Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 4, Caput 5
  • Quid est, quod dicunt: Quae res est, quae accidit, nisi valde admirari, quod ab eis non poterat comprehendi? Hominem hominis filium noverant, prophetis sociatum videbant: carnalem noverant, spiritualem videbant: simplicem noverant, prophetam videbant. Dicunt ergo: Quaenam res accidit filio Cis? ( S1, 10, 11) Qui nosse quod fuerat poterant: quod erat, qualiter esse posset ignorabant. Hic denique profectus spiritualis praedicatoris est, ut qui in communi vita aliquando notus est, in superiori ordine habeat, quod ignoretur. Tres quidem gradus perfectionis ostensi sunt, quia dicit: Heri, et nudiustertius. ( S1, 10, 11) In duobus quidem diebus praedicator agnoscitur, in tertio habet quod etiam ii, qui noverant, non cognoscant. Primus namque dies auditoribus pertinet, secundus sodalibus, tertius est praedicationis. Primum namque diem pastor habuit, quando praelatis suis discipulus obedivit. Quasi enim in magna luce cernitur, qui in virtute obedientiae devotus est. Secundum diem habuit, quando meliorum coadjutor esse jam coepit. Ista quippe claritas magnae conversationis, in electorum exemplo maximum diem facit. Hanc diem Dominus in inuans, ait: Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant vestra bona opera, et glorificent Patrem vestrum, qui in coelis est. ( Mt, 5, 16) Tertius vero dies insilientis spiritus est, et prophetiae. In tertio quippe die pastor aspicitur, quando sublimitatem dignitatis suae adaequat splendore conversationis, quando coelesti virtute indutus, ea vita eaque doctrina subditis lucet, ut videri ab eis possit, discuti, et judicari non possit. Talis quidem erat Moyses, quando lucidissimo vultu a monte descendit, cujus subditi fulgorem videbant, sed in fulgentem clarita tem intendere visum non poterant (voir: Ex, 34, 35 et 1Co, 3, 7) . Talis erat. qui gloriabatur, dicens: Nos autem revelata facie gloriam Dei speculantes, in eamdem imaginem transformamur, tanquam a Domini spiritu. ( 1Co, 3, 18) Tales utique erant, quos Spiritus sanctus repleverat. Unde et qui in Jerusalem convenerant, admirantes dicunt: Nonne isti, qui loquuntur, Galilaei sunt? ( Ac, 2, 7) Interrogabant quippe, ut scirent quod audiebant, et scire non poterant. Qui autem noverant Saul, de re quae ei accidit admirantes interrogant; quia eos aliquando in humiliori ordine sanctae Ecclesiae humiles et despectos cernimus, quos dum sanctus Spiritus ad ordinem praedicationis assumit, gratiarum suarum splendoribus induit et in eisdem splendoribus mirabiles ostendit. Sed bene sanctorum virtutes admiramur, cum eas bonitati conditoris ascribimus. Quare et Moyses Domino confitens ait: Quis similis tibi in diis, Domine, quis similis tibi gloriosus in sanctis, mirabilis in majestate, faciens prodigia. ( Ex, 15, 11) Hinc Psalmista dicit: Mirabilis Deus in sanctis suis, ipse dabit virtutem, et fortitudinem plebi suae? ( Ps, 67, 36) Bene subjungitur: Respondit alter ad alterum, dicens: Et quis pater eorum? ( S1, 10, 12)
• Liber 4, Caput 5
  • Quid est quod hucusque de solo Saul dicebatur: Quaenam res accidit filio Cis? ( S1, 10, 11) Et nunc quasi de multis repondetur: Et quis pater eorum? ( S1, 10, 12) Sed si ad historiam intelligatur, stare nullo modo potest. Restat ergo ut sensus qui litterae demitur in spirituali significatione requiratur. Cum ergo dicitur: Quis pater eorum? ( S1, 10, 12) Non solum Saul prophetans attenditur, sed omnis ille cuneus prophetarum. Qui nimirum prophetae omnes, quia valde spirituales erant, non ex carnali progenie, sed ex coelesti origine censebantur. Pater quidem prophetarum ille est, qui per Malachiam exquirit, dicens: Si Dominus sum, ubi est timor meus? ( Ma, 1, 6) Et si pater sum, ubi est amor meus (Ma. I, 6)? Quia enim omnipotenti Deo in magna charitate conjuncti sunt, ejus, quem quasi patrem diligunt, filii nominantur. Quod novae Ecclesiae praedicatoribus tanto decentius convenit quanto ille eos in coelestem nobilitatem altius extulit, qui eis claritatem tanti generis in forma detexit orationis. Sic, inquit, orabitis: Pater noster qui es in coelis. ( Mt, 6, 9) Quod tale est, ac si dicat: Mirandi essent sancti praedicatores, si mira quae agunt, sua virtute perficerent: nunc mirum non est quod cernitur; quia per eos ille hoc agit cui aliquid difficile non videtur. Dicat ergo alter ad alterum: Et quis pater eorum? Quasi dicat: Quid mirum est, si mirabiliter doceant cum non ipsi sint, qui loquuntur: sed spiritus patris eorum qui loquitur in eis? Non ergo dicitur: Quis pater ejus? Ne, quod pluribus convenit filiis, unico conferatur. Solus etenim ille, qui natura Filius est, dicere audet: Pater meus usque modo operatur. ( Jn, 5, 17) Et item: Dominus dixit ad me, Filius meus es tu, ego hodie genui te. ( Ps, 2, 7) Nam ut utriusque dignitatis differentiam promeret, Mariae Magdalenae loquitur, dicens: Ascendo ad Patrem meum, et Patrem vestrum; Deum meum, et Deum vestrum. ( Jn, 20, 17) Quoties ergo unus praedicator mirabili vita aut praedicatione clarus aspicitur, in superna generatione non solus, sed cum aliis innumeris videtur; quia omnipotens Deus qui mirabilis in uno ostenditur mirabiliorem valde hominum admirationem facit, cum innumerabiles attenduntur, qui id, quod in uno mirantur, habuerunt. Quod tamen ad detractionem carnalium referri convenienter potest: nam cum spiritualium virorum famam minuere tentant, eorum carnalia explorant quae ad derogationem proferant. Et plerumque in sancta Ecclesia miram sanctitatis famam habent qui saecularem altitudinem nullam habent. Cum ergo carnales quique aut carnis originem aut paupertatem in eis reprehendunt, qui divina generatione jam magni et divites sunt, quasi subsannando de prophetarum patre sciscitantur. Et quia pro re valde nova habent quod parvi homines saeculi tam magni videri possunt, subjungitur: Propterea versum est in proverbium: Num Saul inter prophetas? ( S1, 10, 12)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 9
  • Vident es autem omnes qui noverant eum heri et nudiustertius, quod esset cum prophetis et prophetaret, dixerunt ad invicem: Quaenam res accidit filio Cis? Num et Saul inter prophetas? Responditque alius ad alterum, dicens: Et quis pater eorum? ( S1, 10, 11 et S1, 10, 12) et reliqua. Bene ait, Saule prophetante cum caeteris, Et quis pater eorum? ( S1, 10, 12) Acsi diceret: Et quis major illo in dignitate et sapientia? optimeenim potestinter prophetas versari et pater eorum, id est magister vocari, qui tam doctus etsapiens est. Pater magister vocatur, sicut Eliseus Eliam patrem, id est magistrum vocat, Patermi, Pater mi; currus Israel et auriga ejus. Et in libro Job: Eliu, Eliphaz patrem, id est magistrum vocat, hoc modo, Pater mi, probetur Job usque ad finem. ( Jb, 34) Quod autem Saul ita invenit, sicut videns praedixerat, significat, quia omniaita evenerunt Christo, sicut libri legis et prophetarum olim praedixerunt, licet deJudaeis velint intelligi, quibus prospera seu adversa ita evenerunt, sicutpraedixerat.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 10
  • Quaenam res accidit filio Cis? Num et Saul in prophetis? Respondit alius ad alterum dicens: Et quis pater eorum? Propterea versum est in proverbium: Num et Saul inter prophetas? ( S1, 10, 11 et S1, 10, 12) etc. Illud quod dicitur: quis pater eorum? ( S1, 10, 12) taliter prolatum est ac si diceret: Quis major illo in dignitate et in sapientia? Optime enim potest inter prophetas versari et pater eorum, id est magister, vocari, qui tam doctus et sapiens est. Pater enim aliquando magister in Scripturis vocatur: sicut Eliseus Eliam patrem, id est, magistrum vocat, dicens: Pater mi, pater mi, currus Israel et auriga ejus. ( R3, 2) Et in libro Job Eliu ipsum Job patrem, hoc est, magistrum vocat, hoc modo: Pater mi, probetur Job usque ad finem (voir: Jb, 34) .

Auctor incertus

• Liber 1, Caput 11
  • Porro filii Samuel declinaverunt post avaritiam et accipiebant munera, et taminiqui judices exstiterunt, ut populus nequaquam ferens, regem sibi insimilitudinem gentium caeterarum postularet: quibus dedit Dominus Saul regem,cum quaereret asinas patris sui, et veniret ad Samuelem in Ramatha: intercaetera quae locuti sunt, simul praedicens ei signa Samuel, quae ventura erantei eo die, cum recederet ab eo; cumque ab eo recessisset, venit ad collemDomini, ubi erat statio Philistinorum; jam primum peractum, sicut locutusfuerat homo Dei. Hoc quidem non puto habere aliquid quaestionis: Spiritus enim ubi vult spirat ( Jn, 3, 8), et spiritum prophetiae nullarumanimarum potest maculare contactus; attingit enim ubique propter suammunditiam: afficit enim omnes non eodem modo, sed alios per informationemspiritus eorumdem hominum, ubi rerum demonstrantur imagines, alios per fructummentis ad intelligentiam, alios utraque inspiratione; alios etiam nescientesper informationem spiritus duobus modis: aut per somnia, sicut non solumplerique sancti, sed et Pharao et Nabuchodonosor rex vidit, quod nemo eorumintelligere valebat, sed tamen videre uterque poterant; aut demonstratione inecstasi, quod Latini nonnulli pavorem interpretantur, mirum si proprie, sedvicine; et tamen cum sit mentis alienatio a sensibus corporis, ut spiritushominis divino Spiritu assumptus capiendis atque intuendis imaginibus vacet,sicut Danieli demonstratum est, quod non intelligebat; et Petro illud vassubmissum est de coelo quatuor lineis (voir: Ac, 10) : nam et ipse quid illademonstratio figuraret postea cognovit. Per fructum autem mentis ad intelligentiam, uno modo cum haec ipsa quaedemonstrantur in imaginibus, quid significent, et quo pertineant, revelantur,quae certior prophetia est: nam magis ipsam vocat Apostolus prophetiam, sicutJoseph meruit intelligere, quod Pharao non nisi videre; et Daniel exponit regi,quod ille cernit et nescit. Cum vero mens ita afficitur ut non rerum imagines conjecturali examinationeintelligat, sed res ipsas intueatur, sicut intelligitur sapientia et justitia,omnisque incommutabilis et divina species ad prophetiam non pertinet, de quanunc agimus. Utroque autem munere prophetiae donantur, qui et rerum imagines in spirituvident, et quid valeant simul intelligunt; aut certe manifestis locutionibus inipsa demonstratione informantur, sicut in Apocalypsi quaedam exponuntur. Nescientes autem afficit prophetiae spiritus, sicut Caiphas cum essetpontifex prophetavit de Domino, quod expediret unum mori pro tota gente, cumaliud in verbis quae dicebat attenderet, quae non a se ipso dicerenesciebat. Abundant in sanctis libris exempla. Hoc autem verbo quod positum est, Insiluit in eum spiritus, tamquamex abdito divinitatis secreto, repentinus significatur afflatus. Horum igitur modorum quonam potius affectum esse intelligamus Saul, satisapparet ex eo quod ibi scriptum est, Convertit Deus in Saul cor aliud;sic enim aliam cordis affectionem significat, quam convertendo fecit Deus, utimaginum significantium et praefigurantium capax fieret ad propheticamdivinationem. Tantum autem distat inter prophetiam prophetarum, sicut Isaias, sicutJeremias, et caeteri hujusmodi fuerunt, atque istam transitoriam quae in Saulapparuit, quantum distat inter loquelam humanam, cum loquuntur homines, et cumeadem loquela propter necessarium prodigium asina locuta est, in qua sedebatBalaam propheta (voir: Nb, 23) : accepit enim hoc ad tempus illudjumentum, ut Deus quod statuerat demonstraret, non ut habitu perpetuo bestialoqueretur. Aut si hoc exemplum majore differentia remotum est, multo minus mirandum esthomini reprobo datam fuisse ad momentum temporis affectu transitorioprophetiam, quando ille dederat, qui et asinam, cum voluit, loqui fecit; magisenim distat pecus ab homine quam homo reprobus ab electis etiam hominibus: nonenim si quisquam dixerit aliquid quod ad sapientiam pertinet, continuo sapiensexistimandus est; sic nec quisquam, si aliquando prophetavit, jam interprophetas numerabitur, cum et Dominus in Evangelio dicat quosdam cum gaudioverbum excipere, et radicis altitudinem non habere, sed esse temporales. Ideoque sicut consequens indicat lectio, factum est in parabola, Et Saul inter prophetas ( S1, 10, 12). Hoc igitur mirari desinamus, cum in hominibus apparet divinitus aliquid,quorum vel meritum vel habitum excedit, cum forte vult Deus cujusdamsignificationis gratia tale aliquid demonstrari. Si autem hoc movet quod postea Saul malo spiritu invadente praefocabatur, quiprophetiae prius spiritum acceperat, neque hoc mirandum est: illud enim factumest ex dispensatione aliquid significandi, hoc ex merito vindicandi. Nec movere nos debent haec alternantia in animo humano, hoc est, in creaturamutabili, praesertim eodem tempore quo caro corruptibilis mortalisqueportatur. Aut non videmus in ipso Petro, quantum indicat Evangelium, exstitisse tantamconfessionem, ut audire meruerit: Beatus es, Simon Barjona, quia non tibi revelavit caro et sanguis, sed Pater meus qui in coelis est ( Mt, 16, 17); et paulo post tam carnaliter eum de Domini passione sensisse, utstatim audiret: Vade post me, Satanas, scandalum mihi es, non enim sapis quae Dei sunt, sed quae hominum ( Mt, 16, 23). Et fortasse aliquanto interius intelligentibus tantum valet ad illa visamentis haec differentia, qua Petrus intellexit, Deo Patre revelante, quodFilius Dei esset Christus, et postea ne moreretur extimuit, quantum valet addistinguenda visa quae in spiritu hominis alienata mente imaginarie fiunt,revelatio prophetiae, qua primo afflatus est Saul, et commixtio spiritus mali,quo postea premebatur.

Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)

• Liber 1, Caput 7
  • Responditque alter ad alterum, dicens: Et quis pater eorum ( S1, 10, 12)? Ac si diceret. Et quis major illo in dignitate et sapientia? Optime enim potest inter Prophetas versari, et pater eorum, id est, magister vocari, qui tam doctus et sapiens est. Pater magister vocatur: sicut Elisaeus Eliam patrem, id est, magistrum vocat: Pater mi, pater mi, currus Israel et auriga ejus ( R4, 2, 12). Et in libro Job, Heliu Eliphaz patrem, id est, magistrum vocat, hoc modo: Pater mi, probetur Job usque ad finem ( Jb, 34, 36).

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Liber 1, Caput 1
  • Cumque ab illo recessisset, venit ad collem Domini, ubi erat statio Philistinorum. ( S1, 10, 5) Jam primum signum peractum, sicut locutus fuerat homo Dei: et ecce cuneus Prophetarum obvius ei; et insiluit super eum spiritus Dei, et prophetavit in medio eorum. Videntes autem omnes, qui noverant eum heri, et nudius tertius, quod esset cum prophetis, et prophetaret, dixerunt ad invicem: Quaenam res accidit filio Cis? Num et Saul in Prophetis? ( S1, 10, 10 et S1, 10, 11) Et hoc quidem non puto habere aliquid quaestionis: Spiritus enim, ubi vult, spirat. ( Jn, 3, 8) Et spiritum prophetiae nullarum animarum potest maculare contactus, attingit enim ubique propter suam munditiam; ( Sg, 7, 24) afficit autem omnes non eodem modo, sed alios per informationem spiritus eorumdem hominum, ubi rerum demonstrantur imagines; alios per fructum mentis ad intelligentiam, alios utraque inspiratione, alios autem nescientes. Per informationem spiritus, duobus modis, aut per somnia, sicut non solum plerique sancti, sed et (voir: Gn, 45, 2) Pharao, et (voir: Da, 2, 1 et Da, 4, 1) Nabuchodonosor rex vidit, quod nemo eorum intelligere valuit, sed tamen videre utique potuerant: aut demonstratione in extasi, quod Latini nonnulli pavorem interpretantur. Mirum si proprie, sed vicine: tamen cum fit mentis alienatio a sensibus, ut spiritus hominis divino spiritu assumptus, capiendis atque intuendis imaginibus vacet, sicut Danieli demonstratum est quod non intelligebat, et Petro illud vas summissum est de coelo quatuor lineis: nam et ipse, quid illa demonstratio figuraret, postea cognovit. Per fructum autem mentis ad intelligentiam uno modo cum haec ipsa, quae demonstrantur in imaginibus, quid significent, et quo pertineant, revelantur, quae certior prophetia est. Nam magis ipsam vocat Apostolus prophetiam ( 1Co, 3, 2), sicut Joseph meruit intelligere, quod Pharao nonnisi videre; et Daniel exponit regi, quod ille cernit et nescit. Cum vero ita mens afficitur, ut non rerum imagines conjecturali examinatione intelligat, sed res ipsas intueatur, sicut intelligitur sapientia, et justitia, omnisque incommutabilis, et divina species, ad prophetiam, de qua nunc agimus, non pertinet. Utroque autem munere prophetiae donantur ii, qui et rerum imagines in spiritu vident, et quid valeant, simul intelligunt, aut certe manifestis locutionibus in ipsa demonstratione informantur, sicut in Apocalypsi quaedam exponuntur. Nescientes autem afficit prophetiae spiritus, sicut Caiphas cum esset pontifex prophetavit ( Jn, 11, 49) de Domino, quod expediret unum mori pro tota gente, ( Jn, 11, 50) cum aliud in verbis quae dicebat, attenderet, quae non se a seipso dicere nesciebat. Abundant in sanctis libris exempla. Hoc autem verbo, quod positum est, insiluit in eum spiritus, tanquam ex abdito divinitatis secreto, repentinus significatur afflatus. Horum igitur modorum, quonam potius affectum esse intelligamus Saul, satis apparet ex eo quod ibi scriptum est: Convertit Deus in Saul cor aliud. ( S1, 10, 9) Sic enim aliam cordis significat affectionem, quam convertendo fecit Deus, ut imaginum significantium, et praefigurantium capax fieret ad propheticam divinationem. Quantum autem distat prophetia Saul a prophetis? tantum distat inter prophetiam prophetarum, sicut Isaias, sicut Jeremias, et caeteri hujusmodi fuerunt, atque istam transitoriam, quae in Saul apparuit, quantum distat inter loquelam humanam cum loquuntur homines, et cum eadem loquela propter necessarium prodigium asina locuta est, (voir: Nb, 20, 28) in qua sedebat Baalam propheta: accepit enim hoc ad tempus illud jumentum, ut Deus quod statuerat, demonstraret: unde non habitu perpetuo inter homines bestia loqueretur: aut si hoc exemplum majore differentia remotum est, multo minus mirandum est homini reprobo datam fuisse ad momentum temporis, affectu transitorio prophetiam, quoniam ille dederat, qui et asinam, cum voluit, loqui fecit. Magis enim distat pecus ab homine, quam homo reprobus ab electis etiam hominibus; non enim si quisquam dixerit aliquid, quod ad sapientiam pertinet, continuo sapiens existimandus est. Sic nec quisquam si aliquando prophetaverit, jam inter prophetas numerabitur, cum et Dominus (voir: Mt, 13, 20) in Evangelio dicat: quosdam cum gaudio verbum excipere, et radicis altitudinem non habere, sed esse temporales. Ideoque, sicut consequens indicat lectio, factum est in parabolam: et Saul inter prophetas ( S1, 10, 12). Hoc igitur mirari desinamus, cum in hominibus apparet divinitus aliquid, quorum vel meritum, vel habitum excedit, cum forte vult Deus cujusdam significationis gratia tale aliquid demonstrari. Si autem hoc movet, quod postea Saul malo spiritu invadente praefocabatur, (voir: S1, 16, 14) qui prophetiae spiritum prius acceperat, neque hoc mirandum est. Illud enim factum est ex dispensatione aliquid significandi, hoc est ex merito judicandi. Nec movere nos debent haec alternantia in animo humano, hoc est in creatura mutabili, praesertim eodem tempore, quo caro corruptibilis, mortalisque portatur. Aut non videmus in ipso Petro, quantum indicat Evangelium, exstitisse tantam confessionem, ut audire meruerit, Beatus es Simon Barjona, quia non tibi revelavit caro et sanguis, sed pater meus, qui in coelis est ( Mt, 16, 17)? Et paulo post tam carnaliter eum de Domini passione sensisse, ut statim audiret: Vade post me, Satana, scandalum mihi es, non enim sapis quae Dei sunt, sed quae hominum. ( Mt, 16, 23) Et fortasse aliquanto interius intelligentibus tantum valet ad visa illa mentis, haec differentia, qua Petrus primo intellexit, Deo patre revelante, quod filius Dei esset Christus, et postea, ne moreretur, extimuit, quantum valet ad distinguenda visa, quae in spiritu hominis alienata mente imaginarie fiunt, revelatio prophetiae, qua primo afflatus est Saul, et commixtio spiritus mali, quo postea premebatur.