V. 8 :
suscitat de pulvere egenum et de stercore elevat pauperem ut sedeat cum principibus
et solium gloriae teneat Domini enim sunt cardines terrae et posuit super eos
orbem
Poètes
Petrus Riga
liber 1 , v. 100. 101. : Cardinibus partes bis binas accipe mundi;
Est orbis celum, continet ista Deus.
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Liber 1, Caput 3
Quae est sterilis, nisi sancta Ecclesia, ut supra latius in Annae typo
jam diximus? Quid est ergo famelicos saturari, donec sterilis
pariat, nisi usque in mundi finem panem vitae possidere? Quod
et ipse repromittit, dicens:
Ecce ego vobiscum sum usque in consummationem saeculi
(
Mt, 28, 20). Non enim sunt nisi famelici quos sancta Ecclesia
parit. Ergo donec parit, famelici saturantur, quia usque in
mundi finem Deo filios generat, qui dum venisse in carne Redemptorem
credunt, panem vitae, quem desiderant, comedunt, et plenitudine
replentur. Sed donec sterilis plurimos parit, ea quae multos
habebat filios infirmatur. Infirmari Synagogae est
institutione legis veteris parere non posse. Quae enim fidem
viri prioris perdidit, diabolo jam et non Deo parit. Bene
autem dicitur: Quae multos habebat filios, quia dum in veritate
Scripturarum subjectum sibi populum antiquitus erudiret venturi
Redemptoris adventum concupiscere, de complexu coelestis sponsi filios
pariebat. Nunc autem quae habebat filios infirmata est, et
filios non habet. Scripturas quidem suis auditoribus exhibet,
sed quia Redemptorem negat, Deo filios nunquam generat.
Infirmari ergo dicitur, cui spiritualis fecunditas negatur.
Et quia tam Synagogae repulsio quam electio gentilitatis
incomprehensibili Dei judicio facta est, sequitur:
Dominus mortificat, et vivificat, deducit ad
inferos, et reducit; Dominus pauperem facit, et ditat;
humiliat et sublevat. Suscitat de pulvere egenum,
et de stercore erigit pauperem, ut sedeat cum principibus,
et solium gloriae teneat.
(
S1, 2, 6,
S1, 2, 7 et
S1, 2, 8)
Liber 1, Caput 3
Quasi obstupescenti alicui de tam electae gentis repulsione respondeat,
dicens: Quid in his rationem quaeris, quae summa ratio
incomprehensibiliter facit? Quod etiam genus quaerendi doctor
egregius reprehendens, ait:
Homo, tu quis es, qui respondeas Deo?
Nunquid dicit figmentum factori suo: Quid me fecisti
sic? Aut non habet potestatem figulus ex eodem
luto aliud quidem vas facere in honorem, aliud vero in
contumeliam
(
Rm, 9, 20 et
Rm, 9, 21)? Tale est ergo ac si dicat: Quia omnium Dominus recte
cognoscitur, opus illius, et in Judaeae abjectione, et in gentium
electione, venerandum et non discutiendum esse sentiamus.
Mortificat quidem Dominus, quia incomprehensibili judicio quondam
electum Judaeorum populum a cognitione veritatis separat, et in
perpetuum damnat. Vivificat, quia gentilitatem ad agnitionem
sui unigeniti temporaliter per fidem recipit, et ad ejus contemplandam
gloriam aeternaliter perducit. Ad inferos ducit, quia
districto ejus judicio ultrix gehenna eos puniendos in perpetuum recipit
qui per culpam perfidiae a veneratione se dividunt
Redemptoris. Reducit ab inferis, quia gentilem populum ad
filii sui fidem devote accedentem suscipit, cui, velut altus abyssi
carcer, exstitit immensa obscuritas erroris. Pauperem facit
et ditat, quia et repulsam Judaeam spiritalibus virtutibus spoliat, et
electam gentilitatem, tam pretio fidei quam bonorum operum fulgoribus
exornat. Qui etiam humiliare et sublimare dicitur.
Etenim Synagoga, a Redemptore recedendo, sublimitatis suae alta
deposuit, et sancta Ecclesia, Redemptorem venerando, ab imo
infidelitatis, ubi projecta jacuerat, in altitudinem rectae fidei et
Christianae potestatis celsitudinem surrexit. Quia ergo Dei
Filium Judaea contempsit, gentilitas promeruit, recte et illa humiliata,
et ista creditur exaltata. Sequitur:
Suscitans de pulvere egenum, et de stercore erigens
pauperem, ut sedeat cum principibus, et solium gloriae
teneat
(
S1, 2, 8).
Liber 1, Caput 3
Ut sedeat cum principibus, et solium gloriae
teneat
(
S1, 2, 8). Qui vero principes hoc in loco nisi sancti
apostoli designantur? De quibus nimirum principibus, Deo per
Psalmistam dicitur:
Constitues eos principes super omnem terram, memores
erunt nominis tui, Domine
(
Ps, 44, 17 et
Ps, 44, 18). Quid est quod pauper cum principibus sedet, nisi quia
ordo praedicatorum, de gentibus electus, in sancta Ecclesia culmen
apostolicae auctoritatis obtinet? Cum principibus quippe
sedet, quia de throno coelestis magisterii doctrinam salutis
exhibet. Et solium gloriae tenet, quia bonae famae odorem
spargit, quibus dignitate praeeminet. Vel certe solium
gloriae tenet, et cum principibus sedet, quia et sublimitatis honore
radiat, et miraculis coruscat. Sed qui tam sublimi dignitate
sustollitur, qualiter uti ea debeat indicat, cum subjungit:
Domini enim sunt cardines terrae, et posuit super eos
orbem.
(
S1, 2, 8)
Liber 2, Caput 1
Quia in contemplatione coelestium quam abjecti sunt in terra
conspiciunt, sed in eadem abjectione temporalis inopiae per Dei gratiam
meritorum se pennis sublevant ad gaudia perennis vitae.
Humilitatem ergo percipiunt in aestimatione exsilii, sublimitatem vero
in praeparatione sanctae operationis. Sequitur:
Suscitat de pulvere egenum, et de stercore erigit
pauperem, ut sedeat cum principibus.
(
S1, 2, 8)
Liber 2, Caput 1
Pulvis namque est subtilis deliberatio cogitationis illicitae, quae eam
mentem cui insederit foedam reddit. Quid namque in stercore
nisi foeda perpetratique flagitii audacia designatur? Unde et
propheta vitam carnalium coeno foedi operis obrutam intuens, ait:
Computruerunt jumenta in stercore suo
(
Jl, 1, 17). Apta igitur serie dona Dei in flagitiosorum
conversione numerantur. Prius namque suscitatur de pulvere
egenus quam pauper de stercore; quia a corde ante deliberatio immundae
cogitationis abscinditur, et postmodum ab actione culpa
resecatur. Apte quoque suscitari de pulvere egenus dicitur,
pauper de stercore erigi, quia intus prava deliberans dormit a
contemplatione justitiae, foris illicita perpetrans in iniquitate per
actum jacet. Et quia jam cum fortibus de malignis spiritibus
trophaea consequitur, suscitatus egenus et erectus pauper quid mereatur
exponit, dicens:
Ut sedeat cum principibus, et solium gloriae
teneat
(
S1, 2, 8).
Liber 2, Caput 1
Sedere quippe triumphantis est. Unde et in Apocalypsi
Joannis victoriae nostrae dignitatem Dominus ostendit, dicens:
Qui vicerit, faciam eum sedere in throno meo, sicut et
ego vici, et sedi cum Patre meo in throno ejus
(
Ap, 3, 21). Quod et Paulus intuens, suscitationis,
atque sessionis nostrae dona in Dei laudibus numerans, ait:
Conresuscitavit, et consedere nos fecit in coelestibus in
Christo Jesu
(
Ep, 2, 6). Cum eo itaque principes sedent, quia qui
ejus auxilio malignorum spirituum vires reprimunt, in eorum triumpho
dignitatem sessionis habent quibus ex praesidentis sibi virtute
dominantur. Cum eo item principes sedent, quia etsi stare per
corpus in hac vitae labentis aerumna cernuntur, meritorum tamen sedem
cum Redemptore in sublimibus habent, a cujus conformitate claritatis nec
in ista foeditatis valle separantur. Egeni quoque rebus et
pauperes sunt qui propter Evangelium ea quae in saeculo habere poterant,
cuncta reliquerunt. Qui certe ut cum principibus possint
sedere, de pulvere suscitari debent, et de stercore erigi.
Quid enim favores linguae, quid sunt aliud labentium dignitatum infulae,
nisi pulvis? Nam eam quam blandiendo sordidant a veris
splendoribus mentem caecant. Et quid divitiae pereuntes, et
transitoriae facultates, nisi stercora aeterna diligentibus
sunt? Stercora quippe sunt quae sanctae animae in contemptu
humilitatis habent, non in appetitu desiderii. Unde et
Salomon in amissione bonorum temporalium contristatum saeculi divitem
intuens, ait:
De stercore boum lapidandus est piger
(
Ec, 22, 2). Quasi dicat: De eo verbera doloris
sustinet, quod is qui pro aeterna vita laborare appetit velut stercora
contemnit. Hinc Paulus ait: Omnia detrimentum feci
et arbitror ut stercora, ut Christum
lucrifaciam. De pulvere itaque egenus suscitatur,
et de stercore pauper erigitur, cum mens, saeculo abrenuntians, quidquid
sibi placere solebat de linguae humanae favoribus, de honore dignitatum,
et de abundantia rerum, calcat, dum ad sola aeterna respicit, quae sola
ardenter amat. Ei namque suscitari, et erigi, est ea quae
corpore derelinquit mentis sublimitate despicere. Et cum
principibus ei sedere est, supernae patriae civibus per gaudium aeternae
quietis interesse. Qui certe tunc gloriae solium tenet, quia
qui tam sublimiter praesidet a conditoris sui laudibus nunquam
silet. Hanc namque gloriae sedem Psalmista admirans Domino
loquitur, dicens:
Beati qui habitant in domo tua, Domine, in saecula
saeculorum laudabunt te
(
Ps, 83, 5). Hanc sedem gloriae Isaias praedicat,
dicens:
Gaudium et laetitia invenietur in ea, gratiarum actio, et
vox laudis
(
Es, 51, 3). Hanc item sanctus Tobias ostendens, ait:
Et omni lapide pretioso et mundo plateae ejus sternentur,
et per omnes vicos ejus Alleluia cantabitur
(
Tb, 13, 22). Sed ea quae sequuntur ereptus pauper
aspiciat, quia ad principum sessionem, ad gloriae solium non statim ut
fuerit erectus adducitur:
Domini, inquit, sunt cardines terrae, et
posuit super eos orbem.
(
S1, 2, 8)
Liber 2, Caput 1
Quia terrae nomine peccatores in sacro eloquio designantur, cardines
terrae hi accipi convenienter possunt in quibus per inepta desideria
saeculum circuit, et de alio ad alium ducit. Cum igitur
conversos peccatores aspicimus, in laudem Creatoris his Annae verbis
erumpamus. Quasi enim aliis verbis tunc dicimus: Jam Domini
esse per ejus gratiam coeperunt, qui diu in rota rerum transeuntium per
mundi concupiscentiam tenti sunt. Et cum, jam derelictis
vitae saecularis blandimentis, fortia tentamenta fortiter tolerant,
dicamus:
Posuit super eos orbem
(
S1, 2, 8). Orbem quippe super eos posuit, qui,
antequam eis imponeretur, sub eis fuit. Nam eum jam in onere
tentationum habent, qui eis blandiendo velut subjectus serviebat, cum in
eo delicias et voluptates sequendo recumberent. Et quia
magnas ex eo tentationes habent, qui magna in illo oblectamenta
habuerunt, adjungitur:
Pedes sanctorum suorum servabit.
(
S1, 2, 9)
Angelomus
Luxovensis(-c.895)
Liber 1, Caput 2
Suscitans de pulvere egenum et de stercore erigens pauperem.
(
S1, 2, 8) Pater videlicet de terrae pulvere Filium tam cito suscitavit, juxta quod
ipseper Psalmistam postulat, dicens:
Resuscita me et retribuameis, ut caro ejus non videret corruptionem,
(
Ps, 40, 11) [mauvais référencement: Ps, 40] secundum quod per eumdem Psalmistam dicitur:
Non derelinques animam meam in inferno, nec dabis Sanctum tuum videre
corruptionem.
(
Ps, 15, 10) [mauvais référencement: Ps, 4] Ipse etiam, sicut supra dictum est, cum pauper apparuisset, atque egenus
incarne ut supra paupertate atque humilitate superaret diabolum superbum, qui
rexdicitur super omnes filios superbiae, tamen majestas Dei Patris, de stercore
eumsublimavit ineffabiliter, et hoc quare? Quaeris quare? Audi quare:
Ut sedeat
, inquit,
cum principibus et solium gloriae teneat.
(
S1, 2, 8) [mauvais référencement: Mt, 19]
Principes, sancti apostoli intelliguntur, qui sedebunt cum Christo
superduodecim sedes. SedDominus solium gloriae retinet non solum videlicet
in aequalitate Patris,sedendo ad dexteram majestatis: juxta quod Apostolus dicit:
Sedet ad dexteram majestatis in excelsis;
(
He, 1) Tanto melior angelis effectus, quanto differentius prae illis
nomenhaereditavit, verumetiam solium gloriae tenebit secundum quod ipse ait:
Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio.
(
Jn, 5, 22) [mauvais référencement: Jn, 5]
Ipse enim in gloria Patris sui venturus est ad judicium, cum angelis et
archangelis, cum thronis et dominationibus, et sedebit in sede gloriae majestatis
suae, judicans orbem in aequitate.
(
Mt, 16, 27) [mauvais référencement: Mc, 8]
Sedebunt etiam et principes super duodecim sedes, judicantes duodecim
tribus Israel.
(
Mt, 19, 28) [mauvais référencement: Mt, 19]
Hinc Isaias dicit:
Dominus ad judicium veniet cum senioribuspopuli sui.
(
Es, 3) Hinc Salomon ait:
Nobilis in portis vir ejus, quando sederit cum senatoribus.
(
Pr, 31) Nobilis ergo erit Dominus, vir sanctae Ecclesiae, in portis suae civitatis,
quividebatur ignobilis, ante tribunal praesidis. Quia etiam nunc a multis
contemnendus putatur, quia ubi saeculi finis advenerit,ubi patriae coelestis ingressum
aperuerit electis, jam cunctis parebit sublimis. Et solium gloriae tenebit
sine fine, quia regni ejus non erit finis
(voir:
Lc, 1)
. Nam sequitur:
Quia ipse dominabitur a mari usque ad mare,
(
Ps, 71, 8) [mauvais référencement: Ps, 71] etc.
Domini enim sunt cardines terrae, et posuit super eos orbem.
(
S1, 2, 8) Cardines terrae quatuor climata mundi intelliguntur, videlicet oriens,occidens,
septentrio, atque meridies, super quae posuit orbem, quia videlicetubiquedilatavit
Ecclesiam suam. Hinc Psalmista ait:
Ab ortu solis usque ad occasum, laudabile nomen Domini.
(
Ps, 112, 3) [mauvais référencement: Ps, 112] Hinc iterum scriptum est:
A finibus terrae audivimus laudes justi.
(
Es, 24) Et iterum de sanctis praedicatoribus:
In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum .
(
Ps, 18, 5) [mauvais référencement: Ps, 28] Quanquam cardines terrae, ut quibusdam placet, ipsi praedicatoresintelligantur,
super quorum fidem stabilita est Ecclesia. De quibus scriptum est:
Sub quo curvantur, qui portant orbem
(
Jb, 19) Ipsi quidem sunt qui alibi columnae dicuntur, sicut scriptum est:
Columnae coeli contremiscunt et pavent ad nutum ejus,
(
Jb, 26) videlicet sancti Ecclesiae praedicatores, super quos fabricae
Ecclesiaestructuraconsurgit, sicut alia Scriptura testatur, dicens:
Qui vicerit, faciam illum columnam in templo Dei mei.
(
Ap, 3) Nam quisquis in Dei opere, recta intentione firmatur, columna in
structurafabricae spiritalis erigitur, ut in hoc templo, quod est Ecclesia positus,
etutilitate prosit, et decore. Unde de sanctorum praedicatione
subinfertur:
Liber 2, Caput 9
Et dixit David: Putasne est aliquis de domo Saul, ut faciam cum eo
misericordiam Domini? Dixitque Siba regi: Superest filius Jonatham debilis
pedibus.
(
S2, 9, 3) David non immemor erat foederis quod habuerat cum Jonatham et olim
pepigerat,sed misericordiam quam ei promiserat implere curavit, filiumque ejus
requirit, etmisericordiam cum eo fecit. Non enim erat David ex eorum
societate, de quibus alias scriptum est: Qui tollitab amico suo misericordiam, timorem
Domini derelinquit. Quaeres et fidelitatem probavit secundum historiam in
viro, et sacramentum juxtaallegoriam ostendit in facto. Saepe enim dictum
est David personam Christi figurare, necnon et in superioribuscommemoratum est:
Jonathan qui interpretatur columbae donum, typum teneregratiae Spiritus
sancti. Habuit ergo Jonathas filium parvulum nomine Miphiboseth, utroque
pede claudum, utScriptura testatur, quem David ad se accersiri jussit: cum
praedestinatio etpraescientia Dei, eum quem ad saeculi ministeria et mundana negotia
exercenda, sermoneet actione debilem conspicit, ad divinum ministerium eligit: quia
quem mundus perfastum elationis spernit, hunc Deus propter devotionem humilitatis
acquirit. Interpretatur enim Miphiboseth decor ignominiae: is ergo
cujus loquelamet praescientiam superbia mundi despicit, Dei dono utilis ad spiritale
mysterium inEcclesia apparebit. Quid est ergo quod David Sibam servum Saul
de stirpe Saul quaerens, eo revelante,Miphiboseth invenit, nisi quia Redemptor noster
electorum numerum discutiendo intereos qui contempti mundum reliquerunt, ad se venire
fecit? Siba enim egressus, venit intempore. Interrogatus ergo Siba a rege,
Miphiboseth filium Jonathae, in domo Machir filiiAmiel in Lodobar esse
respondit. Quae res praesenti expositioni bene convenit: Interpretatur enim
Machir, vendens vel de infirmitate: Amiel, populus ejus
dicitur:Lodobar ipse verbum. Denique David noster contemptibiles hujus mundi,
et eaquae non sunt eligens, ut ea quae sunt destruat,eos vendibiles mundo, et
ininfirmitate constitutos reperiendo, populo suo dignos verbo praedicationis
ascivit,eisque regium honorem inter filios habere concessit. Unde et David
agros Saul servituti Miphiboseth donans, ipsum Miphiboseth convivamsuum super mensam
suam simul cum filiis esse praecepit: quia mediatoris nostri gratia,quae secundum
Mariae vocem:
Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles.
(
Lc, 1, 52) [mauvais référencement: Lc, 1] Et juxta prophetiam Annae:
Suscitans de pulvere egenum, et de stercore erigens pauperem: ut sedeat cum
principibus, et solium gloriae teneat.
(
S1, 2, 8) Contemptibiles personas de mundo auferens, possessores virtutum efficit,
etscientia spiritali super mensam Scripturarum sanctarum quotidie secum
reficit. Unde evenit ut tales sobolem gignant, qui vocetur
Micha. Micha enim quis est Latine resonat, quia frequenter et in
admirationempopuli tales veniunt: qui nuper e despectu mundi ablati, gloriosi in
Ecclesia Dei donoapparebunt.
Rabanus Maurus
(780-856)
Liber 1, Caput 2
Humiliat et exaltat
(
S1, 2, 7). Utique superbos humiliat et humiles exaltat Quod enim alibi
legitur:
Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam;
(
1P, 5) hoc totus habet sermo, cujus nomen interpretatur gratia
ejus. Jam vero adjungitur:
Suscitat a terra pauperem
(
S1, 2, 8), de nullo melius quam de illo intelligo
qui propter nos pauper factus est, cum dives esset, ut ejus
paupertate (sicut paulo ante dictum est) ditaremur.
(
2Co, 8) Ipsum enim de terra suscitavit tam cito, ut caro ejus non videret
corruptionem. Nec illud ab illo alienabo quod dictum
est:
Liber 1, Caput 2
Et de stercore erigit inopem
(
S1, 2, 8). Inops quippe idem qui pauper. Stercus vero, unde
erectus est, rectissime intelliguntur persecutores Judaei, in quorum
numero cum se dixisset Apostolus Ecclesiam persecutum:
Quae mihi fuerunt, inquit, lucra, haec propter Christum damna
esse duxi: nec solum detrimenta, verum etiam stercora existimavi
esse, ut Christum lucrifacerem.
(
Ph, 3) De terra ergo suscitatus est ille, supra omnes divites pauper
erectus est, et de illo stercore supra omnes opulentos ille inops, ut
sedeat cum potentibus populi, quibus ait:
Sedebitis super duodecim sedes.
(
Mt, 19, 28) [mauvais référencement: Mt, 30] et sedem gloriae haereditatem dans eis.
Liber 1, Caput 2
Domini enim sunt cardines terrae, et posuit super eos
orbem
(
S1, 2, 8). Quia ipse
dominatur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad
terminos orbis terrae
(
Ps, 71, 8) [mauvais référencement: Ps, 72].
Domini
, inquit,
sunt cardines terrae
(
S1, 2, 8), hoc est, quatuor plagae mundi, in quibus dilatavit orbem
Ecclesiae suae, quae a solis ortu usque ad occasum laudat nomen ejus.
Pedes sanctorum suorum servabit
(
S1, 2, 9), hoc est, electorum suorum opera in viam justitiae diriget.
Et impii in tenebris conticescent, quia mittentur in tenebras
exteriores, ibi erit fletus et stridor dentium;
(
Mt, 22, 13) [mauvais référencement: Mt, 22] ubi conticescent, id est, ab arrogantia superbiae suae cessabunt.
Quia non in fortitudine sua roborabitur vir
(
S1, 2, 9), hoc est, non fortitudine propria, sed in virtute divina potens
est vir, id est, populus credentium.
Liber 2, Caput 9
Quia mediatoris nostri gratia, quae secundum Mariae vocem,
deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles,
(
Lc, 1, 52) [mauvais référencement: Lc, 1] et, juxta prophetiam Annae,
suscitans de pulvere egenum, et de stercore erigit pauperem,
ut sedeat cum principibus, et solium gloriae teneat,
(
S1, 2, 8) contemptibiles personas de mundo auferens, possessores virtutum
efficit, et scientia spirituali super mensam Scripturarum sanctarum
quotidie secum reficit. Unde evenit, ut tales sobolem gignant, quae
interpretatur Micha. Micha enim quis est
iste Latine resonat: quia frequenter in admirationem populi
tales veniunt, qui nuper de despectu mundi ablati gloriosi in Ecclesia
Dei dono apparebunt.
Auctor incertus
Liber 1, Caput 2
etc.
Itane vero verba haec unius putabuntur esse mulierculae, de nato sibi
filiogratulantis? Tantum mens hominum a luce veritatis aversa est, ut
non sentiatsupergredi modum feminae hujus dicta quae fudit? Porro qui
rebus ipsis, quaejam coeperant etiam in hac terrena peregrinatione
compleri, convenientermovetur, nonne intendit et aspicit et cognoscit
per hanc mulierem, cujus etiamnomen, id est, Anna, gratia ejus
interpretatur, ipsam religionemChristianam, ipsam civitatem Dei cujus
rex est et conditor Christus, ipsampostremo Dei gratiam prophetico
spiritu sic locutam; a qua superbi alienanturut cadant, qua humiles
implentur ut surgant, quod maxime hymnus iste personuit:nisi forte
quisquam dicturus est, nihil istam prophetasse mulierem, sed
Deumtantummodo propter filium, quem precata impetravit, exsultanti
laudationelaudasse.
Quid ergo sibi vult quod ait:
Arcus fortium superatus est, et infirmi accincti sunt
virtute, pleni panibus minorati sunt, et esurientes
transierunt terram, quia sterilis peperit septem, et multa
in filiis infirmata est?
(
S1, 2, 4) Numquid septem ipsa pepererat? Quamvis sterilis
fuerit,unicum habebat quando ista dicebat; sed nec postea septem
peperit, sive sex,quibus septimus esset ipse Samuel, sed tres mares et
duas feminas.
Deinde illo populo cum adhuc nemo regnaret, quod in extremo posuit,
Dat virtutem regibus nostris, et exaltavit cornu Christi
sui; unde dicebat,si non prophetabat? Dicat ergo Ecclesia
Christi civitas legis magni gratiaplena, prole fecunda dicat, quod tanto
ante de se prophetatum per os hujus piaematris agnoscit.
Confirmatum est cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in
Deo meo. Vere confirmatum est cor, et cornu exaltatum, quia non
in se, sedin Domino Deo suo.
Dilatatum est super inimicos meos os meum
(
S1, 2, 1).
Quia et in angustiis pressurarum sermo Dei non est alligatus, nec
inpraeconibus alligatis.
Christus est iste Jesus, quem Simeon, sicut in Evangelio legitur,
senexamplectens parvulum, agnoscens magnum: Nunc dimittis,
inquit,
Domine, servum tuum in pace, quoniam viderunt oculi
mei salutare tuum
(
Lc, 2, 29 et
Lc, 2, 30).
Dicat itaque Ecclesia: Laetata sum in salutare tuum. Quoniam non
est sanctus ut est Dominus, et non est justus sicut Deus
noster.
Tamquam sanctus et sanctificans, justus et justificans.
Non est sanctus praeter te, quia nemo fit nisi abs te. Denique
sequitur: Nolite gloriari superbi, et nolite loqui
excelsa.
Neque exeat magniloquium de ore vestro, quoniam Deus scientiarum
Dominus.
Ipse vos scit, et ubi nemo scit;
quoniam qui putat se aliquid esse, cum nihil sit; seipsum
seducit
(
Ga, 6, 3).
Haec dicuntur adversariis civitatis Dei, ad Babyloniam pertinentibus de
suavirtute praesumentibus in se, non in Domino gloriantibus, ex quibus
sunt etiamcarnales Israelitae, terrenae Hierusalem cives terrigenae,
qui, ut dicit Apostolus,
Ignorantes Dei justitiam
(
Rm, 10, 3), id est, quam dat Deus homini, quisolus est justus atque
justificans;
et suam volentes constituere
(
Rm, 10, 3), idest, velut a se sibi paratam, non ab illo impartitam,
justitiae Dei non sunt subjecti
(
Rm, 10, 3): utique quia superbi, de suo putantes, non deDei, placere se Deo:
qui est Deus scientiarum, atque ideo et arbitrorconscientiarum, ibi
videns cogitationes hominum, quoniam vanae sunt, si hominumsunt, et ab
illo non sunt.
Et praeparans, inquit, adinventiones suas.
Quas adinventiones putamus, nisi ut superbi cadant, et humiles surgant?
Hasquippe adinventiones exsequitur, dicens: Arcus potentium
infirmatus est, et infirmi praecincti sunt virtute.
Infirmatus est arcus, id est, intentio eorum qui tam potentes sibi
videntur,ut sine Dei dono atque adjutorio, humana sufficientia divina
possint impleremandata; et praecinguntur virtute, quorum in
terra vox est: Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum. Pleni
panibus, inquit, minorati sunt esurientes transierunt
terram.
Qui sunt intelligendi pleni panibus, nisi iidem ipsi quasi potentes, id
est,Israelitae, quibus credita sunt eloquia Dei? Sed in eo populo
ancillae filiiminorati sunt, quod verbo minus, bene tamen expressum est,
quod ex majoreminores facti sunt, quia et in ipsis panibus, id est,
divinis verbis, quaeIsraelitae soli tunc ex omnibus gentibus acceperunt,
terrena sapiunt.
Gentes autem quibus lex illa non erat data, posteaquam per novum
Testamentumad illa eloquia venerunt, multum esuriendo terram
transierunt, quia in eis nonterrena, sed coelestia sapuerunt.
Et hoc velut quaereretur causa cur factum sit.
Quia sterilis peperit septem, et multa in filiis infirmata est.
Hic totum quod prophetabatur eluxit agnoscentibus numerum septenarium,
quoest universae Ecclesiae significata perfectio.
Propter quod et Joannes Apostolus ad septem scribit Ecclesias; eo modo
seostendens ad unius plenitudinem scribere; et in Proverbiis Salomonis
hoc anteapraefigurans,
Sapientia aedificavit sibi domum, et suffulsit columnas
septem
(
Pr, 9, 1); sterilis enim erat in omnibus gentibus Dei civitas, antequamiste
fetus, quem cernimus, oriretur.
Cernimus etiam quae multa in filiis erat nunc infirmatam terrenam
Hierusalem,quoniam quicumque filii liberae in ea erant, virtus ejus
erat: nunc veroquoniam ibi littera est, et spiritus non est amissa
virtute infirmata est.
Dominus mortificat et vivificat, deducit ad inferos et
reducit
(
S1, 2, 6).
Mortificavit illam quae multa erat in filiis, et vivificavit hanc
sterilem,quae peperit septem; quamvis commodius possit intelligi eosdem
vivificare quosmortificaverit: id enim velut repetivit, addendo,
Deducit ad inferos, et reducit; quibus enim dicit
apostolus:
Si mortui estis cum Christo, quae sursum sunt
quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens
(
Co, 2, 20 et
Co, 3, 1); salubriter utique mortificantur a Domino: quibus adjungit,
Quae sursum sunt sapite, non quae super terram; ut ipsi
sint illi,qui esurientes transierunt terram: mortui enim estis,
inquit.
Ecce quo modo salubriter mortificat Deus. Deinde sequitur:
Et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo
(
Co, 3, 3).
Ecce quo modo eosdem ipsos vivificat Deus.
Sed numquid eosdem deduxit ad inferos, et reduxit? Hoc utrumque sine
controversia fidelium, in illo potius videmus impletum capite scilicet
nostro,cum quo vitam nostram Apostolus dixit absconditam in Deo
(voir:
Co, 3)
;nam
qui proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus
tradidit eum
(
Rm, 8, 32), isto modo utique mortificavit eum; et quia resuscitavit
amortuis, eumdem rursus vivificavit; et quia in prophetia vox ejus
agnoscitur, Non derelinques animam meam in inferno, eumdem
deduxit ad inferos,et reduxit.
Hac ejus paupertate ditati sumus.
Dominus
enim
pauperes facit et ditat
(
S1, 2, 7) [mauvais référencement: Jb, 4]
.
Nam quid hoc sit ut sciamus, quod sequitur audiamus:
Humiliat et exaltat
(
S1, 2, 7).
Utique superbos humiliat, et humiles exaltat: quod enim alibi legitur:
Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam
(
Jb, 4, 6), hoc totumhabet sermo hujus, cujus nomen interpretatur, gratia
ejus.
Jam vero quod adjungitur, Suscitat a terra pauperem, de nullo
meliusquam de illo intelligo, qui propter nos pauper factus est, cum
dives esset: ut ejus paupertate, sicut paulo ante dictum est,
ditaremur
(voir:
2Co, 8)
: ipsum enim de terra suscitavit, tam cito ut caro ejus nonvideret
corruptionem.
Nec illud ab illo alienabo quod additum est, Et de stercore erigit
inopem.
Inops quippe, idem qui pauper, stercus vero, unde erectus est,
rectissimeintelliguntur Judaei persecutores; in quorum numero cum se
dixisset Apostolus Ecclesiam persecutum: Quae mihi fuerunt,
inquit, lucra, haec propter Christum damna esse duxi: nec solum
detrimenta, verum etiam stercora existimavi esse, ut Christum
lucrifacerem.
De terra ergo suscitatus est ille, supra omnes divites pauper; et de
illostercore erectus supra omnes opulentos, ille inops.
Et sedeat cum principibus populi
(
S1, 2, 8).
Quibus ait,
Sedebitis super duodecim sedes
(
Mt, 19, 28), sed sedem gloriae danseis haereditatem. Dixerant potentes illi,
Ecce nos dimisimus omnia, et secuti sumus te
(
Mt, 19, 27).
Hoc votum potentissimi voverunt.
Sed unde hoc eis nisi ab illo de quo continuo dictum est, Dans
votum voventi.
Alioquid ex illis exi potentibus, quorum arcus infirmatus est.
Dans,inquit, votum voventi.
Non enim quisquam Domino quid rectum voveret, nisi quia ab illo
acciperetquod voveret.
Sequitur: Et benedixit dans annos justi.
Ut cum illo scilicet sine fine vivat, cui dictum est,
Et anni tui non deficient
(
Ps, 101, 28): ibi enim stant anni, hic autem transeunt, immo pereunt; anteenim
quam veniant, non sunt; cum enim venerint, non erunt, quia cum suo
fineveniunt.
Horum autem duorum, id est, Dans volum voventi, et benedixit annos
justi, unum est quod facimus, alterum quod sumimus.
Sed hoc alterum Deo largitore non sumitur, nisi cum ipso adjutore
primumillud efficitur. Quia non in virtute potens est vir
(voir:
Jr, 9)
.
Dominus enim infirmum facit adversarium suum, illum scilicet qui
hominivoventi invidet, et resistit, ne valeat implere quod vovit.
Potest ex ambiguo Graeco intelligi, et adversarium suum: cum enim
Dominuspossidere nos coeperit, profecto adversarius qui noster fuerat,
ipsius fit, etvincetur a nobis, sed non in viribus nostris, quia non
in virtute sua potens est vir.
Dominus ergo infirmum faciet adversarium suum, Dominus sanctus; ut
vincatur asanctis quos Dominus Sanctus sanctorum efficit sanctos.
Ac per hoc
non glorietur prudens in prudentia sua, et non
glorietur potens in potentia sua, et non glorietur dives in
divitiis suis, sed in hoc glorietur qui gloriatur, intelligere
et scire Deum, et facere judicium et justitiam in medio
terrae
(
Jr, 9, 22 et
Jr, 9, 23).
Non parva ex parte intelligit et scit Dominum, qui intelligit et scit
etiamhoc a Domino sibi dari, ut intelligat et sciat Dominum:
Quid enim habes
, ait Apostolus:
quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris, quasi
non acceperis?
(
1Co, 4, 7) id est, quasi a te ipsotibi sit unde gloriaris.
Facit autem judicium et justitiam, qui recte vivit: recte autem vivit,
quiobtemperat praecipienti Deo: et finis praecepti, id est, ad quod
referturpraeceptum, charitas est corde puro, et conscientia bona, et
fide nonficta.
Porro ista
charitas
, sicut Joannes apostolus testatur,
ex Deo est
(
1Jn, 4, 7).
Facere igitur judicium et justitiam ex Deo est.
Sed quid est in medio terrae? Neque enim non debent facere
judiciumet justitiam qui habitant in extremis terrae? Quis hoc dixerit?
Cur ergoadditum est, In medio terrae? Quod si non adderetur, et
tantummododiceretur, Facere judicium et justitiam, magis hoc
praeceptum adhomines utrosque pertineret, et mediterraneos et
maritimos.
Sed, ne quisquam putaret, post finem vitae, quae in hoc agitur
corpore,superesse tempus judicium justitiamque faciendi, quam, dum esset
in carne, nonfecit, et sic divinum evadi posse judicium, in medio terrae
mihi videturdictum, cum quisque vivit in corpore: in hac quippe vita,
suam terram quisquecircumfert, quam moriente homine recipit terra,
consurgenti utique redditura:proinde in medio terrae, id est, cum anima
nostra isto terreno clauditurcorpore, faciendum est judicium atque
justitiam, quod nobis prosit in posterum,quando recipit quisque secundum
ea quae per corpus gessit, sive bonum, sivemalum.
Per corpus quippe ibi dixit Apostolus, per tempus quo vixit in corpore:
nequeenim si quis maligna mente atque impia cogitatione blasphemet,
neque id ullismembris corporis operetur, ideo non erit reus, quia id
motu corporis nongessit, cum hoc per illud tempus gesserit, quo gessit
et corpus.
Isto modo congruenter intelligi potest etiam illud quod in psalmo
legitur:
Deus autem rex noster ante saecula operatus est salutem in
medio terrae
(
Ps, 73, 12): ut Dominus Jesus accipiatur Deus noster, qui est antesaecula,
quia per ipsum facta sunt saecula; operatus est salutem in medioterrae,
cum Verbum caro factum est, et terreno habitavit in corpore.
Deinde posteaquam prophetatum est in his verbis Annae, quo modo
gloriaridebeat, qui gloriatur, non in se utique, sed in Domino, propter
retributionemquae in die judicii futura est: Dominus ascendit,
inquit, in coelos, et intonuit; ipse judicabit extrema terrae, quia
justus est.Prorsus ordinem tenuit confessionis fidelium:
ascendit enim in coelum DominusChristus, et inde venturus est ad vivos
et mortuos judicandos.
Nam quis ascendit
, sicut dicit Apostolus,
nisi qui descendit in inferiores partes terrae? Qui
descendit, ipse est et qui ascendit super omnes coelos, ut
adimpleret omnia
(
Ep, 4, 9 et
Ep, 4, 10).
Per nubes ergo suas tonuit, quia Spiritu sancto cum
ascendissetimplevit.
De quibus hoc illi Hierusalem, hoc est, ingratae vineae comminatus est
apudIsaiam prophetam, ne pluant super eam imbrem.
Sic autem dictum est.
Ipse judicabit extrema terrae
(voir:
Es, 5)
, ac si diceretur, etiam extremahominis; non enim alias partes non
judicabit qui omnes homines proculdubiojudicabit.
Sed melius intelliguntur extrema terrae, extrema hominis: quoniam
nonjudicabuntur, quae in melius vel in deterius medio terrae
commutantur, sed inquibus extremis inventus fuerit qui
judicabitur.
Propter quod dictum est,
Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit
(
Mt, 10, 22): Qui ergo perseveranter facit judicium et justitiam inmedio
terrae, non damnabitur, cum judicabuntur extrema terrae.
Et dat, inquit, virtutem regibus nostris, ut non
eosjudicando condemnet. Dat eis virtutem, qua carnem sicut reges regant,
et inillo mundum, qui propter eos fudit sanguinem, vincant.
Et exaltavit cornu Christi sui.
Quomodo Christus exaltavit cornu Christi sui? de quo enim supra dictum
est, Dominus ascendit in coelos, et intellectus est Dominus
Christus,ipse, sicut hic dicitur, Exaltabit cornu Christi
sui.
Quis ergo est Christus Christi? An cornu exaltabit uniuscujusque
fidelis sui,sicut ista ipsa in principio hujus hymni ait:
Exaltatum est cornu meum in Deo meo?
(
S1, 2, 1) Omnes quippe unctos ejus chrismate, recte Christos
possumusdicere: quod tamen totum cum suo corpus: unus est
Christus.
Haec Anna prophetavit, Samuelis mater, sancti viri, multumque
laudati.
In quo quidem tunc figurata est mutatio veteris sacerdotii; et nunc
impleta,quando infirmata est quae multa erat in filiis, ut novum haberet
sacerdotium inChristo, sterilis quippe peperit septem.
Hoc canticum juxta Septuaginta interpretum translationem inserere
compulsisumus, ut a beato Augustino positum est: pro eo quod in ipsa
translationeampliorem et veriorem continet historiam.
Interea Samuel erat ministrans in templo Dei, accinctus ephot
(voir:
S1, 2, 18)
. Porro filii Heli divina sacrificia temerantes peccabant
coramDomino, et deridebant per eos multi sacrificia Domini.
Unde Heli sacerdos pro eorum iniquitate damnatus est, quod eos
peccantesminus severa animadversione plectebat.
Equidem coercuit, equidem corripuit, sed lenitate et mansuetudine
patris, nonseveritate et auctoritate pontificis.
Qua sententia discant sacerdotes quomodo filiorum etiam propter
scelerapuniantur quique, et quamvis sancti sint, culpa tamen subditorum
eisdem, si noncoerceant, imputatur.
Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)
Liber 1, Caput 2
Domini enim sunt cardines terrae, et posuit super eos orbem
(
S1, 2, 8).
In Hebraeo ita habetur: Domini enim sunt afflicti terrae.
Afflictos terrae, Hebraei pauperes spiritu et humiles corde intelligunt:
super quos Dominum orbem posuisse dicunt: quia eorum meritis terram stare
autumant.
Theutmirus; Claudius Taurinensis
Liber 1, Caput 1
Dominus mortificat, et vivificat, deducit ad inferos, et reducit.
(
S1, 2, 6) Mortificavit illam, quae multa
erat in filiis,
(
S1, 2, 5) et vivificavit hanc sterilem, quae peperit
septem
(
S1, 2, 5); quamvis commodius possit intelligi, eosdem vivificare, quos mortificaverat: id enim
velut addendo repetivit:
Deducit ad inferos, et reducit
(
S1, 2, 6). Quibus enim dicit Apostolus :
si mortui estis cum Christo, quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera
Dei sedens;
(
Col, 3, 1) salubriter utique mortificantur a Domino. Quibus adjungit :
quae sursum sunt sapite, non quae super terram
(
Col, 3, 2): ut ipsi sint illi, qui esurientes transierunt terram
Mortui enim estis,
(
Col, 3, 3) inquit. Ecce quomodo salubriter mortificat Deus. Deinde sequitur:
Et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo.
(
Col, 3, 3) Ecce quomodo eosdem ipsos vivificat Deus. Sed nunquid eosdem ipsos deduxit ad inferos,
et reduxit? Hoc utrumque sine controversia fidelium, in illo potius videmus impletum,
capite
scilicet nostro: cum quo
vitam nostram
in Deo, Apostolus dixit
absconditam
. Nam qui
proprio filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum,
(
Rm, 8, 32) isto modo utique mortificavit eum: et quia resuscitavit eum a mortuis, eumdem rursum
vivificavit. Et quia in prophetia vox ejus agnoscitur :
non derelinques animam meam in inferno,
(
Ps, 15, 10) eumdem
deduxit ad inferos, et reduxit
(
Ac, 2, 27). Hac ejus paupertate ditati sumus:
Dominus enim pauperes facit et ditat
(
S1, 2, 7): nam quid hoc sit, ut sciamus, quod sequitur, audiamus,
humiliat, et exaltat:
(
S1, 2, 7) utique superbos humiliat, et humiles exaltat: Quod enim alibi legitur :
Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam,
(
Jc, 4, 6 et
Pr, 3, 34) haec totus habet sermo hujus Annae; quae interpretatur gratia ejus. Jam vero
quod adjungitur:
suscitat a terra pauperem:
(
S1, 2, 8) de nullo melius, quam de illo intelligo, qui propter nos pauper factus est, cum dives
esset, ut ejus paupertate, sicut paulo ante dictum est, ditaremur. Ipsum enim de terra
suscitavit tam cito, ut caro ejus non videret corruptionem: nec illud ab illo alienabo,
quod
additum est:
Et de stercore erigit inopem.
(
S1, 2, 8) Inops quippe id est, ac pauper: stercus vero, unde erectus est, rectissime
intelliguntur persecutores Judaei, in quorum numero cum se dixisset Apostolus:
Ecclesiam persecutus sum
(
1Co, 15, 9 et
Ph, 5, 6):
quae mihi fuerunt,
(
Ph, 3, 7) inquit,
lucra, haec propter Christum damna esse duxi:
(
Ph, 3, 7 et
Ph, 3, 8) nec solum
detrimenta,
verum etiam
stercora
existimavi esse,
ut Christum lucrifacerem
(
Ph, 3, 8). De terra suscitatus est ille supra omnes divites pauper, et de illo stercore erectus
est supra omnes opulentos ille inops, ut sedeat cum potentibus populi, quibus ait
:
sedebitis super duodecim sedes
(
Mt, 19, 28): sed sedem gloriae haereditatem dans eis. Dixerant enim potentes illi :
Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te
(
Mt, 19, 27). Hoc votum potentissimi voverant; sed unde hoc, eis nisi ab illo, de quo hic continuo
dictum est?
Dans votum vovendi:
(
S1, 1, 11) alioquin ex illis essent potentibus, quorum
infirmatus est arcus
(
S1, 2, 4).
Dans
, inquit,
votum vovendi;
non enim Domino quisquam quidquam rectum voveret, nisi qui ab illo acciperet quod
voveret (v. 8.). Sequitur: Et benedixit annos justi. Ut cum illo scilicet
sine fine vivat, cui dictum est :
Et anni tui non deficient:
(
Ps, 101, 28) ibi enim stant anni, hic autem transeunt, imo pereunt, ante enim quam veniant non
sunt:
cum autem venerint, non erunt, quia cum suo fine veniunt. Horum autem duorum, id est
dans votum vovendi, et benedixit annos justi,
unum est quod facimus, alterum quod sumimus, sed hoc alterum Deo largitore non sumitur,
nisi cum ipso adjutore primum illud efficitur: quia (v. 9) non in virtute sua
potens est vir (v. 10.). Dominus infirmum facit adversarium suum, illum scilicet, qui
homini voventi invidet, et resistit, ne valeat implere quod vovit. Potest ex ambiguo
graeco
intelligi: et adversarium suum. cum enim Dominus possidere nos coeperit, profecto
adversarius, qui noster fuerat, ipsius fit, et vincetur a nobis, sed non viribus nostris,
quia
non in virtute sua potens est vir. Dominus ergo infirmum faciet adversarium suum.
Commentaires
Gregorius I (540-604)
Angelomus Luxovensis(-c.895)
Rabanus Maurus (780-856)
Auctor incertus
Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)
Theutmirus; Claudius Taurinensis