V. 33 :
verumtamen non auferam penitus virum ex te ab altari meo sed ut deficiant oculi tui
et tabescat anima tua et pars magna domus tuae morietur cum ad virilem aetatem
venerit
Poètes
Petrus Riga
liber 1 , v. 138. 139. : Quidam uir ueniens ad Heli denuntiat illi
Quis dolor expectet se puerosque suos.
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Liber 2, Caput 2
Intra templum quippe aemulum suum videt, quia ipse jam foras expulsus
est. Nam quis aemulus sacerdotii veteris alius est, quam ordo
novorum praedicatorum? Qui profecto dum veterum et electorum
patrum studia vivendo atque docendo adaequare nititur, bona Heli nimirum
in bono aemulatur. Hinc Paulus admonet, dicens:
Bonum aemulamini in bono omnes
(
Ga, 4, 18)
. Quae autem Israel prospera, nisi felicitates hujus
transeuntis temporis intelliguntur, in quibus Israel secundum carnem
valde laetabatur? In universis ergo Israel prosperis aemulum
suum videt, qui in sancta Ecclesia praedicatores veritatis felices
aspicit, et rerum opulentia et celsitudine dignitatis. Hoc
etiam quod in templo videndus asseritur perfectiori intelligentia
declaratur. In omnibus quippe prosperis in templo est
aemulus, quia ordo praedicatorum omne quod sibi famulatur de felicitate
temporis, in contemplatione disponit aeternitatis. Sequitur:
Verumtamen non auferam penitus ex te virum ab altari
meo
(
S1, 2, 33).
Liber 2, Caput 2
Penitus namque ab altari suo virum auferret, si ad fidei nostrae
unitatem nullum admitteret. Penitus ergo non abstulit, quia
etsi reprobos Synagogae sacerdotes repulit, plures tamen ex eis ad sui
cognitionem misericorditer adduxit. Quorum profecto in
apostolorum Actibus Lucas meminit, dicens:
Plurima turba sacerdotum obediebat fidei
(
Ac, 6, 7)
. Digni namque tanto et novo ministerio inventi sunt,
qui remanere cum perditis in vetustate noluere. Sed quia non
solum electos praedicatores de gentibus, verumetiam illos qui de Judaea
credidere ad tormentum invidiae Judaicum sacerdotium habuit, sequitur:
Sed ut deficiant oculi tui, et tabescat anima tua
(
S1, 2, 33).
Liber 2, Caput 2
Vel idcirco virum penitus ex eo ab altari suo non abstulit, ut Heli
oculi deficerent, et anima ejus tabesceret, quia videlicet electos de
Judaea noluit ad ministerium novae praedicationis assumere, ut, remotis
eis, culpa ad poenam reprobos teneret. Defecerunt namque
oculi Heli cum summum sacerdotium veritatem fidei per ora praedicatorum
in auditu habuit, et non cognovit. Anima quoque ejus
tabescit, quia videlicet per repulsionis suae poenam emarcuit, dum
sancti spiritus gratiam amisit. Sequitur:
Et pars magna domus tuae morietur, cum ad virilem aetatem
pervenerit
(
S1, 2, 33).
Liber 2, Caput 3
Brachium quippe contemptoris est fortitudo temporalis. Et
quia de summi patris familia transgrediendo exiit, lapsum angelum a
coelesti gloria habere jam patrem coepit. Domus itaque patris
ejus est ea quae sibi favet in malo societas subditorum. De
quibus profecto superius dicit: Honorasti filios tuos magis
quam me. Brachium ergo contemptoris, et
domus patris ejus praeciditur, cum, interveniente morte carnis,
praelatus et subditi violentiam suae tyrannidis pariter
amittunt. Tunc quippe sine brachio est, cum in oppressione
parvulorum exercere violentiam nequaquam potest. Unde et
aeterni judicis aequitate decernitur:
Ligatis
, inquit,
manibus et pedibus, projicite in tenebras
exteriores
(
Mt, 22, 13). In cujus etiam domo senex non
erit. Damnati quippe hominis domus infernus est.
Senectus autem vera est maturitas sapientiae. In domo itaque
ejus senex non erit, quia in inferno nulla inveniri poterunt consilia
salutis. Unde et ad verae sapientiae opera sacra Scriptura
excitat, dicens:
Quodcunque potest manus tua, instanter operare, quia nec
ratio, nec sapientia, nec scientia est apud inferos, quo tu
properas
(
Ec, 9, 10)
. Hinc Paulus ait:
Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies
salutis
(
2Co, 6, 2). In domo itaque contemptoris senex non erit,
quia quisque recte sapit, non in inferno, sed in coelo sibi mansionem
paravit. Qui etiam contemptor ad augmentum poenae suae
aemulum suum videt in templo in universis prosperis Israel.
Templum etenim Dei superna patria est, de qua etiam per Prophetam
dicitur:
Dominus in templo sancto suo, Dominus in coelo sedes
ejus
(
Ps, 10, 5) [mauvais référencement: Ps, 10, 4]. Israel autem, qui videns Deum
interpretatur, angelorum illa felix multitudo signatur, de qua Dominus
in Evangelio dicit:
Angeli eorum semper vident faciem Patris mei, qui in
coelis est
(
Mt, 18, 10)
. Israel autem prospera sunt beatorum illorum spirituum
gaudia sempiterna. In templo igitur aemulum suum contemptor
aspiciet, quia praedicator reprobus jam damnatus ordinem humilium jam
gaudere in coelestibus recognoscit. Cui nimirum aemulo
universa Israel prospera tribuuntur; scriptum quippe est:
Erit Deus omnia in omnibus
(
1Co, 15, 28). Cuncta igitur Israel prospera omnia quae
Deus est illis beatissimis civibus designantur. Nam cum
aeterna illa essentia summum videlicet et simplex bonum in semetipso
sit, tamen quia revelatione Majestatis suae omnia illorum beatorum
spirituum desideria satiat, hanc esse Doctor egregius
demonstrat. Unde et caute non in semetipso Deus omnia, sed in
omnibus omnia esse praedicat, quia qui in natura sua unum et simplex
bonum ineffabiliter existit, tot bona est bonis omnibus, quot ipsi omnes
de contemplatione gloriae adimplentur gaudiis. Universa
igitur Israel prospera aemulo tribuuntur, quia ordo humilium electorum
inter angelorum choros excipitur, ut divinae contemplationis gaudiis
aeterna perceptione satietur. Qui recte aemulus contemptoris
esse perhibetur, quia electi Dei etiam superborum atque negligentium
praedicatorum bonae admonitionis hortamenta suscipiunt. Unde
et Dominus praecipit, dicens:
Quaecunque dixerint vobis facite, secundum opera illorum
facere nolite
(
Mt, 23, 3)
. Hinc Paulus ait:
Bonum aemulamini in bono omnes
(
Ga, 4, 18). Sed cum Scriptura dicat:
Tollatur impius, ne videat gloriam Domini
(
Es, 26, 10), contrarium videtur ut ii qui in inferno damnati sunt
eos qui in coelo gaudent videre intelligantur. Sed quia
videre etiam ad cognitionem pertinet, in templo aemulum videt, quia etsi
inferni poenis constrictus tenetur impius, electos humiles, quos oculis
non videt, in coelo non dubitat angelorum gaudiis interesse.
Et notandum quia bis dicitur: Non erit senex in domo
tua, quia nec de poenarum experientia, quam damnatus
habet, nec de scientia alienae felicitatis, nec de poenarum experientia,
quam non habet, ad salutem eruditur. Aliquando autem a
pastoribus reprobis electi per doctrinam filii nascuntur.
Quos nimirum obligatos pastorum culpa non retinet, quia bonae
praedicationis ejus hortamenta sequuntur quae audiunt, et non perversa
opera quae vident. Unde et subditur:
Verumtamen non auferam penitus ex te virum ab altari
meo
(
S1, 2, 33).
Liber 2, Caput 3
Viri namque sunt qui ardua rigidae conversationis arce
fulgescunt. Quasi ergo dicat. Idcirco eos ab
altari meo non aufero, quia viri sunt. Nam pro merito
conversationis servatur eis fortitudo et celsitudo
potestatis. Unde et per prophetam Dominus aequitatis edicta
promulgat, dicens:
Anima quae peccaverit, ipsa morietur.
Filius non portabit iniquitatem patris, nec pater
filii
(
Ez, 18, 20). Ab altari itaque suo ex eo virum Dominus
juste auferret, si filius patris iniquitatem portaret. Sed ex
eo ipso quod electus auditor in gloria cernitur, reprobo doctori poena
cumulatur. Quare et subditur:
Sed ut deficiant oculi tui, et tabescat anima tua
(
S1, 2, 33).
Liber 5, Caput 4
Quid est ergo, quod dicit:
Ergone Jonathas morietur,
(
S1, 14, 45) nisi quia alius de eadem culpa moreretur? Quibus
nimirum verbis populi nobis ostenditur virtus magnae discretionis, quia
in electorum examine non solum culparum causae pensandae sunt, sed etiam
merita personarum. Quod aperte his verbis ostenditur, quia
non ideo Jonathas non moriturus asseritur, quia erat filius regis, sed
quia in Israel magnam salutem fecit. Cum ergo magni viri
cadunt, communi judicio tradendi non sunt, quia priora opera
promerentur, ut posteriorum gravitas levigetur. Ipsa autem
culpae levigatio non acceptione personae decernenda est, sed respectu
prioris vitae, quia ad absolutionem illius sanctae Ecclesiae lucra
pensanda sunt, non carnalis affectio admittenda. Sed quid
mirum, si ad absolutionem peccatoris propria merita suffragantur, quando
in sacri eloquii auctoritate discamus, quia alii pro aliis liberati
sunt? Aliorum quidem bono opere alii adjuvantur, sicut ad
peccantem regem Salomonem a Domino dicitur:
Quia non custodisti praecepta mea, disrumpens scindam
regnum tuum, et dabo illud servo tuo. Verumtamen
in diebus tuis non faciam propter David patrem tuum, sed de
manu filii tui scindam illud.
(
R3, 11, 11) Hinc est quod non solum patrum opera filiis prosunt,
sed etiam cives pro civibus liberandos agnovimus. Evertendae
quidem Sodomae se promisit Dominus parcere, si in ea tantum decem justos
inveniret
(voir:
Gn, 18)
. Jerusalem quoque respici misericorditer dicitur,
quia aliquanta bona opera in ea inventa sunt. Hinc est quod
Heli vita propria justus, sed auctoritate pastorali remissus, a viro Dei
audivit:
Pars magna domus tuae morietur, cum ad virilem aetatem
pervenerit; verumtamen non auferam penitus ex te virum ab altari
meo
(
S1, 2, 33); ut sacra Scriptura hic aperte monstraret, et pro dissolutione
percussum, et pro praeterita conversatione respectum. Sed
percuti fortasse ex parte potuit, quia qualemcunque vitae immunditiam
habuit. De Jonatha ergo bene dicitur:
Ergone Jonathas morietur, qui fecit salutem hanc magnam in
Israel? Hoc nefas est; Vivit Dominus, si
ceciderit capillus de capite ejus in terram, quia cum Deo
operatus est hodie.
(
S1, 14, 45) Quasi dicat: Qui magna opera fecit, absolvi ex toto
digne promeruit. Quia igitur in Ecclesiastica censura, etsi
non est acceptio personarum, est tamen discretio meritorum, apte
conclusit sententiam, dicens;
Liberavit ergo Jonatham populus, ne moreretur.
(
S1, 14, 45)
Angelomus
Luxovensis(-c.895)
Liber 1, Caput 2
Verumtamen non auferam penitus virum ex te ab altari meo, sed ut deficiant
oculi tui, et tabescat anima tua.
(
S1, 2, 33) Ideo Dominus non penitus ablaturum virum ex domo Heli ab altari suo, dicit
utsemper de domo Heli esset in domo Domini vir qui in dignitate sacerdotii
aliumsubstitutum et se eadem dignitate privatum videns, ejus oculi deficerent et
animatabesceret prae nimietate moeroris. Mystice haec prophetia de
mutatione sacerdotii, nonest in Samuele completa, sed inDomino Jesu Christo exstitit
adumbrata. Nam post Samuelem prophetam, postea sacerdotes fuerunt de genere
Aaron, sicutSadoch et Abiathar, regnante David, et alii deinceps: antequam tempus
veniret ex quoista de sacerdotio mutando, per Christum effici oportebat.
Nam cum diceret:
Loquens locutus sum, ut domus tua et domus patris tui,
(
S1, 2, 30) id est, Aaron, qui primus sacerdos est institutus, de cujus progenie
caeterisequerentur,
ministraret in conspectu meo usque in sempiternum.
Nunc autem dicit Dominus: Absit hoc a me.
Sed quicunque glorificaverit me, glorificabo eum.
Qui autem contemnunt me, erunt ignobiles;
(
S1, 2, 30) ecce isti sunt dies qui praenuntiati sunt; jam enim venerunt: nullus
enimsacerdos est secundum ordinem Aaron. Et quicunque ex ejus genere est
homo, cum videt sacerdotium, imo sacrificiumChristianorum, toto orbe pollere et se
abjectum, deficiunt oculi ejus, et anima ejusdefluit, prae nimietate
moeroris. Unde et sequitur:
Rabanus Maurus
(780-856)
Liber 1, Caput 2
Venit autem vir Dei ad Heli et ait ad eum. Haec
dicit Dominus: Nunquid non aperte revelatus sum domui patris
tui, cum essent in Aegypto in domo Pharaonis, et elegi eum
ex omnibus tribubus Israel mihi in sacerdotem, ut ascenderet
ad altare meum, et adoleret mihi incensum, et portaret Ephod
coram me, et dedi domui patris tui omnia de sacrificiis
filiorum Israel? Quare calce abjicitis victimam meam, et
munera mea quae praecepi ut offerrentur in templo, et magis
honorasti filios tuos quam me, ut comederetis primitias
omnis sacrificii Israel populi mei? Propterea ait Dominus
Deus Israel: Loquens locutus sum, ut domus tua et domus
patris tui ministraret in conspectu meo usque in
sempiternum. Nunc autem dicit Dominus: Absit hoc a me.
Sed quicunque glorificaverit me, glorificabo eum.
Qui autem contemnunt me, erunt ignobiles.
Ecce dies veniunt, et praecidam brachium tuum, et
brachium domus patris, ut non sit senex in domo tua.
Et videbis aemulum tuum in templo in universis
prosperis Israel, et non erit senex in domo tua omnibus
diebus. Verumtamen non auferam penitus virum ex
te ab altari meo: sed ut deficiant oculi tui, et tabescat
anima tua: et pars magna domus tuae morietur, cum ad virilem
aetatem venerit. Hoc autem erit tibi signum quod
venturum est duobus filiis tuis, Ophni et Phinees: in die
uno morientur ambo
(
S1, 2, 27,
S1, 2, 28,
S1, 2, 29,
S1, 2, 30,
S1, 2, 31,
S1, 2, 32,
S1, 2, 33 et
S1, 2, 34), etc.
Ecce
, inquit,
dies veniunt, et praecidam brachium tuum, et brachium domus
patris tui
(
S1, 2, 31). Per brachium dignitatem et robur summi exprimit sacerdotii.
Ut non sit
, inquit,
senex in domo tua
(
S1, 2, 31). Per senem sacerdotem magnum ostendit.
Et videbis aemulum tuum in templo in universis prosperis
Israel
(
S1, 2, 32). Aemulus domus Heli Sadoc sacerdos exstitit, qui, abjecto
Abiathar, a Salomone sacerdotium suscepit, sicut in Malachim legitur:
Projecitque Salomon Abiathar, ne esset sacerdos Domini, ut
impleretur verbum Domini quod locutus est super domum
Heli.
(
R3, 2, 27)
Verumtamen non auferam penitus virum ex te ab altari meo, ut
deficiant oculi tui, et tabescat anima tua
(
S1, 2, 33). Ideo Dominus se non penitus ablaturum ex domo Heli virum ab
altari suo dicit, ut semper de domo Heli esset in domo Domini vir qui in
dignitatem sacerdotii alium substitutum videret, et se eadem dignitate
privatum videns, oculi ejus deficerent et anima tabesceret.
Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)
Liber 1, Caput 2
Verumtamen non auferam penitus virum ex te ab altari meo, ut
deficiant oculi tui, et tatbescat anima tua
(
S1, 2, 33).
Ideo Dominus se non penitus ablaur um ex domo Eli virum ab altari suo dicit,
ut semper de domo Eli esset in domo Domini vir, qui in dignitate sacerdotii
alium substitutum videret: et se eadem dignitate privatum videns, oculi ejus
deficerent, et anima tabesceret.
Unde et in subsequentibus dicitur:
Veniat ut adoret eum
(
S1, 2, 36), id est, sacerdotem magnum:
et accipiat ab eo nummum argenteum, et tortam panis, dicatque:
Dimitte me, obsecro, ad unam partem sacerdotalem, ut comedam buccellam
panis
(
S1, 2, 36).
Theutmirus; Claudius Taurinensis
Liber 1, Caput 1
Sed hoc evidentius ad ipsum Heli sacerdotem missus loquitur homo Dei, cujus quidem
nomen
tacetur, sed intelligitur officio, ministerioque suo, sine dubitatione esse propheta:
Sic enim
scriptum est.
Venit autem vir Dei ad Heli, et ait ad eum: haec dicit Dominus. Nunquid non aperte
revelatus sum domui patris tui, cum esset in Aegypto in domo Pharaonis, et elegi eum
ex omni
Israel mihi in sacerdotem, ut ascenderet ad altare meum, et adoleret mihi incensum,
et
portaret Ephod coram me? Et dedi Domui patris tui, omnia de sacrificiis filiorum Israel?
Quare calce abjecistis victimam meam, et munera mea, quae praecepi, ut offerrentur
in
templo, et magis honorasti filios tuos, quam me, ut comederetis primitias omnis sacrificii
Israel populi mei? propterea ait Dominus Deus Israel. Loquens locutus sum, ut domus
tua, et
domus patris tui ministraret in conspectu meo usque in sempiternum. Nunc autem dicit
Dominus: absit a me hoc: sed quicunque glorificaverit me, glorificabo eum: qui autem
contemnunt me, erunt ignobiles. Ecce dies veniunt, et praecidam brachium tuum, et
brachium
domus patris tui, ut non sit senex in domo tua, et videbis Christum aemulum tuum,
in templo
in omnibus prosperis Israel, et non erit senex in domo tua in omnibus diebus. Verumtamen
non
auferam penitus virum ex te ab altari meo, sed ut deficiant oculi tui, et tabescat
anima
tua, et pars magna domus tuae morietur, cum ad virilem aetatem venerit: hoc autem
erit tibi
signum, quod venturum est duobus filiis tuis Ofni, et Finees. In die uno morientur
ambo, et
suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui juxta cor meum, et animam meam faciat.
(
S1, 2, 27,
S1, 2, 28,
S1, 2, 29,
S1, 2, 30,
S1, 2, 31,
S1, 2, 32,
S1, 2, 33,
S1, 2, 34 et
S1, 2, 35)
Liber 1, Caput 1
Non est ut dicatur ista prophetia, ubi sacerdotii veteris tanta manifestatione praenuntiata
est mutatio, in Samuele fuisse completa: quanquam enim esset de alia tribu Samuel,
quam quae
constituta fuerat a Domino, ut serviret altari, tamen non erat de filiis Aaron, cujus
progenies fuerat deputata, unde fierent sacerdotes. Ac per hoc in ea quoque re gesta
eadem
mutatio, quae per Christum Jesum futura fuerat, adumbrata est: et ad vetus testamentum
proprie, figurate vero pertinebat ad novum: prophetia facti etiam ipsa, non verbi;
id scilicet
facto significans, quod verbo ad Heli sacerdotem dictum est per prophetam. Nam fuerunt
postea
sacerdotes ex genere Aaron: sicut Sadoch
(voir:
S2, 15 et
S2, 15, 24)
, et Abiathar
(voir:
S1, 22, 20 et
S2, 15, 24) [mauvais référencement: S1, 22, 6 , S1, 9, 30 et S1, 7]
regnante David, et alii deinceps antequam tempus veniret, quo ista, quae de
sacerdotio mutando tanto ante praedicta sunt, effici per Christum oportebat. Quis
autem fideli
nunc oculo haec intuens non videat esse completa? Quoniam quidem nullum tabernaculum,
nullum
templum, nullum altare, nullum sacrificium, et ideo nec ullus sacerdos remansit Judaeis,
quibus, ut de semine Aaron ordinaretur, in Dei fuerat lege mandatum. Quod et hic commemoratum
est, illo dicente propheta (Cap. 2. v. 30.). Haec dicit Dominus, Deus Israel: Loquens
locutus sum, ut domus patris tui ministraret in conspectu meo usque in aeternum. Nunc
autem
dicit Dominus: absit hoc a me: sed quicunque glorificaverit me, glorificabo eum. Qui
autem
contemnunt me, erunt ignobiles. Quod enim nominat domum patris ejus, non de proximo
patre dicere, sed de illo Aaron, qui primus sacerdos est institutus, de cujus progenie
caeteri
sequentur, superiora demonstrant ubi ait
(voir:
Ex, 4, 28) [mauvais référencement: Ex, 4, 28, 1]
:
Revelatus sum domui patris tui, cum esset in Aegypto in domo Pharaonis
, et elegi eum ex omnibus tribubus Israel mihi in
sacerdotem.
(
S1, 2, 27) Quis pater fuit hujus in Aegyptia servitute, unde cum liberati essent, electus est
ad
sacerdotium, nisi Aaron? De hujus ergo stirpe, isto loco dixit futurum fuisse, ut
non essent
ulterius sacerdotes: quod jam videmus impletum. Vigilet fides, presto sunt res: cernuntur,
tenentur, et videre nolentium oculis ingeruntur.
Ecce, inquit, dies veniunt, et praecidam brachium tuum, et brachium domus tuae,
ut non sit senex in domo tua, et videbis Christum aemulum tuum in templo in universis
prosperis in Israel.
(
S1, 2, 31 et
S1, 2, 32) [mauvais référencement: Num, 25, 13, etc.]
Ecce dies, qui praenuntiati sunt, jam venerunt. Nullus sacerdos secundum ordinem
Aaron: et quicunque ex ejus genere est homo, cum videt sacrificium Christianorum toto
orbe
pollere, sibi autem honorem illum esse subtractum, deficiunt oculi ejus, et defluit
anima ejus
tabe moeroris. Proprie autem ad hujus domum Heli, cui haec dicebantur, quod sequitur,
pertinet:
Et pars magna domus tuae morietur, cum ad virilem aetatem venerint: hoc autem
erit tibi signum, quod eventurum est duobus filiis tuis Ofni, et Finees: in die uno
morientur ambo.
(
S1, 2, 33 et
S1, 2, 34) Hoc ergo signum factum est mutandi sacerdotii de domo hujus, quo signo significatum
est, mutandum sacrificium domus Aaron. Mors quippe filiorum hujus significavit mortem,
non
hominum, sed ipsius sacerdotii de filiis Aaron.
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Angelomus Luxovensis(-c.895)
Rabanus Maurus (780-856)
Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)
Theutmirus; Claudius Taurinensis