, tamen pecunia non solum ab iis qui in civitatibus erant, sed etiam a villis quae erant absque muro: hoc est tam a minimis quam a maximis collecta est, ut sicut periculum erat omnium, ita oblatio esset universorum. Sic igitur omnes dederunt per universam regionem a fine usque ad finem, hoc est quod sequitur: Et usque ad Abel magnum? ( S1, 6, 18) lapidem dicit de quo superius dixerat: Erat autem ibi lapis magnus, et ceciderunt ligna plaustri: vaccasque imposuerunt super ea. ( S1, 6, 14) Hic ergo lapis quasi terminus erat terrae Philisthiim, et Israel usque ad quem Philisthaei arcam Domini prosecuti sunt, ubi, et Bethsamitae, arca suscepta, holocausta obtulerunt. Usque ad hunc igitur lapidem omnes tam villae, quae erant absque muro, quam civitates muratae terrae Philisthiim ad debitum munus Domino persolvendum pecuniam et impensam tribuerunt, hoc est quod dicitur: Usque ad Abel magnum, ( S1, 6, 18) usque ad lapidem magnum. Nam, et ipsum nomen lapidem sonat. Abel enim Hebraice lapis ( S1, 6, 14) dicitur, ut proprium nomen ex communi vocabulo derivatum intelligatur. Super quem lapidem posuerunt arcam Domini ( S1, 6, 15) sicut superius dictum est: Quae arca erat usque in illa die, ( S1, 6, 18) quo scilicet percussit Dominus Bethsamitas, in agro Josue. In quo etiam culpa eorum notari potest, quod non eam in domum introduxerunt, sed foris dimiserunt, ubi ab omnibus irreverenter aspiceretur. Nam viri Cariathiarim non sic fecerunt postea, propter quod nec percussi sunt illi. Et percussit de populo septuaginta viros, et quinquaginta millia plebis. ( S1, 6, 19) Quidam per septuaginta viros majores et principes populi intelligendos putant. Ut quod sequitur: Quinquaginta millia plebis, ( S1, 6, 19) sic accipiendum sit, quasi in morte horum tantum damnum sit factum, quantum foret si quinquaginta millia de plebe prostrata fuissent. Saed in Hebraeo plebis non habetur. Sic igitur accipiendum supradictum putant: Percussit de populo septuaginta viros, et quinquaginta millia; ( S1, 6, 19) ac si dixisset. Quinquaginta millia et septuaginta percussit de populo, neque hos solum de Bethsamitis, ne forte non de populo, sed ipsum populum prostravisse videatur; sed de tota provincia et regione circumjacente civitati Bethsamis. Subdit causam, quare sint percussi, dicens: Eo quod vidissent arcam Domini; ( S1, 6, 19) scilicet non reverenter, neque cum timore, ut tantam rem decebat; sed audacter irruentes respexissent arcam Domini. Dignum quippe fuerat, ut quia Philisthaeos, qui digni non erant arcam Dei retinere, praesumentes pro sua temeritate percussos audierant: ipsi quoque infirmitatis suae memores cum magna reverentia, et timore ad illam respiciendam accederent. Quia igitur pro sua praesumptione percussi sunt: innuit eosdem percussos nominans. Hinc est quod Oza in sequentibus, cum ad eamdem arcam sustentandam manum extenderet, percussus periit, quia inclinato vehiculo, et ruinam minitanti auxilium laturus majestatem praesidentis non cogitavit.