Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 5, Caput 3
  • In arcto quidem sumus, quando ab immundis spiritibus intus tentamur, et foris malorum hominum exempla conspicimus. Contra internam ergo malorum spirituum tentationem bene dictum est: Afflictus est populus, ( S1, 13, 6) et contra exteriora exempla impiorum hominum, Absconderunt se. ( S1, 13, 6) Quia blanda et laeta nobis appetenda callidus adversarius suggerit, qui nunquam melius vincitur quam si tentati ad devotae orationis lamenta curramus. Et exempla pravorum vitare citius possumus, si ea etiam respicienda non esse judicemus. Abscondi ergo sanctorum, est reproba videre dedignari. Et quia quinque sensus corporis a reproborum imitatione custodiunt, quinque etiam latibulorum genera describuntur: speluncae scilicet, abdita, petrae, antra, et cisternae. Speluncae vero montium occulta sunt: quia vero alta in coelesti desiderio sunt corda sanctorum, et malignis spiritibus clausa et inaccessibilia sunt. Speluncas ergo ingredimur, quando ad mentium secreta recurrimus, ne vagantibus oculis foris concupiscenda videamus. In abditis abscondimur, quando clausi oris silentia occulta servamus. Petras ascendimus, quando actum corporis in robusta operatione locamus. Unde et de his absconditis per prophetam dicitur sub unius assignatione: Qui claudit oculos suos, ne videat malum, et obturat aures suas, ne audiat sanguinem, et excutit manus ab omni munere: in excelsis habitabit, munimenta saxorum sublimitas ejus. ( Es, 33, 15 et Es, 33, 16) Antra et cisternas intramus, quando et olfactum ab obscoenitatibus mundi, et aures ab audiendis vaniloquiis custodimus. Cisternae namque aquarum sanctarum Scripturarum verba sunt. In cisternis ergo abscondimur, quando ad sacri eloquii aquas ingredimur, ut per aurium officium mentium prata rigemus. Bene autem in electorum typo Israelis latibula memorantur: quia qui sensus corporis a delectationum carnalium inquinamento non protegit, occultorum hostium gladium non evadit. Dicat ergo occultae illius congressionis victoriam, dicat: Afflictus est populus. ( S1, 13, 6) Dicat aperte objecti extra certaminis triumphos: Absconderunt se. ( S1, 13, 6)Afflictio quippe electae mentis, omnis diabolicae tentationis peremptorius mucro est. Nam dum profunde compungitur, in superni gaudii amorem sublevatur; et tanto jam fortius oblata mundi oblectamenta respuit, quanto jam coelestia ferventius diligit, ad quae flendo conscendit. Doctor namque egregius dicit: Per multas tribulationes oportet nos introire in regnum Dei. ( Ac, 14, 21) Qui certe regni coelestis introitus sic speratur in fine temporum, ut in quotidiana sanctorum vita sentiatur. Tribulatio igitur nostra superni gaudii introitus est. Merito ergo quoties electa mens in afflictionis suae lamento compungitur, se tribulando, hoc obtinet, ut intret in contemplationem illius superni regni,in quo ineffabiliter gratuletur. Et dum sancti viri amatores mundi in flore transeuntis laetitiae videre refugiunt, dum corporeos sensus suos ab eorum imitatione abscondunt, eorum, quae cernitur non est fuga, sed gloriosa victoria. Actus quidem terrenos fugiunt, sed coelestes assequuntur; mundo delitescere videntur, sed coelesti gloriae revelantur. Fugiendo igitur noxia, hostes suos validius insequuntur, et valde nobilius triumphant, cum sic ad coelestia properant, ut eos adversariorum polluta saevitia non contingant. Sequitur: Hebraei autem transiere Jordonem ad terram Gad, et Galaad. ( S1, 13, 7)
• Liber 5, Caput 3
  • Hoc profecto si prius juxta litteram scire volumus, Hebraei isti et timore perterriti, et ad hostes suos confugisse sentiuntur. Nam non multo post in aperta Jonathae victoria scribitur: Hebraei, qui fuerant cum Philistiim heri et nudiustertius ascenderuntque cum eis in castra, reversi sunt ut essent cum Israel, qui erant cum Saul et Jonatha. ( S1, 14, 21) Quid vero in hoc facto signatur, nisi quod quotidie in sancta Ecclesia fieri cernimus, bonorum esse tutam et cautissimam vitam, negligentium praecipitem impatientiam? Infirmi quidem et audaces sunt curiosi ad actiones saeculi; debiles ad tolerandum bellum tentationis. Et si in his nostra discutimus, in monasteriis plerique tales inveniuntur. Intra portus quidem tranquilla inhabitant, sed aperti pelagi procellas, et tempestatum turbines nequaquam pensant. Cumque foris quasi fortes agere se magna aestimant, ad gravissima tentationum praelia faciles exeunt; ad fortes adversarios, impotentes. Ratione quidem improvidi, robore infirmi, sicut astutae tentationis fraudes non intelligunt, ita et apertas blandimentorum decipulas non evadunt. Jordanem ergo transeunt, quia ad perpetranda carnis flagitia incurvantur Jordanis quidem, descensus eorum interpretatur Qui ergo justitiam deserunt, ab alto monte virtutum cadunt. Quia ergo infirmi quique libenter appetunt mundi blandimenta quae cernunt, in eorum typo Hebraei non trans Jordanem perlati, sed Jordanem transire perhibentur. Transire quidem volentis est. Jordanem itaque transeunt, qui ad carnales delectationes voluntaria et festina deliberatione flectuntur. Possunt autem intelligi Jordanem transire, qui noviter peccare incipiunt, sed aliorum peccatorum hominum nequitias peccando transcendunt. Ad descensum quippe eorum desinendo, non transeundo pertingerent, si aliis aequalia mala facerent, et non ea audendo superarent. Et quia in nequiori etiam vita pares suos inveniunt, bene ad terram Gad et Galaad, trans Jordanem pervenire memorantur. Velut enim trans Jordanem habitant, qui per peccandi usum malis pejores fiunt. Ab hoc descensu culpae erigere peccatores venerat ille, de quo scriptum est: Venit in omnem regionem Jordanis, praedicans baptismum poenitentiae in remissionem peccatorum. ( Lc, 3, 3) Qui de omnibus culpis praedicare poenitentiam venerat, in omnes utique descensus regiones venisse praedicatur. Sequitur: Cumque adhuc esset Saul in Galgala, universus populus perterritus est, qui sequebatur eum. Exspectavit autem septem diebus juxta placitum Samuelis, et non venit Samuel in Galgala, dilapsusque est populus ab eo. Ait ergo Saul: Afferte mihi holocaustum et pacifica: et obtulit holocaustum. ( S1, 13, 7, S1, 13, 8 et S1, 13, 9)
• Liber 5, Caput 4
  • Qui sunt Hebraei, qui fuerant cum Philistaeis, nisi peccatores a religiosa conversatione lapsi? De quibus non valde supra dictum est: Hebraei transierunt Jordanem. ( S1, 13, 7) Hebraei quidem sunt ordine religionis, sed cum Philistaeis sunt, et cum eis ascendunt, quandiu per suggestiones noxias illuduntur, et in prava operatione proficiunt. Cum malignis quidem spiritibus sunt proposito et voluntate peccati, sed cum eis ascendunt, quia ipsis impellentibus, in audaciam se extollunt iniquae operationis. Vel cum eis sunt, cum peccata sua operando perficiunt; cum eis vero ascendunt, cum pravitatis suae exempla aliis imitanda proferre non metuunt. Quid est ergo quod reverti et esse cum Israele dicuntur, nisi quia tales etiam plerumque resipiscunt? Reverti enim amorem religiosae vitae resumere est. Et cum Israele esse, est intra sanctam Ecclesiam in charitatis unitate persistere. Ad hoc quippe revertendum, ut cum Israele esse proponatur, quia nulla est conversio peccatoris, si conversus perseverantia careat boni operis, et unitate charitatis. Sequitur: Omnes quoque Israelitae, qui se absconderant in monte Ephraim, audientes quod fugissent Philistiim, sociaverunt se cum suis in praelio. ( S1, 14, 22)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 12
  • Hebraei autem transierunt Jordanem. ( S1, 13, 7) Quod nos aliter intelligere non possumus, nisi illos sentiamus qui sesubstraxerant a Saule timore perterriti,et ad Philisthiim transierant. Sed postea audientes quod Philisthiim fugissent, sociaverunt se cum suis inpraelio. Quid enim hoc significet quod reversi fugitivi sociaverunt se cum suis in praelio,dicemus in posterum: Cumque adhuc esset Saul in Galgala, universus populus perterritus est, qui sequebatur eum. Et exspectavit septem diebus juxta placitum Samuelis, et non venit Samuel in Galgala. Dilapsusque est populus ab eo. Ait ergo Saul: Afferte mihi holocaustum et pacifica, ( S1, 13, 7, S1, 13, 8 et S1, 13, 9) et reliqua usquequo ait: Dixitque Samuel ad Saul: Stulte egisti, nec custodisti mandata Domini Dei tui, quae praecepit tibi, ( S1, 13, 13) etc. Verum jam superius dixerat: Et descendes ante me in Galgala. Ego quippe descendi ad te, ut offeras oblationem, et immoles victimaspacificas. Septem diebus exspectabis donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. ( S1, 10, 8) Videtur quibusdam, inculpabiliter Saul obtulisse holocaustum, cum Samuel ab eoexspectatus, juxta placitum septem dierum non venerit. Quod qui hunc locum bene distinxerit, inveniet eum non immerito culpatum fuisse etinobedientem redargutum. Locus autem hic apud quosdam ita distinguitur: Et descendes ante me in Galgala. Ego quippe descendam ad te. ( S1, 10, 8) Et postea subinfertur, ad offerendas oblationes, et immolandas victimas pacificas, septem diebus exspectabis donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. ( S1, 10, 8) Non ergo Samuel suum praestolari adventum Sauli septem dierum temporepraecepit, sed ad offerendasoblationes et immolandas victimas pacificas, se ab eoeisdem septem diebus voluit exspectari; quod ille nequaquam fecit, et ideo meritoculpatur, et stultitiae elogio denotatur indiscreta Saulis oblatio; ob hoc quodobedientiae praeceptum praevaricatus est, a Deo accepta non est. Quia enim prophetae praeceptum parum perpendit, Deum qui loquebatur in prophetacontempsit, dicente Domino: Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit ( Lc, 10, 16) [mauvais référencement: Lc, 10]. Unde audivit:

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 13
  • Filius erat Saul unius anni cum regnare coepisset. Duobus autem annis regnavit super Israel. ( S1, 13, 1) Per anticipationem dixit de Isboseth filio Saul. De quo et in sequentibus ita scriptum est: « Quadraginta annorum erat Isboseth cum regnare coepisset super Israel, et duobus annis regnavit. » Si ergo a morte Heli simul omne tempus concludatur quo Samuel et postea Saul Israel rexerat, inveniuntur anni quadraginta, secundum Chronicorum fidem, usque ad interfectionem Saul. Inde patet quod quando Saul (secundum hanc computationem) regnare coepit, filium habuit unius anni, hoc est primi anni; qui, posteaquam ille diem ultimum clausit, regnum Israel duobus annis tenuit, donec, eo a latronibus occiso, totum regnum simul ad David concessit. Sunt qui volunt de ipso Saul dictum accipere, ut unius anni fuisset, cum regnare coepisset, id est humilis, et mansuetus, secundum id quod Psalmista dicit: Si non humiliter sentiebam, sicut ablactatus super matrem suam; ( Ps, 130, 2) [mauvais référencement: Ps, 130] duobus autem annis regnaverit, id est, rite regnum tenuerit, quod in principio regni sui eum fecisse constat. Sed postquam per inobedientiam a Deo desertus est, et Spiritus ejus ab eo recessit, licet potestatem tenuerit, jam non regimen impendere, sed magis tyrannicam vitam ducere visus est. Et erant cum Saul duo millia in Machmas, et in monte Bethel, mille autem cum Jonatha in Gabaa Benjamin. ( Hier, sl) Machmas huc usque vicus grandis ostenditur in finibus Aeliae, antiquum nomen retinens, octo ab ea millibus distans, juxta villam Rama, et interpretatur humilitas. Gabaath in tribu Benjamin, urbs et Phinees, filii Eleazar, ubi sepultus ipse Eleazar. Est autem nunc Gabaath villa in duodecimo lapide Eleutheropoleos, ubi et sepulcrum prophetae Habacuc ostenditur. Gabaath interpretatur collis patruelis. Bene tria millia Israelitarum electa sunt ad pugnandum contra Philisthaeos, quia si solummodo apti sunt ad spiritalem militiam, ut pugnent contra hostes Ecclesiae, qui Trinitatis fidem perfectam habent, in qua superiores hostibus suis resistere possunt. (voir: Hebr, sl) In hoc ergo quod scriptor historiae, ubi de praelio Saul contra Philisthaeos commemorat, subsequitur, dicens: Quod cum vidissent viri Israel se in arcto positos (afflictus est enim populus), absconderunt se in speluncis, et in abditis, in petris quoque et antris, et in cisternis. Hebraei autem transierunt Jordanem, in terram Gad et Galaad ( S1, 13, 6 et S1, 13, 7), quaestio non indigna oboritur. Si se enim abscondit Israel in praefatis locis, quid est quod ait: Hebraei autem transierunt Jordanem ( S1, 13, 7)? Quod ita solvitur. Abscon sis enim quibusdam Israelitis, qui Saul et populum qui cum eo erat reliquerant, quaedam pars illorum, qui hic Hebraei vocantur, timore perterriti defecerunt a Saul et a viris qui cum eo erant, et descenderunt in castra Philisthiim. Quem locum ad intelgendum clarius et manifestius sequentia demonstrant in eo loco ubi ait: Sed et Hebraei qui fuerant cum Philisthiim heri et nudiustertius ascenderantque cum eis in castris, reversi sunt ut essent cum Israel, qui erant cum Saul et Jonathan ( S1, 14, 21). Omnes ergo Israelitae qui se absconderant in monte Ephraim, audientes quod fecissent Philisthiim, sociaverunt se cum suis in praelio.
• Liber 1, Caput 13
  • Cumque adhuc esset Saul in Galgala, universus populus perterritus est, qui sequebatur eum, et exspectavit septem diebus juxta placitum Samuelis, et non venit Samuel in Galgala. Dilapsusque est populus ab eo. Ait ergo Saul: Afferte mihi holocaustum, et pacifica, et obtulit holocaustum ( S1, 13, 7, S1, 13, 8 et S1, 13, 9), etc. Videtur quibusdam inculpabiliter Saul obtulisse holocaustum, cum Samuel ab eo exspectatus juxta placitum septem dierum non venerit. Quod qui hunc locum bene distinxerit, inveniet eum non immerito culpatum fuisse et inobedientiae redargutum. Locus autem hic apud Hebraeos ita distinguitur: « Et descendes ante me in Galgala, ego quippe descendam ad te. » Et postea infertur: « Ad offerendas oblationes, et immolandas victimas pacificas septem diebus exspectabis, donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. » Non ergo Samuel suum praestolari adventum Sauli septem dierum tempore praecepit, sed ad offerendas oblationes, et immolandas victimas pacificas se ab eo eisdem septem diebus voluit exspectari. Quod ille nequaquam fecit; et ideo merito culpatur, et stultitiae elogio denotatur. (voir: Aug, sl) Quod autem Saul mandatum Domini transgredienti Samuel ita dixisse legitur: Stulte egisti, nec custodisti mandata Domini Dei tui quae praecepit tibi. Quod si non fecisses, jam nunc praeparasset Dominus regnum tuum super Israel in sempiternum. Sed nequaquam regnum tuum ultra consurget. Quaesivit Dominus sibi virum juxta cor suum, et praecepit ei Dominus ut esset dux super populum suum, eo quod non servaveris quae praecepit Dominus ( S1, 13, 13 et S1, 13, 14); non sic accipiendum est ac si ipsum Saulem Deus in aeternum paraverit regnaturum, et hoc postea noluerit servare peccanti: neque enim eum peccaturum esse nesciebat, sed praeparaverat regnum ejus, in quo figura regni esset aeterni. Ideo ergo addidit: « Et nunc regnum tuum non stabit tibi. » Stetit ergo et stabit quod in illo significatum est. Sed non hinc stabit, quia non in aeternum ipse fuerat regnaturus, nec progenies ejus: ut saltem per posteros, alterum alteri succedentes, videretur impleri, quod dictum est, « in aeternum, » etc.

Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)

• Liber 1, Caput 11
  • Quod cum vidissent filii Israel se in arcto positos: afflictus enim erat populus: absconderant se in speluncis et in abditis, in petris quoque et in antris, et in cisternis. Hebraei autem transierunt Jordanem in terram Gad et Galaath ( S1, 13, 6 et S1, 13, 7). Si se abscondit Israel in praefatis locis, quid est quod ait: Hebraei autem transierunt Jordanem ( S1, 13, 7). Absconsis enim quibusdam Israelitis qui Saul et populum qui cum eo erat, reliquerant: quaedam pars eorum qui hic Hebraei vocantur timore perterriti, defecerunt a Saul et a viris qui cum eo erant, et descenderunt in castra Philistiim. Quem locum ad intelligendum clarius et manifestius sequentia demonstrant, in eo loco ubi ait: