Liber Quartus Regum

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 4, Caput 9
  • Anno autem septimo misit Joiada, et assumens centuriones et milites introduxit ad se in templum Domini, pepigitque cum eis foedus. Et adjurans in domo Domini eos, ostendit eis filium regis, et praecepit illis, dicens: Iste est sermo quem facere debetis. Tertia pars vestrum introeat sabbato, et observet excubitum domus regis. Tertia autem pars sit ad portam Seir, et tertia pars ad portam quae est post habitaculum scutariorum, et custodietis excubitum domus Messa. Duae vero partes evobis, omnes egredientes sabbato, custodiant excubias domus Domini circum regem, et vallabitis eum habentes arma in manibus vestris. Si quis autem ingressus fuerit septa templi, interficiatur. Eritisque cum rege introeunte et egrediente. Et fecerunt centuriones juxta omnia quae praeceperat eis Joiada sacerdos. Et assumentes singuli viros suos, qui ingrediebantur sabbatum, cum his qui egrediebantur a sabbato, venerunt ad Joiada sacerdotem: qui dedit eis hastas et arma regis David, quae erant in domo Domini. Et steterunt singuli habentes arma in manu sua a parte templi dextra usque ad partem sinistram altaris et aedis circum regem. ( R4, 11, 4, R4, 11, 5, R4, 11, 6, R4, 11, 7, R4, 11, 8, R4, 11, 9, R4, 11, 10 et R4, 11, 11) Haec autem quomodo facta sint et in quibus locis, si quis ea quae superius deatriis domus Dominidicta sunt bene commemoraverit, ita intelligere potest. Sed ne fastidium faciamus lectoribus, omissis quae jam exposita sunt, ad illudquod de divisione turbae dictum est, veniamus. Cujus rei ratio talis est. Erant autem fortes viginti quatuor et sacerdotum et levitarum et janitorum, quiper totidem septimanas sibi ex ordine succederent: sabbato nova turma intrante adofficium, et post sabbatum quae proxima septimana ministraverat domum redeunte. Sed hic pontifex propter necessitatem agendi circa novum regem exercitus, et eosquae intrandi septimanam ordinem habebant, suscepit et illos qui jam suam septimanamministrando impleverant, ne abirent retinuit: qui alios quoque levitas de cunctisurbibusJuda, simul et principes familiarum Israel, missis in hoc centurionibusHierosolymam, congregaverat: quos educturus filium regis tali ratione distinxit, utomnes qui impleverant sabbatum, et egressuri erant, in duas divisi partes regem ininterioribus atrii locis armati circumstarent. Reliqua vero multitudo, id est hi qui non erant de stirpe Levi, exterioresatriorum januas contra furorem reginae (si quid forte adversi moliretur)custodirent. Porro hi qui nuper ad sabbatum venerant sacerdotes, levitae et janitores, in tresdivisi partes, domum regis, id est palatium observarent, ne vel hoc regina collectoexercitu contra regem defenderet. Servarent et portam scutariorum habitaculi, per quam de templo ad palatiumdescendebatur, sicut infra dicitur. Duxeruntque regemde domo Domini, et venerunt per viam portae scutariorum inpalatium, et sedit supra thronum regum, ubi et porta Seir et domus Messa, quae cumporta scutariorum nominantur, esse videntur. Scutarios autem tutores regis appellat, testante libro Paralipomenon: qui cumRoboam scuta aerea pro aureis commemorasset, adjecit; et tradidit illos principibusscutariorum, qui custodiebant vestibulum palatii. In quo videlicet libro, distinctius haec cuncta replicantur: « Tertia parsvestrum, qui veniunt ad sabbatum sacerdotum et levitarum et janitorum, erit inportis. Tertia vero pars ad domum regis, et tertia in porta quae appellaturFundamenti. Omne vero reliquum vulgus sit in atriis domus Domini, nec quisquam aliusingrediatur domum Domini, nisi sacerdotes,et qui ministrant de levitis. Ipsi tantummodo ingrediantur, quia sanctificati sunt, et omne reliquum vulgusobservet custodias Domini, levitae autem circumdent regem, habentes singuli arma sua,» etc. Quod sequitur de eodem: Produxitque filium regis, et posuit super caput ejus diadema et testimonium. ( R4, 11, 12) In diademate, insigne capitis regium, in testimonio designat decreta legis Dei,quibus quid agere rex debeat, qualiter vivere, praecipiatur. Denique in libro Verborum dierum apertius: Et imposuerunt (inquit) ei diadema et testimonium, dederuntque in manu ejus tenendam legem, et constituerunt eum regem. ( Ch2, 23) Magnae utique erat salutarisque prudentiae, ut post tyrannicae impiaeque necemreginae, succedenti in regnum filio regislegitimi cum ipso regni habitu simuldisciplina legis Dei servanda committeretur, et qui se praelatum populo regendovideret, ipse se regendum divinis legibus subdi debere meminisset.

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 4, Caput 11
  • Anno autem septimo misit Joiada, et assumens centuriones et milites, et introduxit ad se in templum Domini, pepigitque cum eis foedus, et adjurans eos in domo Domini, ostendit eis filium regis, et praecepit illis dicens: Iste est sermo, quem facere debetis. Tertia pars vestrum introeat sabbato, et observet excubias domus regis; tertia autem pars sit ad portam Sur, et tertia pars sit ad portam quae est post habitaculum scutariorum, et custodietis excubias domus Messa. Duae vero partes e vobis omnes egredientes sabbato custodiant excubias domus Domini circa regem, et vallabitis eum habentes arma in manibus vestris. Si quis autem ingressus fuerit septa templi, interficiatur. Eritisque cum rege introeunte et egrediente. Et fecerunt centuriones juxta omnia, quae praeceperat eis Joiada sacerdos. Et assumentes singuli viros suos, qui ingrediebantur ad sabbatum cum his qui egrediebantur e sabbato, venerunt ad Joiadam sacerdotem. Qui dedit eis hastas et arma regis David, quae erant in domo Domini. Et steterunt singuli habentes arma in manu sua, a parte templi dextera, usque ad partem sinistram altaris et aedis circum regem ( R4, 11, 4, R4, 11, 5, R4, 11, 6, R4, 11, 7, R4, 11, 8, R4, 11, 9, R4, 11, 10 et R4, 11, 11), etc. Haec autem quomodo facta sint, et in quibus locis, si quis ea, quae superius de atriis domus Domini dicta sunt, bene commemoraverit, ita intelligere potest. Sed ne fastidium faciamus sectori, his omissis, quae jam exposita sunt, ad illud quod de divisione turbae dictum est veniamus, cujus rei ratio talis est. (voir: Beda, sl) Erant autem sortes viginti quatuor et sacerdotum et levitarum et janitorum, qui per totidem septimanas sibi ex ordine succederent, sabbato nova turma intrante ad officium, et post sabbatum ea quae proxima septimana ministraverat domum redeunte. Sed hic pontifex propter necessitatem augendi circa novum regem exercitus, et eos qui intrandi septimanam ordinem habebant, suscepit, et illos qui jam suam septimanam ministrando impleverant, ne abirent, retinuit. Qui alios quoque Levitas de cunctis urbibus Juda, simul et principes familiarum Israel, missis in hoc centurionibus, Jerosolymam congregaverat, ut Verba Dierum narrant (voir: Ch2, 23) : quos educturos filium regis tali ratione distinxit, ut omnes qui impleverant sabbatum, et egressuri erant in duas divisi partes, regem in interioribus atrii locis armati circumstarent; reliqua vero multitudo, id est, hi qui non erant de stirpe Levi, exteriores atriorum januas contra furorem reginae, si quid forte adversi moliretur, custodirent; porro hi qui nuper ad sabbatum venerant, sacerdotes, Levitae et janitores, in tres divisi partes, domum regis, id est, palatium observarent, ne vel hoc regina, collecto exercitu, contra regem defenderet; servarent et portam habitaculi scutariorum, per quam de templo ad palatium descendebatur, sicut infra dicitur. Duxeruntque regem de domo Domini, et venerunt per viam portae scutariorum in palatium, et sedit super thronum regium. Ubi et porta Seireff, et domus Messa, quae cum porta scutariorum nominantur, esse videntur. Scutarios autem tutores regis appellat, testante libro Paralipomenon. Qui cum Roboam scuta aerea pro aureis fecisse commemorasset, adjecit: Et tradidit illos principibus scutariorum, qui custodiebant vestibulum palatii ( Ch2, 12). In quo videlicet libro distinctius haec cuncta replicantur: Tertia pars vestrum, qui veniunt ad sabbatum, sacerdotum et Levitarum et janitorum, erit in portis. Tertia vero pars ad domum regis, et tertia in porta, quae appellatur fundamenti. Omne vero reliquum vulgus sit in atriis domus Domini, nec quisquam alius ingrediatur domum Domini nisi sacerdotes, et qui ministrant de Levitis. Ipsi tantummodo ingrediantur, quia sanctificati sunt; et omne reliquum vulgus observet custodias Domini. Levitae autem circumdent regem, habentes singuli arma sua ( Ch2, 23). Quod sequitur de eodem: Produxitque filium regis, et posuit super eum diadema et testimonium ( R4, 11, 12); in diademate insigne capitis regium, in testimonio designat decreta legis Dei, quibus, quid agere rex debeat, qualiter vivere, praecipitur. Denique in libro Verborum Dierum apertius: Et imposuerunt, inquit, ei diadema, dederuntque in manu ejus tenendam legem ( Ch2, 23). Et magnae utique erat salutarisque prudentiae; et post tyrannicae impiaeque necem reginae, succedente in regnum filio regis legitimi, cum ipso regni habitu simul disciplina legis Dei servanda committeretur, ut qui se praelatum populo regendo videret, ipse se regendum divinis legibus subdi debere meminisset.

Beda (672-735)

• Liber 1, Caput 19
  • Produxitque filium regis, et posuit super eum diadema et testimonium ( R4, 11, 12). Quod sequitur de eodem: Produxit filium regis, et posuit super eum diadema et testimonium ( R4, 11, 12), in diademate insigne capitis regium, in testimonio designat decreta legis Dei, quibus quid agere rex debeat, qualiter vivere praecipitur. Denique in libro Verborum dierum apertius: Et imposuerunt , inquit, ei diadema, dederuntque in manu ejus tenendam legem ( Ch2, 23, 11) ; et magnae utique erat salutarisque prudentiae, ut post tyrannicae impiaeque necem reginae, succedenti in regnum filio regis legitimi, cum ipso regni habitu simul disciplina legis Dei servanda committeretur, ut qui se praelatum populo regendo videret, ipse se regendum divinis legibus subdi debere meminisset.

Auctor incertus

• Liber 4, Caput 23
  • etc. quae ibidem dicta vel facta commemorantur, melius intelliguntur, si delocis templi in quibus actum est, latius aliqua replicentur. Templum quidem ipsum, exceptis porticibus, quibus omni ex parte sibiadhaerentibus circumdabatur, habebat intra parietes: haec est enim mensura prima quam Verba dierum nominant: Sexaginta cubitos longitudinis, viginti autem latitudinis (voir: Ch2, 3, 3) ; cujus omnis ambitus atrio tribus cubitis alto eratcircumdatus, habente introitum a parte orientis, cujus in libro Regum ita meminit Scriptura, Et aedificavit atrium interius tribus ordinibus lapidum politorum, et uno ordine lignorum cedri ( R3, 6, 36): interius videlicet hocappellans atrium, eo quod alia circa hoc exteriora sint facta. Porro in Verbis dierum ita: Fecit etiam atrium sacerdotum, et basilicam grandem, et ostia in basilica; quae texit aere ( Ch2, 4, 9): atriumvidelicet sacerdotum hoc nominans, quia nimirum ad hoc erat factum, ut abingressu templi caeteros arceret, solisque hoc sacerdotibus liceredesignaret. Erat autem hoc idem atrium ab australi, ab occidentali et septentrionaliparte vicinius muro templi. Porro ad portam Solis, unde et introitum per gradus habebat, in magnam seprolixitatem a templo protendebat: utpote quod in illa sui parte altareholocausti, in illa luteres bis quinos, in quibus hostiae lavarentur, in illamare aeneum, in quo intraturi ad ministerium sacerdotes lavarentur, in illasacerdotum immolantium et psallentium habebat choros levitarum. Circumdabatur hoc atrium undique versum a longa aede per maxima in quadrum;cujus interior paries, id est, qui templum a quatuor mundi partibusrespiciebat, inferius erat per totum in arcubus constructus, ulterior verofirma soliditate fundatus, et januas habens aereas, ut supra dictummemoravimus, et ostia in basilica, quae texit aere; quae etiam porticibuscommunita, maximis et opportunis erat discreta coenaculis; et rursus extra hancaedem in gyro altera simili schemate facta; sed et tertia nihilominus circaillam eodem ordine facta per gyrum, interiora omnia longe lateque circuibat, inhoc tantum a prioribus distans aedibus, quod orientalis et septentrionalis ejusparies ostia minime habebat, eo quod uterque eorum ad muros pertineretcivitatis. Haec autem sunt atria de quibus canitur in psalmis, Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri ( Ps, 133, 1). Et quoniam ipsa domus Domini mediocri loco constructa erat, fiebat ut atriaquanto exteriora fuerint, tanto altiores haberent parietes, utpote inferiusfundamenta habentes, adeo ut ultima quadringentos in altitudine cubitoshaberent, nec tamen aequandae templi altitudini aliquantulum appropinquarent,quorum omnium in libro Paralipomenon ita generalis fit mentio. Dedit autem David Salomoni filio suo descriptionem porticus, et templi, et cellariorum, et coenaculi, et cubiculorum in adytis, et domus propitiationis, nec non et omnium quae cogitaverat atriorum et exedrarum per circuitum in thesauros domus Domini, et in thesauros sanctorum ( Ch1, 28, 11 et Ch1, 28, 12). Sed et Josephi scriptura, vel pictura ab antiquis formata, plenius quo sinthaec ordine facta distinguit (voir: Antiq, Jud, 8, 3) . His vero ita compositis, in sancta sanctorum summi tantum sacerdotis eratsemel in anno ingredi, cum sanguine hostiarum; in sanctuario ante oraculum sacerdotes tantum purificati introibant; in atrio interiori sacerdotes omnes et levitae; circa hoc atrium sub divo, vel si tempestas arcebat, in aedibus circumpositis viri Israelitae ad orandum sive audiendum verbum Deiconveniebant. In tertio ordine atriorum stabant ad orandum mulieres Israeliticae sub divo,vel si tempestas non sinebat, proxima circumpositarum aedium tectasubibant. Porro in ultimo ordine atriorum gentiles, qui ad orandum forte convenerant,intrabant, ubi etiam post tempora dispersionis ii qui de gentibus nuper advenerant Israelitae, septem diebus purificati, sic tandem in interiora sanctorum petebant. Quae autem intra atria vel in atriis erant pavimenta, lapide vario sunt omniastrata. Ita vero ostia in aedibus contra invicem posita erant, ut ii etiam qui inultimis consistebant templum possent intueri. Erant autem sortes viginti quatuor et sacerdotum, et levitarum, et janitorum,qui per totidem septimanas sibi ex ordine succederent; sabbato nova turma intrante ad officium, et post sabbatum ea quae proxima septimana ministraverat,domum redeunte. Sed hic pontifex proponit necessitatem augendi circa novum regem exercitus,et eos qui intrandi septimanam habebant, suscepit in ordinem, et illos qui jamsuam septimanam ministrando impleverant, ne abirent, retinuit, qui aliosquosque levitas de cunctis urbibus Juda simul et principes familiarum Israel,missis in hoc centurionibus Hierosolymam, congregaverat, ut Verba dierumnarrant; quos educturus filius regis tali ratione distinxit, ut omnes quiimpleverunt sabbatum et egressuri erant, in duas divisi partes regem ininterioribus atrii locis armati circumstarent; reliqua vero multitudo, id est,qui non erant de stirpe Levi, exteriores atriorum januas contra furoremreginae, si quid forte adversi moliretur, custodirent. Porro qui nuper ad sabbatum venerant sacerdotes, et levitae, et janitores, intres divisi partes, domum regis, id est, palatium observarent, ne vel hoc regina collecto exercitu contra regem defenderent, servarent et portam habitaculi scutariorum, per quam de templo ad palatium descendebatur, sicut infra dicitur (voir: Ch2, 12) . Duxeruntque regem de domo Domini, et venerunt per viam portae scutariorum inpalatium et sedit super thronum regium, ubi etiam porta Seyr, et domus Messa,quae cum porta scutariorum nominantur, esse videntur. Scutarios autem tutores regis appellat, testante libro Paralipomenon, qui,cum Roboam scuta aerea pro aureis fecisse commemorasset, adjecit, Et tradidit illa principibus scutariorum, qui custodiebant vestibulum palatii ( Ch2, 12, 10) [mauvais référencement: Ch2, 23] . In quo videlicet libro distinctius haec cuncta replicantur. etc. Quod sequitur de eodem: Produxitque filium regis, et posuit super eum diadema, et testimonium in diademate insigne capitis regium ( R4, 11, 12), intestimonio designat decreta legis Dei, quibus quid agere rex debeat, qualiter vivere, praecipitur. Denique in libro Verborum dierum apertius: Et imposuerunt, inquit, ei diadema, dederuntque in manu ejus tenendam legem; et magnaeutique erat salutarisque prudentiae, ut per tyrannicae impiaeque reginae necemsuccedente in regnum filio regis legitimi, cum ipso regni habitu simuldisciplina legis Dei servanda comitetur; et qui se praelatum regendo videret,ipse se regendum divinis legibus subdi debere meminisset. Quod instauratum templum Domini tempore praefati regis Joas dicitur; et nonfiebat ratio his hominibus qui accipiebant pecuniam, ut distribuerent eamartificibus, sed in fide tractabant eam, devotionem ostendit eorum, de quibussermo est, qui tantum studii in religione habuerunt, ut nullus dubitaverit quinpecuniam Domini sine alicujus fraudis suspicione tractarent, et hanc de aerariosublatam fideliter artificibus ad muniendam domum, prout singulis opus esset,offerrent. Post haec mortuus est, inquit, Latrunculi enim Moab figuraliter daemones intelligendi sunt, qui ad incestumet omne opus exsecrabile vitiorum stimulis perurgent infelicium mentes. Qui vero mortuum sepeliebant, ii accipiendi sunt, qui, ut apostolus Jacobusait, impios et peccatores ab errore viae suae assidua exhortatione convertuntad tramitem pietatis et castitatis, animas eorum salvantes a perpetua morte,cooperiunt multitudinem peccatorum. Sive aliter: Sepelientes mortuum ac latrunculos fugientes illi meritoappellandi sunt, qui pie vivere volentes in Christo, fugiunt ac declinant vitiauniversa atque peccata, quia mortem videlicet operantur; corporaque in fontemprojiciunt baptismi, in quo secundum Apostolum credentes sepeliuntur cumChristo, ut per communionem corporis et sanguinis ejus deinceps possint viverecum Christo.

Theutmirus; Claudius Taurinensis

• Proemium, Caput 2
  • 1. 1. Et suscitabo mihi Sacerdotem fidelem. ( S1, 2, 35)
    2. 2. Et non cecidit ex omnibus verbis ejus in terram. ( S1, 3, 19)
    3. 3. Et percussit de populo septuaginta viros, et quinquaginta plebis ( S1, 6, 19) (Vulgatus tamen interpres habet: quinquaginta millia plebis .)
    4. 4. Ex qua die mansit area ( S1, 7, 2) (Vulgatus addit: Domini ) in Cariathiarim, multiplicati sunt dies ejus ( S1, 7, 2) etc.
    5. 5. Quod ait Jonathan ad David: Si vixero, facies mihi misericordiam ( S1, 20, 14) etc.
    6. 6. Fecit Salomon festivitatem celebrem et omnis Israel cum eo. ( R3, 8, 65)
    7. 7. In diebus ejus aedificavit de Achiel de Bethel Hierico. ( R3, 16, 34) (At Vulgatus habet: Hiel de Bethel. )
    8. 8. Haec faciant mihi dii, et haec addant, si suffecerit pulvis Samariae pugillo universi populi, qui sequitur me. ( R3, 20, 10) (Sed Vulgatus habet pugillis. )
    9. 9. Tertia pars vestrum introeat Sabbato, et observet excubitum domus regis. ( R4, 11, 6) (At in nostra versione legitur excubias.)
    10. 10. Quod ait Abigail ad David: Si enim surrexerit homo aliquando persequens te, ( S1, 25, 29) etc.
    11. 11. Et praecepit, ut docerent filios Juda arcum. ( S2, 1, 18)
    12. 12. Et percussit Moab, et mensus est eos funiculo. ( S2, 8, 2)
    13. 13. Ipse esset quasi tenerrimus ligni vermiculus. ( S2, 23, 8) (Vulgatus habet est .)
    14. 14. Ipse descendit, et percussit leonem in media cisterna. ( S2, 23, 20)
    15. 15. De templo, quod habebat triginta cubitos in altitudinem. ( R3, 6, 2) Et in libro Paralipomenon habebat centum viginti ( Ch2, 3, 4).
    16. 16. Ostium medii lateris in parte erat domus dexterae ( R3, 6, 8).
    17. 17. Texitque domum laqueariis cedrinis ( R3, 6, 9). (At in Vulgata habetur: texit quoque. ).
    18. 18. Cumque imminerent vectes, et apparerent summitates eorum foris sanctuarium, ( R3, 8, 8) etc. (At legendum eminerent, uti habet communis lectio.)
    19. 19. Produxitque filium regis, et posuit super eum diadema, et testimonium. ( R4, 11, 12).
    20. 20. Et non fiebat ratio iis hominibus, qui accipiebant pecuniam. ( R4, 12, 15).
    21. 21. Ipse percussit Edom in valle Salinarum. ( R4, 14, 7).
    22. 22. Ipse restituet terminos Israel ab introitu Emath. ( R4, 14, 25) .
    23. 23. Et unaquaeque gens fabricata est deum suum. ( R4, 17, 29) (Lectionem hanc proponit rectissime Vulgata, et sequitur clariss. Zacharias: at in exemplari ad me misso legitur domum suam .)
    24. 24. Ubi est deus Emath, et Arphath ! Ubi ( R4, 18, 34) etc. (Vulgata Arphad .)
    25. 25. Ascendit umbra decem lineis. ( R4, 20, 9) (At legendum est cum Vulgata: Vis, ut ascendat, etc. nisi vis indicari versic. 11. jam descenderat, ( R4, 20, 11) etc.)
    26. 26. Quae habitabat Jerusalem in secunda. ( R4, 22, 14).
    27. 27. Contaminavit quoque Topheth, quod est in valle filii Ennon. ( R4, 23, 10).
    28. 28. Abstulit quoque equos, quos dederant reges Juda Soli. ( R4, 23, 11).
    29. 29. Excelsa quoque, quae erant in Jerusalem, ad dexteram partem montis offensionis, ( R4, 23, 13) [mauvais référencement: R4, 23, 15] etc.
    30. 30. Et transtulit omnem Jerusalem, et universos principes ( R4, 24, 14) etc.
• Liber 4, Caput 2
  • Quod sequitur de eodem: Produxitque filium regis, et posuit super eum diadema, et testimonium ( R4, 11, 12), in diademate insigne capitis regium: in testimonio designat decreta legis Dei, quibus quid agere rex debeat, et qualiter vivere, praecipitur. Denique in libro verborum dierum apertius: Et imposuerunt, inquit, ei diadema, dederuntque in manu ejus tenendam legem ( Ch2, 23, 11). Et magnae utique erat, salutarisque prudentiae, ut per tyrannicae, impiaeque reginae necem, succedente in regnum filio regis legitimi, cum ipso regum habitu, simul disciplina legis Dei servanda committetur, et qui se praelatum populo regendo videret, ipse se regendum divinis legibus subdi debere meminisset.