Liber Primus Samuelis

Gregorius I (540-604)

• Liber 5, Caput 4
  • Pugnam Jonathae Saul speculatores aspiciunt, quia summi pontifices, son solum subditorum facta discutiunt, sed doctrinam praelatorum. Istos quidem explorant, si bene agant; illos autem an recte doceant. Saepe conversationem aliorum audiunt, sed ne sint bene eruditi, pertimescunt. Quid enim est aliud quod quis abierit, quaeritur, nisi quia qui ad praedicandum mittitur talis esse debet, ut onus ministerii ei secure imponatur; ut mens mittentis nulla dubitatione fluctuet quod recte doceat, et doctrinae verba operibus ostendat. Et quia innumeri sunt Ecclesiarum praesules, a speculatoribus Jonathas aspicitur, quia summum culmen universalis Ecclesiae, sic per orbem praedicatores ordinat, ut circa se ministros habeat, per quos illorum doctrinam discutiat, et opera diligenter inquirat. Sed qui summi culminis ministerio et legatione funguntur, in alta vitae et scientiae sede sublimantur. Unde et bene iidem speculatores in Gabaa Benjamin esse memorantur. Gabaa quidem Benjamin collis filii dextrae nuncupatur. In colle quidem filii dextrae sunt, qui jam per sublimem vitam, et per altam scientiam, ad conformationem videntur pertingere Redemptoris. Hi nimirum victorum acta de sublimi conspiciunt, quia bonorum vitam probare, et malos discutere, ex vitae merentur celsitudine, et summae scientiae perfecta eruditione. Qui Jonatham non adesse reperiunt, quia lucra praedicationis tunc optima esse considerant, cum praedicatoris laudabilem personam probant. Sequitur: Et ait Saul ad Achiam: Applica arcam Dei. ( S1, 14, 18)
• Liber 5, Caput 4
  • Cur Achiam sacerdotem Saul applicare arcam praecipit, nisi quia modum certaminis a speculatoribus audiunt? Quod quidem a summis sacerdotibus bene spiritualiter agitur, cum ea quae a relatoribus audiunt non ante dijudicant, quam eorum rationem in consilio internae meditationis quaerant. Et, quia saepe alienae etiam mentis consilia sequuntur, Achias arcam applicare jubetur. Arcam quippe sacerdos habet, qui scientia spirituali mentem vacuam non habet. Saul ergo arcam applicare Achiam jubet, quando summus doctor consilium a minoribus suis et eruditis quaerit. Ibi enim sunt postulanda consilia, ubi spiritualis scientiae gratia coruscat. Unde et subditur: Erat enim arca Dei in die illa cum filiis Israel. ( S1, 14, 18)
• Liber 5, Caput 4
  • Quasi dicat: Hoc applicare praecepit, quod esse cognovit. Ab irreligiosis quidem religionis consilium, aut sapientiae a stultis petere, non est consilium accipere, sed praecipitare. Bene ergo dicitur: Erat enim ibi arca Dei, ( S1, 14, 18) quia in rebus dubiis illos debemus consulere, quibus aperte scimus spiritualia dona non deesse. Sed quaedam sunt quae per consilium, quaedam vero quae per auxilium meliorantur. Ubi enim aperta et indubitata necessitas est, illic non est idonea mora consilii, sed celeritas subventionis. Ambigua quidem, et obscura melius consulendo peragimus, sed aperta et cognita subveniendo et festinando sublevamus. Unde et subditur: Cumque loqueretur Saul ad sacerdotem, tumultus magnus exortus est in castris Philistiim, crescebatque paulatim, et clarius resonabat. Et ait Saul ad sacerdotem: Contrahe manum tuam. Conclamavit Saul, et omnis populus qui cum eo erat, et venerunt usque ad locum certaminis. ( S1, 14, 19 et S1, 14, 20)

Angelomus Luxovensis(-c.895)

• Liber 1, Caput 7
  • Et factum est ex qua die mansit arca Domini in Cariathiarim, multiplicati sunt dies (erat quippe annus vicesimus), et requievit omnis Israel domus post Dominum. ( S1, 7, 2) Quod enim dictum est, quia percussit de populo qui non erant de stirpeLevitica, septuaginta viros, et quinquaginta millia plebis, pro una eademque reindifferenter accipitur. Nam et ex uno Graeco quod est λαὸς soletutrumque transferri. Sed in hoc videtur esse distantia, quia in priore commate versiculi, additum estviri septuaginta sunt percussi. De ipsa autem turba vulgari homines quinquaginta millia, quod ne pateretur (voir: Ex, 20) populus a longe stabat et orabat, solus Moyses ascenditad Dominum. Unde in Hebraeo ita habetur: « Et percussit de populo septuaginta viros, etquinquaginta millia viros; » hos septuaginta viros judices, septuaginta Hebraeiintelliguntur, quorum merita et gloria quinquaginta millia viris comparantur: sicut etde David dicitur . Quia tu unus pro decem millibus computaris. ( S2, 18) Quod dictum est: Quia ex qua die mansit arca Domini Cariathiarim, multiplicati sunt dies: erat quippe annus vicesimus, ( S1, 7, 2) et reliqua, jam ad octavum usque annum regni David, quando eam, congregatapopuli frequentia, in Jerusalem adduxit, sint [anni] computandi. Invenitur namque in sequentibus quia temporibus Saulis fuerat ablata de haccivitate, et allata in castra pugnante eo adversum Philisthaeos. Sic etenim scriptumest: Et ait Saul ad Achiam: Applica arcam Dei. ( S1, 14, 18) Erat enim ibi arca Dei in die illa, cum filiis Israel. Et quia constat (voir: S2, 6) , quod David eam in Jerusalem adduxerit cultam de domo Aminadab, in quam nonillata esse perhibetur, restat intelligi, quia in diebus Saulis relata de castris, etin praefata remansit illata civitate, unde denuo, regnante David, afferetur inJerusalem. Est ergo sensus memoratae sententiae, quia ex qua die mansit arca in Cariathiarim,erat annus vicesimus, cum eam inde transferri temporibus Saul causa bellicontingeret. Denique, vicesimo peracto anno, translata est a Samuele in Masphat. Et de Masphat transtulerunt eam, Samuel et Saul, in Galgala. Inde translata est a Saul in Nobee, de Nobee in Gabaa, deGabaa ad Aiud domumObededon. Inde transtulit in Sion. De Sion transtulit eam Salomon in Sancta sanctorum, vel certe vicesimus eratannus, cum adhuc omnis domus Israel quievisset post Dominum, abjectis idolisvidelicet, illi soli serviens. Quod in sequentibus dicitur: Abstulerunt filii Israel Baalim et Astaroth, et servierunt Domino soli. ( S1, 7, 4) Quod ea facta sit toto tempore praesulatus Samuelis, qui, Josepho teste,duodecim annis completus est, et primo tempore regni Saul, qui, eodem historicoaffirmante, viginti annis tenuit, nullus sanctae historiae curiosus ignorat. Namque postmodum cum recessisset Spiritus Domini a Saule, et agitaret eum spiritusnequam, maxime ad persequendum David innoxium et justum, necesse erat partem militiaevel plebis ejusnullam, malitiae illius exstitisse complicem. His juxta historiam praelibatis, quid mystice significet, quod arca venit inCariathiarim, et intulerunt eam in domum Aminadab in Gabaa, et ex qua die mansit ibimultiplicati sunt dies, enucleare conabimur. Aminadab enim, in cujus domum venit arca, pater meus spontaneusinterpretatur. Significat populum gentium, cui Dominus Pater gratiam Testamenti contulit. Qui cum Psalmista dicere potest: Voluntarie sacrificabo tibi et confitebor nomini tuo, Domine, quoniam bonum est. ( Ps, 53, 8) [mauvais référencement: Ps, 53] Gabaa vero collis dicitur, et animas significat humilium de quibusdicitur: Suscipiant montes pacem populo, et coles justitiam. ( Ps, 71, 3) [mauvais référencement: Ps, 71] Montes enim, Augustinoteste, majores animae sunt; colles vero minores. Seu etiam Gabaa, ubi Eleazar filius Aminadab sacerdos constituitur, ut custodiatarcam Domini, interpretatur collis, vel sublimitas. Eleazar adjutorium dicitur: et bene qui custodit arcam Domini, adjutoriuminterpretatur, quia sancti viri quidquid boni habent, non ad se, sed ad Dominumreferuntur. Unde Apostolus: Fiduciam talem habemus per Christum ad Deum, non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est, ( 1Co, 3) et reliqua. Verum Cariathiarim, quae interpretatur villa silvarum, significat sanctamEcclesiam, ex multitudine gentium collectam. In qua postquam Testamentum mansit, multiplicati sunt justi, qui ab ipso velutdies illuminatisunt. Baalim habentes, sive ascendentes, aut superioresinterpretatur, quem filii Israel projecerunt; pariter cum Astaroth, idola gentiumsignificat, quae projecerunt credentes ex gentibus, post susceptionem arcaeTestamenti. Seu qui vetus Israel est, id est vir videns Deum, aufert a se omnemfacturam malignorum spirituum, hoc enim interpretatur Astaroth. Aufert jactantiam atque superbiam et sic servit Deo soli, quia nulla societas est lucis ad tenebras, nec ulla conventio Christi ad Belial. ( 1Co, 6)

Rabanus Maurus (780-856)

• Liber 1, Caput 7
  • Et factum est, ex qua die mansit arca Domini in Cariathiarim, multiplicati sunt dies (erat quippe jam annus vicesimus), et requievit omnis domus Israel post Dominum, ( S1, 7, 2) etc. Quod dictum est, quia ex qua die mansit arca in Cariathiarim, multiplicati sunt dies (erat quippe jam annus vicesimus), et requievit omnis domus Israel post Dominum; ( Beda, sl) non ita intelligendum est quasi viginti anni, quibus arca maneret in Cariathiarim, ad octavum usque annum regni David, quando eam congregata populi frequentia in Jerusalem adduxit, sint computandi. Invenitur namque in sequentibus quod temporibus Saulis fuerit elata de hac civitate, et allata in castra, pugnante eo adversum Philisthaeos. Sic etenim scriptum est: Et ait Saul ad Achiam: Applica arcam Dei. Erat enim ibi arca Dei in die illo cum filiis Israel. ( S1, 14, 18) Et quia constat quod David eam in Jerusalem adduxerit, ablatam de domo Abinabad, in quam nunc illata esse perhibetur, restat intelligi quod in diebus Saulis relata de castris, et in praefatam sit illata civitatem, unde denuo, regnante David, afferetur in Jerusalem. Est ergo sensus memoratae sententiae: Quia ex quo mansit arca in Cariathiarim, erat annus vicesimus cum eam inde transferri temporibus Saul causa belli contigerit. Vel certe vicesimus erat annus cum adhuc omnis domus Israel requievit post Dominum, abjectis videlicet idolis, illi soli serviens. Quod eam fecisse toto tempore praesulatus Samuelis, qui (Josepho teste) quindecim annis completus est, et primo tempore regni Saul, quod (eodem historico affirmante) viginti annis tenuit, nullus sanctae historiae curiosus ignorat: namque postmodum cum recessisset a Saulo Spiritus Domini, et agitaret eum spiritus nequam, maxime ad persequendum David innoxium et justum, necesse erat partem militiae vel plebis ejus nonnullam malitiae illius exstitisse complicem.

Beda (672-735)

• Liber 1, Caput 4
  • Ex qua die mansit arca Domini in Cariathiarim, multiplicati sunt dies ( S1, 7, 2), etc. Quod dictum est, quod ex qua die mansit arca in Cariathiarim, multiplicati sunt dies, erat quippe jam annus vicesimus, et requievit omnis domus Israel post Dominum ( S1, 7, 2), non ita intelligendum est, quasi viginti anni, quibus arca maneret in Cariathiarim, ad octavum usque annum regni David, quando eam congregata populi frequentia in Jerusalem adduxit, sint computandi. Invenitur namque in sequentibus quod temporibus Saulis fuerit elata de hac civitate, et allata in castra, pugnante eo adversum Philisthaeos. Sic etenim scriptum est: Et ait Saul ad Achiam: Applica arcam Domini, erat enim ibi arca Dei in die illa cum filiis Israel ( S1, 14, 18). Et quia constat quod David eam in Jerusalem adduxerit, tulitque eam de domo Abinadab, in quam illatam esse perhibetur, restat intelligi quod in diebus Saulis relata de castris et in praefatam sit illata civitatem, unde denuo, regnante David, affertur in Jerusalem. Est ergo sensus memoratae sententiae quia ex quo mansit arca in Cariathiarim, erat annus vicesimus ( Antiq, 6, 13), cum eam inde transferri temporibus Saul causa belli contingeret. Vel certe vicesimus erat annus, cum adhuc omnis domus Israel requievit post Dominum, abjectis videlicet idolis illi soli serviens. Quod eam fecisse toto tempore praesulatus Samuelis, qui Josepho teste, duodecim annis completus est; et primo tempore regni Saul, quod, eodem historiographo affirmante, viginti annis tenuit, nullus sanctae historiae curiosus ignorat. Namque postmodum cum recessisset a Saule spiritus Domini, et agitaret eum spiritus nequam, maxime ad persequendum David innoxium et justum, necesse erat partem militiae vel plebis ejus nonnullam malitiae illius exstitisse complicem.

Auctor incertus

• Liber 1, Caput 9
  • Et factum est, ex qua die mansit arca Domini in Cariathiarim, multiplicati sunt dies. Erat quippe jam annus vicesimus, et requievit omnis domus Israel post Dominum ( S1, 7, 2). Non ita intelligendum est quasi viginti anni, quibus arca maneret inCariathiarim, ad octavum usque annum regni David, quo eam congregata frequentiapopuli in Jerusalem adduxit, sint computandi. Invenitur namque in sequentibus quod temporibus Saulis fuerit elata de haccivitate, et allata in castra, pugnante eo adversus Philistaeos: sic etenimscriptum est: Et ait Saul ad Ahaim, Applica arcam Dei ( S1, 14, 18); erat enim arcaDei in die illa cum filiis Israel. Et quia constat quod David eam in Jerusalem adduxerit de domo Aminadab, inquam nunc illata esse perhibetur, restat intelligi quod in diebus Saulis relatade castris, et in praefatam sit illata civitatem, unde denuo regnante Davidaffertur in Jerusalem. Est ergo sensus temeratae sententiae, quia ex quo mansit arca inCariathiarim, erat annus vicesimus, cum eam inde transferri temporibus Saulcausa belli contingeret; vel certe vicesimus annus, cum adhuc omnis domusIsrael post Dominum requievit, abjectis videlicet idolis illi soli serviens;quod eam fecisse toto tempore praesulatus Samuelis, qui Josepho teste duodecimannis completus est, et primo tempore regni Saul, quod eodem historicoaffirmante viginti annis tenuit, nullus sanctae historiae curiosusignorat. Namque postmodum cum recessisset a Saule Spiritus Domini, et agitaret eumspiritus nequam, maxime ad persequendum David innoxium et justum, necesse eratpartem militiae vel plebis ejus nonnullam, malitiae illius exstitissecomplicem. Cariathiarim ipsa est quae alio nomine Cariath Baal vocatur, civitas saltuum,una de urbibus Gabaonitarum, pertinens ad tribum Juda euntibus ab JerusalemDiospolim milliario nono. De hac fuit Urias propheta, quem interfecit Joachim in Jerusalem, sicutscribitur. Samuel autem post mortem Heli regebat Israel.