Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 5, Caput 4
  • Bethaven dicitur domus inutilis. Hanc quippe inutilem Dominus in parabolis ostendens, regem servo in nuptiis praecipientem introducit, dicens: Exi cito in plateas et in vicos civitatis, et pauperes ac debiles, caecos ac claudos introduc huc. ( Lc, 14, 21) Pauperes quidem sunt, qui verbi Dei thesauros in corde suo minime recondunt. Debiles vero sunt, qui laborare satis pro aeterna vita non possunt. Caeci vero idiotae ac simplices designantur, quia dum coelestia nequaquam vident, lumine mentis carent. Claudi vero sunt, qui gressum boni operis perdiderunt. Sed, Pugna pervenit usque Bethaven, ( S1, 14, 23) quia saepe inutiles personae dum sermonis Dei bello capiuntur, in ejus redactae servitium utiles fiunt. Pugnatur quidem cum caecis ut videant, cum claudis ut subsistant, cum pauperibus ut morum thesauros accipiant, cum debilibus ut ad robur boni operis convalescant. Usque ergo Bethaven pugna perducitur, quando illi sanctorum praedicatione capiuntur, qui utilitatem alicui necessariam habere nullam videbantur. Unde et subditur: Et omnis vir Israel sociatus est sibi in die illa. ( S1, 14, 24)
• Liber 5, Caput 4
  • Omnis quidem vir praedicatori conjungitur, quando conditio hominum nulla relinquitur, ex qua conversi ad bonam conversationem minime perducantur. Sed qui Saul sociantur viri dicti sunt, quia qualescunque in saeculo sumus, in Dei omnipotentis servitio esse fortes admonemur. Nisi viri etenim praedicatoribus nequaquam sociantur, quia cum eis non conveniunt, nisi fortia ipsi agant, quae illi docendo laudant. Sed jam devictis hostibus, jam sibi fortibus conjunctis, quid rex agat, attente considerandum est. Sequitur: Et adjuravit Saul populum, dicens: Maledictus vir qui comederit usque ad vesperum, donec ulciscar de inimicis meis. ( S1, 14, 24)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 13
  • Sed et Hebraei, qui fuerant cum Philistim heri et nudiustertius, ascenderantque cum eis in castris, reversi sunt ut essent cum Israel, ( S1, 14, 21) et reliqua usquequo ait: Nuntiaverunt autem Sauli, dicentes, quod populus peccasset Domino comedens cum sanguine. Qui ait: Praevaricati estis. Volvite ad me jam nunc saxum grande. ( S1, 14, 33) Nam antequam spiritalem figuram aggrediamur enucleandam, manifestandum est quidest quod Scriptura dicit de Jonatha: Illuminati sunt oculi ejus, et quidsignificetjuxta historiam quod dicit, comedisse populum cum sanguine. Quid est quod sacra Scriptura ait: « Illuminati sunt oculi Jonathae, proptergustum mellis? » nunquid ante caecus erat? Minime. Sed illuminati sunt utique, non ad videndum, quia ante videbat, sed addiscernendum, quia vetita tetigerat. Sicut de primis hominibus legitur, qui mox ut prohibita gustaverunt, apertoshabuisse oculos referuntur, ad discernendum videlicet inter bonum quod amiserant, etmalum ad quod ceciderant. Caeterum aliqui aliter intelligi volunt: Aiunt enim quod ex nimio calore oculi, etexercitio praelii ac itineris, reverberati erant, et nimio jejunio fatigatus, nonsolum corpore, sed et mente fortassis defecerat, ubisunt oculi interiorishominis. Et ideo cum gustasset gustum mellis, illuminatus dicitur: quia non solum oculi exrefectione corporis, inquiunt, clarius videre coeperant, sed et interius mens clariorconfortata dulcedine mellis, ac promptior resumptis viribus ad persequendumadversarios exstiTit. Unde et ipse ait: Turbavit pater meus terram. Vidistis ipsi, quia illuminati sunt oculi mei, eo quod gustaverim paululum de melle isto: quanto magis si comedisset populus de praeda inimicorum suorum quam ceperat? ( S1, 14, 29 et S1, 14, 30) Nam quod ait, Turbavit pater meus terram, ( S1, 14, 29) de patrata victoria intumuit, et ideo de indicto jejunio patrem suumreprehendit. Denique quod sequitur; Et versus ad praedam defatigatus populus, tulit oves et boves, et vitulos,et mactaverunt in terra. Comeditque populus cum sanguine. ( S1, 14, 32) Non fecit populus irritum juramentum. Quod enim Saul adjuraverat, dicens: Maledictus vir qui comederit panem usque ad vesperam, donec ulciscar de inimicis meis. ( S1, 14, 24) Ideo dixit, quia victoria jam potiti erant; sed peccasse Domino, et cumsanguine comedisse dicitur, quia contra legis praeceptum, antequam sacrificiumvespertinum perageretur, comederunt. Sic itaque usus erat, ut quando homicidium ab eis, aut in suis, aut in exterisfiebat, non comederent antequam sacrificium vespertinum pro eis fieret. Aliter, peccasse Domino et comedisse cum sanguine dicitur, quia, mactatisvictimis, non obtulerunt ad sanctuarium sacerdotibus, juxta legis praeceptum, adipemet sanguinem,cum videlicet sanctuarium secum haberent. Quando locus sanctuarii procul erat, jubetur sanguis victimarum in terram fundi dehis videlicet victimis, quas ad suos esus praeparabant, quando vero sanctuariumpraesens erat, sanguis hostiarum super altare Domini jubetur fundi. Sicut est illud in libro Deuteronomii: Sanguinem hostiarum tuarum fundes in altari, carnibus autem ipse vesceris. ( Dt, 12) Quod quia praefatus populus non fecit, peccasse dicitur Domino, et idcircodicitur cum sanguine comedisse. Sive quia retro olim per legem mystice praeceptum fuerat, ut ne quis de filiisIsrael ovem vel bovem aut capram, vel quodlibet animal quod Domino offerebatur, incastris immolarent, sed ad ostium tabernaculi universa ducerent, et ibiomniaocciderent. Quod quia non fecerant, comedisse passim occidendo referuntur cum sanguine. Licet iste sensus posterior quibusdam placere videatur, superiores vero, quosposuimus, magis (ut nobis videtur) historiae congruunt. Non ideo dicimus, ut istum refragemus, aut inhibeamus sensum, cum maxime spiritalisensui, de quo in sequentibus Domino duce dicturi sumus, convenit; sed prudentilectori derelinquimus sensum nostrum insinuando, ut si placuerit, mihi consentiendofaveat; quia hic, ut annui, ad radicem historiae pertinet. Ecce fundamentum historiae innuimus, nunc spiritalem significationempandamus. Sed prius quid significat quod Jonathas filius Saul pergentis ad praelium,etjejunium indicentis, videns super faciem agri mel, extendit summitatem virgae, etintinxit in favunt mellis, et gustavit, et illuminati sunt oculi ejus, propalabimus,ut postmodum caetera conjunctim insinuare valeamus. Verum quod ad gustum mellis oculi Jonathae illuminati sunt, sicut diximus, non advidendum, quia antea videbat, sed ad discernendum, quia vetita tetigerat. Tunc enim casus ille, sicut Adam, fecit illum attentum, reddiditque confusum: quidaliud exprimitur, nisi hoc facto admonetur, omnes illecebras voluptatum in saeculodebere contemnere is qui Deo nititur militare? Non enim potest contra Allophylosspiritales, id est adversus principes tenebrarum, viribus animi concurrere, qui adhuchujusmodi negligit dulcedinem declinare. Mel enimdistillans, inquit Scriptura (voir: Pr, 5) , labia meretricis, quod est delectatio voluptatis carnalis. De quo putatur, juxta mysticos intellectus, hunc gustasse Jonathan, et sortedeprehensum, vix precibus populi liberatum. Illud vero quod superius descripsimus, quia postquam Domini opitulante auxilio,Philistim conturbati dispersique et in fugam versi sunt, quicunque de filiis Israeladhaeserant, rursum ad suos Israeliticos reversi sunt, etc., hanc intelligentiam mystice habere dignoscitur: quod postquam haereticorumconventus, Domino cooperante, per ecclesiasticos viros victus atque dispersus et infugam versus catholicis cesserit; eos vero qui de Ecclesia ab ipsis haereticis vi velperversione subtracti fuerant, rursum ad Ecclesiam a qua discesserantredeuntes,plerique sacerdotes, adhuc diversa sentientes et in variis sectis seducti,aut illos quos de ipsis haereticis, quasi oves aut boves, ad Ecclesiam reducerepotuerint, baptizandos denuo decernunt; sic quibusdam sacerdotibus olim visum fuerat,ut de haeresi ad Ecclesiam conversi, iterum baptizarentur, sicut faciunt Donatistaehaeretici: quod utique illicitum est, eos qui semel abluti sunt, denuo baptizare, autcerte conversis ex gentilitate, nequaquam secundum ecclesiasticam regulam, rectumbaptismum tradere. Quos tamen Christus Dominus, velut Saul, per ecclesiasticos viros ad unitatemfidei revocat in fide sua, cujus figuram lapis ille grandis praetendebat, qui omnescredentes baptizari praecepit. Nam quod praeceptum erat, ut ovem vel bovemvel quodlibet animal, quod Dominoofferebatur, non in castris immolarent, sed ad ostium tabernaculi universa adducerent,prout superius ostendimus, et ibi omnia occiderent, typos adumbrabat futuros. Quod enim in lege ostium, hoc hic ingens saxum, hoc unitas fidei in Christosignificat. Nam sicut per oves et boves et vitulos et arietes, diversos homines ad fidemvenientes significat, ita per occisionem animalium, lavacrum regenerationisinsinuat. In quo baptismo, velut quodlibet animal, vetus homo moritur, et novusresurgit. Illi enim eosdem credentes quasi diversa animalia, ut dictum est, occidentes,super terram cum sanguine comedunt, qui in varias sectas divisi, in unitate fidei,sicut oportet, nequaquambaptizant. Quos utique quasi cum sanguine comedunt, dum illos absque perfecta purificationepeccatorum sibi aggregant. Quos velut comedunt, dum se cum illis unum corpus efficiunt. Sequitur:

Auctor incertus (Hieronymus Stridonensis ?)

• Liber 1, Caput 12
  • Sed et Hebraei qui fuerant cum Philistiim ab heri et nudiustertius, ascenderuntque cum eis in castris, reversi sunt ut essent cum Israel, qui erant cum Saul et Jonathan. Omnes quoque [Al. ergo] Israelitae, qui se absconderant in monte Ephraim, audientes quod fugissent Philistiim, sociaverunt se cum suis in praelio ( S1, 14, 21 et S1, 14, 22). Et versus ad praedam; tulit oves et boves, et vitulos, et mactaverunt in terra, comeditque populus cum sanguine ( S1, 14, 32). Non fecit populum irritum juramentum, quo eos Saul adjuraverat, dicens: Maledictus vir, qui comederit panem usque ad vesperam, donec ulciscar me de inimicis meis ( S1, 14, 24): quia victoria jam potiti erant: sed peccasse Domino et cum sanguine comedisse dicuntur: quia contra legis praeceptum antequam sacrificium vespertinum perageretur, comederunt. Sic itaque usus erat, ut quando homicidium ab eis, aut in suis, aut in exteris fiebat, ut non comederent, antequam sacrificium vespertinum pro eis fieret. Aliter peccasse Domino et comedisse cum sanguine dicunt: quia mactatis victimis, non obtulerunt ad sanctuarium sacerdotibus juxta legis praeceptum adipem et sanguinem, cum videlicet sanctuarium secum haberent. Quando locus sanctuarii procul erat, jubetur [ Al. jubebatur] sanguis victimarum in terram fundi, de his videlicet victimis quas ad suos esus praeparabant. Quando vero sanctuarium praesens erat, sanguis hostiarum super altare Domini jubetur fundi, sicut est illud in libro Deuteronomii: Sanguinem hostiarum tuarum fundes in altari: carnibus autem ipse vesceris ( Dt, 12, 27): quod praefatus tamen non fecit populus: Peccasse idcirco dicitur Domino, et cum sanguine comedisse.