Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 5, Caput 4
  • Qui sortes mittunt, per visibilium rerum conjecturas latentia saepe deprehendunt. Sic nimirum Jonas fugiens noscitur (Jon. I); sic Matthias Apostolus Apostolica celsitudine dignus invenitur (voir: Ac, 1) . Sortes ergo spirituales ponimus, quando per exteriora signa operum, ad occultorum notitiam pervenimus. Sors enim uniuscujusque propria est conversatio. Unde in Sapientia reprobi dicunt: Coronemus nos rosis, antequam marcescant; nullum pratum sit quod non pertranseat luxuria nostra; ubique relinquamus signa laetitiae, quoniam haec est pars nostra, et haec est sors nostra. ( Sg, 2, 8) E contra autem Psalmista precatur, dicens: Portio mea, Domine, sit in terra viventium. ( Ps, 141, 6) Quod etiam Paulus denuntians, ait: Nostra conversatio in coelis est. ( Ph, 3, 20) Doctor ergo quasi singulorum sortes tenet, dum uniuscujusque conversationem videt. Et dum culpa noscitur, et rei persona nescitur, quasi sortes mittit, dum modum facinoris comparat personae negligentis. Sed et forte culpam deprehendit, dum quodam signo conjecturae pervenit ad evidentem criminis veritatem. Negligenter quidem praeeminet, qui commissorum sibi fidelium nescit et fortitudinem et infirmitatem. Nosse enim debet fortes subditos, quibus sint virtutibus apti, quibus infirmi sint vitiis per negligentiam proximi. Nosse debet quae virtutum devotio istos excitet, quae illorum negligentiam qualitas vitiorum turbet. Quasi ergo in exterioribus sortes singulorum tenet, dum praevidet quibus illi possunt vitiis obrui, quibus isti virtutibus exaltari. Causa igitur cognita, quasi sortibus signa imprimit, dum patentis culpae notam illius conversationi ascribimus, qui per negligentiam pronus, et vicinus ad illud facinus perpetrandum ante fuisse videbatur. Sed conjectura haec habeatur ad indagandam veritatem, non ad rei inventae certitudinem, quia illic statim subditum est: Dixit autem Saul ad Jonatham: Indica mihi quid feceris. ( S1, 14, 43)
• Liber 5, Caput 4
  • Quid est enim quod captus interrogatur, nisi quia culpae, quae signis aut conjecturis deprehensae videntur, feriendae adhuc non sunt? Quasi enim jam vulnus tenetur, sed adhuc tectum est. Discooperiatur ergo, ut mederi valeat, et curari. Cogendus quidem aut admonendus est, ut culpam, quae jam velut palam cernitur, confiteatur. Dicit ergo: Indica mihi quid feceris, ( S1, 14, 43) quia crimen quod apertis quibusdam indiciis noscitur, ante judicandum non est quam apertissime demonstretur. Et quia electorum est peccare et resipiscere, culpas perpetrare, et perpetratas confitendo detegere, sequitur: Et indicavit ei Jonathas, et ait: Gustans gustavi in summitate virgae, quae erat in manu mea, paululum mellis, et ecce morior. ( S1, 14, 43)
• Liber 5, Caput 4
  • Quid est quod ait: Gustans gustavi? ( S1, 14, 43) Quare non dixit superius: Gustans gustavi paululum de melle isto; cum dixit: Vidistis quia illuminati sunt oculi mei, eo quod gustaverim paululum de melle isto? ( S1, 14, 29) Sed quidam dum peccata confitentur, ea nimirum quibusdam vocibus minuunt, dum se non ex toto animo commisisse ostendunt. E contra autem electi viri quando se de minimis accusant; ea utique non quasi parva, sed quasi magna pronuntiant. Quid est dicere: Gustans gustavi, ( S1, 14, 43) nisi quod foris peccatum exercui, magno concupiscentiae ardore complevi? Et quid est post peccati confessionem dicere, Morior, ( S1, 14, 43) nisi mortem a se poenitendo et confitendo expellere, et expulsam timere? Quod quidem proprie est electorum, qui peccata sua deserunt: et tamen haec, quasi non deserta, pertimescunt. Et quidem puris confessionibus, et austeris poenitentiae cruciatibus delent, sed quasi non deleta vehementer timent. Sed quid est, quod ait: In summitate virgae? ( S1, 14, 43) nisi quia dum nos confitendo insequimur, proferre contra nos mendacium non debemus. Peccatum quidem in confessione prodendum est, sed augmentandum mendacio non est. Tale quidem debet esse in confessione, quale fuit in opere. Ut ergo ardor concupiscentiae bene prodatur, dicit: Gustans gustavi; ( S1, 14, 43) Et ut qualitas ejus appareat, subditur: In summitate virgae, ( S1, 14, 43) quasi dicat: Audacter inflammatus feci, sed hoc feci. Et quia filius regis confitetur, dicit: Quae erat in manu mea. ( S1, 14, 43) Virga Jonathae praedicatoris doctrinam atque disciplinam signat. Quae in manu tenetur, quando non solum docet, sed quod docet, operando exercet. Quid est ergo, quod ait: Quae erat, non, Quae est in manu mea? nisi quia aestimationem electorum insinuat, qui etiam cum prava committunt, praedicationis ministerio se indignos arbitrantur. Dicit ergo: In summitate virgae, quae erat in manu mea. ( S1, 14, 43) Quasi dicat: De illo superbiens peccavi, quo peccando me indignum feci. Erat ergo in manu mea, et non est, quia etsi aliquando feci quod docui, illud quod operando tenui superbiendo amisi. Nunc igitur timore perterritus dicit: Ecce morior. ( S1, 14, 43) Et quia idem metus aliquando divina inspiratione menti incutitur, aliquando comminatione doctorum, subditur: Et ait Saul: Haec faciat mihi Deus, et haec addat; quia morte morieris, Jonatha. ( S1, 14, 44) Sequitur: Dixitque populus ad Saul: Ergone Jonathas morietur, qui fecit salutem magnam in Israel? Hoc nefas est. Vivit Dominus, si ceciderit capillus de capite ejus in terram; quia cum Deo operatus est hodie. Liberavit ergo populus Jonatham, ne moreretur. ( S1, 14, 45)