Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 4, Caput 5
  • Haec quidem signa sunt in quibus se praedicator agnoscat, et tunc omne, quod disponit agere, audeat, cum certa experientia noverit; quia in magna charitatis abundantia virtutem suscipit Spiritus sancti. Sed docere ea debet praedicator, quae agit, sicut de Domino Lucas dicit: Quia caepit Jesus facere et docere, usque in diem qua praecipiens apostolis per Spiritum sanctum, quos elegit, assumptus est. ( Ac, 1, 1 et Ac, 1, 2) Hinc Paulus ait: Non audeo loqui ea, quae per me non effecit Deus, in obedientia gentium verbo et factis. ( Rm, 15, 18) Samuel itaque uncto regi praecipit, dicens: Fac quodcunque invenit manus tua. ( S1, 10, 7) Quasi dicat: Cum te divina gratia plenum videris, doce alios quidquid facis, quia ex praesidente tibi eadem divina gratia habes et optime vivere, et utiliter praedicare. Sed tamen quid ante haec omnia observare debeat subjungit, dicens: Et descendes ante me in Galgala. Ego quippe descendam ad te, ut offeras oblationem, et immoles victimas pacificas. Septem diebus exspectabis me,donec veniam et ostendam tibi quae facias. ( S1, 10, 8)
• Liber 4, Caput 5
  • Quid est, quod prius dicit: Fac quodcunque invenit manus tua, ( S1, 10, 7) deinde subdit: Septem diebus exspectabis me, donec veniam, et ostendam tibi, quae facias. ( S1, 10, 8) Sed qui signa perceperat, quibus se unctum regem a Domino sciret, probandus erat an ipsa signa cognosceret. Quod quidem magis spirituali, quam historicae explanationi convenit. Nam venire in collem Domini,ad perfectam cognitionem et amorem Redemptoris pertinere diximus: prophetiae dono repleri, ad virtutem Spiritus sancti. Dicit ergo: Quando tibi omnia haec signa venerint, fac quodcunque manus tua invenit. ( S1, 10, 7) Quia quisquis certus est de intima inspiratione sancti Spiritus, praesumere potest tam de proposito boni operis, quam de dispositione praedicationis. Dixit item: Septem diebus exspectabis me, donec veniam; et ostendam tibi, quae facias. ( S1, 10, 8) Quia summi pastores sanctae Ecclesiae dum de minorum profectione dubitant, solliciti valde sunt, ut hanc in eis certis indiciis recognoscant. Quae autem sunt indicia spiritus, nisi excellentia dona humilitatis. Sanctus enim Spiritus, quo majori luce virtutum electorum corda irradiat, eo et abundantiori dono humilitatis ditat. Quo enim celsiores sunt meritis, planiores sunt per virtutem humilitatis. Qui ergo ante prophetam in Galgala descendere et exspectare jubetur, ei nimirum pro cognoscenda humilitate, obedientiae onus injungitur. Rectus quoque ordo electae conversationis est, ut obedientiam non injungat aliis, quam ipse aliis impendere non curavit. Exspectare ergo praecipitur, ut, an sit vere humilis, agnoscatur. Si ergo signum perfecti praedicatoris est repletio sancti Spiritus, et virtus humilitatis signum illius plenitudinis, quid in laude humilitatis dicitur, nisi quia ejus dona sunt signa signorum?
• Liber 4, Caput 5
  • Sed quia immolaturus rex per prophetam praeire jubetur, ea, quae dicuntur, melius cernimus, si ex ordine videantur. Galgala quidem interpretatur rota. Quid vero rota in isto loco significat, nisi vitam obedientium? Rota quidem volvendo graditur, et modo alta petit, modo inferiora. Sic nimirum vita obedientium, quia inferius agit quod sursum pertrahit, et sursum videt quod inferius exhibet, quasi ad alta sublevatur, et ad ima deponitur. Nam quod obedientes inferius agunt, sursum tollunt; quia quando praelatorum jussis obediunt, terrena sunt quae operantur; sed de terrenis, quae faciunt, superna praemia praestolantur. Item quod sursum habent, ad terram flectunt, quia ut bene terrena agant, coelestia contemplantur, et illud solummodo operantur, quod summae illi felicitati convenire conspiciunt. Hanc profecto rotam flectere Moysi Dominus praecipiens, ait: Omnia fac sicut ostensum est tibi in monte. ( Ex, 25, 40) Qui enim in summis vidit, quod fecit in infimis; nimirum superiorem rotae partem ad terram flexit. Inferiorem quoque partem ad superiora extulerat, qui dicebat: Vivit Dominus in cujus conspectu sto (III Reg. XVII, 1). In imo quidem stabat per humilitatem obedientiae, dum regi perfido exprobraret; sed planitiem operis in sublimitate extulit divinae contemplationis, ut velut currentem rotam optime volveret, dum in terreno opere, quid coeleste mereretur, aspiceret. Haec profecto forma est electae obedientiae; ut in omni, quod foris agimus, ad potentiam Conditoris ubique praesentem respiciamus. Sic nimirum in subditione obedientiae nostrae habere possumus et rectitudinem operis, et incrementa devotionis. Recti quidem tunc sumus opere, quia pro eo, quem cernimus, nos in labore obedientiae exercemus. Devoti etiam sumus, quia ei nos placere credimus, quem inspectorem nostrorum laborum attendimus, et largitorem aeternae retributionis. Et quia majorum imperia perfecta humilitate observanda sunt, bene Saul dicitur: Septem diebus exspectabis. ( S1, 10, 8) Septenarius quippe numerus propter dona septiformis Spiritus est. Septem diebus doctores Ecclesiae exspectamus, quando per virtutem septiformis Spiritus, tantam intimae devotionis claritatem suscipimus, ut eorum praecepta nullatenus negligamus. Quo in loco notandum est, quia non dixit: Septem diebus eris in Galgala, sed: Septem diebus exspectabis me, postquam descenderis ante me. Ante praedicatorem descendimus, quando hoc agimus, quod ejus nobis judicio imperatur. Tunc quidem descendere dicimur, quia mentes nostras eorum imperio subjugamus. Septem vero diebus exspectare est bonum obedientiae omni luce cordis implere. Quod tunc certe agimus quando majorum mandata nec dura nec levia praeterimus. Nullam quippe dierum ab hac luce vacantem Dominus esse volebat, quando dicebat: Qui solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno coelorum. ( Mt, 5, 19) Et quia perfecta obedientia quam hominibus exhibemus munus est Creatoris; qui septem diebus exspectat oblationem offerre dicitur et pacificas victimas immolare. Oblatio quidem Domini est quia hominibus pro Deo offertur, sed oblata hominibus a Deo suscipitur. Victimae sunt obsequia obedientium, quia cum hominibus pro Deo subjicimur, superbos spiritus superamus. Caeteris quidem virtutibus daemones impugnamus, per obedientiam vincimus. Victores ergo sunt, qui obediunt, quia dum voluntatem suam aliis perfecte subjiciunt, ipsi lapsis per obedientiam Angelis dominantur.
• Liber 4, Caput 5
  • Sed notandum est quia Samuel ante se Saul in Galgala descendere praecipit, sine se autem eum offerre oblationem et victimas noluit. Nam dixit: Ego quidem descendam ad te ut offeras oblationem, et immoles victimas pacificas. Septem diebus exspectabis me, donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. ( S1, 10, 8) Quid est hoc nisi quia ipsa bona nostra et ignorare sapienter, et scire aliquando utiliter debemus? Ignoranda quidem sunt, ne infirmis nobis elationem praebeant: sed a perfectioribus scienda sunt, ut per devotionem crescant. Unde et bene in Evangelio de Elisabeth praegnante dicitur: Et occultabat se mensibus quinque. ( Lc, 1, 24) Qui enim spirituales ac fortes esse nequeunt adhuc, per quinarium numerum designantur. Quae autem noviter concipit, quinque se mensibus celat: quia per sensus corporis bona agit: sed quia spiritualis ac fortis in hoc bono opere nondum est, ea quae agit sapienter abscondit. Ille ergo victimas Deo, ille oblationem offert, qui septem diebus exspectans venientem prophetam recipit: quia tunc Deo dignum est quod impendit, cum impendens justus est virtute obedientiae, et divinae immensitatis consideratione timoratus; cum se aliud esse non credit, nisi quod majorum probatione cognoscit. Quasi enim, praesente propheta, offerimus, quando illa solummodo opera nostra digna esse divina susceptione credimus, quae sanctorum praedicatorum judicio comprobantur. Et quia coram propheta immolare dicitur, hoc profecto signat: quia operibus [Forte in operibus ] nostris sapientibus atque spiritualibus viris credere debemus. Quia item septem diebus exspectat Saul, praedicator sanctae Ecclesiae virtutem subjecti disponere sapienter debet, ut coram eo bona ejus non laudet nisi quando laudis suae contemnere favorem potest. Unde et eadem oblatio et victimae Deo offerri a Saul praedicuntur, et non sibi. Deo quippe victimas offert, qui de virtute quam habet inaniter non extollitur, sed omne quod perficit gratiae tribuit conditoris. Hoc etiam, quia doctorum magisterio discimus, bene Samuel sermonem concludens, ait: Et ostendam tibi quae facias. ( S1, 10, 8) Exspectanti quidem quae faciat, indicat: quando is, qui perfecte obedire cognoscitur, qualiter imperare aliis debeat, edocetur. Sed istud Saul adhuc non exhibetur, sed promittitur. Non enim mittitur ad immolandum, sed ad exspectandum. Et quia sanctorum collocutione proficimus, apte illatum est. Itaque, cum avertisset humerum suum, ut abiret a Samuele, immutavit ei Deus cor aliud. ( S1, 10, 9)
• Liber 5, Caput 3
  • Hucusque quia de Saul. ut superius dictum est, electo et bono divinus sermo locutus est; rationabile visum est, ut quae de eo dicebantur, tam per historiam quam per moralitatem, in bonam partem acciperemus. Nunc vero, quia ad locum transgressionis ejus pervenimus, nimirum necesse est, ut in eo etiam, quae sunt vitanda, videamus. Sed quid unquam studiosius vitandum electis omnibus, quam superbiae et inobedientiae malum videri debuit? Haec quippe primi angeli sublimitatem deposuit, haec perditorum spirituum gloriam stravit. Haec primo homini felicitatem abstulit; haec captivitatis humanae perpetuas aerumnas invexit. Et ecce primo angelo, primo homini, electi populi per inobedientiam rex primus adjungitur, ut dum magna proruunt, minima erigantur. Bene quippe erigimur, si et illorum lapsus aspicimus, et vitamus. Ubi ergo Saul ceciderit, attente considerandum est. Superius namque ei dixerat Samuel: Descendas ante me in Galgala. Ego quidem descendam ad te, ut offeras holocaustum, et oblationem, et immoles victimas pacificas. Septem diebus exspectabis me, donec veniam ad te: et ostendam tibi, quae facias. ( S1, 10, 8) [mauvais référencement: S1, 10, 20] Idcirco igitur per inobedientiam cecidit, quia integris septem diebus, sicut jussus fuerat, non exspectavit. Nam in eodem loco repente subjungitur: Cumque complesset offerens holocaustum, esse Samuel veniebat. ( S1, 13, 10)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 12
  • Hebraei autem transierunt Jordanem. ( S1, 13, 7) Quod nos aliter intelligere non possumus, nisi illos sentiamus qui sesubstraxerant a Saule timore perterriti,et ad Philisthiim transierant. Sed postea audientes quod Philisthiim fugissent, sociaverunt se cum suis inpraelio. Quid enim hoc significet quod reversi fugitivi sociaverunt se cum suis in praelio,dicemus in posterum: Cumque adhuc esset Saul in Galgala, universus populus perterritus est, qui sequebatur eum. Et exspectavit septem diebus juxta placitum Samuelis, et non venit Samuel in Galgala. Dilapsusque est populus ab eo. Ait ergo Saul: Afferte mihi holocaustum et pacifica, ( S1, 13, 7, S1, 13, 8 et S1, 13, 9) et reliqua usquequo ait: Dixitque Samuel ad Saul: Stulte egisti, nec custodisti mandata Domini Dei tui, quae praecepit tibi, ( S1, 13, 13) etc. Verum jam superius dixerat: Et descendes ante me in Galgala. Ego quippe descendi ad te, ut offeras oblationem, et immoles victimaspacificas. Septem diebus exspectabis donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. ( S1, 10, 8) Videtur quibusdam, inculpabiliter Saul obtulisse holocaustum, cum Samuel ab eoexspectatus, juxta placitum septem dierum non venerit. Quod qui hunc locum bene distinxerit, inveniet eum non immerito culpatum fuisse etinobedientem redargutum. Locus autem hic apud quosdam ita distinguitur: Et descendes ante me in Galgala. Ego quippe descendam ad te. ( S1, 10, 8) Et postea subinfertur, ad offerendas oblationes, et immolandas victimas pacificas, septem diebus exspectabis donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. ( S1, 10, 8) Non ergo Samuel suum praestolari adventum Sauli septem dierum temporepraecepit, sed ad offerendasoblationes et immolandas victimas pacificas, se ab eoeisdem septem diebus voluit exspectari; quod ille nequaquam fecit, et ideo meritoculpatur, et stultitiae elogio denotatur indiscreta Saulis oblatio; ob hoc quodobedientiae praeceptum praevaricatus est, a Deo accepta non est. Quia enim prophetae praeceptum parum perpendit, Deum qui loquebatur in prophetacontempsit, dicente Domino: Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit ( Lc, 10, 16) [mauvais référencement: Lc, 10]. Unde audivit:

Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)

• Liber 1, Caput 7
  • Et descendes ante me in Galgala: ego quippe descendam ad te ut offeras oblationem, et immoles victimas pacificas ( S1, 10, 8). Septem diebus exspectabis donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. Videtur quibusdam inculpabiliter Saul obtulisse holocaustum, cum Samuel exspectatus ab eo, juxta placitum septem dierum non venerit. Quod si quis hunc locum bene distinxerit, inveniet eum non immerito culpatum fuisse et inobedientem redargutum. Locus autem hic apud Hebraeos ita distinguitur: Et descendes ante me in Galgala: ego quippe descendam ad te ( S1, 10, 8). Et postea infertur: Ad offerendas oblationes et immolandas victimas pacificas, septem diebus exspectabis, donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias ( S1, 10, 8). Non enim Samuel, suum praestolari adventum Sauli septem dierum tempore praecepit, sed ad offerendas oblationes, et immolandas victimas pacificas, se ab eo eisdem septem diebus voluit exspectari. Quod ille nequaquam fecit, et ideo merito culpatur, et stultitiae elogio denotatur.