This work is licensed under LO
Fuit vir unus de Ramatha Sophim, de monte Ephraim, et nomen
ejus Helchana filius Hieroboam, filii Heliu, filii Tau, filii
Suph, Ephrathaeus.
(S1, 1, 1)
Helcana non de Amram ortus, sed de Isaar, qui et ipse filius fuit
Caath, etCaath filius Levi.
Hic Isaar pater fuit Chore, quo pereunte, filii ejus remanserunt.
De cujus stirpe fuit Samuel, quorum posteritas postea temporibus David
etSalomon, cantatores et prophetae in populo et templo Dei
fuerunt.
Hujus Caath familiae acceperunt urbes et suburbana ad inhabitandum, ut
liberJesu Nave testatur, in monte Ephraim, ubi fuerunt civitates Sichem,
et Gazer,et Cethsain, et Bethoron; fuit enim Helchana filius Hieroboam,
filii Heliu,filii Tau, filii Suph, filii Helchana, filii Johel, filii
Azariae, filiiSophoniae, filii Thaat, filii Asir, filii Abisaph, filii
Chore, filii Isaar,filii Caath, filii Levi, filii Israel, ut Verba
dierum narrant.
etc.
Iste ergo laudabilis vir habuit duas uxores, nomen uni Anna, et
nomensecundae Phenenna.
Habebat autem filios de secunda Phenenna, sterilis vero erat prior
illa, quaeet nobilior erat.
Similia invenies etiam in Genesi: cognata quippe sibi est
Scripturadivina.
Invenies ibi
(voir: Gn, 16)
primam uxorem Abrahae Saram nobiliorem;secundam vero Aegyptiam
Agar, ignobilem fuisse; et ante patrem effectum Abrahamde ignobili quam
de nobili.
Fuit tamen postmodum etiam de nobili conjuge pater.
Ita ergo etiam nunc Helchana hic qui est possessio Dei, prius de
secundauxore efficitur pater: quoniam quidem concluserat Deus vulvam
Annae, sicut etprius concluserat vulvam Sarae.
Post plurimos vero partus Phenennae, etiam Annae vulva orationibus
etprecibus aperitur, et efficitur etiam ipsa mater filii ejus, obtulit
Deo.
Quid ergo haec in se sacramenti contineant videamus.
Phenenna interpretatur conversio, Anna autem interpretatur
gratia.
Unusquisque ergo nostrum, qui vult effici possessio Dei, istas sibi
duasjungat uxores, et cum ipsis sibi nuptias celebret.
Primam sibi jungat, quae nobilior est et generosior, gratiam: haec enim
nobisper fidem prima conjungitur, sicut et Apostolus dicit,
Gratia salvi facti estis per fidem
(Ep, 2, 8).
Secundae vero conjungimur Phenennae, id est, conversioni, quia post
gratiamcredulitatis, emendatio fit morum et vitae conversio.
Sed cum iste sit ordo nuptiarum, alius ordo procreationis
efficitur.
Prima nobis filios parit Phenenna, quia primos fructus de
conversioneproferimus, et prima justitiae germina de actibus et operibus
procreamus:primum namque justitiae opus est, converti a peccatis, quia
nisi anteconvertamur et declinemus a malo, non poterimus de Anna effici
patres, nec degratia liberos generare.
Videamus ergo nunc uniuscujusque differentias.
Phenenna filios habet, sed qui non assistunt Deo, neque enim tales
filiipossunt esse conversionis, ut assistant et adhaereant Deo; nec
tamen inanes etpenitus alieni sunt a rebus Dei: accipiunt namque partes
de sacrificiisdivinis, et edunt de hostiis Dei.
Unusquisque ergo nostrum primo convertitur a peccato, et ex
conversionegenerat opera justitiae; postea vero excitata in nobis Anna,
per zelum etaemulationem boni precem fundat ad Deum, ut ipsa filios
generet.
Quales ergo Anna, quae est gratia, filios generat, qui assideant Deo?
Gratia
enim
et veritas per Jesum Christum facta est
(Jn, 1, 17).
Hic ergo filius gratiae, qui verbo Dei et Deo vacat.
etc.
Itane vero verba haec unius putabuntur esse mulierculae, de nato sibi
filiogratulantis? Tantum mens hominum a luce veritatis aversa est, ut
non sentiatsupergredi modum feminae hujus dicta quae fudit? Porro qui
rebus ipsis, quaejam coeperant etiam in hac terrena peregrinatione
compleri, convenientermovetur, nonne intendit et aspicit et cognoscit
per hanc mulierem, cujus etiamnomen, id est, Anna, gratia ejus
interpretatur, ipsam religionemChristianam, ipsam civitatem Dei cujus
rex est et conditor Christus, ipsampostremo Dei gratiam prophetico
spiritu sic locutam; a qua superbi alienanturut cadant, qua humiles
implentur ut surgant, quod maxime hymnus iste personuit:nisi forte
quisquam dicturus est, nihil istam prophetasse mulierem, sed
Deumtantummodo propter filium, quem precata impetravit, exsultanti
laudationelaudasse.
Quid ergo sibi vult quod ait:
Arcus fortium superatus est, et infirmi accincti sunt
virtute, pleni panibus minorati sunt, et esurientes
transierunt terram, quia sterilis peperit septem, et multa
in filiis infirmata est?
(S1, 2, 4) Numquid septem ipsa pepererat? Quamvis sterilis
fuerit,unicum habebat quando ista dicebat; sed nec postea septem
peperit, sive sex,quibus septimus esset ipse Samuel, sed tres mares et
duas feminas.
Deinde illo populo cum adhuc nemo regnaret, quod in extremo posuit,
Dat virtutem regibus nostris, et exaltavit cornu Christi
sui; unde dicebat,si non prophetabat? Dicat ergo Ecclesia
Christi civitas legis magni gratiaplena, prole fecunda dicat, quod tanto
ante de se prophetatum per os hujus piaematris agnoscit.
Confirmatum est cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in
Deo meo. Vere confirmatum est cor, et cornu exaltatum, quia non
in se, sedin Domino Deo suo.
Dilatatum est super inimicos meos os meum
(S1, 2, 1).
Quia et in angustiis pressurarum sermo Dei non est alligatus, nec
inpraeconibus alligatis.
Christus est iste Jesus, quem Simeon, sicut in Evangelio legitur,
senexamplectens parvulum, agnoscens magnum: Nunc dimittis,
inquit,
Domine, servum tuum in pace, quoniam viderunt oculi
mei salutare tuum
(Lc, 2, 29 et Lc, 2, 30).
Dicat itaque Ecclesia: Laetata sum in salutare tuum. Quoniam non
est sanctus ut est Dominus, et non est justus sicut Deus
noster.
Tamquam sanctus et sanctificans, justus et justificans.
Non est sanctus praeter te, quia nemo fit nisi abs te. Denique
sequitur: Nolite gloriari superbi, et nolite loqui
excelsa.
Neque exeat magniloquium de ore vestro, quoniam Deus scientiarum
Dominus.
Ipse vos scit, et ubi nemo scit;
quoniam qui putat se aliquid esse, cum nihil sit; seipsum
seducit
(Ga, 6, 3).
Haec dicuntur adversariis civitatis Dei, ad Babyloniam pertinentibus de
suavirtute praesumentibus in se, non in Domino gloriantibus, ex quibus
sunt etiamcarnales Israelitae, terrenae Hierusalem cives terrigenae,
qui, ut dicit Apostolus,
Ignorantes Dei justitiam
(Rm, 10, 3), id est, quam dat Deus homini, quisolus est justus atque
justificans;
et suam volentes constituere
(Rm, 10, 3), idest, velut a se sibi paratam, non ab illo impartitam,
justitiae Dei non sunt subjecti
(Rm, 10, 3): utique quia superbi, de suo putantes, non deDei, placere se Deo:
qui est Deus scientiarum, atque ideo et arbitrorconscientiarum, ibi
videns cogitationes hominum, quoniam vanae sunt, si hominumsunt, et ab
illo non sunt.
Et praeparans, inquit, adinventiones suas.
Quas adinventiones putamus, nisi ut superbi cadant, et humiles surgant?
Hasquippe adinventiones exsequitur, dicens: Arcus potentium
infirmatus est, et infirmi praecincti sunt virtute.
Infirmatus est arcus, id est, intentio eorum qui tam potentes sibi
videntur,ut sine Dei dono atque adjutorio, humana sufficientia divina
possint impleremandata; et praecinguntur virtute, quorum in
terra vox est: Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum. Pleni
panibus, inquit, minorati sunt esurientes transierunt
terram.
Qui sunt intelligendi pleni panibus, nisi iidem ipsi quasi potentes, id
est,Israelitae, quibus credita sunt eloquia Dei? Sed in eo populo
ancillae filiiminorati sunt, quod verbo minus, bene tamen expressum est,
quod ex majoreminores facti sunt, quia et in ipsis panibus, id est,
divinis verbis, quaeIsraelitae soli tunc ex omnibus gentibus acceperunt,
terrena sapiunt.
Gentes autem quibus lex illa non erat data, posteaquam per novum
Testamentumad illa eloquia venerunt, multum esuriendo terram
transierunt, quia in eis nonterrena, sed coelestia sapuerunt.
Et hoc velut quaereretur causa cur factum sit.
Quia sterilis peperit septem, et multa in filiis infirmata est.
Hic totum quod prophetabatur eluxit agnoscentibus numerum septenarium,
quoest universae Ecclesiae significata perfectio.
Propter quod et Joannes Apostolus ad septem scribit Ecclesias; eo modo
seostendens ad unius plenitudinem scribere; et in Proverbiis Salomonis
hoc anteapraefigurans,
Sapientia aedificavit sibi domum, et suffulsit columnas
septem
(Pr, 9, 1); sterilis enim erat in omnibus gentibus Dei civitas, antequamiste
fetus, quem cernimus, oriretur.
Cernimus etiam quae multa in filiis erat nunc infirmatam terrenam
Hierusalem,quoniam quicumque filii liberae in ea erant, virtus ejus
erat: nunc veroquoniam ibi littera est, et spiritus non est amissa
virtute infirmata est.
Dominus mortificat et vivificat, deducit ad inferos et
reducit
(S1, 2, 6).
Mortificavit illam quae multa erat in filiis, et vivificavit hanc
sterilem,quae peperit septem; quamvis commodius possit intelligi eosdem
vivificare quosmortificaverit: id enim velut repetivit, addendo,
Deducit ad inferos, et reducit; quibus enim dicit
apostolus:
Si mortui estis cum Christo, quae sursum sunt
quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens
(Co, 2, 20 et Co, 3, 1); salubriter utique mortificantur a Domino: quibus adjungit,
Quae sursum sunt sapite, non quae super terram; ut ipsi
sint illi,qui esurientes transierunt terram: mortui enim estis,
inquit.
Ecce quo modo salubriter mortificat Deus. Deinde sequitur:
Et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo
(Co, 3, 3).
Ecce quo modo eosdem ipsos vivificat Deus.
Sed numquid eosdem deduxit ad inferos, et reduxit? Hoc utrumque sine
controversia fidelium, in illo potius videmus impletum capite scilicet
nostro,cum quo vitam nostram Apostolus dixit absconditam in Deo
(voir: Co, 3)
;nam
qui proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus
tradidit eum
(Rm, 8, 32), isto modo utique mortificavit eum; et quia resuscitavit
amortuis, eumdem rursus vivificavit; et quia in prophetia vox ejus
agnoscitur, Non derelinques animam meam in inferno, eumdem
deduxit ad inferos,et reduxit.
Hac ejus paupertate ditati sumus.
Dominus
enim
pauperes facit et ditat
(S1, 2, 7) [mauvais référencement: Jb, 4]
.
Nam quid hoc sit ut sciamus, quod sequitur audiamus:
Humiliat et exaltat
(S1, 2, 7).
Utique superbos humiliat, et humiles exaltat: quod enim alibi legitur:
Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam
(Jb, 4, 6), hoc totumhabet sermo hujus, cujus nomen interpretatur, gratia
ejus.
Jam vero quod adjungitur, Suscitat a terra pauperem, de nullo
meliusquam de illo intelligo, qui propter nos pauper factus est, cum
dives esset: ut ejus paupertate, sicut paulo ante dictum est,
ditaremur
(voir: 2Co, 8)
: ipsum enim de terra suscitavit, tam cito ut caro ejus nonvideret
corruptionem.
Nec illud ab illo alienabo quod additum est, Et de stercore erigit
inopem.
Inops quippe, idem qui pauper, stercus vero, unde erectus est,
rectissimeintelliguntur Judaei persecutores; in quorum numero cum se
dixisset Apostolus Ecclesiam persecutum: Quae mihi fuerunt,
inquit, lucra, haec propter Christum damna esse duxi: nec solum
detrimenta, verum etiam stercora existimavi esse, ut Christum
lucrifacerem.
De terra ergo suscitatus est ille, supra omnes divites pauper; et de
illostercore erectus supra omnes opulentos, ille inops.
Et sedeat cum principibus populi
(S1, 2, 8).
Quibus ait,
Sedebitis super duodecim sedes
(Mt, 19, 28), sed sedem gloriae danseis haereditatem. Dixerant potentes illi,
Ecce nos dimisimus omnia, et secuti sumus te
(Mt, 19, 27).
Hoc votum potentissimi voverunt.
Sed unde hoc eis nisi ab illo de quo continuo dictum est, Dans
votum voventi.
Alioquid ex illis exi potentibus, quorum arcus infirmatus est.
Dans,inquit, votum voventi.
Non enim quisquam Domino quid rectum voveret, nisi quia ab illo
acciperetquod voveret.
Sequitur: Et benedixit dans annos justi.
Ut cum illo scilicet sine fine vivat, cui dictum est,
Et anni tui non deficient
(Ps, 101, 28): ibi enim stant anni, hic autem transeunt, immo pereunt; anteenim
quam veniant, non sunt; cum enim venerint, non erunt, quia cum suo
fineveniunt.
Horum autem duorum, id est, Dans volum voventi, et benedixit annos
justi, unum est quod facimus, alterum quod sumimus.
Sed hoc alterum Deo largitore non sumitur, nisi cum ipso adjutore
primumillud efficitur. Quia non in virtute potens est vir
(voir: Jr, 9)
.
Dominus enim infirmum facit adversarium suum, illum scilicet qui
hominivoventi invidet, et resistit, ne valeat implere quod vovit.
Potest ex ambiguo Graeco intelligi, et adversarium suum: cum enim
Dominuspossidere nos coeperit, profecto adversarius qui noster fuerat,
ipsius fit, etvincetur a nobis, sed non in viribus nostris, quia non
in virtute sua potens est vir.
Dominus ergo infirmum faciet adversarium suum, Dominus sanctus; ut
vincatur asanctis quos Dominus Sanctus sanctorum efficit sanctos.
Ac per hoc
non glorietur prudens in prudentia sua, et non
glorietur potens in potentia sua, et non glorietur dives in
divitiis suis, sed in hoc glorietur qui gloriatur, intelligere
et scire Deum, et facere judicium et justitiam in medio
terrae
(Jr, 9, 22 et Jr, 9, 23).
Non parva ex parte intelligit et scit Dominum, qui intelligit et scit
etiamhoc a Domino sibi dari, ut intelligat et sciat Dominum:
Quid enim habes
, ait Apostolus:
quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris, quasi
non acceperis?
(1Co, 4, 7) id est, quasi a te ipsotibi sit unde gloriaris.
Facit autem judicium et justitiam, qui recte vivit: recte autem vivit,
quiobtemperat praecipienti Deo: et finis praecepti, id est, ad quod
referturpraeceptum, charitas est corde puro, et conscientia bona, et
fide nonficta.
Porro ista
charitas
, sicut Joannes apostolus testatur,
ex Deo est
(1Jn, 4, 7).
Facere igitur judicium et justitiam ex Deo est.
Sed quid est in medio terrae? Neque enim non debent facere
judiciumet justitiam qui habitant in extremis terrae? Quis hoc dixerit?
Cur ergoadditum est, In medio terrae? Quod si non adderetur, et
tantummododiceretur, Facere judicium et justitiam, magis hoc
praeceptum adhomines utrosque pertineret, et mediterraneos et
maritimos.
Sed, ne quisquam putaret, post finem vitae, quae in hoc agitur
corpore,superesse tempus judicium justitiamque faciendi, quam, dum esset
in carne, nonfecit, et sic divinum evadi posse judicium, in medio terrae
mihi videturdictum, cum quisque vivit in corpore: in hac quippe vita,
suam terram quisquecircumfert, quam moriente homine recipit terra,
consurgenti utique redditura:proinde in medio terrae, id est, cum anima
nostra isto terreno clauditurcorpore, faciendum est judicium atque
justitiam, quod nobis prosit in posterum,quando recipit quisque secundum
ea quae per corpus gessit, sive bonum, sivemalum.
Per corpus quippe ibi dixit Apostolus, per tempus quo vixit in corpore:
nequeenim si quis maligna mente atque impia cogitatione blasphemet,
neque id ullismembris corporis operetur, ideo non erit reus, quia id
motu corporis nongessit, cum hoc per illud tempus gesserit, quo gessit
et corpus.
Isto modo congruenter intelligi potest etiam illud quod in psalmo
legitur:
Deus autem rex noster ante saecula operatus est salutem in
medio terrae
(Ps, 73, 12): ut Dominus Jesus accipiatur Deus noster, qui est antesaecula,
quia per ipsum facta sunt saecula; operatus est salutem in medioterrae,
cum Verbum caro factum est, et terreno habitavit in corpore.
Deinde posteaquam prophetatum est in his verbis Annae, quo modo
gloriaridebeat, qui gloriatur, non in se utique, sed in Domino, propter
retributionemquae in die judicii futura est: Dominus ascendit,
inquit, in coelos, et intonuit; ipse judicabit extrema terrae, quia
justus est.Prorsus ordinem tenuit confessionis fidelium:
ascendit enim in coelum DominusChristus, et inde venturus est ad vivos
et mortuos judicandos.
Nam quis ascendit
, sicut dicit Apostolus,
nisi qui descendit in inferiores partes terrae? Qui
descendit, ipse est et qui ascendit super omnes coelos, ut
adimpleret omnia
(Ep, 4, 9 et Ep, 4, 10).
Per nubes ergo suas tonuit, quia Spiritu sancto cum
ascendissetimplevit.
De quibus hoc illi Hierusalem, hoc est, ingratae vineae comminatus est
apudIsaiam prophetam, ne pluant super eam imbrem.
Sic autem dictum est.
Ipse judicabit extrema terrae
(voir: Es, 5)
, ac si diceretur, etiam extremahominis; non enim alias partes non
judicabit qui omnes homines proculdubiojudicabit.
Sed melius intelliguntur extrema terrae, extrema hominis: quoniam
nonjudicabuntur, quae in melius vel in deterius medio terrae
commutantur, sed inquibus extremis inventus fuerit qui
judicabitur.
Propter quod dictum est,
Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit
(Mt, 10, 22): Qui ergo perseveranter facit judicium et justitiam inmedio
terrae, non damnabitur, cum judicabuntur extrema terrae.
Et dat, inquit, virtutem regibus nostris, ut non
eosjudicando condemnet. Dat eis virtutem, qua carnem sicut reges regant,
et inillo mundum, qui propter eos fudit sanguinem, vincant.
Et exaltavit cornu Christi sui.
Quomodo Christus exaltavit cornu Christi sui? de quo enim supra dictum
est, Dominus ascendit in coelos, et intellectus est Dominus
Christus,ipse, sicut hic dicitur, Exaltabit cornu Christi
sui.
Quis ergo est Christus Christi? An cornu exaltabit uniuscujusque
fidelis sui,sicut ista ipsa in principio hujus hymni ait:
Exaltatum est cornu meum in Deo meo?
(S1, 2, 1) Omnes quippe unctos ejus chrismate, recte Christos
possumusdicere: quod tamen totum cum suo corpus: unus est
Christus.
Haec Anna prophetavit, Samuelis mater, sancti viri, multumque
laudati.
In quo quidem tunc figurata est mutatio veteris sacerdotii; et nunc
impleta,quando infirmata est quae multa erat in filiis, ut novum haberet
sacerdotium inChristo, sterilis quippe peperit septem.
Hoc canticum juxta Septuaginta interpretum translationem inserere
compulsisumus, ut a beato Augustino positum est: pro eo quod in ipsa
translationeampliorem et veriorem continet historiam.
Interea Samuel erat ministrans in templo Dei, accinctus ephot
(voir: S1, 2, 18)
. Porro filii Heli divina sacrificia temerantes peccabant
coramDomino, et deridebant per eos multi sacrificia Domini.
Unde Heli sacerdos pro eorum iniquitate damnatus est, quod eos
peccantesminus severa animadversione plectebat.
Equidem coercuit, equidem corripuit, sed lenitate et mansuetudine
patris, nonseveritate et auctoritate pontificis.
Qua sententia discant sacerdotes quomodo filiorum etiam propter
scelerapuniantur quique, et quamvis sancti sint, culpa tamen subditorum
eisdem, si noncoerceant, imputatur.
Post haec evidentius ad ipsum Heli sacerdotem missus loquitur homo Dei,
cujusquidem nomen tacetur, sed intelligitur officio ministerioque suo
sinedubitatione esse propheta: sic enim scriptum est:
Christum
Non est ut dicatur ista prophetia, ubi sacerdotii veteris
tantamanifestatione praenuntiata mutatio est, in Samuele fuisse
completa; quamquamenim esset de tali tribu Samuel quae constituta fuerat
a Domino ut serviretaltari, tamen non erat de filiis Aaron, cujus
progenies fuerat deputata undefierent sacerdotes; ac per hoc in ea
quoque re gesta eadem mutatio quae perChristum Jesum futura erat,
adumbrata est, et ad vetus Testamentum propriepertinebat, figurate vero
ad novum, prophetia facti etiam ipsa non verbi, idscilicet facto
significans quod verbo ad Heli sacerdotem dictum est perprophetam: nam
fuerunt postea sacerdotes regnante David ex genere Aaron, sicutSadoch et
Abiathar, et alii deinceps antequam tempus veniret quo ista quae
desacerdotio mutando tanto ante praedicta sunt, effici per
Christumoportebat.
Quis autem nunc fideli oculo haec intuens non videbat esse
completa,quandoquidem nullum tabernaculum, nullum templum, nullum
altare, nullumsacrificium, et ideo nec ullus sacerdos remansit Judaeis,
quibus ut de semineAaron ordinaretur, in Dei fuerat lege mandatum, quod
et hic commemoratum est,illo dicente propheta:
Haec dicit Dominus Deus Israel, Loquens locutus sum, ut domus
tua et domus patris tui ministraret in conspectu meo usque in
aeternum. Nunc autem dicit Dominus: Absit hoc a me; sed
quicumque glorificaverit me, glorificabo eum; qui autem
contemnunt me, erunt ignobiles
(S1, 2, 30); quod enim nominat domum patris ejus, non eum de proximopatre
dicere; sed illo Aaron, qui primus sacerdos est institutus, de
cujusprogenie caeteri sequerentur, superiora demonstrant, ubi ait:
Revelatus sum domui patris tui, cum esset in Aegypto
in domo Pharaonis, et elegi eum ex omnibus tribubus Israel mihi
in sacerdotem
(S1, 2, 27 et S1, 2, 28).
Quis patrum fuit hujus in illa Aegyptia servitute? Unde cum liberati
essent,quis electus est ad sacerdotium, nisi Aaron? De hujus ergo stirpe
isto locodixit futurum fuisse ut non essent ulterius sacerdotes, quod
jam videmusimpletum.
Vigilet fides, praesto sunt tres, cernuntur, tenentur, et videre
nolentiumoculis ingeruntur.
Ecce
, inquit,
dies veniunt, et praecidam brachium tuum et brachium domus
tuae, ut non sit senex in domo tua, et videbis
Christum
aemulum tuum in templo, in universis prosperis
Israel
(S1, 2, 31 et S1, 2, 32).
Ecce dies qui praenuntiati sunt jam venerunt; nullus sacerdos
secundumordinem Aaron; et quicumque ex ejus genere est homo, cum videt
sacrificiumChristianorum toto orbe pollere, sibi autem honorem illum
magnum essesubtractum, deficiunt oculi ejus, et defluit anima ejus tabe
moeroris.
Proprie autem ad hujus domum Heli, cui haec dicebantur, quod
sequiturpertinet:
Hoc ergo signum factum est mutandi sacerdotii domui hujus quo
signosignificatum est mutandum sacerdotium domus Aaron: mors quippe
filiorum hujussignificavit mortem non hominum, sed ipsius sacerdotii de
filiis Aaron.
Quod autem sequitur, ad illum jam pertinet sacerdotem, cujus figuram
gessithuic succedendo Samuel.
De sacerdote fideli.
Quod autem sequitur, ad illum jam pertinet sacerdotem, cujus figuram
gessithuic succedendo Samuel.
Proinde quae sequuntur de Christo Jesu novi Testamenti vero
sacerdotedicuntur:
Suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui juxta cor meum et
animam meam faciat
(S1, 2, 35).
Sub figura Samuelis, de Domino salvatore, summo videlicet ac vero
pontificedebet intelligi, qui nimirum sicut Samuel defuncto Heli
successit insacerdotium, non de stirpe Aaron, sed de alia Levi familia
electus.
Fuit
enim, ut jam supra meminimus,
filius Helchana, filii Hieroboam, filii Thau, filii
Suph, filii Helchana, filii Johel, filii Azariae, filii
Sophoniae, filii Thaat, filii Asir, filii Abiasaph, filii Chore,
filii Isaar, filii Caath, filii Levi, filii Israel
(Ch1, 6, 19, Ch1, 6, 20, Ch1, 6, 21, Ch1, 6, 22 et Ch1, 6, 23), ut Verba dierum narrant.
Ita mediator Dei et hominum, ut esset nobis pontifex, non de Levi, sed
dealia utique tribu, id est, a Juda carnis originem sumpsit; aliam quam
legalemhostiam, id est, ipsam suam carnem obtulit Patri pro nobis; alios
quam degenere Aaron pontificatus sui reliquit haeredes, filios videlicet
gratiae noviTestamenti de universa gentium natione collectos.
Quod vero quasi humano more eloquens Deus dicit:
Qui juxta cor meum et animam meam faciat
(S1, 2, 35), de Samuele quidem recte potest intelligi, quod inomnibus ejus
voluntati, sicut homo Deo paruerit; de Domino ac Salvatore, quodsicut
Filius unigenitus paternorum sit in omnibus conscius arcanorum,
juxtaquod de se ipse manifeste testatur, dicens:
Et a me ipso facio nihil, sed sicut docuit me Pater,
haec loquor, et qui misit me, mecum est, et non reliquit me
solum, quia quae placita sunt ei, facio semper
(Jn, 8, 28 et Jn, 8, 29).
In hoc vero quod ait Deus, qui omnia quae in corde meo, et quae in
anima mea sunt, faciat, non arbitramur animam habere Deum, cum
sit conditoranimae; sed ita hoc de Deo tropice, non proprie dicitur,
sicut manus, pes, etalia corporis membra.
Et ne secundum hoc credatur homo in carnis hujus effigie factus ad
imaginemDei, adduntur et alae, quas utique non habet homo, et dicitur
Deo,
Sub umbra alarum tuarum protege me
(Ps, 16, 8), ut intelligant homines, deilla ineffabili natura non propriis,
sed translatis rerum vocabulis istadici.
Et aedificabo ei domum fidelem, et ambulabit coram Christo
meo cunctis diebus
(S1, 2, 35). Ipsa est domus quam aedificat Pater, de qua Apostolus ait:
Quae domus sumus nos, si fiduciam et gloriam spei usque in
finem firmam retineamus
(He, 3, 6); et haec domus ambulabit coram Christo ejus,ipso videlicet summo
pontifice.
Ambulabit, dixit, conversabitur, sicut superius dixerat de
domo Aaron:
Loquens locutus sum, ut domus tua et domus patris tui
ministraret in conspectu meo usque in sempiternum
(S1, 2, 30).
Quod autem ait:
Coram Christo meo ambulabit
(S1, 2, 35), de ipsa domo utiqueintelligendum est, non de illo sacerdote qui
est Christus mediator atquesalvator.
Domus ergo ejus coram illo ambulabit.
Potest et ambulabit intelligi de morte ad vitam, omnibus
diebusquibus peragitur usque in finem saeculi hujus ista
mortalitas.
Alioquin quomodo de Samuele potest accipi, quod aedificata sit domus
fidelis,quae coram Christo Domini, id est, ipso Samuele cunctis diebus
incederet, cumlegamus in sequentibus quod filii illius aversi de viis
ejus post avaritiamdeclinaverint et perverterint judicium: nisi forte
domum ejus hoc loco plebemIsraeliticam intelligamus, quae cunctis diebus
sacerdotii ejus Dominoservierit, de qua scriptum est:
Et requievit omnis domus Israel post Dominum
(S1, 7, 2); et paulo post:
Abstulerunt filii Israel Baalim et Astaroth, et servierunt
Domino soli
(S1, 7, 4).
Quod vero adjungitur:
Futurum est autem, ut quicumque remanserit in domo tua,
veniat, ut oretur pro eo
(S1, 2, 36), non proprie de domo dicitur hujus Heli,sed illius Aaron, de quo
usque ad adventum Jesu Christi homines remanserunt, dequo genere etiam
nunc usque non desunt.
Nam de illa domo hujus Heli jam supra dictum erat: Et omnis qui
supererit domus tuae, decidet in gladio virorum.
Quomodo ergo hic vere dici potuit:
Et erit qui remanserit in domo tua, veniat ut oretur pro
eo
(S1, 2, 36)? si illud est verum, quod ultore gladio nemoinde supererit; nisi
quia illos intelligi voluit, qui pertinent ad stirpem,scilicet illius
totius sacerdotii secundum ordinem Aaron.
Ergo, si de illis est praedestinatis reliquiis, de quibus alius
prophetadixit, Reliquiae salvae fient
(voir: Es, 10, 22)
; unde et Apostolus:
Sic ergo
, inquit,
et in hoc tempore reliquiae per electionem gratiae salvae
factae sunt
(Rm, 11, 5): quia de talibus reliquiis beneintelligitur esse, de quo dictum
est,
Qui remanserit in domo tua
(S1, 2, 36);profecto credit in Christum, sicut temporibus apostolorum ex ipsa
gente plurimicrediderunt, neque nunc desunt qui, licet rarissimi, tamen
credant; et impleturin eo quod hic iste homo Dei continuo secutus
adjunxit:
Et offerat nummum argenteum, et tortam panis, dicatque,
Dimitte me, obsecro, ad unam partem sacerdotalem, ut comedam
buccellam panis
(S1, 2, 36).
Quid per nummum argenteum, nisi oris confessio designatur, quae
fitcredentibus ad salutem? argentum enim pro eloquio poni solet,
Psalmistatestante ubi canitur,
Eloquia Domini, eloquia casta, argentum igne examinatum,
probatum terrae purgatum
(Ps, 11, 7).
Sed quod dicit iste qui venit: Dimitte me, obsecro, ad unam partem
sacerdotalem, ut comedam buccellam panis, sacerdotalem partem
corpusChristi, id est, Ecclesiam dicit, cujus plebis ille sacerdos est
mediator Deiet hominum, homo Christus Jesus, cui plebi dicit apostolus
Petrus,
Plebs sancta, regale sacerdotium
(1P, 2, 9).
In hanc partem sacerdotalem, postulat comedere buccellam panis.
Quibus verbis ipsum sacrificium Christianorum eleganter expressum est,
de quodicit sacerdos ipse: Panis quem ego dabo, caro mea est pro
mundi vita;ipsum quippe est sacrificium, non secundum ordinem
Aaron, sed secundum ordinemMelchisedech.
Factum est autem in die quodam Heli jacebat in loco
suo, et oculi ejus caligaverunt, nec poterat videre lucernam Dei
antequam exstingueretur
(S1, 3, 2 et S1, 3, 3).
In tabernaculo foederis erat candelabrum, ubi a vespere usque mane
summopontifice lucernas vespere concinnante jugiter extra velum
praeparataelucebant, ut Dominus jusserat; isto pontifice intrante in
tabernaculum jamgrandaeva senectute confecto, oculi ejus intantum
caligaverant, ut nec incensamlucernam posset aspicere, quanto magis
exstinctam? Figuraliter vero lucerna DeiHeli fuerat, quando dignitate
sacerdotali pollens justitia claritatis fulgebat,quam exstinctam
propheta asserit, dum ob scelera filiorum sacerdotii
potestatemmeritorumque lumen amisit.
Crevit autem Samuel, et Dominus erat cum eo, et non cecidit
ex omnibus verbis jus in terra
(S1, 3, 19).
Significat quia nihil ex iis quae locutus est irritum fuit, sed omnia
suntrebus completa quae dixit.
Cadunt namque in terra verba supervacua, quae pro nihilo habenda,
etuniversorum sunt calcanda despectu, sicut et beatus Job dixit: Et
lux vultus mei non cadebat in terra; qui nimirum in tanta
gravitate vultumtenere consueverat, ut numquam contemptibili laetitia
resolveretur, sedquotiescumque hilariorem se praesentibus exhiberet,
certa semper hoc causautilitatis eorum faceret.
Igitur posteaquam haec in figura mutationis veteris Testamenti a
prophetaillo praenuntiata sunt ad Heli, offendente Dominum Israel,
instruxerunt aciemPhilistaei contra eos; tollunt autem Israelitae arcam
ad stationem suam, captaest ab hostibus arca, ipsique non solum victi
sunt, et in fugam versi, immoetiam magna strages facta est
occisorum.
Nonnulla tamen futurorum significat res gesta haec: in prophetia enim
arcailla ab alienigenis capta, indicabat testamentum Dei transiturum
adgentes.
Quando enim nuntiatum est Heli sacerdoti captam fuisse arcam Domini,
cecidit de sella, et mortuus est.
Transeunte arca Domini ad gentes, periit atque interiit
sacerdotiumJudaeorum.
Duo quoque filii Heli corruerunt, unius uxor viduata, et mox in partu
mortuaest, propter eamdem perturbationem.
Quod evidenti signo praefiguratum est, post exstinctum sacerdotium
Judaeorum,carnalem interiisse Synagogam, illi carnaliter adhaerentem;
prostratoque Helide sella, pontifices Judaeorum sedem habuere vacuam, et
gloriam sacerdotii,regnique exstinctam.
Sed quid est quod dum posuissent Philistiim arcam Domini in templo
Dagonisdei sui, intraverunt templum, et invenerunt deum suum prostratum
atqueconfractum, caput ejus duaeque manus abscissae? Statim enim ut
testamentumDomini pervenit in gentes, confestim idola quae deceptum
possidebant orbemdestructa sunt, omnisque error simulacrorum corruit,
praesentiam Dei ferre nonsustinens; nam in manibus praecisis Dagon,
potest idololatriae finis agnosci:limen enim finem itineris
significat.
Etiam et illud, ad magnam pertinet significationem in ipsa ruina Dagon
deisui atque fractura, quod dorsum illius solum invenerunt, fractis
omnibus ejusmembris; dorsum quippe fugam significat: quicumque enim
fugiunt, persequentibusdorsum dant: unde scriptum est de hostibus,
Quoniam pones eos dorsum
(Ps, 20, 13); ubi enim idola perierunt, et si aliqua remanentia
abaliquibus absconduntur, fugerunt.
Quod autem percussi sunt in posteriora ii qui arcam Dei captivaverunt,
hacpoena significatum videtur: quia si qui susceperint testamentum Dei,
etposteriora vitae dilexerint, ex ipsis justissime cruciabuntur, quae,
sicutApostolus, existimare debent sicut stercora: qui enim sic assumunt
testamentumdivinum, ut in posteriora respicientes veteri se vanitate non
exuant, similessunt hostibus illis, qui arcam testamenti captivam juxta
idola sua posuerunt;et illa quidem veraciter etiam nolentibus cadunt,
quia omnis caro fenum, et claritas omnis, ut flos feni, aruit fenum, et
flos decidit
(voir: Es, 40)
.
Arca autem Domini manet in aeternum: secretum scilicet
testamentumregni coelorum, ubi manet Dei verbum.
Cum vero de terra Philistiim arca Domini ad terram Israelitarum
rediret,plaustro superposita est, et vaccae plaustro subjunctae sunt,
quae fetae fuissememorantur, quarum filios clauserant domi, ut scriptum
est:
Ibant autem in directum vaccae per viam quae ducit Bethsamis,
uno itinere gradiebantur pergentes, et mugientes, et non
declinabant neque ad dexteram neque ad sinistram
(S1, 6, 12). Quid igitur vaccae, nisi fideles quosque in Ecclesiasignant, qui
dum sacri eloquii praecepta considerant, quasi superimpositamDomini
arcam portant.
De quibus hoc est etiam notandum, quod fuisse fetae memorantur, quia
suntplerique qui in via Dei intrinsecus positi, foris carnalibus
affectibusligantur; sed non declinat a recto itinere, qui arcam Dei
portat in mente; ecceenim vaccae Bethsamis pergunt. Bethsamis quippe
dicitur domus solis: Propheta ait: Vobis autem, qui timetis Dominum,
orietur Sol justitiae.
Si igitur ad aeterni Solis habitationem tendimus, dignum profecto est
ut deDei itinere pro carnalibus affectibus non declinemus: tota enim
virtutepensandum est, quod vaccae Dei plaustro suppositae pergunt et
gemunt.
Dant ab intimis mugitus, et tamen de itinere non retorquent gressus.
Amoremquidem per compassionem sentiunt, sed colla posterius non
deflectunt.
Sic nimirum praedicatores, sic fideles quique intra sanctam Ecclesiam
essedebent, ut et compatiantur proximis per charitatem, et tamen de via
Dei nonexorbitent per compassionem.
Arca quippe superposita Bethsamis pergere est, cum superna scientia
adinternae lucis habitaculum appropinquare.
Sed tunc vere Bethsamis tendimus, cum viam rectitudinis gradientes, ad
vicinaerroris latera non pro affectu pignorum declinamus.
Sic namque, sic necesse est ut incedere debeant, qui sacrilegiis
suppositi,jam per internam scientiam Domini arcam portant, quatenus per
hoc quodpropinquorum necessitatibus condolent, accepto rectitudinis
itinere nondeclinent.
Quorum nimirum gratia mentem nostram tenere debet, ne haec eadem mens
aut, siaffectu non tangitur, dura sit, aut, plus tacta si inflectitur,
remissa.
Populus et plebs pro una eademque re indifferenter accipitur: nam et ex
uno Graeco quod est λαὸς, solet
utrumque transferri.
De percussione Bethsamitarum.
Percussit autem de viris Bethsamitis, eo quod vidissent arcam
Domini, percussit de populo septuaginta viros, et quinquaginta
millia plebis
(S1, 6, 19).
Populus et plebs pro una eademque re indifferenter accipitur: nam et ex
unoGraeco quod est λαὸς, solet
utrumquetransferri.
Sed in hoc videtur esse distantia, quod in priore commate versiculi
additumest viros, viros enim majores natu significat: ut sit sensus:
Quia deoptimatibus populi septuaginta sunt percussi, de ipsa autem turba
vulgarihominum quinquaginta millia.
Quod ne pateretur in Exodo populus a longe stabat et orabat, solusque
Moysesascendit ad Dominum.
Isti ob hoc a Deo percussi sunt, quia non solum appropinquaverunt, sed
etiam,ut alia translatio habet, despexerunt, quod rationi plus congruum
est.
Nam in Exodo, viderunt et audierunt, perspicua divinae potentiae
inspexerunt,nec perierunt: et ideo isti, non de visione, sed de
despectione et temeritatemultati sunt.
Et factum est, ex qua die mansit arca Domini in Cariathiarim,
multiplicati sunt dies. Erat quippe jam annus vicesimus, et
requievit omnis domus Israel post Dominum
(S1, 7, 2).
Non ita intelligendum est quasi viginti anni, quibus arca maneret
inCariathiarim, ad octavum usque annum regni David, quo eam congregata
frequentiapopuli in Jerusalem adduxit, sint computandi.
Invenitur namque in sequentibus quod temporibus Saulis fuerit elata de
haccivitate, et allata in castra, pugnante eo adversus Philistaeos: sic
etenimscriptum est:
Et ait Saul ad Ahaim, Applica arcam Dei
(S1, 14, 18); erat enim arcaDei in die illa cum filiis Israel.
Et quia constat quod David eam in Jerusalem adduxerit de domo Aminadab,
inquam nunc illata esse perhibetur, restat intelligi quod in diebus
Saulis relatade castris, et in praefatam sit illata civitatem, unde
denuo regnante Davidaffertur in Jerusalem.
Est ergo sensus temeratae sententiae, quia ex quo mansit arca
inCariathiarim, erat annus vicesimus, cum eam inde transferri temporibus
Saulcausa belli contingeret; vel certe vicesimus annus, cum adhuc omnis
domusIsrael post Dominum requievit, abjectis videlicet idolis illi soli
serviens;quod eam fecisse toto tempore praesulatus Samuelis, qui Josepho
teste duodecimannis completus est, et primo tempore regni Saul, quod
eodem historicoaffirmante viginti annis tenuit, nullus sanctae historiae
curiosusignorat.
Namque postmodum cum recessisset a Saule Spiritus Domini, et agitaret
eumspiritus nequam, maxime ad persequendum David innoxium et justum,
necesse eratpartem militiae vel plebis ejus nonnullam, malitiae illius
exstitissecomplicem.
Cariathiarim ipsa est quae alio nomine Cariath Baal vocatur, civitas
saltuum,una de urbibus Gabaonitarum, pertinens ad tribum Juda euntibus
ab JerusalemDiospolim milliario nono.
De hac fuit Urias propheta, quem interfecit Joachim in Jerusalem,
sicutscribitur.
Samuel autem post mortem Heli regebat Israel.
Congregato autem omni populo exclamavit ad Dominum pro Israel, et
exaudiviteum.
Et cum offerret holocaustum accedentibus alienigenis ad pugnam contra
populumDei, intonuit Dominus super eos, et confusi sunt, et offenderunt
coram Israel,atque superati sunt.
Tunc assumpsit
Samuel lapidem unum et posuit eum inter Masphat et
Sicelech
(S1, 7, 12); et ut interpretes Septuaginta transtulerunt, inter Masphat
novam et veterem et vocavit nomen ejus, Lapis adjutorii, et dixit,
Usque adhuc auxiliatus est nobis Deus.
Masphat interpretatur intentio.
Lapis ille adjutorii, medietas est Salvatoris, per quem transeundum est
aMasphat vetere ad novam, id est, ab intentione quae exspectabatur in
carnaleregnum, quod erat beatitudo falsa, ad intentionem quae per novum
Testamentumexspectaretur in regnum coelorum, ubi est beatitudo verissima
spiritualis: quaquoniam nihil est melius, hucusque auxiliatur
Deus.
Iste Samuel invocato nomine Domini exaudivit eum Deus, et in tempore
messispluviam impetravit: pluvia enim in sanctis Scripturis, verba sunt
Evangeliisive legis, sicut et Moyses dicit: Exspectetur sicut pluvia
eloquium meum, et descendant sicut ros verba mea
(voir: Dt, 32)
.
Hanc igitur pluviam dedit mundo Christus in tempore messis, id est,
quandogentes colligi oportebat, ut sicut frumentum in horreis, sic intra
Ecclesiaesinum congregentur.
Judicavit autem Samuel Israel omnibus diebus vitae suae,
fueruntqueusque ad eum judices et principes super Israel.
Porro filii Samuel declinaverunt post avaritiam et accipiebant munera,
et taminiqui judices exstiterunt, ut populus nequaquam ferens, regem
sibi insimilitudinem gentium caeterarum postularet: quibus dedit Dominus
Saul regem,cum quaereret asinas patris sui, et veniret ad Samuelem in
Ramatha: intercaetera quae locuti sunt, simul praedicens ei signa
Samuel, quae ventura erantei eo die, cum recederet ab eo; cumque ab eo
recessisset, venit ad collemDomini, ubi erat statio Philistinorum; jam
primum peractum, sicut locutusfuerat homo Dei.
Hoc quidem non puto habere aliquid quaestionis:
Spiritus
enim
ubi vult spirat
(Jn, 3, 8), et spiritum prophetiae nullarumanimarum potest maculare
contactus; attingit enim ubique propter suammunditiam: afficit enim
omnes non eodem modo, sed alios per informationemspiritus eorumdem
hominum, ubi rerum demonstrantur imagines, alios per fructummentis ad
intelligentiam, alios utraque inspiratione; alios etiam nescientesper
informationem spiritus duobus modis: aut per somnia, sicut non
solumplerique sancti, sed et Pharao et Nabuchodonosor rex vidit, quod
nemo eorumintelligere valebat, sed tamen videre uterque poterant; aut
demonstratione inecstasi, quod Latini nonnulli pavorem interpretantur,
mirum si proprie, sedvicine; et tamen cum sit mentis alienatio a
sensibus corporis, ut spiritushominis divino Spiritu assumptus capiendis
atque intuendis imaginibus vacet,sicut Danieli demonstratum est, quod
non intelligebat; et Petro illud vassubmissum est de coelo quatuor
lineis
(voir: Ac, 10)
: nam et ipse quid illademonstratio figuraret postea
cognovit.
Per fructum autem mentis ad intelligentiam, uno modo cum haec ipsa
quaedemonstrantur in imaginibus, quid significent, et quo pertineant,
revelantur,quae certior prophetia est: nam magis ipsam vocat Apostolus
prophetiam, sicutJoseph meruit intelligere, quod Pharao non nisi videre;
et Daniel exponit regi,quod ille cernit et nescit.
Cum vero mens ita afficitur ut non rerum imagines conjecturali
examinationeintelligat, sed res ipsas intueatur, sicut intelligitur
sapientia et justitia,omnisque incommutabilis et divina species ad
prophetiam non pertinet, de quanunc agimus.
Utroque autem munere prophetiae donantur, qui et rerum imagines in
spirituvident, et quid valeant simul intelligunt; aut certe manifestis
locutionibus inipsa demonstratione informantur, sicut in Apocalypsi
quaedam exponuntur.
Nescientes autem afficit prophetiae spiritus, sicut Caiphas cum
essetpontifex prophetavit de Domino, quod expediret unum mori pro tota
gente, cumaliud in verbis quae dicebat attenderet, quae non a se ipso
dicerenesciebat.
Abundant in sanctis libris exempla.
Hoc autem verbo quod positum est, Insiluit in eum spiritus,
tamquamex abdito divinitatis secreto, repentinus significatur
afflatus.
Horum igitur modorum quonam potius affectum esse intelligamus Saul,
satisapparet ex eo quod ibi scriptum est, Convertit Deus in Saul cor
aliud;sic enim aliam cordis affectionem significat, quam
convertendo fecit Deus, utimaginum significantium et praefigurantium
capax fieret ad propheticamdivinationem.
Tantum autem distat inter prophetiam prophetarum, sicut Isaias,
sicutJeremias, et caeteri hujusmodi fuerunt, atque istam transitoriam
quae in Saulapparuit, quantum distat inter loquelam humanam, cum
loquuntur homines, et cumeadem loquela propter necessarium prodigium
asina locuta est, in qua sedebatBalaam propheta
(voir: Nb, 23)
: accepit enim hoc ad tempus illudjumentum, ut Deus quod statuerat
demonstraret, non ut habitu perpetuo bestialoqueretur.
Aut si hoc exemplum majore differentia remotum est, multo minus
mirandum esthomini reprobo datam fuisse ad momentum temporis affectu
transitorioprophetiam, quando ille dederat, qui et asinam, cum voluit,
loqui fecit; magisenim distat pecus ab homine quam homo reprobus ab
electis etiam hominibus: nonenim si quisquam dixerit aliquid quod ad
sapientiam pertinet, continuo sapiensexistimandus est; sic nec quisquam,
si aliquando prophetavit, jam interprophetas numerabitur, cum et Dominus
in Evangelio dicat quosdam cum gaudioverbum excipere, et radicis
altitudinem non habere, sed esse temporales.
Ideoque sicut consequens indicat lectio, factum est in parabola,
Et Saul inter prophetas
(S1, 10, 12).
Hoc igitur mirari desinamus, cum in hominibus apparet divinitus
aliquid,quorum vel meritum vel habitum excedit, cum forte vult Deus
cujusdamsignificationis gratia tale aliquid demonstrari.
Si autem hoc movet quod postea Saul malo spiritu invadente
praefocabatur, quiprophetiae prius spiritum acceperat, neque hoc
mirandum est: illud enim factumest ex dispensatione aliquid
significandi, hoc ex merito vindicandi.
Nec movere nos debent haec alternantia in animo humano, hoc est, in
creaturamutabili, praesertim eodem tempore quo caro corruptibilis
mortalisqueportatur.
Aut non videmus in ipso Petro, quantum indicat Evangelium, exstitisse
tantamconfessionem, ut audire meruerit:
Beatus es, Simon Barjona, quia non tibi revelavit caro et
sanguis, sed Pater meus qui in coelis est
(Mt, 16, 17); et paulo post tam carnaliter eum de Domini passione sensisse,
utstatim audiret:
Vade post me, Satanas, scandalum mihi es, non enim sapis quae
Dei sunt, sed quae hominum
(Mt, 16, 23).
Et fortasse aliquanto interius intelligentibus tantum valet ad illa
visamentis haec differentia, qua Petrus intellexit, Deo Patre revelante,
quodFilius Dei esset Christus, et postea ne moreretur extimuit, quantum
valet addistinguenda visa quae in spiritu hominis alienata mente
imaginarie fiunt,revelatio prophetiae, qua primo afflatus est Saul, et
commixtio spiritus mali,quo postea premebatur.
Ungitur post haec, jubente Domino, rex prior a propheta in regnum; qui
etipse quidem, in id quod unctus est, imaginem Christi portavit: unde et
beatusDavid, et ipse Christus nuncupatus, ait ad eum qui se finxerat
Saulumoccidisse: Quomodo non timuisti injicere manum tuam in
Christum Domini? Hinc est quod ab humero sursum Saul
supereminebat omnibus, quiacaput nostrum sursum est supra nos, quod est
Christus.
In id autem quod reprobatus postea et rejectus est succedente in
regnumDavid, populi, ut praedictum est, Israel personam gestavit; qui
populus regnumadeptum fuerat amissurus, Christo Domino nostro per novum
Testamentum, noncarnaliter, sed spiritaliter regnaturo.
Filius unius anni erat Saul cum regnare coepisset; duobus
autem annis regnavit super Israel
(S1, 13, 1).
Uno anno postquam rex electus est a Samuele, in domestica domo
sedensdissimulavit se esse regem, reliquis duobus annis publice
judicavit omnemIsrael, tenens obedientiam cum humilitate, et hoc fuit
illud tempus antequammandatum Domini transgrederetur in Amalech; reliquo
vero tempore quo vixit etimperavit, transgressor mandati Domini
exstitit.
Post haec exspectans Saul Samuelem in Galgalis, videns quod tardaret,
obtulitholocaustum.
inter caetera
Non sic accipiendum est, ac si ipsum Saulem in aeternum Deus
praeparaveritregnaturum, et hoc postea noluerit servare peccanti, neque
enim eum nesciebat;sed praeparaverit regnum ejus, in quo figura esset
regni aeterni.
Ideo addidit: Et nunc regnum tuum non stabit tibi.
Stetit ergo, et stabit quod in illo significatum est, sed non huic,
quia nonin aeternum ipse fuerat regnaturus, nec progenies ejus, ut
saltem per posterosalter alteri succedentes, videretur impleri quod
dictum est, In aeternum. Et quaeret, inquit, Dominus sibi
hominem.
Sive David, sive ipsum mediatorem significans novi Testamenti,
quipraefigurabatur in chrismate, etiam quo unctus est ipse David et
progeniesejus.
Non autem quasi nesciat ista, sibi hominem Deus quaerit, sed hominibus
morehominum loquitur, quia sic loquendo nos quaerit: non solum enim Deo
Patri,verum ipsi quoque unigenito ejus, qui venit quaerere quod
perierat, usque adeojam eramus noti, ut in ipso essemus electi ante
constitutionem mundi.
Quaeret sibi, ergo dixit, suum habebit.
Unde in Latina lingua hoc verbum accipit praepositionem, et
Acquiritdicitur, quod satis apertum est quid significet:
quamquam et sine additamentopraepositionis, quaerere intelligatur
acquirere; ex quo lucra vocantur etquaestus.
Porro faber ferrarius non inveniebatur in omni Israel;
caverant enim Philistiim ne forte facerent Hebraei gladium aut
lanceam
(S1, 13, 19).
Sicut enim tunc Philistiim caverant ne forte facerent Hebraei gladium
autlanceam, et ne haberent fabros ferrarios qui arma ad repugnandum
facerent, itaChaldaei, destructa Hierusalem, et vastata omni terra
repromissionis,satagebant ut nullus in ea remaneret artifex, nullus
clusor, qui vel foedataurbis moenia componere, vel posset resarcire
dirupta; quin potius quidquid apudgentem exterminatam artis invenerant,
totum in Babyloniam transferunt, ut velad nihilum ultra valeat, vel
illius civitatis utilitatibus proficiat.
Arma quibus contra diabolum repugnantes, libertatem a Domino nobis
donatamdefendamus, quae sunt alia, nisi eloquia Scripturarum in quibus
et ipsiusDomini, et sanctorum ejus exemplis, quo ordine bella vitiorum
superari debeant,luce clarius discimus? Sed Philistaei filios Israel
fabris armorum privant, cummaligni spiritus animos fidelium a
meditatione sacrae lectionis, saeculariaillis negotia inserendo,
retardant; ne vel ipsi per hujus exercitium resistendifiduciam sumant;
vel alios forte qui legere nesciunt, ad resistendum vitiisexhortando aut
corripiendo accendant.
Tollunt fabros armorum, cum eos qui sacra eloquia norunt, in
tantissceleribus obruunt, ut dicere bona quae didicerant, prorsus
erubescant.
Saul autem post haec dum pergeret dimicaturus adversus Philistiim,
indixitcuncto exercitui jejunium, quousque reverterentur a praelio; sed
Jonathanfilius ejus videns supra faciem agri mel,
extendit summitatem virgae, et intinxit in favum mellis, et
gustavit, et illuminati sunt oculi ejus
(S1, 14, 27).
Non utique ad videndum illuminati, quia antea videbat, sed ad
discernendum,quia vetita tetigerat; tunc enim casus ille, sicut et Adam,
fecit illumattentum, reddiditque confusum; quo facto admoneremur omnes
illecebrasvoluptatum in saeculo debere contemnere, qui Deo nitimur
militare; non enimpotest contra allophylos spiritales, id est, adversus
principes tenebrarumviribus animi concurrere, qui adhuc hujus mundi
negligit dulcedinemdeclinare.
Mel enim distillant labia meretricis
(voir: Pr, 3)
, quod estdelectatio voluptatis carnalis; de quo putatur juxta
mysticos intellectus huncgustasse Jonathan, et forte deprehensum vix
precibus populi liberatum.
Iniit iterum Saul praelium adversus Amalech, interfectis cunctis
hostibus ab Evila usque Sur. Est una Evilath regio, quam
circuit fluvius Phison,exiens de paradiso, quae hodie India vocatur;
dicta autem Evilath a quodamnepote Noe.
Est et alia Evilath, solitudo contra faciem Aegypti; haec enim Evila,
illaEvilath debet nuncupari.
Sur quoque est solitudo inter Cades et Barath, extendens desertum usque
admare Rubrum et Aegypti confinia.
Percusso hoc termino pepercit Agag regi, nec voluit disperdere omnia
juxtapraeceptum Domini, irasciturque ei Dominus.
Factum est autem verbum Domini ad Samuel, dicens:
Poenitet me quod constituerim Saul regem, quia dereliquit me, et
verba mea opere non implevit
(S1, 15, 10 et S1, 15, 11).
Neque enim sicut hominem, ita Deum cujusquam facti sui poenitet, cujus
est deomnibus omnino rebus tam fixa sententia, quam certa
praescientia.
Nos vero cum de Deo hoc in divinis Scripturis audimus, indignum
arbitramurhoc de illo sentire; sed necesse est ut aliquid dicatur per
quod hoc aliquomodo demonstretur.
Cum verba omnia quibus humana colloquia conseruntur, illius sempiterna
virtuset divinitas mirabiliter atque incunctanter excedat, quidquid de
illo humaniterdicitur, quod etiam hominibus aspernabile videatur, ipsa
humana admoneturinfirmitas, etiam illa quae congruenter in Scripturis
sanctis de Deo dictaexistimat, humanae capacitati aptiora esse quam
divinae sublimitati; ac per hocetiam ipsa esse transcendenda, est sanior
intellectus, sicut ista qualicumquemodo transcensa sunt: quis est enim
hominum, cui non occurrat in Deo cunctapraesciente poenitentiam esse non
posse? Et certe tamen haec duo verba sunt,poenitentia et praescientia,
quorum quia unum congruere credimus Deo, id est,praescientiam, negamus
in eo esse poenitentiam.
Cum vero alius liquidiore consideratione ista pertractans
quaesieritquemadmodum vel ipsa praescientia Deo congruat, et invenerit
hujus etiam verbinotionem illius ineffabili divinitate longe alteque
superari, non miraturutrumque de illo propter homines dici potuisse, de
quo utrumque propter ipsumincongrue diceretur, quid est enim
praescientia, nisi scientia futurorum? quidest autem futurum Deo, qui
omnia tempora supergreditur? si enim scientia Deires ipsas habet, et non
sunt ei futurae, sed praesentes, ac per hoc non jampraescientia, sed
scientia dici potest: si autem sicut in ordine temporaliumcreaturarum,
ita et apud eum nondum sunt, quae futura sunt, sed ea praevenitsciendo:
bis ergo ea sentit, uno quidem modo secundum futurorum
praescientiam,altero vero secundum praesentium scientiam.
Aliquid ergo temporaliter accidit scientiae Dei, quod absurdissimum
atquefalsissimum est; nec enim potest quae ventura praenoscit nosse,
nisi cumvenerint, nisi bis innotescant, et praenoscendo antequam sint,
et cognoscendocum jam sunt: ita fit ut quod longe a veritate seclusum
est, temporaliteraliquid accidat scientiae Dei, cum temporalia quae
praesciuntur, etiampraesentia sentiuntur, quae non sentiebantur.
Si vero etiam cum venerint quae praesciebantur esse ventura, nihil
noviaccidet scientiae Dei, sed manebit illa praescientia sicut erat,
etiampriusquam venirent quae praesciebantur, quomodo jam praescientia
dicereturquando non est rerum futurarum? jam enim praesentia sunt, quae
futura cernebat,et paulo post erunt praeterita.
Praeteritarum autem rerum sicut praesentium, nullo modo potest
dicipraescientia.
Reditur ergo ad id, ut fiat rebus jam praesentibus scientia, quae
eisdemrebus futuris erat praescientia, et cum ea quae praescientia erat
prius, posteascientia fiat in Deo, admittit mutabilitatem, et temporalis
est, cum sit Deus,qui vere summeque est, nec ulla ex parte mutabilis,
nec ullo motu novitiotemporalis.
Placet igitur ut non dicamus praescientiam, sed tantummodo
scientiam.
Quaeramus et hoc quomodo: non enim scientiam solemus dicere in nobis,
nisicum sensa et intellecta memoria retinemus, cum meminimus aliquid
sensisse nosvel intellexisse, ut id quod volumus, recolamus.
Quod si ita in Deo est, ut possit proprie dici intelligit et
intellexit,sentit et sensit, admittit tempus, et subrepit nihilominus
illa mutabilitas,quae longe a Dei substantia removenda est, et tamen et
scit Deus, et praescitDeus ineffabili modo, sic eum et poenitet
ineffabili modo, cum enim scientiaDei longe distet ab humana scientia,
ita ut irridenda sit comparatio, utraquetamen scientia vocatur: et haec
quidem humana talis est, ut de illa dicatApostolus etiam,
scientia destruetur
(1Co, 13, 8): quod nullo modo descientia Dei recte dici potest, sic et ira
hominis turbida est, et non sinecruciatu animi: ira vero Dei, de qua
dicitur in Evangelio:
Sed ira Dei manet super eum
(Jn, 3, 36); et Apostolus:
Revelatur enim Dei ira de coelo super omnem
impietatem
(Rm, 1, 18): illo in tranquillitatejugiter manente, in creatura subdita
exercet admirabili aequitatevindictam.
Misericordiam quoque hominis nonnulla cordis sequitur miseria.
Unde etiam in Latina lingua nomen accepit.
Nam inde est etiam, quod non solum
gaudere cum gaudentibus
, sedetiam
flere cum flentibus
(Rm, 12, 15), hortatur Apostolus .
Quis autem sano capite dixerit ulla miseria tangi Deum? quem tamen
ubiqueScriptura misericordem esse testatur.
Ita zelum humanum non sine peste livoris intelligimus, zelantem vero
Deum nonita, sed eodem verbo, non eodem modo.
Longum est percurrere caetera, et sunt innumerabilia quibus ostenduntur
multadivina eisdem nominibus appellari, quibus humana cum incomparabili
diversitatesejuncta sint.
Nec tamen frustra eadem sunt rebus utrisque indita vocabula, nisi quia
haeccognita quae in quotidiana consuetudine versantur, et
experimentisusitatioribus innotescunt, nonnulla ad intelligenda illa
sublimia praebentviam.
Cum enim dempsero de humana scientia mutabilitatem, qua transitus
quosdam acogitatione in cogitationem recolimus, ut cernamus animo quod
in contuitu ejuspaulo ante non erat; atque ita de parte in partem
crebris recordationibustransilimus, unde etiam ex parte dicit esse
Apostolus nostram scientiam.
Cum ergo haec cuncta detraxero, et reliquero solam vivacitatem certae
atqueinconcussae veritatis, una atque aeterna contemplatione
collustrantis; immo nonreliquero, non enim habet hoc humana scientia, si
pro viribus cogitavero:insinuatur mihi utcumque scientia Dei: quod tamen
nomen ex eo quod sciendoaliquid non latet hominem, potuit esse rei
utrique commune: quamquam et inipsis hominibus solet discerni a
sapientia scientia, ut etiam Apostolus dicit:
Alii quidem datur per spiritum sermo sapientiae, alii sermo
scientiae secundum eumdem spiritum
(1Co, 12, 8).
In Deo autem non sunt haec duo, sed unum; et in hominibus quidem ita
discerniprobabiliter solent, ut sapientia pertineat ad intellectum
aeternorum, scientiavero ad ea quae sensibus corporis experimur.
Sed licet alius aliam differentiam proferat, nisi tamen diversa essent,
nonsic ab Apostolo distinguerentur: quod sane si ita est, ut nomen
scientiaerebus, quas per sensum corporis experimur, deputandum sit,
nulla est omninoscientia Dei: non enim Deus per seipsum ex corpore et
anima constat, sicuthomo; sed melius dicitur aliam esse scientiam Dei,
et non ejusdem generis,cujus ista est, quae hominum dicitur: sicut etiam
id ipsum, quod Deus dicitur,longe aliud est, quam quemadmodum est
dictum, quod stetit in synagoga deorum:tamen ad non latere quoquo modo
pertinet communicatio ipsa vocabuli: sic etiamde ira hominis detraho
turbulentum motum, ut remaneat vindictae vigor, atqueita utcumque surgo
ad innotescentiam illius, quae appellatur ira Dei.
Item de misericordia si auferas compassionem de eo quod
miseraris,participatus es miseriae, ut remaneat tranquilla bonitas
subveniendi, et amiseria liberandi insinuatur misericordiae divinae
qualiscumque cognitio.
Zelum quoque non repudiemus et aspernemur, cum scriptum invenimus;
sedauferamus de humano zelo pallidam tabem doloris, et morbidam
perturbationemanimi remaneatque illud solum judicium, quo corruptio
castitatis impunita essenon sinitur, et assurgimus ut incipiamus aliquo
modo capere zelum Dei.
Quapropter cum legimus etiam Deum dicentem:
Poenitet me
(Gn, 6, 7):consideremus quod id esse soleat in hominibus opus poenitendi,
cum proculdubioreperitur voluntas mutandi, sed in homine cum dolore
animi est: reprehenditenim in se, quod temere fecerit.
Auferamus ergo ista, quae de humana infirmitate atque ignorantia
veniunt, etremaneat solum, velle, ut non ita sit aliquid, quemadmodum
erat.
Sic potest aliquantum intimari menti nostrae, qua regula intelligatur
quodpoenitet Deum: cum enim poenitere dicitur, vult non esse aliquid,
sicutfecerat, ut esset, sed tamen cum ita esset, ut ita esse debeat, et
cum ita essejam non sinitur, jam non esse debet, ita perpetuo quodam et
tranquilloaequitatis judicio, quo Deus cuncta mutabilia incommutabili
voluntatedisponit.
Sed quomodo praescientiam et scientiam cum laude solemus in
hominibusappellare, iramque ipsam solet humanum genus in magnis
potestatibus tremerepotius quam reprehendere, congruenter putamus talia
dici de Deo.
Qui autem zelat, et quem aliquid poenitet, quoniam vel culpari solet,
velculpam in se corrigere, atque ideo cum reprehensione ista de
hominibus dici,propterea movet, cum legimus esse aliquid in Deo
ejusmodi.
Sed illa Scriptura omnibus consulens, propterea magis et ista ponit, ne
illaquae placent sic intelligantur in Deo, quomodo consueverunt in
hominibusintelligi: per haec enim quae displicent, cum ea non videamus
sic intelligere,ut inveniuntur in homine, discimus etiam illa sic
quaerere quae apta esse atqueconvenientia putabamus.
Nam si propterea non est illud de Deo dicendum, quia in homine
displicet, nondicamus incommutabilem Deum, quia de hominibus cum
reprehensione dictum est,
non enim est illis commutatio
(Ps, 54, 20).
Item sunt quaedam quae in homine laudabilia sunt, in Deo autem esse
nonpossunt, sicut pudor, quod aetatum viridiorum magnum est ornamentum,
sicuttimor Dei, non tantum in veteribus libris laudatur, sed Apostolus
etiam dicit,
Perficientes sanctificationem in timore Dei
(2Co, 7, 1), quiutique nullus in Deo est.
Sicut ergo quaedam laudabilia hominum recte intelliguntur in Deo, non
ita inhominibus, sed vocabulis tantummodo communibus, longe alia ratione
etmodo.
Nam paulo post idem Samuel, cui dixerat Dominus:
Poenitet me quod constituerim regem Saul
(S1, 15, 11); ipsi Sauli ait de Deo: Quoniam non est sicut homo, ut
poeniteat eum; ubi videlicet satis ostendit etiam cumdicit
Deus.
Poenitet me, non humano more accipiendum esse, sicut jam
quantumvaluimus disputavimus.
Parvulus in oculis suis est, qui in eo quod semetipsum considerat,
imparem sealienis meritis pensat.
Nam quasi grandem se conspicit, quisquis se super aliena merita
elationecogitationis extendit.
Saul autem reprobus in bono quod coeperat non permansit, quia fastu
susceptaepotestatis intumuit.
At contra David semper de sese humilia sentiens, ejusdemque Saul
secomparatione postponens, postquam feriendi locum reperit, pepercit; et
eidemsaevienti adversario humili se professione substravit dicens:
Quem persequeris, rex Israel, quem persequeris? canem mortuum
et pulicem unum
(S1, 24, 15).
Et certe jam unctus in regem fuerat, jam exorante Samuele, et cornu
super seoleo fundente didicerat quod eum divina gratia Saul reprobato ad
regnigubernacula possidenda servabat; et tamen persequenti adversario
mente sehumili substernebat, cui divino judicio praelatum esse se
noverat.
Illi itaque se postponebat humilem, cui per gratiam
electionisincomparabiliter se noverat esse meliorem.
Increpans Samuel Saul, cur non audisset vocem Domini, sed versus ad
praedam,fecisset malum in oculis Domini, parcendo et non interficiendo
Amalech, aitSamuel,
Obedientia victimis jure praeponitur, quia per victimas aliena caro,
perobedientiam vero voluntas propria mactatur.
Tanto igitur quisque Deum citius placat, quanto ante ejus oculos
repressaarbitrii sui superbia, gladio praecepti se immolat, quo contra
ariolandipeccatum inobedientia dicitur, ut quanta sit virtus
obedientiaedemonstretur.
Ex adverso ergo melius ostenditur quid de ejus laude sentiatur: si enim
quasiariolandi peccatum est repugnare, et quasi scelus idololatriae
nolleacquiescere, sola est quae fidei meritum possidet, sine qua quisque
infidelisconvincitur, etiamsi fidelis esse videatur.
Hinc per Salomonem in ostensione obedientiae dicitur:
Vir obediens loquitur victorias
(Pr, 21, 28).
Vir obediens victorias loquitur, quia dum alienae voci humiliter
subdimur,nosmetipsos in corde superamus.
Hinc in Evangelio Veritas dicit:
Eum qui venit ad me non ejiciam foras, quia de coelo
descendi, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui
misit me
(Jn, 6, 37 et Jn, 6, 38); quid enim si suam faceret, eos qui ad eumveniunt repulisset?
Quis autem nesciat quod voluntas Filii a Patris voluntatenon discrepet?
Sed quoniam primus homo, qui suam facere voluntatem voluit, aparadisi
gaudio exivit, secundus ad redemptionem hominum veniens, dumvoluntatem
se Patris et non suam facere ostendit, permanere nos intusdocuit.
Cum igitur non suam, sed Patris voluntatem facit, eos qui ad se veniunt
forasnon ejicit, quia dum exemplo suo nos obedientiae subdit, viam nobis
egressionisclaudit.
Compellimur juxta Septuaginta interpretum translationem hanc
poneresententiam, quia multo amplius habetur illic; ita enim illic
scriptum est:
Iste cui dicitur, Spernet te Dominus, ne sis rex super Israel, et
disrumpet Dominus regnum ab Israel de manu tua hodie.
Quadraginta annos regnavit super Israel, tanto scilicet spatio
temporis,quanto et ipse David, et audivit hoc primo tempore regni sui:
ut intelligamusideo dictum, quia nullus de stirpe ejus fuerat
regnaturus, et respiciamus adstirpem David, unde exortus est secundum
carnem,
mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus
(1Ti, 2, 5) .
Non autem habet Scriptura, quod in plerisque Latinis codicibus legitur,
Disrumpet Dominus regnum Israel de manu tua, sicut a nobis
positumest, et inventum in Graecis.
Disrumpet Dominus regnum ab Israel de manu tua, ut hoc
intelligatur demanu, quod est ab Israel.
Populi ergo Israel personam figurate gerebat homo iste.
Qui populus regnum fuerat amissurus, Christo Jesu Domino nostro per
novumTestamentum non carnaliter, sed spiritaliter regnaturo.
De quo cum dicitur,
Et dabit illud proximo tuo
(S1, 28, 17), ad carniscognationem refertur; ex Israel enim Christus secundum
carnem, unde et Saul.
Quod vero additum est, Bono super te, potest quidem
intelligimeliori te, ut quia ille bonus est, ideo sit super te, juxta
illud propheticum,
Donec ponam inimicos tuos sub pedibus tuis
(Ps, 109, 1) , in quibus est Israel, cui suo persecutori regnum abstulit
Christus, quamvis fuerit illic etIsrael, in quo dolus non erat, quoddam
quasi frumentum illarum palearum.
Nam utique inde erant apostoli, inde tot martyres, quorum prior
Stephanus,inde tot Ecclesiae, quas apostolus Paulus commemorat, in
conversione ejusmagnificantes Deum.
De qua re non dubito intelligendum esse quod sequitur, et Israel
dividetur in duo, in Israel scilicet inimicum Christo, in
Israel adancillam, et Israel ad liberam pertinentem; nam ista duo genera
primum simulerant velut Abraham adhuc adhaereret ancillae, donec
sterilis per Christigratiam fecundata clamaret: Ejice ancillam et
filium ejus.
Propter peccatum Salomonis, regnante filio ejus Roboam, scimus Israel
in duodivisum esse, atque ita perseverasse, habentibus singulis partibus
reges suos,donec illa gens tota a Chaldaeis esset ingenti vastatione
subversa atquetranslata.
Sed quid hoc ad Saulem? Si tale aliquid comminandum esset, ipsi David
fueratpotius comminandum, cujus erat filius Salomon.
Postremo nunc inter se gens Hebraea divisa non est, sed indifferenter
inejusdem erroris societate dispersa per terras.
Divisio vero illa quam Deus sub persona Saulis, illius populi et
regnifiguram gerentis, eidem regno et populo comminatus est, aeterna
atqueimmutabilis significata est, per hoc quod adjunctum est, Et non
convertetur, neque poenitebit eum, quoniam non est sicut homo, ut
poeniteat eum; ipse minatur et non permanet, id est, homo
minatur et nonpermanet.
Non autem sic Deus, quem non poenitet sicut hominem; ubi enim legitur
quodpoeniteat eum, mutatio rerum significatur, immutabiliter manente
praescientiadivina; ubi vero non poenitere dicitur, non mutare
intelligitur.
Prorsus insolubilem videmus per haec verba prolatam divinitus
fuissesententiam de ista divisione populi Israel, et omnino perpetuam;
quicumque enimad Christum transierunt, vel transeunt, vel transibunt,
inde non erant, nisisecundum Dei praescientiam, non secundum humani
generis unam eamdemquenaturam.
Prorsus quicumque ex Israelitis adhaerentes Christo, perseverant in
illo,numquam erunt cum Israelitis, qui ejus inimici usque in finem vitae
hujus essepersistunt, sed in divisione quae praenuntiata est, perpetuo
permanebunt: nihilenim prodest Testamentum vetus de monte Sina in
servitutem generans, nisi quiatestimonium perhibet Testamento
novo.
Alioquin quamdiu legitur Moyses velamen supra corda eorum positum est,
cumquisque transierit ad Christum, aufertur velamen.
Transeuntium quippe intentio ipsa mutatur de vetere ad novum, ut non
quisqueintendat accipere carnalem, sed spiritalem felicitatem.
Sumpsit ergo Samuel gladium, et in frusta concidit Agag
(voir: 1S, 15, 33)
; quod faciendo Samuel usque adeo non peccavit, ut nonfaciendo
peccaret. Dominus enim jusserat interfici Amalechitas, qui utique
nonsolum secundum facta, verum etiam secundum cor hominis, quid
unusquisque velper quem perpeti debeat.
Dignus ergo erat Saul cui talia injungerentur, atque Amalechitae, ut
taliapaterentur, qui divino nomini honorem non dederunt, sed populum
Dei, qui siccovestigio mare transierunt, interimere voluerunt.
Igitur recedente a Saul Domino propter inobedientiam, arreptus est
maligno spiritu a Domino, irruebatque spiritus Domini in eo
malignus.
Jam vero illud quod etiam malus appellatus est Spiritus Domini,
sicintelligitur quomodo dictum est, Domini est terra, tamquam
creatura,et in ejus posita potestate.
Aut si propterea non congruit hoc locutionis exemplum, quia terra non
estmala, omnis enim creatura Dei bona est, illud congruat, quod ipse
Saul jamreprobus et sceleratus, atque iratus sancto David, persecutor
etiam ejus cumsaevissimae invidiae facibus agitaretur, tamen adhuc
Christus Domini dicebatur:sic eum appellavit ipse David, cum vindicavit
exstinctum.
Sed magis arbitror malignum spiritum a quo vexabatur Saul, et ideo
dictum Domini, quod occulto judicio Domini Saulem vexabat:
utitur enimDeus ministris, etiam spiritibus malis ad vindictam malorum
vel ad bonorumprobationem, alio modo ad illam rem, alio ad istam:
quamvis enim inde quisquesit malignus spiritus, quia voluntate nocere
appetit, tamen nocendi potestatemnon accepit, nisi ab illo sub quo sunt
omnia, certis et justis meritorumgradibus ordinata; quia sicut non est
mala voluntas a Deo, sic
non est potestas nisi a Deo
(Rm, 13, 1) ; quamvis enim sit in cujusque potestatequid velit, non est tamen
in cujusque quid possit, vel facere cuiquam, vel aquoquam pati: nam et
ipse Filius unicus Dei passurus ad tempus, humiliter,superbe loquenti
homini, et dicenti quod potestatem haberet occidendi eum etdimittendi,
Non haberes
, inquit,
in me potestatem, nisi tibi data esset desuper
(Jn, 19, 11).
Diabolus enim volens nocere justo viro Job, nocendi quidem voluntate
diaboluserat, sed tamen a Domino Deo potestatem petebat dicens,
Mitte manum tuam et tange carnem ejus
(Jb, 2, 5) (Job II), quamvis et ipse hoc, si permitteretur,esset facturus:
ipsam enim permissionem petebat hoc modo, et manum Dominiappellabat
permissam a Domino manum suam, id est, ipsam potestatem quam
volebataccipere. Cui congruit illud in Evangelio, quod Dominus
discipulis ait: Hac nocte postulavit Satanas vexare vos sicut triticum
(voir: Lc, 22)
.
Dictus est ergo spiritus Dei malus, hoc est minister Dei
adfaciendum in Saul quod eum judex omnipotentissimus pati judicabat,
quoniamspiritus ille voluntate qua malus erat, non erat Dei, creatura
vero quiaconditus erat, Dei erat; potestas autem, quam non sua, sed
Domini omniumaequitate acceperat, Dei erat.
Et perrexit Samuel, et abiit in Ramatha. Spiritus autem Domini
recessit a Saul, et comprehendit eum spiritus malignus a Domino, et
suffocabat eum. Et dixerunt pueri Saul ad eum: Ecce Spiritus Domini
malus suffocat te
(voir: S1, 16, 13, S1, 16, 14 et S1, 16, 15)
.
Hoc igitur a pueris ejus quomodo sit dictum Spiritus Domini
malignus, superiora verba indicant narrantis Scripturae et
dicentis: Spiritus malignus a Domino: secundum hoc enim Domini,
quod a Domino, quia per seipsum necare velle habebat, id est,
comprehendere Saul: posse autem non habebat, nisi summa justitia
sineretur; si enim juste vindicatDeus, quemadmodum ipse dicit Apostolus
(voir: Rm, 1)
, cum tradit homines adconcupiscentias cordis eorum, non mirum si
nihilominus juste vindicans traditeos etiam in concupiscentias aliorum
nocere volentium, sua semper incommutabiliaequitate servata.
Animadvertendum sane cum additamento dici, Spiritus Domini
malus.
Cum autem tantummodo dicitur, Spiritus Domini, etiamsi non
addatur bonus, ex hoc intelligitur bonus: unde apparet, bonum spiritum
secundum substantiam, malum autem secundum ministerium dici spiritum
Dei: quamquamquaeri adhuc possit utrum cum Spiritus Dei dicitur, et ex
ipso jam etsi nihil addatur, intelligitur bonus ille qui est in
Trinitate consubstantialis Patri et Filio, Spiritus sanctus; de quo
dicitur,
Ubi autem Spiritus Domini, ibi libertas
(2Co, 3, 17) [mauvais référencement: 1Co, 3]
; et iterum,
Nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum
(1Co, 2, 10); et illud, Sic et qui Dei sunt, nemo scit nisi Spiritus
Dei; et multis hic modis dicitur Spiritus Dei, etintelligitur
Spiritus sanctus, etiamsi non addatur, quoniam ea quae circumstant satis
indicant de quo dicatur, ita ut aliquando nec Dei addatur, et
tamenintelligatur ille Spiritus Dei principaliter sanctus; nam quem
alium commemoratubi dicit,
Ipse Spiritus dat testimonium spiritui nostro, quia sumus
filii Dei
(Rm, 8, 16), et, Ipse Spiritus adjuvat infirmitatem nostram, et omnia haec
operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult; et
divisiones donationum, idem autem Spiritus
(voir: 1Co, 12, 11 et 1Co, 12, 12)
: in his enimomnibus sententiis nec Dei nec sanctus est additum,
et tamen ipseintelligitur.
Sed nescio utrum manifesto aliquo exemplo probari possit alicubi
dictumSpiritum Dei sine additamento, ubi Spiritus ille sanctus non
significetur; sedaliquis quamvis bonus, creatus tamen et conditus: quae
enim praeferuntur dubia,indigent clariore documento, sicut illud quod
scriptum est,
Spiritus Dei ferebatur super aquas
(Gn, 1, 2); nam et ibi Spiritum sanctum acciperequid impediat non invenio:
cum enim aquarum nomine illa materies insinuareturinformis, quae de
nihilo facta est, unde omnia fierent, quid prohibetintelligere Spiritum
sanctum conditoris, qui superferebatur huic materiae nonlocorum gradibus
intervallisque spatiorum, quod nequaquam de ulla re incorporearecte
dicitur, sed excellentia et eminentia dominantis supra omnia
voluntatis,ut omnia conderentur: praesertim cum ea locutio, sicut
illarum Scripturarum mosest, etiam propheticum quoddam sonet mysterium,
quo futuri baptismatis ex aquaet Spiritu sancto populi
praefigurarentur.
Non ergo cogit quod dictum est,
Spiritus Dei ferebatur super aquas
(Gn, 1, 2),illum intelligere spiritum, sicut nonnulli intelligunt, quo mundi
molesuniversa ista corporea velut animatur ad ministerium quorumque
gignentium, etin sua specie continendarum corporalium creaturarum:
creatura est enim quidquidest tale.
Illud etiam quod scriptum est,
Quoniam Spiritus Domini replevit orbem terrarum
(Sg, 1, 7), non desunt qui eumdem spiritum velint accipere,invisibilem
scilicet creaturam, cuncta visibilia universali quadam
aspirationevegetantem atque continentem.
Sed neque hic video quid impediat Spiritum sanctum intelligere, cum
ipse Deusdicat apud prophetam,
Coelum et terram ego impleo
(Jr, 23, 24); nonenim sine suo Spiritu sancto implet Deus coelum et
terram.
Quid ergo mirum si de Spiritu sancto ejus dictum est,
Replevit orbem terrarum
(Sg, 1, 7)? Aliter etiam replet sanctificando, sicut de Stephano dicitur,
Repletus est Spiritu sancto, et de caeteris talibus
aliter:replet sanctificante gratia, sicut quosdam sanctos; aliter
astante atqueordinante praesentia, sicut omnia.
Quamobrem nescio utrum certo aliquo documento Scripturarum possit
ostendi,cum sine ullo additamento dicitur Spiritus Dei, vel Spiritus
Domini, aliquidaliud significari quam Spiritum sanctum.
Sed etsi est forte quod impraesentiarum non occurrat, illud certe
arbitrornon temere dici, quoties in sanctis eloquiis commemoratur
Spiritus Dei, necadditur aliquid, sive illi Patri et Filio
consubstantialis Spiritus sanctus,sive aliqua creatura invisibilis
intelligatur, malum autem non posse intelliginisi addatur etiam malus;
malo enim quia bene utitur Deus ad ministeriumjudicii sui; appellatur
etiam ipse Spiritus Dei ad vindictam malorum etdisciplinam vel
probationem bonorum.
Nec illud jam movere nos debet, quod postea scriptum est eumdem
SaulemSpiritu Dei super se facto prophetasse: quomodo post bonum
Spiritum, spiritusmalus, et rursus post malum bonus: hoc enim fit non
mutabilitate Spiritussancti, qui est incommutabilis cum Patre et Filio,
sed mutabilitate animihumani, Deo cuncta distribuente, sive malis pro
merito damnationis velemendationis, sive bonis pro largitate gratiae
suae: quamquam videri possitetiam idem fuisse Dei Spiritus semper in
Saul, malus autem illi quod ejussubstantiae capax non esset; sed non
recte hoc videtur: tutior est enim illesensus et verior, ut pro
mutabilitate affectionis humanae, Spiritus Dei bonusbene afficiat, vel
ad prophetiam, vel ad opus quodlibet in munere divino:afficiat autem
malus qui propter mysterium divinae aequitatis omniadistribuentis, et
omnia recte utentis, dicitur et ipse Spiritus Dei: praesertimquia dictum
est, Recessit ab eo Spiritus Dei, ei comprehendit eum spiritus
malignus a Domino; nullo pacto enim potest idem videri
recessisse etapprehendisse.
Porro in nonnullis exemplaribus, et in eis maxime quae de lingua
Hebraea adverbum videntur expressa, invenitur Spiritus Dei sine
additamento positus, etintelligitur malus ex eo quod arripiebat Saul, et
reficiebat eum David tangendocitharam.
Manifestum est tamen ideo non additum malus, quia paulo superius jam
dictumerat, et de vicinitate Scripturae subaudiri et intelligi poterat:
ita enim inejusmodi exemplaribus legitur.
Igitur quandocumque Spiritus Dei arripiebat Saul, tollebat David
citharam, etpercutiebat manu sua, et refocillabatur Saul, et levius
habebat: recedebat enimab eo spiritus malus.
Sive ergo quod dictum hic non est, Spiritus Dei, sed tantummodo
spiritusmalus, quod ibi minus dictum erat, tamquam redditum apparet:
sive quia superiusita positum erat, Et dixerunt servi Saul ad eum,
Ecce spiritus Dei malus exagitat te; jubeat dominus noster ut servi
tui qui coram te sunt, quaerant hominem scientem psallere cithara,
ut quando te arripuerit spiritus Dei malus, psallat manu sua, et
levius feras.
Non opus erat, cum rursum diceretur, Quandocumque spiritus Dei
arripiebatSaul, addere malum, quia notum erat de quo tunc
diceretur.
XVI. Itaque Saul propter inobedientiamreprobato, mittit Dominus Samuel ad Isai, et sumpto cornu olei, unxit in regemDavid. Sed videamus David quomodo Christum prophetice signaverit. David eniminterpretatur Manu fortis, sive desiderabilis. Ecquid fortius leone illo de tribuJuda, qui vicit mundum? ecquid desiderabilius illo, de quo dicitur, Veniet desideratus cunctis gentibus (voir: Ag, 2, 7) ? Ungitur iste David in regem futurum, denuntians per unctionem illam Christum. Christus enim a chrismateappellatur, David ab officio pastorali ad hominum regimen transfertur; nosterautem David ipse Jesus ab ovibus Judaicae plebis ablatus, in regno gentiumtranslatus est; a Judaea enim plebe modo Christus ablatus est, unde nunc gentiumgreges pascit. Erat autem David in canticis musicus eruditus: diversorum enimsonorum rationabilis moderatusque concentus, concordi varietate compactamordinatae Ecclesiae insinuat unitatem, quae miris modis quotidie resonat, etsuavitate mystica modulatur. Iste adhuc puer in cithara suaviter, immo fortitercanens, malignum spiritum qui operabatur in Saule compescuit, non quod citharaeillius tanta virtus erat, sed figura crucis Christi quae de ligno et extensionenervorum mystice gerebatur, ipsaque passio cantabatur, in hoc tribuens moraliterexemplum, ut fastum divitum sermone humili ad aliquod bonum provocemus. Plerumqueenim superbus dives exhortationis blandimento placandus est, quia et plerumquedura vulnera per lenia fomenta mollescunt, et furor insanorum saepe ad salutemmedico blandiente reducitur. Cumque eis in dulcedine condescenditur, languorinsaniae mitigatur; neque enim negligenter intuendum est quod cum Saulem spiritusadversus invaderet, apprehensa David cithara ejus vesaniam mitigabat: quid enimper Saulem nisi elatio potentium, et quid per David innuitur, nisi humilis vitasanctorum? Cum ergo Saul ab immundo spiritu arripitur, David canente ejus vesaniatemperatur, quia cum sensus potentium per elationem in furorem vertitur, dignumest ut ad salutem mentis quasi dulcedine citharae, locutionis nostraetranquillitate revocetur.
Post haec David in praelio gigantem superavit, cum adversus populum Deialienigenae dimicarent. Provocavit diabolus Christum, accepit arma bellica sanctus David, ut adversusGoliam procederet. Hic arma per aetatem et parvam staturam corporis portare non valuit, abjecitonerantia, accepit quinque lapides de flumine, et posuit in vase pastorali; hisarmatus processit et vicit. Hoc quidem ille David. Sed si mysteria perscrutemur, in David Christus intelligitur, qui temporerevelationis novi Testamenti, insinuandae et commodandae gratiae praevidensarma deposuit, quinque lapides tulit. Deposuit ergo corporalia sacramenta legis quae non sunt impositagentibus. Deposuit quae non observamus, quia veterem legem legimus, et non observamus,sed tamen ad aliquam significationem praemissa et posita intelligimus. Denique haec arma deposuit tamquam onera sacramentorum veteris legis, etipsam legem accepit; quinque enim lapides, quinque libros Moysissignificant. Tulit ergo illos quinque lapides de flumine, id est, de saeculo; labitur enimmortale saeculum, et praeterfluit quidquid venit in mundum: erant enim influmine tamquam in populo illo primo lapides, erant illic inutiles et vacabant;nihil proderant, transibant sicut fluvius. Sed quid fecit David, ut lex ipsa utilis esset? accepit gratiam: lex enimsine gratia impleri non potest: plenitudo enim legis charitas (voir: Rm, 13, 10) . Quia ergo gratia facit impleri legem, significatur gratia lacte: hoc enim estin carne gratuitum, ubi mater non quaerit accipere, sed satagit dare. Hoc mater gratis dat, et contristatur si desit qui accipiat. Quomodo ergo ostendit David legem sine gratia operari non posse, nisi cumillos lapides quinque, quibus significabatur lex in libris quinque, quosconjungere voluit gratiae, posuit in vase pastorali, quo lac mulgereconsueverat? His armatus processit adversus Goliam superbum, se jactantem, dese praesumentem; tulit unum lapidem, et dejecit diabolum; in frontem percussit,et cecidit ex eo loco corporis ubi signum Christi non habuit. Hoc quoque licet attendas. Quinque lapides deposuit, unum misit. Quinque libri legis sunt, sed unitas vicit: Plenitudo enim legis charitas ut ait Apostolus (voir: Rm, 13, 10) ; sufferentes invicem in dilectione, studentes servare unitatem spiritus in vinculo pacis (voir: Ep, 4, 2 et Ep, 4, 3) . Deinde illo percusso atque dejecto, gladium ejus abstulit, et deinde illicaput abscidit. Et hoc facit noster David. Dejecit diabolum de suis, qui credunt magis ei quos ille in manu habebat, etde quibus certas animas trucidabat. Convertunt linguas suas contra diabolum, et sic Goliae de gladio suo caputinciditur. Convenit etiam et hoc illi viro qui recta fide plenus, quae sanctis solet adjustitiam deputari, cum ea ipsa Scripturae sacrae, quam haereticus affert,testimonia colligit, et erroris ejus pertinaciam inde convincit; contra nosnamque dum sacrae legis testimonia apportant, secum nobis afferunt undevincantur. Unde et David typum Domini, qui videlicet manu fortis interpretatur, Goliasvero haereticorum superbiam signans, hoc rebus locuti sunt, quod nos verbisaperimus. Golias quippe cum gladio, David vero cum virga pastorali venit ad praelium;sed eumdem Goliam David superans, suo occidit gladio. Quod nos quoque agimus, qui praemissi David membra ex ejus fieri dignationemeruimus: nam cum superbientes haereticos, et sacrae Scripturae sententiasdeferentes, eisdem verbis atque sententiis quas proferunt vincimus, quasielatum Goliam suo gladio detruncamus.
Interea victoria David animum Saul regis offendit, indignans quod Saul inmille, et David in decem millibus conclamantium publicae gratulationis orainsonarent. Hinc invidia Saulis et semen odiorum adversus David, quem dissimulatorcallidus, ut sine insidiis suis posset offerre discrimini, statuit eum Micholfiliae suae nuptiis alligari, si centum sibi allophylorum praeputia victorofferret, pro quibus centum ducenta dedit. Et unde creditus est regio perire voto, inde auctus est gloriosioritropaeo. Ita et Judaei dum contra voluntatem Dei Christum occidere nituntur, per idsalutem gentium egerunt, per quod crediderunt exstinguere. Quod vero David prius alienigenarum praeputia attulit, et sic denuo filiaeSaul nuptus haesit, significabat quod Christus non prius Synagogam connubio suosponderet, nisi ante gloriosus in gentibus fieret; prius enim in nationibusresecavit carnis pollutionem, et postea copulatus est Synagogae; postquam enim,sicut scriptum est, introierit plenitudo gentium, tunc omnis Israel salvus fiet (voir: Rm, 11) . Dupla autem, id est, ducenta praeputia attulit, sive pro Judaeis et gentibusacquisitis, sive quia major est numerus acquisitionis populi gentium, quamcredentium Judaeorum. Auxit deinde odium Saul adversus David in tantum ut rex ad medelam suispiritus David de more psallentem jaculo conaretur configere. Sed quid est quod dum Saulem spiritus adversus invaderet, apprehensa Davidcithara, ejus vesaniam mitigabat? Per Saulem enim Judaeorum elatio, per Davidautem humilitas Christi significatur. Cum ergo Saul ab immundo spiritu arripitur, David canente, ejus vesaniatemperatur, quia cum sensus Judaeorum per blasphemiam in furorem vertitur,dignum est ut ad salutem mentes eorum quasi dulcedine citharae locutionisevangelicae tranquillitate revocentur.
Mittit Saul custodes ad domum David, ut custodirent eum, et interficeretur; abscessit autem David nocte, et fugit, atque salvatus est; cumque venissent nuntii Saul, invenerunt statuam in lecto David positam, et pellem pilosam caprarum ad caput ejus (voir: S1, 19, 11, S1, 19, 12, S1, 19, 13, S1, 19, 14, S1, 19, 15 et S1, 19, 16) . Audiamus ergo quid hoc significet, quod miserit Saul ad custodiendam domumDavid, ut eum interficeret. Hoc non ad crucem Domini, sed tamen ad passionem ejus pertinet; crucifixusenim Christus, et mortuus, et sepultus est. Erat ergo illa sepultura tamquam domus, ad quam tamquam ad custodiendum misitregnum Judaeorum, quando custodes adhibiti sunt sepulcro Christi. Quomodo ergo custodita est domus, si David figurabat Christum, ut Christusinterficeretur, dum non in sepultura Christus, sed in cruce sit interfectus?Refertur ergo ad corpus Christi, quia interficere Christum, erat tollere nomenChristi; neque enim crederetur in Christum, si mendacium praevaleret custodum,qui corrupti sunt ut dicerent, quia dormientibus nobis venerunt discipuli ejus, et abstulerunt eum. Hoc est itaque velle Christum interficere, nomen resurrectionis ejusexstinguere, ut mendacium Evangelio praeferretur. Sed sicut illud non valuit Saul ut interficeret David, sic nec hoc potuitregnum Judaeorum efficere, ut memoriam Christi deleret. Isti autem qui de Saul virtute, id est, de regno Judaeorum in Christumpraesumere voluerunt, offenderunt in lapidem offensionis tamquam in statuam, ethaedus visus eis erat agnus, quia in quo peccatum non invenerunt, quasipeccatorem persecuti sunt.
Igitur David regiae manus ictum evitans ejusque persecutionem
declinans,fugit, venitque ad Samuelem; et misit Saul nuntios qui
apprehenderent David
(voir: S1, 19, 15)
.
Samuel autem erat inter prophetas et coetus prophetarum qui illo
temporeprophetabant.
Nuntii autem qui missi sunt, accepto ejusdem spiritu,
prophetaverunt,missisque aliis hoc contigit, et tertiis
nihilominus.
Postea vero cum et ipse Saul venisset,
factus est super eum Spiritus Domini, et ambulabat
ingrediens, et prophetabat
(S1, 19, 23).
Non enim potest hic nisi Spiritus bonus intelligi, per quem sancti
prophetaefuturarum rerum imagines et visa cernebant, non ex eo tantum
quia dictum est,
et prophetabat
(S1, 19, 23): nam in exemplaribus quae sunt ex Hebraeo hoc quoqueinvenitur de
spiritu malo dictum ita: Post diem autem alterum invasit Spiritus
Dei malus Saul, et prophetabat in medio domus suae.
Et in aliis Scripturarum locis saepe invenitur, quod prophetia non
tantumbona, sed et mala dicitur, et prophetae dicti sunt Baalim, et
exprobratum estquibusdam qui prophetabant in Baal.
Non ergo propterea necesse est intelligi bonus Spiritus, qui factus
estpostea super Saul, quia dictum est,
et ambulabat ingrediens et prophetabat
(S1, 19, 23); sed quia sine additamento positum est, et factus est Dei
Spiritus super eum; non enim sicut in illo loco dictum erat
supraDei spiritus malus, ut ex hoc posset et in consequentibus
subaudiri, quinimmosuperiora magis magisque attestantur, illum Spiritum
Dei bonum fuisse et verepropheticum.
David enim erat cum Samuele, et misit Saul nuntios qui apprehenderent
David
(voir: S1, 19, 15)
.
Quomodo autem Samuel erat inter prophetas et coetus prophetarum, qui
illotempore prophetabant, et nuntii qui missi sum, accepto ab eodem
spirituprophetaverunt, missisque aliis hoc contigit, et tertiis
nihilominus? Postea cum et ipse Saul venisset, factus est super eum
Spiritus Dei, et ambulabat ingrediens, et prophetabat; cum enim
dicitur, Factus est et super ipsos Spiritus Domini, et prophetabant
et ipsi; idem utiquespiritus erat qui erat in prophetis; inter
quos et Samuel inventus est; et exhoc utique necesse est intelligi illum
spiritum bonum; atque ideo quaestiodiligenter discutienda est, quomodo
et illi cum missi essent ad tenendumhominem, et ad necem ducendum, tali
spiritu affici meruerunt; et Saul ipse, quimiserat, veniens et ipse, et
sanguinem innocentem quaerens effundere, acciperemeruit spiritum illum,
et prophetare? Hic nimirum illud occurrit, quodapostolus Paulus exponit,
supereminentem viam demonstrans:
Si linguis hominum
, inquit,
loquar et angelorum, charitatem autem non habeam,
factus sum velut aeramentum sonans, aut cymbalum tinniens. Et si
habuero prophetiam, et sciero omnia sacramenta, et omnem
scientiam, et si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam,
charitatem autem non habeam, nihil sum; et si distribuero omnem
substantiam meam, et si tradidero corpus meum ut ardeam,
charitatem autem non habeam, nihil mihi prodest
(1Co, 13, 1, 1Co, 13, 2 et 1Co, 13, 3).
Quo in loco manifestum est eum munera illa commemorasse, quae sancti
Spiritusdivisionibus dantur, sicut superius dicit:
Unicuique autem datur manifestatio Spiritus, ad
utilitatem. Alii autem datur per Spiritum sermo scientiae, alii
sermo sapientiae, secundum eumdem Spiritum, alteri autem fides
in eodem Spiritu, alii donatio curationum in uno Spiritu, alii
operatio virtutum, alii prophetia, alii dijudicatio spirituum,
alii genera linguarum. Omnia autem haec operatur unus atque idem
Spiritus, dividens propria unicuique prout vult
(1Co, 12, 7, 1Co, 12, 8, 1Co, 12, 9, 1Co, 12, 10 et 1Co, 12, 11).
Satis igitur apparet inter dona Spiritus sancti esse prophetiam, quam
tamensi quis habeat et charitatem non habeat, nihil est.
Ex quo intelligitur fieri posse ut quidam etiam indigni vita aeterna
regnoquecoelorum aspergantur quibusdam Spiritus sancti muneribus, non
habentescharitatem, sine qua illa munera nonnihil sunt, sed illis nihil
prosunt.
Prophetia quippe sine charitate, sicut jam demonstratum est, non
perducit adregnum Dei.
Charitas vero sine prophetia utique perducit: cum enim loquens de
membrisChristi ait,
Numquid omnes apostoli, numquid omnes prophetae
(1Co, 12, 29) ,indubitanter ostendit, etiam eum qui prophetiam non habet, posse
in membrisChristi numerari, ubi quem locum haberet sine charitate, sine
qua homo nihilest, si non habet? Nullo modo autem ita diceret, quando de
membris agebat,quibus corpus Christi impletur, Numquid omnes habent
charitatem quemadmodumdicit,
Numquid omnes apostoli, numquid omnes prophetae,
numquid omnes virtutes, numquid omnes dona habent
curationum?
(1Co, 12, 29 et 1Co, 12, 30) Et caeterahujusmodi.
Sed dicet aliquis posse quidem fieri, ut prophetiam quisque non habeat.
Nihilest homo habens prophetiam sine charitate.
Ita fortasse quemadmodum possumus dicere, nihil esse hominem habentem
animamsine mente: non quia potest inveniri homo qui mentem non habeat,
habens animam;sed quia nihil esset si inveniri posset.
Sic etiam dici potest corpus, si figuram habeat, colorem non habeat,
viderinon potest, non quia est corpus, cui desit color, sed quia, si
deesset, cerninon posset.
Ita fortasse dictum est, quod si quisque habeat prophetiam, et
charitatem nonhabeat, nihil est: non quia potest in quoquam esse
prophetia sine charitate,sed quia, si esset, prodesse non potest.
Opus igitur est ad solvendum istam quaestionem ut ostendamus aliquem
reprobumhoc donum habuisse prophetiae.
Quod si neminem inveniremus, hoc iste ipse Saul satis ostenderet. Sed
tamenet ille Balaam reprobus apparet; non enim eum tacet Scriptura
divino judicioesse damnatum, et tamen prophetiam habebat, quia ei
charitas deerat, ineratvoluntas maledicendi populo Israelitico, quam
hostis pretio comparaverat, quieum ad maledicendum mercede
conduxerat.
Dono tamen ille prophetizandi, quo aspergebatur, benedicebat invitus:
necilla verba parum attestantur huic sententiae, quae in Evangelio
scripta sunt,multos dicturos in illa die, Domine, Domine, in nomine
tuo manducavimus et bibimus, et in nomine tuo prophetavimus: in
nomine tuo multas virtutes fecimus.
Quibus tamen dicturus est, Non novi vos, recedite a me, operarii
iniquitatis
(voir: Mt, 7, 23 et Lc, 13, 27)
; non enim eos mentientes putabimusista dicturos in illo judicio,
ubi nullus erit fallendi locus; aut ullam vocemtalium legimus dicentium,
Dileximus te.
Poterunt ergo dicere, In nomine tuo prophetavimus, cum sint
improbiet reprobi, non autem poterunt dicere, dilectionem quam
mandasti,tenuimus.
Nam si dicent, tunc eis respondebitur, Non novi vos. In hoc enim
cognoscitur, inquit, quia discipuli mei estis, si vos invicem diligatis
(voir: Jn, 13)
.
Exemplum itaque hujus Saul resistit superbis nonnullis haereticis, qui
velaliquid boni de muneribus sancti Spiritus negant posse dari eis qui
ad sortemsanctorum non pertinent, cum eis dicimus habere posse illos
baptismisacramentum, quod, cum ad Ecclesiam catholicam veniunt, non est
in eis ullomodo violandum, aut, quasi non habeant, tradendum: sed tamen
eos non ideosaluti debere confidere, quia non improbamus quod illos
accepisse concedimus,sed oportere cognoscere unitatis societatem vinculo
charitatis ineundam, sinequa omnino quidquid habere potuerunt, quamvis
per se sanctum atque venerandum,ipsi tamen nihil sunt, tanto indigniores
effecti praemio vitae aeternae, quantoillis donis non bene usi sunt,
quae in hac vita, quae transitura est,acceperunt.
Non autem bene utitur nisi charitas: et charitas omnia tolerat, atque
ideonon scindit unitatem, cujus ipsa est fortissimum vinculum; non enim
et servusille non accepit talentum, aut aliquid aliud intelligitur
talentum, quam munusutique aliquod divinum.
Sed qui habet dabitur ei, qui autem non habet, et quod habet auferetur
ab eo
(voir: Lc, 8, 18)
.
Quod non habet, auferri non potest, sed aliud non habet, ut merito
auferaturquod habet.
Non habet charitatem utendi, ut auferatur quidquid aliud habet, quod
sinecharitate non prodest.
Non igitur mirum, regem Saul et eo tempore, quo primum unctus est,
accepissespiritum prophetandi, et postea cum esset propter inobedientiam
reprobatus,recedente ab eo spiritu Dei, arreptum esse maligno spiritu a
Domino: qui etiamipse spiritus Domini appellatus est propter
ministerium, quia omnibus etspiritibus malis bene utitur Dominus, vel ad
damnationem quorumdam, vel adprobationem; et quamvis non sit malignitas
a Deo, non est tamen potestas nisi aDeo.
Dictum est etiam sopor Domini, qui occupaverat ejusdem Saul milites,
cumDavid hastam et scyphum abstulisset a capite dormientis: non quia
tunc sopor inDomino erat, ut ipse dormiret, sed quia ille sopor qui tunc
hominesapprehenderat, nutu Dei erat infusus, ne David et servi ejus in
eo locopraesentia sentiretur.
Neque illud mirum est, rursus eumdem Saul accepisse spiritum prophetiae
cumpersequeretur justum, et eum comprehensurus et necaturus venisset in
locum ubierat congregatio prophetarum; sic enim satis demonstratum est,
neminem de talimunere securum esse debere, tamquam sit acceptissimus
Deo, si non habeatcharitatem, quandoquidem illud donum, et Sauli dari
potuit, propter arcanumquidem alicujus sacramenti, sed tamen dari potuit
reprobato, et invido, etingrato, et reddenti mala pro bonis, et ne post
ipsam quidem acceptionemspiritus correcto in melius et mutato.
Ivit autem Jonathas ad David, quem in persecutionibus patris sui non
justisdolebat fatigari.
Si vixero, facies mihi misericordiam Domini: si autem
mortuus fuero, non auferes misericordiam tuam a domo mea usque
in sempiternum, quando eradicaverit Dominus inimicos David,
unumquemque de terra
(S1, 20, 14 et S1, 20, 15).
Cum adjungeret Scriptura,
Pepigit ergo foedus Jonathas cum domo David
, continuo subintulit dicens,
Et requisivit Dominus de manu inimicorum David
(S1, 20, 16).
Per anticipationem utique fecit, prius historiae interserendo quod
multo posttempore factum est, cum, interfecto Saule, regnum ad domum
David translatumest, et qui innocentem eum injuste persequebantur, juste
sunt divinitus ultionemulctati; tunc enim requisivit Dominus de manu
inimicorum David, quare virumsanctum afflixerint, tunc cogebantur
rationem reddere odiorum quibus contraillum tanto tempore
saevierant.
Quod et de Absalon, et de Seba filio Bochri, et de caeteris hostibus
Davidaeque potest intelligi.
Aliter: Si scire vis quid de manu inimicorum David requisierit
Dominus,potes, ni fallor, a superiore sententia, qua dictum est quod
foedus pepigeritJonathas; requisivit enim quare non et ipsi foedus cum
eo pacis inirevoluerint, cum quo esse Dominum viderunt.
Idcirco autem Scriptura hic sententiam hanc praeoccupando
interponerevidetur, ut testimonium Jonathae quo dixerat,
quando eradicaverit Dominus inimicos David unumquemque de
terra
(S1, 20, 15); non ipso David se adversariisulciscente, sed judicante Domino
pro illo.
Bene autem subjungitur:
Et addidit Jonathas jurare David, eo quod diligeret illum,
sicut animam enim suam ita diligebat eum
(S1, 20, 17): ut illenimirum qui tam perfecto juxta legem Dei amore
complectebatur David, aperditione inimicorum ejus videretur immunis, qui
etsi sit ita mortepraereptus, ut regnum cum eo, ut sperabat, habere
nequisset commune, absqueulla tamen contradictione regni coelestis
consortium cum eo, quem pro gloriavirtutum tantopere dilexit, cum esset
et ipse vir virtutum, accepit.
Surrexit itaque David iterum, ut fugeret in die illa a facie
Saul
(S1, 21, 10), venitque ad sacerdotem Abimelech, a quo et gladium Goliae
sustulit, et panespropositionis accepit.
Ex qua re et sacerdoti mortem intulit, et animadversionem
religiosaecivitati.
Haec itaque gestorum fides est.
Sed quantum ad sacramentum prophetiae pertinet, in Christo Domino
nostroimpletum est, qui positus in carne, dum insectationem declinaret
Judaicam adapostolos transiit, cum quibus et desideratum sibi cibum
sumpsit.
Desiderio
, enim, inquit,
desideravi hoc pascha manducare vobiscum
(Lc, 22, 15); ex quibus Goliae, id est, diaboli arma sustulit, fortisenim
spolia ipse diripuit. His ergo a quibus receptus est
Christus,tribulationes induxit diabolus et mortem.
Omnes
enim, ut ait Apostolus,
qui in Christo pie volunt vivere, persecutiones
patiuntur
(2Ti, 3, 12).
Et Dominus ait,
Si me persecuti sunt, et vos persequentur
(Jn, 15, 20) .
Quod vero Dominus in Evangelio Abiathar principem sacerdotum
Abimelechappellat, nihil habet dissonantiae; ambo etenim fuerunt illic,
cum veniensDavid panes petiit et accepit: Abimelech videlicet princeps
sacerdotum, etAbiathar filius ejus.
Occiso autem Abimelech a Saule, cum viris domus suae generis
sacerdotalis 85 fugit Abiathar ad David, et comes factus totius
exsilii ejus, postea, regnante eo, summi sacerdotii gradum et ipse
accepit, ac toto tempore regni illius in pontificatu perseverans,
multo majoris excellentiae quam pater suus effectus est, ideoque
dignus fuit cujus memoriam Dominus, etiam vivente patre, quasi summi
sacerdotis faceret.
In Doech autem Idumaeo qui sacerdotes Domini prodidit, Judae
proditorispersona signatur, per quem ista operatus est diabolus, ut ejus
proditione factain Christo persecutionem postea Ecclesia pateretur, et
occiderentur multidiscipuli et sacerdotes, et pro nomine ejus
persecutionis exitiapaterentur.
Quidam dicunt Doech Antichristum significasse, cujus membrum Judas
exstitit:quia sicut ille sacerdotes 80 peremit, sic et iste martyres,
qui fidemresurrectionis tenent, sit occisurus.
Interea David cum fugeret Saul, latere voluit apud regem
quemdam Geth nomine Achis; sed cum gloria ejus fuisset
commemorata, ne perlivorem rex ad quem fugerat, aliquid in eum
machinaretur, finxit insaniam, et quasi furore correptus, mutavit os
suum, defluebantque salivae in barbam ejus, collabebaturque in
manibus eorum, et procidebat ad ostia portae. Et dixit Achis rex ad
servos suos: Quid huc mihi adduxistis istum? Numquid deerant nobis
furiosi? Et sic eum dimisit.
Achis interpretatur, Quomodo est, per quod significatur ignorantia, et
verbummirantis, et non agnoscentis: quod in gente Judaeorum impletum
est, qui, dumviderunt Christum, non agnoverunt, coram quibus mutavit os
suum, et abiit;erant enim praecepta legis carnalia, erat sacrificium
secundum ordinem Aaron,et postea ipse de corpore et sanguine suo
instituit sacrificium secundumMelchisedech.
Mutavit ergo os suum in sacerdotio, mutavit in
praeceptis,dans aliud testamentum evacuata carnali operatione; atque
inde collapsus est in manibus eorum, quando eum comprehendentes
crucifixerunt.
Et procidebat ad ostia portae, hoc est, humiliabat se, hoc
estprocidere ad ostium fidei nostrae.
Ostium enim portae initium fidei, inde incipit Ecclesia, et pervenit
usque adspeciem, ut cum credit ea quae non videt, mereatur perfrui, cum
ea videre faciead faciem coeperit.
Quod vero in illo quasi furore salivae decurrebant super barbam
ejus, Apostolus haec aperit dicens:
Judaei signa petunt, et Graeci sapientiam quaerunt,
nos autem praedicamus Christum crucifixum, Judaeis quidem
scandalum, gentibus autem stultitiam, ipsis vero Judaeis vocatis
et Graecis Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam, quia quod
stultum est Dei, sapientius est hominibus, et quod infirmum est
Dei, fortius est hominibus
(1Co, 1, 22, 1Co, 1, 23, 1Co, 1, 24 et 1Co, 1, 25).
Salivae enim significant infirmitatem, sed
quod infirmum est Dei, fortius est hominibus
(1Co, 1, 25): non tantum salivae attendantur, sed attende quod superbarbam
decurrunt; quomodo enim in salivis infirmitas, sic in barba
virtusostenditur.
Texit ergo virtutem suam corpore infirmitatis suae, et quod
forinsecusinfirmabatur tamquam in saliva apparebat, intus autem divina
virtus tamquambarba tegebatur.
Dehinc in eremo Engaddi cum persequendum David Saul appeteret,
ingressus estDavid in speluncam, et ibi latebat.
Sed et rex improvisis exceptus insidiis, quod innocuo moliebatur
inciderat:scriptum est enim: Qui fodit foveam, incidet in
eam.
David autem bona pro malis retribuens, inimicum non occidit, sed
protestimonio oram chlamydis regiae abstulit, cum facilius esset
exceptum insidiisadversarium perdere magis quam fallere.
Quid ergo est quod iste fugiens a facie Saul in spelunca latuit? Quare
autemlatuit? nisi ut occultaretur et non inveniretur.
Quid est contegi spelunca, nisi contegi terra? qui enim fugit in
spelunca,terra tegitur ne videatur.
Portabat autem terram Jesus carnem quam acceperat de terra, et in ea
seoccultabat, ne a Judaeis inveniretur Deus;
si enim cognovissent, numquam Dominum gloriae
crucifixissent
(1Co, 2, 8).
Quare ergo Dominum gloriae non invenerunt? Quia in spelunca se texerat,
idest, carnis infirmitatem solum objiciebat, et majestatem divinitatis
corporistegmine tamquam speluncae abdito contegebat.
Illi ergo non cognoscentes persecuti sunt hominem, nec mori potuit nisi
inhomine, nec crucifigi potuit nisi in homine, quia nec teneri potuit
nisi inhomine.
Opposuit ergo male quaerentibus terram, servavit bene quaerentibus
vitam:fugit ergo secundum carnem in speluncam a facie Saul, quia passus
est, usqueadeo se occultans Judaeis, ut moreretur.
Sed quare usque ad mortem voluit esse patiens, ut fugeret a facie Saul
inspeluncam? Etenim spelunca inferior pars terrae potest accipi: et
certe quodmanifestum est, et notum omnibus corpus ejus in monumento
positum est, quoderat excisum in petra. Hoc ergo monumentum spelunca
erat, illuc fugit nosterDavid a facie Saul; tamdiu enim persecuti sunt
illum Judaei, quoadusqueponeretur in spelunca.
Sed quid est quod Saul persecutor ad purgandum ventrem speluncam
ingreditur,nisi quod Judaei in Christum conceptam mentis malitiam, quasi
odorem fetidumemiserunt, et cogitata noxia factis deterioribus, dum
Christum perimunt,ostenderunt: sed tamen David Saulem occidere noluit,
et cum eum in abditooccultatus antro haberet in potestate, reservare
potius quam occideremaluit.
Ita et Christus dum esset in spelunca carnis, persecutorem populum
inpotestate habuit, et non occidit.
Scriptum enim erat de his per prophetam, Ne occideris
eos.
Tamen denique David summitatem chlamydis ejus silenter abscidit,
utostenderet prophetia Christum Judaeos non occidisse, sed tamen ejus
regnigloriam abstulisse, sicque eos persecutione sua vacuos sede vel
imperioreliquisse; chlamydis enim abscisio regni est amputatio.
In eo autem quod tantum veneratus est Saul ipse David, ut percusso
cordepoenituerit, quando, in tenebroso occultatus antro quo etiam Saul
urgenteintraverat necessitate naturae, exiguam particulam vestis ejus
retrorsumlatenter abscidit, ut haberet unde monstraret quomodo ei
pepercerit, cum possetoccidere, atque ita suspicionem de animo ejus, qua
sanctum David putansinimicum suum vehementer persequebatur, auferret,
futuri regni erat umbra inaeternitate mansuri.
Oleum quippe illud quo unctus est pro charismate, ab eo christus
estdictus.
Ne itaque reus esset tanti sacramenti in Saule violati, quia vel
indumentumejus sic attrectavit, extimuit; ita enim scriptum est, Et
percussit cor Davidsuper eum, quia abstulit pinnam chlamydis ejus.
Viri autem qui cum illo erant, ut Saulem in manus suas traditum
interimeret,suadebant.
Non mihi, inquit, contingat a Domino ut faciam verbum hoc domino meo
christoDomini, inferre manum meam super eum, quia christus Domini hic
est.
Huic ergo umbrae futuri non propter ipsam, sed propter illud
quodpraefigurabat, tanta veneratio exhibebatur.
Moraliter vero quid per Saul, nisi mali rectores; quid per David, nisi
bonisubditi designantur? Saul igitur ventrem purgare, est pravos
praepositosconceptam in corde malitiam usque ad opera miseri odoris
extendere, et cogitataapud se noxia factis deterioribus exsequendo
monstrare.
Quem tamen David ferire metuit, quia subditorum mentes ab omni se
pesteobtrectationis abstinentes, praepositorum vitam nullo linguae
gladiopercutiunt, etiam cum de imperfectione reprehendunt.
Qui etsi quando propter infirmitatem sese vix abstinere possunt, ut
extremaquaedam atque exteriora praepositorum mala, si tamen humiliter
loquantur, quasioram chlamydis silenter incidunt: quia videlicet dum
praelatae dignitati salteminnoxie et latenter derogant, quasi regis
superpositi vestem foedant.
Sed tamen ad semetipsos redeunt, seque vehementissime vel de tenuissima
verbilaceratione reprehendunt.
Unde bene et illic scriptum est:
Post haec David percussit cor suum, eo quod abscidisset oram
chlamydis Saul
(S1, 24, 6); facta quippepraepositorum oris gladio ferienda non sunt, etiam
cum reprehendenda rectejudicantur.
Si quando vero contra eos vel in minimis lingua labitur, necesse est ut
perafflictionem poenitentiae cor prematur, quatenus ad semetipsum
redeat, et cumpraepositae potestati deliquerit, ejus contra se judicium
a quo sibi praelatusest perhorrescat.
Nam cum praepositis delinquimus, ejus ordini qui nobis eos
praetulitobviamus.
Unde Moyses quoque cum contra se et Aaron conqueri populum cognovisset,
ait:
Nos enim quid sumus? Nec contra nos est murmur vestrum, sed
contra Dominum
(Ex, 16, 8).
Posthaec David descendit in solitudinem Aon [Vulg. Maon], ubi Nabal
habitabat, nomenque uxoris ejus Abigail
(voir: S1, 25, 1 et S1, 25, 2)
.
Ad quem David mittens pueros suos, ut quodcumque invenisset manus
ejus,misisset David et pueris suis.
Quos ille stulte repellens, nuntiaverunt David. Tunc David accinctus
armis,voluit eum depraedare.
At Abigail abiit obviam David, interpellans pro se et pro domo sua,
quem virejus stultitia et ebrietate sopitus offenderat:
Si enim surrexerit homo aliquando persequens te, et quaerens
animam tuam, erit anima domini mei custodita, quasi in fasciculo
viventium apud Dominum Deum tuum. Porro anima inimicorum tuorum
rotabitur quasi in impetu et circulo fundae
(S1, 25, 29).
Pulcherrima comparatione statum justorum a reproborum sorte discernit.
Horumquippe animas appellat viventes, ut illorum e contrario spiritali
mortepraeoccupatas insinuet: juxta illud prophetae: Anima quae
peccaverit, ipsa morietur.
Hos fasciculo, illos lapidi fundae assimilat: fasciculus enim
constringitur,ut integer maneat et conservetur; lapis in funda expeditus
ponitur, utabjiciatur: sic etenim in hoc saeculo electi pressuris
tribulationumcoangustantur, ut his admoniti arctius se adinvicem manu
sui redemptoris inperpetuum conservent.
At vero reprobi quanto latius in hac vita voluptatis propriis velut
liberidimittuntur, tanto longius in futuro a divinae visionis gloria
projiciuntur, utde eis merito dicatur, Equidem
ipsi de manu tua repulsi sunt
(Ps, 87, 6) [mauvais référencement: Ps, 27]
.
Mire autem omnipotentem providentiam describit superni protectoris cum
dicit,Animam viri sancti quasi in fasciculo viventium, apud eum esse
custoditam:sicut enim facillimum est cuilibet fasciculum herbae vel feni
sua manu retentumconservare, ita virtus Domini et Salvatoris nostri
omnes per orbem electos abinitio usque in finem saeculi, ne quis ex eis
ulla ratione pereat, sine laboretuetur, juxta quod ipse in Evangelio sub
figura ovium de eis loquens,
Et sequuntur me
, inquit,
et ego vitam aeternam do eis, et non peribunt in
aeternum, nec rapiet eas quisquam de manu mea
(Jn, 10, 27 et Jn, 10, 28).
Sicut fasciculus unus quibuslibet vinculis alligatur, ita omnis
coetussanctorum una eademque fide, spe et charitate adinvicem
constringitur, unodivinae protectionis munimine circumdatur.
Patet sane litterae sensus, quia anima David persequentibus licet
hostibuscustodita semper fuit in sorte viventium.
Porro inimici ejus insistentibus sibi adversitatibus sicut lapis
fundacircumactus, sic instabili motu perturbandi, et suis de finibus
essentexpellendi, vel etiam ab humanis rebus auferendi.
Et in hoc facto Abigail, quid nobis per renuntiationem suam innuit,
nisi quodiracundos melius corrigimus, si in ipsa ira sua a commonitione
declinamus?Perturbati quippe quid audiant ignorant, sed ad se reducti,
tanto libentiusexhortationis verba recipiunt, quanto se tranquillius
toleratoserubescunt.
Menti autem furore ebriae omne rectum, quod dicitur, perversum
videtur.
Unde et recte Nabal ebrio culpam suam laudabiliter tacuit, quam digesto
vinolaudabiliter dixit: idcirco enim malum quod fecerat cognoscere
potuit, quia hocebrius non audivit.
Item David fugiens a facie Saul, castra regis ingressus est, et cumdormientem invenisset, non percussit, non occidit, sed solam lanceam, quae eratad caput ejus fixa, et scyphum aquae, qui erat ad caput ejus, sustulit. Dormientibus cunctis egressus de castris, transivit in cacumine montis. Quid ergo est hoc? Persequebantur namque Christum Judaei, sed persequendodormiebant, quia non vigilabant corde: duritia enim cordis obdormitioest. Dormiunt in vitam veterem, non evigilant in novam. Venit Christus, non eos occidit, sed tulit ab eis scyphum aquae, id est,gratiam legis; tulit et sceptrum regale, regni scilicet potestatem, quam promagno habebant, et unde se protegebant temporaliter, et quam adversus Deum perincredulitatem gerebant. Deinde victor noster David de castris eorum regressus, transcendit inaltitudinem montis coelorum.
Interea fugiens David dum pergeret ad Achis regem
Philistinorum, inpraelium adversus Israel insurrexerunt Amalechitae, et
irruerunt in Sicelech,succedentes eam, et captivantes omnia quae erant
David et puerorum ejus.
Reversus ergo David ad persequendos Amalechitas, invenit Aegyptium
puerumlassescentem, quem Amalechitae aegrotum in itinere
reliquerant.
Hunc autem David inventum cibo reficit, ducem sui itineris fecit:
sicqueAmalechitas persequitur, epulantesque reperit, et funditus
exstinguit.
Quid est quod Aegyptius Amalechita puer in itinere lassatus residet,
nisiquod: mator praesentis saeculi, peccati sui nigredine opertus, saepe
ab eodemsaeculo infirmus despectusque relinquitur, ut cum eo nequaquam
currere valeat,sed fractus adversitate torpescat? Hos ergo eligit Deus,
quos despicit mundus,quia plerumque ipsa despectio hominem revocat ad
semetipsum: is enim qui patremreliquit, et partem substantiae, quam
perceperat, prodige expendit, postquamesurire coepit, in se reversus
dixit,
Quam multi mercenarii patris mei abundant panibus
(Lc, 15, 17)! Longe quippe a se recesserat, quandopeccavit: et si non
esurisset, in se minime redisset.
Qui postquam terrenis rebus indiguit, tunc cogitare coepit, quid
despiritalibus amisit.
Infirmi quique atque in hoc mundo despecti, plerumque tanto celerius
vocemDei audiunt, quanto et in hoc mundo non habent ubi
delectentur.
Quod bene jam dictus Amalechitarum puer ille designat, qui
Amalechitispraedantibus atque currentibus aeger remansit in via, fame
sitique aruit, quemtamen David invenit, ei cibum potumque praebuit, qui
illico convalescens duxDavid factus est, convivantes Amalechitas
reperit, et eos qui se debilemreliquerant, cum magna fortitudine
prostravit.
Amalechitae quippe populus lambens vocatur.
Et quid per lambentem populum, nisi mens saecularis, designatur? quae
terrenacuncta ambiendo quasi lambit, dum solis temporalibus delectatur:
quasi enimpopulus lambens praedam facit, dum terrena diligentes lucra de
alienis damniscongregant.
Sed puer Aegyptius aeger in via relinquitur, quia peccator quisque
duminfirmari ab hujus mundi statu coeperit, mox saecularibus mentibus in
despectumvenit.
Quem tamen David invenit, eique cibum et potum praebuit, quia manu
fortisDominus abjecta mundi non despicit, et plerumque eos qui mundum
sequi minimevalent, quasi in via remanent, ad amoris sui gratiam
convertit, eisque verbisui cibum porrigit, et quasi duces sibi in via
dirigit, dum suos etiampraedicatores facit.
Dum enim Christum peccatorum cordibus inferunt, quasi David super
hostesducunt: qui convivantes Amalechitas velut David gladio feriunt,
quia superbosquosque, qui se in mundo despexerant, Domini virtute
prosternunt.
Puer ergo Aegyptius, qui in via remanserat, Amalechitas interfecit,
quiaplerumque ipsi mentes saecularium praedicando superant, qui prius
cumsaecularibus in hunc mundum currere non valebant.
Post mortem autem Samuelis congregati sunt Philisthim contra
Israel,consuluitque Saul Dominum, et non respondit ei.
Quaesivit autem Saul pythonissam, quae suscitaret illi Samuelem,
statimquesuscitatus ait ad eum:
Quare inquietasti me ut suscitarer
(S1, 28, 15)? etcaetera.
Quaeritur secundum historiam, utrum pythonissa ipsum prophetam de
infernoevocaverit, an aliquam imaginariam illusionem fallacia daemonum
fictam.
De qua quaestione beatae memoriae Augustinus Mediolanensi
episcopoSimpliciano ita scripsit.
Inquiris, inquam, utrum spiritus immundus, qui erat in pythonissa,
potueritagere ut Samuel a Saule videretur, et loqueretur cum eo: sed
multo majorismiraculi est, quod ipse Satanas princeps immundorum
spirituum potuit loqui cumDeo, et petere tentandum Job justissimum
virum, qui etiam apostolos tentandospetiit.
Aut si hoc ideo non habet difficilem quaestionem, quia per quam
volueritcreaturam, cui voluerit creaturae, ubique praesens veritas
loquitur, necpropterea magni meriti est, cui loquitur Deus: interest
enim quid loquitur,quia et imperator cum multis innocentibus non
loquitur, quibus providentissimeconsulit ad salutem: et cum multis
nocentibus loquitur, quos jubetinterfici.
Si ergo propterea hinc nulla quaestio est, nulla sit quaestio quomodo
etiamimmundus spiritus cum anima sancti viri loqui potuerit: omnibus
enim sanctisDeus creator et sanctificator longe utique major est.
Quod si hoc movet, quod licuerit maligno spiritui excitare animam
justi, ettamquam de abditis mortuorum receptaculis revocare, nonne magis
mirandum, quod Satanas ipsum Dominum assumpsit, et constituit super
pinnam templi
(voir: Mt, 4, 5)
? Quolibet enim modo fecerit hoc ille, et modus quo Samueli
factumest, ut excitaretur, similiter latet, nisi forte quis dixerit
faciliorem fuissediabolo licentiam ad Dominum vivum, unde voluit,
assumendum, et ubi voluitconstituendum, quam ad Samuelis defuncti
spiritum a suis sedibusexcitandum.
Quod si illud in Evangelio nos ideo non perturbat, quia Dominus voluit
atquepermisit, nulla diminutione suae potestatis et divinitatis id
fieri, sicut abipsis Judaeis, quamquam perversis atque immundis, et
facta diaboli facientibus,et teneri se et vinciri et illudi et crucifigi
atque interfici passus est: nonest absurdum credere ex aliqua
dispensatione divinae voluntatis permissumfuisse, ut non invitus nec
dominante atque subjugante magica potentia, sedvolens atque obtemperans
occultae dispensationi Dei, quae Pythonissam illam etSamuelem latebat,
consentiret spiritus prophetae sancti se ostendi aspectibusregis, divina
eum sententia percussurus.
Cur enim anima boni hominis a malis vivis evocata, si venerit,
amitterevideatur dignitatem suam, cum vivi plerumque boni vocati ad
malos veniant, etagant cum eis, quod officium postulat aequitatis,
servato atque inconcussodecore virtutis suae, et illorum vitiis pro
rerum praesentium vel usu velnecessitate tractatis? quamquam in hoc
facto potest esse alius facilior exitus,et expeditior intellectus, ut
non vere spiritum Samuelis excitatum a requie suacredamus, sed aliquod
phantasma et imaginariam illusionem diabolimachinationibus factam: quam
propterea Scriptura nomine Samuelis appellat, quiasolent imagines earum
rerum nominibus appellari, quarum imagines sunt: sicutomnia quae
pinguntur atque finguntur, ex aliqua parte materiae metalli autligni,
vel cujusque rei aptae ad opera hujusmodi, quaeque etiam videntur et
insomnis, et omnes fere imagines earum rerum, quarum imagines sunt,
appellarinominibus solent.
Quis enim est qui hominem pictum dubitet vocare hominem, quandoquidem
etsingulorum quorumque picturam cum aspicimus, proprie incunctanter
quaequenomina adhibemus velut cum, intuentes tabulam aut parietem,
dicimus, illeCicero est, ille Sallustius, ille Achilles, ille Hector;
hoc flumen Simois,illa Roma, cum aliud nihil sint quam pictae
imagines.
Unde Cherubin, cum sint coelestes potestates, fictae tamen ex metallo,
quodimperavit Deus super arcam testamenti, magnae rei significandae
gratia, nonaliud quam Cherubin illae quoque effigies vocitantur.
Item quisquis videt somnium, non dicit vidi imaginem Augustini
autSimpliciani, sed vidi Augustinum aut Simplicianum, cum eo tempore,
quo talealiquid vidit, nos ignoraremus: usque adeo manifestum est non
ipsos homines,sed imagines videri.
Et Pharao se spicas dixit vidisse in somnis, et boves, non spicarum aut
boumimagines. Si ergo liquido constat nominibus eorum quorum imagines
sunt, easdemimagines appellari, non mirum est quod Scriptura dicit
Samuelem visum, etiam siforte imago Samuelis apparuit machinamento ejus
qui transfigurat se in angelum lucis, et ministros suos velut ministros
justitiae
(voir: 2Co, 11, 14 et 2Co, 11, 15)
.
Jam vero si illud movet, quomodo a maligno spiritu Saul vera praedicta
sint,potest et illud mirum videri, quomodo daemones agnoverunt Christum,
quem Judaeinon agnoscebant: cum enim vult Deus etiam per infimos
supremosque spiritusaliquem cognoscere, temporalia dumtaxat atque ad
istam mortalitatempertinentia, facile est et non incongruum, ut
omnipotens et justus ad eorumpoenam, quibus ista praedicuntur, ut malum
quod imminet eis antequam veniat,praenoscendo patiantur, occulto
apparatu ministrorum suorum etiam spiritibustalibus aliquid divinationis
impartiat, ut quod audiunt ab angelis, denuntienthominibus.
Tantum autem audiunt, quantum omnium Dominus atque moderator vel jubet
velsinit.
Unde etiam spiritus pythonicus in Actibus Apostolorum attestatus Paulo
apostolo
(voir: Ac, 16)
, evangelizare est conatus.
Miscent tamen isti fallacias, et verum quod nosse potuerunt, non
docendimagis quam decipiendi fine praenuntiant: et forte hoc est cum
illa imagoSamuelis Saulem praedicaret moriturum, dixit etiam secum
futurum, quod utiquefalsum est.
Magno quippe intervallo post mortem separari bonos a malis in Evangelio
(voir: Lc, 9)
legimus; cum Dominus inter superbum illum divitem, cumjam apud
inferos tormenta pateretur, et illum qui ad ejus januam ulcerosusjacebat
jam in requie constitutus, magnum chaos interjectum essetestatur.
Aut si propterea Samuel Sauli dixit, Mecum eris, ut non
adaequalitatem felicitatis, sed ad parem conditionem mortis referatur,
ut uterquehomo fuerit, et uterque mori potuerit, jamque mortuus, mortem
vivopraenuntiabat: perspicit quantum opinor prudentia tua, secundum
utrumqueintellectum habere exitum jam lectionem, quae non sit contra
fidem: nisi forteprofundiore et perplexiore inquisitione, quae vel
virium mearum, vel temporisexcedit angustias, inveniatur ad liquidum,
vel posse vel non posse animamhumanam, cum ex hac vita migraverit,
magicis carminibus evocatam, vivorumapparere conspectibus, etiam
corporis lineamenta gestantem, ut non solum viderivaleat, sed et
agnosci; et si potest, utrum etiam justi anima non quidemcogatur
magicis, sed dignetur ostendi, occultioribus imperiis summae
legisobtemperans; ut si fieri non posse claruerit, non uterque sensus in
hujusscripturae tractatione atque expositione admittatur, sed illo
exclusoimaginario, simulatio Samuelis diabolico ritu facta
intelligatur.
Sed quoniam sive illud fieri possit, sive non possit, tamen fallacia
Satanae,atque imaginum simulandarum callida operatio decipiendis humanis
sensibusmultiformis invigilat, pedetentim quidem ne inquisitionibus
diligentioribuspraescribamus, sed tamen potius existimemus tale aliquid
factum maligno spiritupythonissae illius ministerio, quamdiu nobis
aliquid amplius excogitare, atqueexplicare non datur.
Igitur exorto praelio percusserunt Philisthaei Israel plaga magna,
mortuusqueest Saul, et Jonathas filius ejus.
Evadens autem quidam, venit ad David in Sicelech, et nuntiavit David
plagammagnam quae facta est in populo, insuper etiam mentiendo addidit,
quod illepercussisset Saul.
At David christum Domini vindicans, jussit eum occidi.
Et planxit David planctum hujuscemodi super Saul et super Jonathan
filium ejus, et praecepit ut docerent filios Juda, sicut scriptum
est in libro justorum.
Hoc ideo fecit, ut quia Philistaeos sagittariis abundare jam noverat,
unde etSaul maxime horum ictibus perierat, eamdem bellandi artem et sui
milites adrevincendos eos discerent.
Quod vero sequitur, sicut scriptum est in libro Justorum,
ipsumlibrum hodie nusquam, neque apud ipsos Hebraeos inveniri posse
asseverant,sicut nec librum Bellorum Domini, cujus in libro Numerorum
mentio est, nequecarmina Salomonis, neque disputationes ejus
sapientissimas de lignorum naturaherbarumque omnium, itemque jumentorum,
volucrum, reptilium et piscium: velquod in libro Dierum dicitur, reliqua
vero operum Salomonis priorum etnovissimorum scripta sunt in verbis
Natham prophetae, et Abiae Salonitis, invisione quoque Addo videntis
contra Hieroboam filium Nabath: et multa hujusmodivolumina, quae
Scriptura quidem probat, sed hodie constat non esse: vastatanamque a
Chaldaeis Judaea, etiam bibliotheca antiquitus congregata inter
aliasprovinciae opes hostili est igne consumpta, ex qua pauci qui nunc
in sanctaScriptura continentur libri, postmodum Esdrae pontificis et
prophetae suntindustria restaurati: unde scriptum est de eo:
Ascendit Esdras de Babylone, et ipse scriba velox in lege
Moysi
(Esd, 7, 6), velox videlicet, quodpromptiones litterarum figuras, quam
eatenus Hebraei habebant, reperit; et in epistola regis Persarum
Artaxerxis: Esdrae sacerdoti scribae legis Dei coeli doctissimo,
salus. Montes Gelboe, nec rores, nec pluvia veniant super vos, neque
sint agri primitiarum, quia ibi abjectus est clypeus fortium,
clypeus Saul, quasi non esset unctus oleo.
Scire debes quia veraciter Saul, qui post unctionem sancti chrismatis,
a quoet Christus Domini vocatus est, occidi meruit, mortem veri
Christi,quam sine culpa subire dignatus est, insinuat montes quoque
Gelboe, in quibusinteriit, superbos Judaicae plebis conatus quibus
contra auctorem vitaerebellabant, insinuant.
Unde bene Gelboe Volutatio sive Decursus interpretatur; volutabantur
enim insorde peccatorum, juxta illud proverbium,
Et sus lota in volutabro luti
(2P, 2, 22); atque a rectitudine vitae salutaris aberrantes, jam jamquead
inferiora, hoc est, hujus saeculi desideria infima decurrebant, ob
quorumdesiderium regem coeli et terrae in mortem tradere non dubitabant:
propter quodeis merito optatur ne rorem de coelo pluviamve suscipiant;
quod hodie rebusipsis videmus expletum, in eo quod illos gratia
coelestis deserens ad plebemgentium translata est.
Quod etiam Isaias sub figura vineae futurum illis ex persona
Dominicomminatus est, dicens,
Et nubibus mandabo, ne pluant super eam imbrem
(Es, 5, 6).
Quod est aperte dicere, Et apostolis atque apostolicis viris omnibus
mandabone illis ultra verbum vitae praedicent, sed irrigatione verbi
coelestis, quod ase protervi repulerunt, indignos in sua sterilitate
vacuos, ac perpetuo ignicomburendos relinquant.
De quibus et benedicitur, ut agni primitiarum esse non possint.
Superbae quippe Hebraeorum mentes primitivos fructus non ferunt, quia
inRedemptoris adventu ex parte maxima in perfidia remanentes, primordia
fideisequi noluerunt.
Sancta namque Ecclesia in primitiis suis multitudine gentium fecundata,
vixin mundi fine Judaeos, quos invenerit, suscipit; et extrema
colligens, eosquasi reliquias frugum ponit.
De quibus nimirum reliquiis Isaias dicit:
Si fuerit numerus filiorum Israel quasi arena maris,
reliquiae salvae fient
(Rm, 9, 27)
(voir: Es, 10, 22) [mauvais référencement: Es, 9]
.
Possunt tamen idcirco Gelboe montes ore prophetae maledici, ut dum
fructusexarescens e terra non oritur, possessores terrae sterilitatis
damno feriantur,quatenus ipsi maledictionis sententiam accipiant, qui
apud se mortem regissuscipere iniquitate sua exigente meruissent.
Nec tibi absurdum videri debet, ut mala reproborum acta boni
aliquidsignificent, aut rursum bona justorum opera in contraria
significationeponantur.
Lege Moralia sancti papae Gregorii, ubi exposuit quomodo beatus Job
maledixitdiei suo dicens.
Pereat dies in qua natus sum
(Jb, 3, 3), etc., et videbis quiausitatissimum est in Scripturis, ut et bona
in malorum significationeaccipiantur, et e converso.
Denique Uriam fidelissimum David regis militem, ac piissima
atqueinnocentissima ejus opera vel dicta in mala significatione, et e
contra ipsumDavid in maximo suo scelere in bono accipiendum
interpretantur; alioquin si nonper bona malum, et bona per malum
significari possent, numquam liceret nigroatramento nomen Dei, sed
semper lucido auro deberet scribi: quia
Deus lux est, et tenebrae in eo non sunt ullae
(1Jn, 1, 5); nec rursum in titulis psalmorumnomen Absalon et Doeh hominum
reproborum minio fulgente, sed solo atramentodeberet scribi.
Sicut ergo in paginis librorum quovis colore et mala possunt et bona
absqueulla reprehensione figurari, ita et in parte significationum per
quaelibethominum gesta, et bona rectissime et mala possunt exprimi;
quamvis et multosaepius contingat, et multo dulcius audiatur, bona per
bona, et mala figurariper mala.
Sicut autem in pictura parietum neque obscurum Aethiopem candido,
nequecandidi corporis sive capilli Saxonem atramento decet depingi, ita
inretributione meritorum juxta suum quisque opus recipiet, et qualis
erit actu,talis etiam vultu apparebit in judicio; neque omnino ad rem,
quid quisquefigurarit, sed quid egerit, pertinebit.
Post mortem Saul,
venerunt viri Juda, et unxerunt David in Hebron, ut
regnaret super domum Juda. Et nuntiatum est David quod viri
Jabes Galaad sepelissent Saul. Misit ergo David nuntios ad viros
Jabes Galaad, dixitque ad eos: Benedicti vos Domino, quia
fecistis misericordiam hanc cum domino vestro Saul, et
sepelistis eum. Et nunc retribuet quidem vobis Dominus
misericordiam et veritatem
(S2, 2, 4, S2, 2, 5 et S2, 2, 6).
Cur ergo isti qui Saulem et ejus filium sepelierunt, misericordiam
fecissedicuntur, et ob hoc a rege pio benedicuntur, nisi quia bene
afficiuntur cordamiserantium, quando condolent mortuorum corporibus
alienis, quae illo affectu,quo nemo carnem suam umquam odio habuit,
volunt fieri post mortem suamcorporibus suis; et quod sibi exhiberi
volunt, quando sensuri non sunt, aliisnon sentientibus curant exhibere
dum sentiunt.
David uncto super domum Juda rege, Abner filius Ner, Hisboseth filium
Saulregem constituit super universum Israel.
Egressusque est Abner filius Ner, cum pueris
Hisboseth, de castris in Gabaon. Porro Joab filius Sarviae cum
pueris David egressi de Hebron, concitaverunt bellum juxta
piscinam Gabaon, et persequebatur Asahel Abner. Locutus est
Abner ad Asahel dicens, Recede, noli me sequi, ne compellar
confodere te in terra. Qui contempsit, et noluit declinare.
Percussit ergo eum Abner aversa hasta in inguine, et transfodit
eum, et mortuus est
(S2, 2, 12, S2, 2, 13, S2, 2, 19, S2, 2, 22 et S2, 2, 23).
Cujus Asahel typum tenuit, nisi eorum quos vehementer arripiens furor,
inpraeceps ducit, qui in eodem furoris impetu tanto cautius declinandi
sunt,quanto et insanius rapiuntur.
Unde et Abner, qui sermone nostro Patris lucerna dicitur, fugit,
quiadoctorum lingua quae supernum Dei lumen indicat, cum per abrupta
furoris mentemcujuspiam ferri conspicit, cumque contra irascentem
dissimulat verborum jaculareddere, quasi persequentem non vult
ferire.
Sed cum iracundi nulla consideratione se mitigant, quasi Asahel
persequi etinsanire non cessat, necesse est ut ii qui furentes reprimere
conantur,nequaquam se in furore erigant, sed quidquid est
tranquillitatis ostendant;quaedam vero subtiliter proferant, in quibus
ex obliquo furentis animumpungant.
Unde et Abner cum contra persequentem subsistit, non eum recta, sed
aversahasta transforavit.
Ex mucrone quippe percutere, est impetu apertae increpationis obviare;
aversavero hasta persequentem ferire, est furentem tranquille ex
quibusdam tangere,et quasi parcendo superare.
Asahel autem protinus occubuit, quia commotae mentes dum parci sibi
sentiunt,et tamen responsorum ratione in intimis sub tranquillitate
tanguntur, ab eoquod se erexerant, statim cadunt.
Qui ergo a fervoris sui impetu sub lenitatis percussione resiliunt,
quasisine ferro moriuntur.
Igitur venientes filii Remon, Berothitae, et Rechab, et Bahana, ingressi sunt fervente die, in domum Hisboseth, qui dormiebat supra stratum suum meridie. Ingressi sunt autem domum, et ostiaria domus purgans triticum obdormivit; assumentes spicas tritici latenter ingressi sunt, et percusserunt eum in inguine (voir: S2, 4, 5 et S2, 4, 6) . Ostiaria triticum purgat, cum mentis custodia discernendo virtutes a vitiisseparat. Quae si obdormierit, in mortem proprii Domini insidiatores admittit, quia cumdiscretionis sollicitudo cessaverit, ad interficiendum animum malignisspiritibus iter pandit. Qui ingressi spicas tollunt, quia mox bonarum cogitationum germina auferunt;atque in inguine feriunt, quia virtutem cordis delectatione carnisoccidunt. In inguine quippe ferire, est vitam mentis carnis delectationeperforare. Nequaquam vero Hisboseth iste morti succumberet, si non ad ingressum domusmulierem, id est, ad mentis aditum mollem custodiam deputasset. Fortis namque vigilque sensus praeconi cordis foribus debet, quem necnegligentiae somnus opprimat, nec error ignorantiae fallat; unde et beneHisboseth appellatus est, qui custode femina hostium gladiis nudatur. Hisboseth quippe Vir confusionis dicitur; vir autem confusionis est, quiforti mentis custodia munitus non est: quia dum virtutes se agere existimat,subintrantia vitia nescientem necant. Tota igitur virtute muniendus est aditus mentis, ne quando eam insidianteshostes penetrent foramine neglectae cogitationis.
Congregavit autem David omnes electos ex Israel
triginta millia. Surrexit itaque et abiit, et universus populus
qui erat cum eo de viris Juda, ut adducerent arcam Dei super qua
invocatum est nomen Domini exercituum, sedente cherubin super
eam
(S2, 6, 1 et S2, 6, 2).
Congregavit David omnes electos ex Israel triginta millia, quia
DominusEcclesiam primitivam ex Israel instituit, non quidem omnem
Israel, sed electosquosque sibi consocians; non enim omnes, qui ex
Israel, ii sunt Israelitae; sed filii promissionis deputantur in semine
(voir: Rm, 9, 8)
.
Qui triginta millia fuisse referuntur, id est fidei, operis, et
speifirmitate perfecti; tria enim propter confessionem sanctae
Trinitatis ad fidempertinent, decem propter decalogum legis opera, mille
propter sui perfectionemad spem vitae aeternae, qua superius aliquid non
est, sicut numero millenariomajor nullus est; si enim decem millia, si
triginta millia, si etiam millemillia dixeris, non ipsum mille numerando
transcendendo, sed per se vel perminores numeros saepius ducendo
multiplicas.
Tria ergo per decem multiplica, ne fides sine operibus mortua
sit.
Item triginta per mille multiplica, ut fides quae per dilectionem
operatur,non alibi quam in coelis retributionem speret.
Electi igitur ex Israel, populos recte credentes, operantes,
sperantesinsinuant.
Viri autem Juda qui erant cum David, ipsos populos et doctores, qui
lateriChristi quasi familiarius adhaerebant, indicant; quo utroque
stipatus exercitu,Domini arcam adducere, id est, Ecclesiam dilatare, et
in eorum qui noncrediderunt cordibus inserere gaudet.
Imponitur autem arca plaustro novo, ut novi Testamenti gratia renovatis
inbaptismo mentibus infundatur, vinumque novum novis utribus
mandetur.
Erat quidem prius arca in domo Amminadab, qui erat in Gabaa; quia eadem
quaenunc praedicatur Ecclesiae fides, et ante incarnationis Dominicae
tempusflorebat in his qui patriarcharum prophetarumque sunt devotionem
secuti.
Amminadab enim, qui interpretatur Pater meus spontaneus, vel Abraham
patremfidei, vel Moysen legislatorem significat, qui uterque in Gabaa
custodit arcam,quia sublimi virtutis exemplo credentium pectora
munit.
Unde et Gabaa Collis interpretatur, qui est locus in
civitateCariathiarim.
Allata ergo foris arca,
ludebat David et omnis Israel coram Domino
(S2, 6, 5)diversis musicorum generibus: quia mox inchoante novae gratiae
praeconio,Dominus ad exhibendas Deo patri landes humilitatis omnes
invitat dicens,
Qui mihi ministrat, me sequatur
(Jn, 12, 26) ; alii dando per Spiritum sermonem scientiae, alii genera
linguarum, alii gratiam curationum, etc.
(voir: 1Co, 12, 8, 1Co, 12, 9 et 1Co, 12, 10)
.
Sed his atque hujusmodi charismatum generibus progrediente arca, id
est,crescente Ecclesia primitiva, ventum est ad aream Naor, id
est, areampraeparatam, gentium videlicet Ecclesiam fidei veritate
consecrandam; de quaJoannes ait,
Et permundabit aream suam
(Mt, 3, 12).
Ibi sacerdos qui arcam incautius, quasi corrigendo tetigit, mox a
Dominopercussus, occubuit: quia Judaeorum populus dum gentibus invidet,
salutis semunere privat, dumque legem vult Evangelio miscere, utriusque
sibi gratiamtollit.
Et tenuit
, inquit,
eam, quoniam calcitrabant boves
(S2, 6, 6).
Boves quippe calcitrare est, praedicatores Evangelii liberius circa
fidemagere, neque secundum consuetudinem legis ingredi, sed sabbata,
neomenias,circumcisionem victimasque spiritaliter interpretari.
Quos velut errantes corrigere tentabant, qui descendentes de Judaea
docebantfratres,
quia nisi circumcidamini secundum morem Moysi, non potestis
salvi fieri
(Ac, 15, 1); et de quibus Jacobus ad Paulum,
Vides
,inquit,
frater, quot millia sunt in Judaeis qui crediderunt, et omnes
aemulatores sunt legis
(Ac, 21, 20)? Ob causam igitur sacerdotis occisi,noluit David ad se divertere
arcam Domini in civitatem David, sed divertit eamin domo Obetedom
Gethaei, quia respuentibus verbum Judaeis, ne amplius auditaet non
suscepta praedicatio noceret, apostoli ab eis ablati et ad
gentesimbuendas missi sunt.
Unde et locus areae Naor, quae gentium fidem Domini gratiae
praeparatamdemonstrat; Percussio Oza nuncupatur, videlicet quia illorum
delicto salusgentibus advenit.
Obetedom namque interpretatur Serviens homo; ille est utique de quo
Dominusad Patrem,
Constitues
, inquit,
me in caput gentium, populus quem non cognovi servivit
mihi
(Ps, 17, 44 et Ps, 17, 45).
Ubi et Judaeorum abjectionem, quasi Ozae mortem praemittens, ait:
Eripies me de contradictionibus populi
(Ps, 17, 44).
Nomen quoque urbis congruit, haec enim interpretatur Torcular,
significanscrucem, in qua vitis vera calcari et exprimi dignata est, a
qua cunctus gentiumpopulus merito Gethaeus appellari potest, cum
dicitur:
Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu
Christi
(Ga, 6, 14).
Tres autem menses quibus ibidem arca demoratur, fides, spes, et
charitas est;sicut enim diebus adimpletur mensis, ita singulae virtutes
suis quaequepassibus ad perfectionem veniunt.
Hi menses quousque plenitudo gentium intret, currere non cessant.
Tandem rediens David arcam in civitatem David inducet, quia Dominus,
Enoch etHelia praedicantibus, convertet corda patrum in filios.
Boves et arietes immolans, hoc est, eos qui aream Domini triturant, et
oviumejus ducatum gerunt, martyrii sanguine coronans, et ipse quoque
suaeincarnationis et passionis exemplum eatenus Judaeis non creditum
palammanifestans; hoc enim significat quod et ipse
David accinctus erat ephot lineo
(S2, 6, 14), quod de terra procreatum multiplici labore ad candorem
vestispervenit, veritatem humanae carnis inter flagella triumphantis
ostendit.
Verum cunctis exsultantibus, et ad arcae coelestis introitum
hymnosresonantibus, sola Michol filia Saul arcam ducentibus abest, quin
etiam perspeculum David humiliatum despicit: quia credentibus in mundi
fine Judaeis,erunt nonnulli qui Christum professione, sed opere
sequantur Antichristum;quibus merito congruit quod eadem Michol, quae ob
figurandam instabilitatemcarnalium, Aqua omnis interpretatur, non uxor
David, sed filia Saul,appellatur, quia qui fide tenus Christo
serviunt, non illius regno coronandi,sed persecutorum ejus, quos imitati
sunt, anathemate sunt damnandi.
Verum si despiciant humilitatem Ecclesiae, condemnantur; nihilominus
arcaDomini suum locum ingreditur, et ponitur in medio tabernaculi, quod
tetenderatei David, id est, fides Ecclesiae praedicatur, proficit,
inseritur cordibusomnium, quos Dominus ad vitam praeordinaverat
aeternam.
Offert David holocausta et pacifica coram Domino
(S2, 6, 17), fidem devotionemque Ecclesiae commendat Patri Christus, qui est
ad dexteram Dei, qui etiaminterpellat pro nobis, qui in exemplum David
fideles humilesque benedicens,salubris mysteriis pascit alimentis,
partitur singulis collyridam panis unam
(S2, 6, 19), illius utique qui de coelo descendit et dat vitam mundo.
Et assaturam bubulae carnis unam
(S2, 6, 19), illius scilicet vituli saginati quipro revertente ad patrem
filio juniore mactatus, et igne passionis assatus estdicens:
Ex aruit velut testa virtus mea
(Ps, 21, 16).
Et similam frixam oleo
(S2, 6, 19), carnem videlicet a peccati labe mundissimam,sed ob humanae
salutis uberrimam dilectionem, crucis sartagine tortam.
Et merito una panis collyrida, et una carnis assatura datur, quia
unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et
pater omnium
(Ep, 4, 5 et Ep, 4, 6).
Aliter haec munera fideles accipiunt, quando unus panis, et unum
corpus multi sumus in Christo, et suae carnis singuli lasciviam
castigantes,ac servituti subjicientes.
Spiritus sancti igne decoquunt, necnon et fructus operum bonorum
oleomisericordiae pinguissimos compassione proximi fervere
faciunt.
At contra filia Saul frustra cubiculum regis ingressa, nullus
conceptiseminis fetus datur, quia qui verbum Dei aure tenus percipiunt,
absque bonioperis prole diem perpetuae mortis exspectant.
In hac historia beati regis et prophetae David, qua arcam Dei adduxisse
narratur, moraliter humilitas approbata, superbia damnata, et temeritas
vindicata monstratur, quia et ipse David coram arca Domini humiliter
saltando non erubuit, mox promissionem filii Dei ex sua stirpe nascituri
suscipere promeruit; et conjunx, quae eamdem illius humilitatem
despexit, ejus semine fecundari non merita, perpetuae sterilitatis
poenam luit; intueri enim libetquanta virtutum munera David perceperat,
atque in his omnibus quam forti se humilitate servabat; quem enim non
extolleret ora leonum frangere, ursor umbrachia dissipare, despectis
prioribus fratribus elegi, reprobato rege ad regni gubernacula ungi,
timendum cunctis uno lapide Goliam exsternere, a rege proposita
exstinctis allophylis numerosa praeputia reportare, promissum tandem
regnum percipere, cunctumque Israeliticum populum sine ulla
contradictione possidere
(voir: Greg, 27 et Moral, 26)
? Et tamen cum
arcam Dei Hierusalem revocat, quasi oblitus praelatum se hominibus,
admixtus populisante arcam saltat; et quia coram arca saltare, ut
creditur, vulgi mos fuerat,rex se in divino obsequio per saltatum
rotat.
Ecce quem Dominus cunctis singulariter praetulit, sic se sub Domino
etexaequando minis, et abjecta exhibendo contemnit; non potestas regni
ad memoriam ducitur, non subjectorum oculis saltando vilescere metuit,
non sehonore praelatum caeteris ante ejus arcam, qui honorem dederat,
recognoscit;coram Deo egit debilia vel extrema, ut illa ex humililate
solidaret, quae coram hominibus gesserat fortia.
Quid de ejus factis ab aliis sentiatur ignoro, ego David plus saltantem
stupeo quam pugnantem; pugnando quippe hostem subdidit, saltando autem
coramDomino semetipsum vicit.
Quem Michol Saul filia adhuc ex tumore regii generis insana, cum
humiliatumdespiceret dicens,
Quam gloriosus fuit hodie rex Israel, discooperiens se ante
ancillas servorum suorum, et nudatus est, quasi nudetur unus de
scurris
(S2, 6, 20); protinus audivit:
Ante Dominum, qui elegit me potius quam patrem tuum
(S2, 6, 21); ac paulo post ait:
Et ludam et vilior fiam plus quam factus sum, eroque humilis
in oculis meis
(S2, 6, 22).
Ac si aperte dicat: Et vilescere coram hominibus appeto, quia me coram
Deoingenuum per humilitatem quaero.
Sunt vero nonnulli qui de semetipsis humilia sentiunt, quia in
honoribuspositi, nihil se esse nisi pulverem favillamque perpendunt; sed
tamen coramhominibus viles apparere refugiunt, et contra hoc quod de se
interius cogitant,quasi rigida exterius venustate palliantur.
Et sunt nonnulli qui viles videri ab hominibus appetunt, atque omne
quod suntdejectos se exhibendo contemnunt; sed tamen apud se introrsus
quasi ex ipsomerito ostensae vilitatis intumescunt, et tanto magis in
corde elati sunt,quanto amplius in specie elationem premunt: quae
utraque elationis bella, magnaDavid circumspectione deprehendit, mira
virtute superavit: quia enim desemeptiso intus humilia sentiens, honorem
exterius non quaerit, insinuatdicens:
Ludam, et vilior fiam
(S2, 6, 22).
Et quia per hoc quod vilem se exterius praebuit, nequaquam
interiusintumescit, adjungit:
Eroque humilis in oculis meis
(S2, 6, 22).
Ac si dicat: Qualem me exterius despiciens exhibeo, talem me
interiusattendo.
Quid ergo acturi sunt quos doctrina elevat, si David ex carne sua
venturumRedemptorem noverat, ejusque gaudia prophetando nuntiabat, et
tamen insemetipso cervicem cordis valida discretionis calce deprimebat,
dicens:
Eroque humilis in oculis meis
(S2, 6, 22)? Sacerdos quoque, qui arcaminconsiderata temeritate tetigit,
ausus sui reatum immatura morte purgavit,minores deterioresque
demonstrat, qui intelligere non valent, et despiciunt velfacta vel dicta
meliorum; sed eo ab eis non temere reprehendenda sunt, quoapprehendi
nequaquam veraciter possunt.
Saepe aliquid a majoribus dispensatorie agitur, quod a minoribus
errorputatur; saepe multa a fortibus dicuntur, quae idcirco infirmi
dijudicant, quiaignorant, quod bene bobus calcitrantibus inclinata illa
testamenti arcasignavit, quam Levites, qui casurum credens erigere
voluit, mox sententiammortis excepit.
Quid est namque mens justi, nisi arca testamenti? Quae gestata
bobuscalcitrantibus inclinatur, quia nonnumquam etiam qui bene praeest,
dumsubjectorum populorum confessione concutitur, ad dispensationis
condescensionemex sola dilectione permovetur.
Sed in hoc quod dispensatorie agitur, inclinatio ipsa fortitudinis,
casusputatur imperitis, unde et nonnulli subditi contra hanc manum
reprehensionismittunt; sed ad vitia ipsa sua temeritate deficiunt.
Levites ergo quasi manum adjuvans tetendit, sed delinquens vitam
perdidit;quia dum infirmi quique fortium facta corripiunt, ipsi a
viventium sortereprobantur.
Aliquando etiam sancti viri quaedam minimis condescendentes dicunt,
quaedamvero summa contemplantes proferunt, dumque vim vel
condescensionis velaltitudinis nesciunt, audacter haec stulti
reprehendunt.
Ecquid est justum de sua condescensione velle corrigere, nisi
inclinatamarcam superba reprehensionis manu relevare? Quid est justum de
inconditalocutione reprehendere, nisi motum ejus fortitudinis lapsum
putare? Sed perditvitam qui arcam Dei tumide sublevat, quia nequaquam
sanctorum recta corrigerepraesumeret, nisi de se prius meliora
sensisset, unde et Levites isdem recteOra dicitur, quod videlicet
Robustus Domini interpretatur, quia praesumptoresquique nisi audaci
mente robustos se in Domino crederent, nequaquam meliorumfacta vel dicta
velut infirma judicarent.
Post haec, cum regi David multa prospera provenissent, cogitavit facere
Deodomum, templum scilicet illud excellentissimum diffamatum, quod a
rege Salomonefilio ejus postea fabricatum est.
Hoc eo cogitante, factum est verbum Domini ad Nathan prophetam,
quodperferret ad regem.
Ubi cum dixisset Dominus quod non ab ipso David sibi aedificaretur
domus,neque per tantum tempus se mandasse cuiquam in populo suo, ut sibi
fieret domuscedrina:
Et nunc
, inquit,
haec dices servo meo David: Haec dicit Dominus: Cum
completi fuerint dies tui, et dormieris cum patribus tuis,
suscitabo semen tuum post te, quod egredietur de utero tuo, et
firmabo regnum ejus; ipse aedificabit domum nomini meo, et
stabiliam thronum regni ejus usque in sempiternum; ego ero illi
in patrem, et ipse erit mihi in filium
(S2, 7, 8, S2, 7, 12, S2, 7, 13 et S2, 7, 14).
Hanc tam grandem promissionem qui putat in Salomone completam, multum
errat,attendit enim quod dictum est: Hic aedificabit mihi
domum, quoniamSalomon templum illud nobile struxit; et non
attendit, Fidelis erit domus ejus, et regnum ejus usque in aeternum
coram me.
Attendat ergo, et aspiciat Salomonis domum plenam mulieribus
alienigenis,colentibus deos falsos, et ipsum ab eis regem aliquando
sapientem in eamdemidololatriam seductum atque dejectum; et non audeat
existimare Deum vel hocpromisisse mendaciter, vel talem Salomonem
domumque ejus futuram non potuissepraescire.
Non hinc autem deberemus ambigere, nec, si non in Christo Jesu Domino
nostro,
qui factus est ex semine David secundum carnem
(Rm, 1, 3), jamvideremus ista compleri, ne vane atque inaniter hic alium
aliquem requiramus,sicut carnales Judaei; nam et ipsi usque adeo filium
quem loco isto regi Davidpromissum legunt, dicunt non fuisse Salomonem,
ut eo qui promissus est tantajam manifestatione declarato, adhuc
mirabili caecitate alium se speraredicant.
Facta est quidem nonnulla imago rei futurae etiam in Salomone, in eo
quodtemplum aedificavit, et pacem habuit secundum nomen suum: Salomon
quippePacificus Latine: et in exordio regni sui mirabiliter laudabilis
fuit; sedeadem sua persona per umbram futuri praenuntiabat etiam ipsum
Christum Dominum,non exhibebat.
Unde quaedam de illo ita scripta sunt, quasi de ipso ista praedicta
sint, dumScriptura sancta etiam rebus gestis prophetissa, quodammodo in
eo figuramdelineat futurorum; nam praeter libros divinae historiae, ubi
regnassenarratur, psalmus etiam LXXI titulo nominis ejus inscriptus est;
in quo tammulta dicuntur, quae omnino ei convenire non possunt, Domino
autem Christoaptissima perspicuitate conveniunt, ut evidenter appareat
quod in illo figuraqualiscumque adumbrata sit, in isto veritas
praesentata; notum est enim quibusterminis regnum conclusum fuerat
Salomonis, et tamen in eo psalmo legitur, utalia taceam:
Dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad
terminos orbis terrae
(Ps, 71, 8), quod in Christo videmusimpleri.
A flumine quippe dominandi sumpsit exordium, ubi baptizatus a Joanne,
eodemmonstrante coepit agnosci a discipulis, qui eum non solum
Magistrum, verumetiam Dominum appellaverunt.
Nec ob aliud vivente adhuc patre suo David regnare Salomon coepit, quod
nulliregum illorum contigit, nisi ut hinc quoque satis eluceat non esse
ipsum quemprophetia praesignat, ista quae ad patrem ejus loquitur
dicens:
Et erit, cum completi fuerint dies tui, et dormieris cum
patribus tuis, suscitabo semen tuum post te, quod exiet de
ventre tuo, et praeparabo regnum illius
(S2, 7, 12).
Quomodo ergo propter id quod sequitur: Hic aedificabit mihi
domum,iste Salomon putabitur prophetatus; et non potius,
propter id quod praecedit:
Cum completi fuerint dies tui, et dormies cum patribus tuis,
suscitabo semen tuum post te
(S2, 7, 12), alius pacificus intelligitur esse promissus, quinon ante, sicut
iste, sed post mortem David praenuntiatus est suscitandus? Cumenim longo
interposito tempore Jesus Christus veniret, proculdubio post mortemregis
David, cui sic est promissus, eum venire oportebat, qui aedificaret
domumDeo, non de lignis et lapidibus, sed de hominibus, qualem illum
aedificaregaudemus; huic enim domui dicit Apostolus, hoc est, fidelibus
Christi:
Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos
(1Co, 3, 17).
Propter quod in psalmo LXXXVIII, cujus titulus est:
Intellectus ipsi Ethan Israelitae
(Ps, 88, 1), commemorantur promissiones Dei factae regi David, sicut et in
hoc Regum libro positae sunt, ita et ibi similia dicuntur; sicut est
illud:
Juravi David servo meo, Usque in aeternum praeparabo
semen tuum
(Ps, 88, 4 et Ps, 88, 5), etc.
Illud vero quod dicit:
Si quis inique aliquid gesserit, arguam eum in virga
virorum et in plagis filiorum hominum; misericordiam autem meam
non auferam ab eo, sicut abstuli a Saul, quem amovi a facie
mea
(S2, 7, 14 et S2, 7, 15); non dixit, Ab eis, sed dixit Ab eo, non enim Christi
ipsius, qui est caput Ecclesiae, possunt inveniri ulla peccata, quae
opus esset humana correptioneservata misericordia divinitus coerceri,
sed in ejus corpore ac membris, quodpopulus ejus est.
Illud vero quod locutus est Deus per Nathan ad David nullo modo praeter
mittendum est, ubi ait:
Et ponam locum populo meo Israel, et plantabo
illum, et inhabitabit seorsum, et non sollicitus erit ultra,
et non apponet filius iniquitatis humiliare eum sicut ab
initio, a diebus quibus constitui judices super populum meum
Israel
(S2, 7, 10 et S2, 7, 11). Hoc tam magnum bonumquisquis in hoc saeculo et in hac
terra sperat, insipienter facit. An quispiam putabit in pace regis
Salomonis id esse completum? Pacem quippe illam Scripturain umbra futuri
excellenti praedicatione commendat.
Sed huic suspicioni vigilanter occursum est, cum, posteaquam dictum
est: Et non apponet filius iniquitatis humiliare eum
(voir: S2, 7, 10)
, continuo subjunctum est, sicut ab initio a diebus quibus
constitui judices super populum meum Israel
(voir: S2, 7, 11)
.
Judices namque priusquam reges ibi esse coepissent, super populum
illumfuerant constituti, ex quo terram promissionis accepit; et utique
humiliabat eum filius iniquitatis, id est, hostis alienigena per
intervalla temporum,quibus leguntur pacem alternasse cum bellis, et
inveniuntur illic pacis tempora prolixiora, quam Salomon habuit, qui
quadraginta regnavit annos; nam sub eojudice, qui est appellatus Aoth.
octoginta pacis anni fuerunt.
Absit ergo ut Salomonis tempora in hac promissione praedicta esse
credantur,multo minus cujuslibet regis alterius; non enim quisquam eorum
in tanta quantaille pace regnavit, nec umquam omnino gens illa regnum
tenuit, ut sollicita nonfuerit ne hostibus subderetur, quia in tanta
mutabilitate rerum humanarum nullialiquando populo concessa est tanta
securitas, ut hujus vitae hostiles nonformidaret incursus.
Locus ergo iste qui promittitur tam pacatae ac securae habitationis,
aeternusest, aeternisque debetur in illa Hierusalem libera, ubi erit
veraciter populusIsrael; hoc enim nomen interpretatur Videns Deum, cujus
praemii desiderio piaper fidem vita in hac aerumnosa peregrinatione
ducenda est.
Nuntiante verba haec Nathan ad David:
Ingressus est rex David, et sedit coram Domino
(S2, 7, 18).
Quid in hac sessione intelligendum est, nisi quia sedit in conspectu
Domini,sive ubi erat arca testamenti per quam jam secretior et
commendatior praesentiaquaedam Domini accipi potest; sive quia oraturus
sedit, quod non fit recte nisiin conspectu Dei, hoc est, in intimis
cordis? Potest enim sic accipi quoddictum est.
Ante Dominum, ubi nullus esset hominum qui audiret
orantem.
Sive ergo propter arcam testamenti, sive propter secretum remotis
arbitris,sive propter intimum cordis, ubi erat orantis affectus,
convenienter dictumest: Sedit ante Dominum, nisi forte quod
sedens oravit, hoc monet, cumet sanctus Elias hoc fecerit, quando
pluviam orando impetravit.
Quibus admonemur exemplis non esse praescriptum quomodo corpus
constituaturad orandum, dum animus Deo praesens peragat intentionem
suam; nam et stantesoramus, sicut scriptum est: Publicanus autem de
longe stabat
(voir: Lc, 18, 13)
.
Et fixis genibus, sicut in Actibus Apostolorum legimus
(voir: Ac, 20)
.
Et sedentes, ut ecce David et Elias.
Nisi autem etiam jacentes oraremus, non scriptum esset in psalmis:
Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stratum
meum rigabo
(Ps, 6, 7): cum enim quisque orationem quaerit, collocat membra, sicut
eioccurrerit, pro tempore positi corporis ad movendum animum; cum autem
nonquaerit, sed infertur appetitus orandi, et aliquid repente venit in
mentem quosupplicandi moveatur affectus, gemitibus inenarrabilibus,
quocumque modoinvenerit hominem, non est utique differenda oratio, ut
quaeramus quosecedamus, aut ubi stemus, aut ubi prosternamur; gignit
enim sibi mentisintentio solitudinem, et saepe etiam obliviscitur se,
vel quam coeli partem,vel in qua positione corporis membra illud tempus
invenerit.
Fecit quoque David sibi nomen, cum reverteretur capta Syria
in valle Salinarum, caesis centum viginti millia
(S2, 8, 13) [Vulg., decem et octo mill.].
Quid per percussam multitudinem a David in Salinarum valle signatur,
nisiquia Redemptor noster suo videlicet discretionis examine, in his qui
de illoprava sentiunt, stultitiam immoderati saporis exstinguit?
Sicut enim Annon rex Ammon servos David ad se missos deturpavit, atqueludibriter foedatos ad eumdem David remisit, ita et diabolus princeps hujusmundi plerosque religiosos per subrepentia vitia deturpare consuevit. Qui dum eorum latentia mala in aperta et flagitiosa perpetrataque luxuriadetegit, quasi eorum indumentis usque ad nates abscissis, nudos a dignitatecastitatis relinquit; et dum pristinam eorum fortitudinem eripit, velut barbamradit, quos tamen verus David, Dominus scilicet et Salvator noster, clementirespectu a poenitentiae indulgentia non exclusit, quos et in Jericho, hoc est,sub anathemate poenitentiae residere jubet, donec sacramenta spiritalia etfortitudinem mentis, quae peccando perdiderunt, satisfaciendo recipiant, et sicdemum in conspectu ejus stare valeant.
Plerumque quaedam res per historiam virtus est, per significationem
culpa;sicut aliquando res gesta in causa facta damnatio est, in scripto
autemprophetia virtutis, quod utrumque citius ostendimus, cum hujus
sacraeScripturae testimonium ad utraque approbanda ad medium
deducimus.
Quis namque audiens non solum fidelium, sed etiam infidelium, non
omnimodisdetestetur, quod David in solario deambulans, Bersabee Uriae
concupivit uxorem?Quem tamen a praelio revertentem ire ad domum admonet,
pedes lavare; quiprotinus respondit, dicens: Arca Domini sub
pellibus est, et ego in domo mea requiescam? Quem David ad
mensam propriam suscepit, eique epistolasper quas mori debeat,
tradidit.
Cujus David in solario deambulans, typum tenuit, nisi ejus de quo
scriptumest:
In sole posuit tabernaculum suum
(Ps, 18, 6)? Ecquid est Bersabeead se producere, nisi legem litterae carnali
populo conjunctam, spiritali sibiintellectu sociare? Bersabee enim
Puteus septimus dicitur, quia nimirum percognitionem legis infusione
spiritalis gratiae perfecta nobis sapientiaministratur.
Quem vero Urias, nisi Judaicum populum signat, cujus nomen
interpretatumdicitur: Lux mea Dominus.
Judaicus autem populus, quia de accepta legis scientia extollitur,
quasi deDei luce gloriatur.
Sed huic David uxorem abstulit, sibique conjunxit, quia videlicet
manufortis, quod David dicitur, in carne Redemptor noster apparens dum
spiritaliterloqui legem innotuit, per hoc quod juxta litteram tenebatur,
hanc a Judaicopopulo extraneam monstravit, sibique conjunxit, quia
semper illam praedicandodeclaravit.
Uriam tamen ad domum David ire admonet, pedes lavare, quia incarnatus
Dominusveniens Judaico populo praecipit ut ad conscientiam redeat, et
sordes operumfletibus tergat, ut spiritaliter mandata legis intelligat,
ut post tantamduritiam praeceptorum fontem baptismatis inveniens, ad
aquam post laboremdecurrat.
Sed Urias, qui arcam Domini esse sub pellibus meminit, respondit quod
domumsuam intrare non possit.
Ac si Judaicus populus dicat: Ego mandata Dei in sacrificiis
carnalibusvideo, et redire ad conscientiam per spiritalem intelligentiam
non requiro;quasi enim arcam sub pellibus dicit esse, quia praeceptis
Dei non nisiadhibendum ministerium sacrificii carnalis intelligit.
Hunc tamen etiam redire ad domum nolentem David ad mensam vocat, quia
quamvisJudaicus populus ad conscientiam reverti contemnat, ei tamen
Redemptor veniensmandata spiritalia praedicat dicens: Si crederetis
Moysi, crederetis forsitan et mihi; de me enim ille
scripsit.
Legem itaque Judaicus populus tenet, quae ejus divinitatem loquitur,
cui idempopulus credere dedignatur.
Unde et Urias ad Joab cum epistolis ex quibus occidi debeat mittitur,
quiaidem ipse Judaicus populus legem portat, qua convincente moriatur;
dum enimmandata legis retinens implere nititur, ipse nimirum defert
judicium undedamnetur.
Quid ergo perfecto isto David scelestius, quid Uria mundius dici
potest? Sedrursus per mysterium quid David sacratius, quid Uria
infidelius invenitur,quando et ille per vitae culpam prophetiae signat
innocentiam, et iste pervitae innocentiam, in prophetia exprimit culpam?
Virtus namque sacri eloquiisic transacta narrat, ut ventura exprimat;
sic in facta re approbat, ut inmysterio contradicat; sic gesta damnat,
ut haec mystice gerendapersuadeat.
Ad hoc in Scriptura sacra virorum talium, id est, David et Petri,
peccatasunt indita, ut cautela minorum sit ruina majorum.
Ad hoc vero utrorumque illic etiam poenitentia insinuatur et venia, ut
spespereuntium sit recuperatio perditorum.
De statu ergo suo David cadente nemo superbiat; de lapsu etiam suo
Davidsurgente nemo desperet.
Ecce quam mirabiliter Scriptura sacra eodem verbo superbos premit quo
humileslevat, unamquamque rem gestam retulit, et diverso modo; superbos
quidem adhumilitatis formidinem, humiles vero ad fiduciam
revocavit.
O inaestimabile novi generis medicamentum, quod uno eodemque ordine
positum,et premendo tumentia exsiccat, et sublevando arentia infundit!
De majorum noslapsu terruit, sed de reparatione roboravit.
Sic quippe semper, sic nos divinae dispensationis misericordia
etsuperbientes reprimit, et ne ad desperationem corruamus fulcit.
Sed quia exigente causa David ad medium deducto tanti facinoris
memoriamfecimus, lectoris fortasse animus movetur, cur omnipotens Deus
eos quos inperpetuum elegit, quos ad donorum quoque spiritalium culmen
assumpsit, illaesosa corporalibus vitiis non custodit.
Unde quia satis fieri citius credimus, breviter respondemus, nonnulli
enimpercepto dono virtutum per impensam gratiam bonorum operum in
superbiae vitiumcadunt, sed tamen quomodo ceciderint non
agnoscunt.
Proinde contra eos hostis antiquus, qui jam interius dominatur,
exteriusetiam saevire permittitur, ut qui in cogitatione elati sunt, per
carnisluxuriam prosternantur.
Scimus autem quia aliquando minus est in corporis corruptione cadere,
quamcogitatione tacita ex deliberata elatione peccare.
Sed cum minus turpis superbia creditur, minus vitatur, luxuriam vero eo
magiserubescunt homines, quo simul omnes turpem noverunt.
Unde fit plerumque ut nonnulli per superbiam in luxuriam corruentes,
exaperto casu malum culpae latentis erubescant, et tunc etiam majora
corrigunt,cum prostrati in minimis gravius confunduntur; reos enim se
inter minoraconspiciunt, qui se liberos inter graviora crediderant; pia
enim Dominidispensatione laxatus nonnumquam malignus spiritus de culpa
ad culpam trahit;et dum plus percutit, inde eum quem ceperat amittit;
atque unde vicissecernitur, inde superatur.
Considerare libet, intra munitum gratiae sinum quanto Deus
misericordiaefavore nos continet.
Ecce qui de virtute se extollit, per vitium ad humilitatem redit, et
qui deacceptis virtutibus extollitur, non gladio, sed (ut ita dixerim)
medicamentovulneratur; quid est enim virtus, nisi medicamentum? et quid
vitium, nisivulnus? Quia ergo nos de medicamento vulnus facimus, facit
ille de vulneremedicamentum, ut qui virtute percutimur, vitio
curemur.
Nos namque virtutum dona retorquemus in usum vitiorum, ille
illecebrasassumit in arce virtutum, et salutis statum percutit, ut
servet: ut quihumilitatem curantis fugimus, saluti cedentis
haereamus.
Sed inter haec sciendum quod plerique hominum, quo in multis
corruunt,arctius ligantur; cumque eos antiquus hostis ex uno vitio
percutit utconcidant, ex alio quoque ligat ne surgant.
Consideret itaque homo cum quo adversario bellum gerat, et si jam in
sealiquid deliquisse perpendit, saltem per culpam pertrahi ad culpam
pertimescat,ut studiose vitentur vulnera quibus frequenter interficitur:
quia valde rarumest quod hostis noster electorum salutem etiam
vulneribus servet; erudiendosenim, sicut diximus, electos suos Dominus
saepe tentatori subjicit, sicut postparadisi claustra, post tertia coeli
secreta, ne revelationum magnitudinePaulus extolli potuisset, ei Satanae
angelus datus est: sed, ut praefati sumus,ipsa hac tentatione disponitur
ut qui elati perire poterant, humiliati aperditione serventur.
Secreto ergo dispensationis ordine, unde saevire permittitur
iniquitasdiaboli, inde pie perficitur benignitas Dei: quia adversarius
noster indeobtemperat nutibus supernae gratiae, unde exercet iram
nequissimae voluntatissuae.
His ita gestis, misit Dominus Nathan ad David.
Et veniens Nathan proposuit similitudinem de divite et paupere: unus
habensoves et boves, alter tantummodo ovem unam; hanc unam ovem pauperi
tulitdives.
Audito hoc David, indignatus ait adversus hominem illum:
Si peccatum David tam detestabile Dominus transtulit, quid est quod
omniaquae de eodem peccato per prophetam ei a Domino dicta sunt
postmodum toleravit?Sed proculdubio Dominus delictum sine ultione non
deserit: aut enim ipse hochomo in se poenitens punit, aut hoc Deus cum
homine vindicans percutit.
Nequaquam igitur peccato parcit, quod nullatenus sine vindicta
dimittit; sicenim David audire post confessionem meruit,
Dominus transtulit peccatum tuum
(S2, 12, 13); et tamen post cruciatibus afflictus ac fugiens, reatum
culpaequod perpetraverat exsolvit.
Sic nos salutis unda a culpa primi parentis absolvit, sed tamen
reatumejusdem culpae diluentes, absoluti quoque adhuc carnaliter obimus,
quia delictanostra sive per nos sive semetipsum resecat, etiam cum
relaxat; ab electis enimsuis iniquitatum studet maculas temporali
afflictione tergere, quas inperpetuum non vult vindicare.
Quod vero dicit:
Duo homines erant in civitate una
(S2, 12, 1), Urias et Davidintelligitur.
Et addisce personas.
Pauperculi ovem meliorem dicit, hoc est, uxorem ejus quae adulterata
est,quae de mensa ejus vescebatur, et de calice ejus potabat, et in
gremio ejuscubabat.
Considera pauperem incentiva pietatis habere fulcimina, in divitibus
autemmulta superbia.
Apud pauperes uxor, et ancilla et ministra est, et procreat filios, et
ipsamater et nutrix est; apud divites autem non est ita, sed cum
generaveritfilium, statim eum tradit foris, et pietatis insignia
abscindit superbia.
Erubescit fieri nutrix, quae facta est mater.
Ovis ergo in gremio ejus cubabat.
Auxit parabolam narratione pietatis.
Venit ergo peregrinus homo ad regem illum.
Quis itaque est peregrinus? Concupiscentia videlicet. Ut ergo
illiusostenderet castitatem, peregrinam concupiscentiam nominavit;
numquam enimalienas nuptias dissipavit, neque iniquis conspexit oculis,
sed percussus inilla muliere perdidit castitatem, quia paululum se
reddiderat remissioremsecuritate pacis.
Venit peregrinus, iniqua et agrestis concupiscentia ad illum divitem;
venitet ille, accepit non de gregibus suis vel armentis, ut peregrino
pararetepulas, sed misit et rapuit ovem pauperis, quae in sinu ejus
cubabat, et demensa edebat.
Haec igitur cum audisset David,
iratus est valde adversus hominem illum, et dixit ad
Nathan: Vivit Dominus, quoniam filius mortis est vir qui fecit
hoc; ovem reddet in quadruplum
(S2, 12, 5 et S2, 12, 6), et ipse gladio punietur.
O judicii super effluentem justitiam! Non enim erat illa amoris fibra,
utjuste non diceret.
Jubet quidem in quadruplum secundum legem, lex enim praecepit furentem
quadrupli restitutione vinciri; iste autem et legem est praeter
gressus.
Jubet quidem et ipsum interimi, et in quadruplum obnoxium
detineri.
Prompsit itaque sententiam, et judicium elimatum.
Cum hoc audisset propheta, jactat omnem umbram imaginis, et in medium
profertgladium, cum fiducia dicit:
Tu es
(S2, 12, 7), rex, qui hoc opus fecisti.
O sectura non gladio secans sensum doloris, sed compendio accusationis!
Cumenim oportuit, occultavit narrationem: cum vero tempus invenit,
statimpercussit et abscidit, sine grandi plagae vulnere, hoc solummodo
dicens:
Tu es
(S2, 12, 7), rex.
At ille velociter ad conscientiam rediens, tamquam fidelis et idoneus
servus,culpam simpliciter confitetur, et dicit: Peccavi Domino,
et propheta respondit:
Et Dominus transtulit peccatum tuum
(S2, 12, 13). Velox confessio,velocior medicina.
Facto peccavit, verbo poenituit.
Annuit Deus, et correctio facta est; vulnus apparuit, et
sanitasrediit.
Sed non fuit his propheta contentus: nam post correctionem,
postpoenitentiam, post peccatorum absolutionem, psalmum eam ob causam
scripsit; itaut etiam posterae generationi fiat illius passio medicina,
et illius naufragiumsit aliis portus, et quibus ille vulneratus est et
emendavit, alii in iisdemincidentibus ipsa possint uti medicina et
emendatione sanari.
Fugiens David Absalom filium suum, nudisque pedibus incedens,
transgressusest torrentem Cedron, et cunctus populus cum eo, et
pervenerunt usque Baurim;et ecce egressus Semei, filius Gera, de
cognatione domus Saul, mittens lapidesmaledicebat regem dicens:
Egredere, egredere, vir sanguinum et vir Belial
(S2, 16, 7).
Quisquis fidelium divinae gratiae illustratione compungitur, et
sanctodesiderio de imis ad summa supernae contemplationis penna
festinat, haec gestabeati David et aliorum sanctorum praecedentium
patrum, ubi aliquid injusteperpessi sunt, ante mentis oculos ponat;
atque in eis se imitatione exercendoproficiat, et quod in praesenti
titillat ex vitio, vel praeteritorum malorummemoria reprimat, vel
donorum praecedentium consolatione restinguat, vel etiamimitatione, ut
dictum est, patrum praecedentium retundat, quod necesse est, ut,sicut
proposuimus, exemplis evidentioribus approbemus.
Ut enim unum de multis loquar, quatenus studiosus lector multa in
unointelligat, quisquis verborum contumeliis pressus, cum virtute
patientiamservare non sufficit, David factum ad memoriam reducat.
Qui cum a Semei tot conviciis urgeretur, et armati proceres
ulciscicontenderent, ait:
Et paulo post:
Dimittite eum, ut maledicat juxta praeceptum Domini,
si forte respiciat Dominus afflictionem meam, et reddat mihi
bonum pro maledictione hac hodierna
(S2, 16, 11 et S2, 16, 12).
Quibus profecto verbis indicat quia pro perpetrato Bersabeae
scelere,exsurgentem contra se filium, fugiens reduxit ad animum, malum
quodperpetravit, et contumeliosa verba non tam convicia quam adjutoria
credidit,quibus se purgari sibique misereri posse judicavit; tunc enim
illata conviciabene toleramus, cum in secreto mentis ad male perpetrata
recurrimus; levequippe videbitur quod injuria percutimur, dum in actione
concipimus, quia pejusest quod meremur, sicque fit ut potius contumeliis
gratia quam ira debeatur,quarum interventu Deo judice poena gravior
declinari posse confiditur.
Illud vero quid significet, quod parricida filius Absalon patrem
insequens,primo pater ejus declinans fugit ante faciem ejus, securus de
victoria; quiaspiciebat impium perire, quem etiam flevit magno luctu, et
deploravit exitumparricidae; scribitur enim fugisse David a facie
bellantis adversum se filii,et quoniam scriptum est de populo
Hierusalem:
Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem contemnenter
spreverunt me
(Es, 1, 2); filius ipsiussignificatur tropice, id est, populus Judaicus, qui
eum tradidit. Absalonautem, sicut quidam interpretantur, intelligitur
Patris pax.
Quod mirum videtur in historia, quemadmodum patris pax possit
intelligi, quipatrem bello persecutus est.
Sed qui diligenter ad allegoriam intendunt, inspiciunt Absalon
esseHierusalem: quia etiam et ipsa, Pax interpretatur, a cujus facie
Christusfugit, quando eam patiendo deserens in gentibus per fidem
successit.
Alii Absalon, Judam traditorem accipiunt, quem tanta et tam miranda
patientiaChristus pertulit tamquam bonum, cum ejus cogitationes non
ignoraret, cumadhibuit convivio, in quo corporis et sanguinis sui
figuram discipuliscommendavit, et tradidit.
Quod denique et in ipsa traditione osculum accepit, bene intelligi
Christumpacem exhibuisse traditori suo, quamvis ille tam sceleratae
cogitationisinterno bello vastaretur.
Et ideo Absalon Patris pax dicitur, quia pater habuit pacem, quam ille
nonhabuit.
Sed fortasse quis dicet: Si David imaginem Christi gerebat, quomodo
multasuxores habuisse et concubinas scribitur, cum has res Christus et
horrescat etdamnet? Hoc enim in prophetia fiebat; multae enim uxores
David multarum gentiumet nationum imaginem indicabant, quae per fidem
Christi consortio jungerentur;concubinae vero ejus significant
haereticorum Ecclesias, quae sub Christinominis titulo se manere
gloriantur; sed quia propter carnalia lucra Christumsectantur, non
conjuges, sed concubinae vocantur.
Denique nunc reges si plures habeant uxores vel concubinas crimen est,
quiajam transierunt figurae, pro quibus uxorum vel concubinarum venia
concedebatur;at nunc quia figurae transierunt, venia nulla datur.
Percusso Absalon cum rediisset David in Hierusalem, dixit Amasae
utcongregaret omnes viros Juda in diem tertium, et constitueret eum
principem proJoab, qui moratus extra placitum, praecepit David Joab et
Abisai ut irent etapprehenderent Siba filium Bochri; cumque venisset
Joab in Gabaon,
Joab tenuit manu dextra mentum Amasae, quasi
osculans eum, percussit eum in latere, et mortuus
est
(S2, 20, 9 et S2, 20, 10).
Quid est quod Joab Amasae mentum manu dextra tenuit, et sinistram ad
gladiumlatenter mittens, ejus viscera effudit, nisi hoc quod patenter
datur intelligi?dextra namque manu tenere, est quasi ex benignitate
blandiri; sed sinistram adgladium mittit, qui latenter ex malitia
percutit.
Sequitur psalmus XVII.
Et merito quaeritur cur solus iste psalmus in libris Regum
reperiaturconscriptus.
Nec immerito psalmus iste in Regum libris solus invenitur, quia regnum
illudsignificat ubi adversarium non habebimus; titulus enim ejus est:
In die qua eripuit eum Dominus de manu inimicorum ejus, et de
manu Saul
(Ps, 17, 1); quis enimfiguratur in David, nisi ille qui venit secundum carnem
ex semine David? Quiutique in corpore suo, quod est Ecclesia, adhuc
patitur inimicos, unde illipersecutori, quem voce prostravit, et in suum
corpus trajiciens quodammodomanducavit, insonuit de coelo:
Saule, Saule, quid me persequeris?
(Ac, 9, 4) Quando autem meretur eripi hoc corpus de manu inimicorum
ejus,nisi cum illa novissima inimica destruetur mors, ut perveniatur ad
regnum Dei?
Diligam te, Domine, virtus mea
(Ps, 17, 2).
Diligam te, Domine, per quem fortis sum.
Domine, firmamentum meum, et refugium meum, liberator
meus
(Ps, 17, 3).
Domine, qui me firmasti, quia refugi ad te; refugi ad te, quia
liberasti me.
Deus meus adjutor meus, et sperabo in eum
(Ps, 17, 3).
Deus meus qui mihi adjutorium prius vocationis tuae praestitisti, ut
sperarein te possim.
Protector meus, et cornu salutis meae, et liberator
meus
(Ps, 17, 3).
Protector meus, quia non de me praesumpsi, quasi erigens adversum te
cornusuperbiae; sed te ipsum cornu, hoc est, firmam celsitudinem salutis
inveni,quod ut invenirem redemisti me.
Laudans invocabo Dominum, et ab inimicis meis salvus
ero
(Ps, 17, 4).
Non meam gloriam, sed Domini quaerens, invocabo Dominum; et non erit
undemihi noceant iniquitatis errores.
Circumdederunt me dolores mortis
(Ps, 17, 5), hoc est dolores carnis.
Et torrentes iniquitatis conturbaverunt me
(Ps, 17, 5).
Turbae iniquae ad tempus commotae velut flumina pluvialia cito
desitura,egerunt ut conturbarent me.
Dolores inferni circumdederunt me
(Ps, 17, 6).
In his qui me circumdederunt ut perderent, erant dolores invidiae, qui
mortemoperantur, perducuntque ad infernum peccati.
Praevenerunt me laquei mortis.
Praevenerunt me ut priores nocere vellent, quod eis postea
redderetur.
Tales autem homines capiunt in perditionem, quibus mala
persuaserintjactatione justitiae, cujus non re, sed nomine adversus
gentesgloriantur.
Et in pressura mea
Et exaudivit de corde meo, in quo habitat, vocem meam.
Et clamor meus in conspectu ejus
(Ps, 17, 7).
Et clamor meus, quem non in auribus hominum, sed coram ipso intus
habeo,
introivit in aures ejus
(Ps, 17, 7).
Et commota est, et contremuit terra
(Ps, 17, 8).
Ita clarificato Filio, commoti sunt et contremuerunt peccatores.
Et fundamenta montium conturbata sunt
(Ps, 17, 8).
Et spes superborum, quae in hoc fuerunt saeculo, conturbatae
sunt.
Et commota sunt, quoniam iratus est eis
(Ps, 17, 8) Dominus, ut scilicet jam fundamentum non haberet in cordibus
hominum spes temporalium bonorum.
Ascendit fumus in ira ejus
(Ps, 17, 9).
Ascendit lacrymosa deprecatio poenitentium, cum cognovissent quid
minetur Deus impiis.
Et ignis a facie ejus exardescet
(Ps, 17, 9).
Et flagrantia charitatis post poenitentiam de notitia ejus
exardescet.
Carbones succensi sunt ab eo
(Ps, 17, 9).
Quia jam mortui erant deserti ab igne boni desiderii ac luce justitiae,
et frigidi tenebrosique remanserant, rursus accensi et illuminati
revixerunt.
Et inclinavit coelum et descendit.
(Ps, 17, 10)
Et humiliavit justum ut descenderet ad hominum infirmitatem.
Et caligo sub pedibus ejus
(Ps, 17, 10).
Caligo ei sub pedibus est, quia non ea claritate ab inferioribus
cernitur,quae in superioribus dominatur; impii enim, qui terrena
sapiunt, caliginemalitiae suae non cognoverunt eum, terra enim sub
pedibus eis, tamquamscabellum pedum ejus.
Et ascendit super Cherubin, et volavit
(Ps, 17, 11).
Cherubin quippe Plenitudo scientiae dicitur.
Proinde super plenitudinem scientiae ascendisse et volasse perhibetur,
quiamajestatis ejus celsitudinem scientia nulla comprehendit.
Volavit ergo qui longe in altum ab intellectu nostro se rapuit, ut nemo
adDeum perveniret, nisi per charitatem: plenitudo enim legis
charitas.
Et cito se incomprehensibilem monstravit dilectoribus suis, ne
illumcorporeis imaginationibus comprehendi arbitrarentur.
Super Cherubin Dominus ascendit et volavit, quia super
plenitudinemscientiae, quae esse in hominibus potuit, incarnationis suae
gloriam exaltaredignatus est; ut hoc ejus volare, sit potentiae suae
mysterium ab intellectuhumano subducere; quantalibet enim plenitudine
scientiae vita spiritaliumfulgeat, apprehendere non valet quomodo factum
sit ut qui exstititconciperetur, et ante saecula auctor hominum
nasceretur homo in finesaeculorum, Deus caro, Verbum infans
fieret.
Unde et recte illic additur:
Volavit super pennas ventorum.
(Ps, 17, 11)
Quia videlicet transcendit omnes intellectus animarum.
Vento quippe animam figurari pro velocitate suae cogitationis,
noninconvenienter accipimus.
Illa autem celeritas qua se incomprehensibilem esse monstravit,
supervirtutes animarum est, quibus se velut pennis, aeternis timoribus
in auraslibertatis extollunt.
Et posuit tenebras latibulum suum
(Ps, 17, 12).
Et posuit obscuritatem sacramentorum, et occultam spem in corde
credentium,ubi lateret ipse non eos deserens: quia dum caligine nostrae
infirmitatisobscuramur, per ignorantiam nostram nobis absconditur, ne a
nobis modo inaeterna et firma claritate videatur.
In his etiam tenebris ubi per fidem adhuc ambulamus, non per speciem,
quamdiuquod non videmus speramus, per patientiam exspectamus.
Quia vero auctor noster nobis in hoc exsilio dejectis, lucem suae
visionisabstulit, sese nostris oculis quasi in tenebrarum latibula
abscondit, quasnimirum caecitatis nostrae tenebras cum studiose
conspicimus, mentem ad lamentarevocamus; flet enim caecitatem quam foris
patitur, si humiliter meminit, quode interiori lumine privatur.
Cumque tenebras quibus circumdatur respicit, per splendoris intima
ardenti sedesiderio affligit, omnique intentionis visu semetipsam
concutit, et supernamlucem quam condita deseruit, repulsa quaerit.
Unde fit plerumque ut in ipsis piis fletibus illa interni gaudii
claritaserumpat, et mens, quae in corpore prius caeca jacuerat, ad
inspectionemfulgoris intimi superius vegetata convalescat.
In circuitu ejus tabernaculum ejus
(Ps, 17, 12).
Conversi tamen ad ipsum ambiunt, qui credunt ei, quia in medio ipsorum
est,cum omnibus aequaliter favet, in quibus tamquam in tabernaculo
habitat in hoctempore.
Tenebrosa aqua in nubibus aeris
(Ps, 17, 12).
Nec propterea quisquam in illa luce quae futura est, cum ex fide ad
speciemvenerimus, jam esse arbitretur, si Scripturas recte intelligit;
in prophetisenim atque in omnibus divini verbi praedicatoribus doctrina
obscura est, quiaante adventum Domini dum occultis sacramentis gravidi
in ministeriis mensamgestarent, intuentium oculi eorum intelligentia
caligabant.
Prae fulgore in conspectu ejus
(Ps, 17, 13).
In comparatione fulgoris, qui est in conspectu manifestationis
ejus.
Nubes
ipsius
transierunt
(Ps, 17, 13).
Praedicatores verbi ejus non jam in Judaeae finibus continentur,
sedtransierunt ad gentes, et universa mundi spatia miraculorum
claritatepercurrunt.
Grando et carbones ignis
(Ps, 17, 13).
Objurgationes figuratas, quibus velut grandine corda dura tunduntur, si
terradura et mitis, id est pius animus exceperit, duritia grandinis in
aquam, id estterror fulguratae et quasi congelatae objurgationis, in
doctrinam satiantemresolvitur, igne autem charitatis accensa corda
reviscunt.
Haec omnia in nubibus ipsius ad gentes transierunt, quia videlicet
sanctiviri corda audientium et terrentes feriunt, et blandientes
infundunt; nam,quemadmodum feriant propheta testatur dicens:
Virtutem terribilium tuorum dicent, et magnitudinem tuam
narrabunt
(Ps, 144, 6).
Et quemadmodum blandientes rigent, secutus adjunxit:
Memoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt, et justitia
tua exsultabunt
(Ps, 144, 7).
Et intonuit de coelo Dominus
(Ps, 17, 14).
Et evangelica tuba de corde justi sonuit.
Et Altissimus dedit vocem suam
(Ps, 17, 14), ut haberemus eam, et in profundo rerumhumanarum audiremus
coelestia.
Et emisit sagittas, et dissipavit eos
(Ps, 17, 15).
Et emisit evangelistas pennis virtutum recta itinera transvolantes, non
suis,sed ejus a quo missi sunt, ut aliis essent odor vitae in vitam,
aliis odormortis in mortem.
Et coruscationes multiplicavit, et conturbavit eos, et
apparuerunt fontes aquarum
(Ps, 17, 15 et Ps, 17, 16).
Et apparuerunt qui facti erant in praedicantibus fontes aquarum,
salientiumin vitam aeternam.
Et revelata sunt fundamenta orbis terrarum
(Ps, 17, 16).
Relati sunt prophetae, qui non intelligebantur super quos aedificaretur
orbisterrarum credens Domino.
Ab increpatione tua, Domine
(Ps, 17, 16).
Clamantis,
Appropinquabit super vos regnum Dei
(Lc, 10, 9).
Ab inspiratione spiritus irae tuae
(Ps, 17, 16).
Dicentis: Nisi poenitentiam egeritis, omnes similiter moriemini
(voir: Lc, 13, 3)
.
Misit de summo et accepit me
(Ps, 17, 17).
Vocando ex gentibus in haereditatem
gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam aut rugam
(Ep, 5, 27)
(voir: Ct, 4, 7)
.
Assumpsit me de multitudine aquarum
(Ps, 17, 17).
Assumpsit me de multitudine populorum.
Eruit me de inimicis meis fortissimis
(Ps, 17, 18).
Eruit me de inimicis meis, qui praevaluerunt ad affligendam et
adpervertendam istam temporalem vitam meam.
Et ab his qui oderunt me, quoniam confortati sunt super
me
(Ps, 17, 18).
Ab his qui oderunt me, quoniam confortati sunt super me, quamdiu sub
ipsissum ignorans Deum.
Praevenerunt me in die afflictionis meae
(Ps, 17, 19).
Priores mihi nocuerunt in tempore, quo mortale et laboriosum
corpusgero.
Et factus est Dominus firmamentum meum
(Ps, 17, 19).
Et quoniam amaritudine miseriarum firmamentum terrenae
voluptatiscontribulatum atque convulsum est, factus est Dominus
firmamentum meum.
Et eduxit me in latitudinem
(Ps, 17, 20).
Et quia carnales patiebar angustias, eduxit me in spiritalem
fideilatitudinem.
Eruit me, quoniam voluit me, quoniam voluit me, antequam illum
egovellem.
Eruit me de inimicis meis potentissimis
(Ps, 17, 18), qui mihi invident jam volentieum.
Et ab his qui oderunt me
(Ps, 17, 18), quia volo eum.
Et retribuet mihi Dominus secundum justitiam
(Ps, 17, 21) bonae voluntatis; qui prior praebuit misericordiam antequam
haberem bonam voluntatem.
Et secundum puritatem manuum mearum retribuet mihi
(Ps, 17, 21), et secundumpuritatem factorum meorum retribuet mihi, qui tribuit
mihi ut bene facerem,educendo me in latitudinem fidei.
Quia custodivi vias Domini
(Ps, 17, 22), ut latitudinem bonorum operum, quae perfidem sunt, longanimitas
perseverantiae consequatur.
Nec impie gessi a Deo meo, quoniam omnia judicia ejus
in conspectu meo
(Ps, 17, 22 et Ps, 17, 23) sunt semper.
Quoniam omnia judicia ejus, id est praemia justorum, et poenas
impiorum, etflagella corrigendorum, et tentationes probandorum,
perseveranti contemplationeconsidero.
Et justitias ejus non repuli a me
(Ps, 17, 23).
Quod faciunt deficientes sub sarcina earum, et revertentes ad
vomitumsuum.
Itaque non solum propter latitudinem fidei, quae per dilectionem
operatur,sed etiam propter longitudinem perseverantiae retribuet mihi
Dominus secundumjustitiam meam.
Et secundum puritatem manuum mearum retribuet mihi in
conspectu oculorum ejus
(Ps, 17, 25).
Non quod homines vident, sed in conspectu oculorum ejus, quoniam
quaevidentur temporalia sunt, quae autem non videntur aeterna sunt, quo
pertinetaltitudo spei.
Cum sancto sanctus eris
(Ps, 17, 26).
Est etiam occulta profunditas qua intelligeris, cum sancto sanctus
eris, quiatu sanctificas.
Et cum viro innocente innocens eris
(Ps, 17, 26), quia nulli nocens, sed funiculispeccatorum suorum unusquisque
constringitur.
Et cum electo electus eris
(Ps, 17, 27), et ab eo quem eligis eligeris.
Et cum perverso subverteris
(Ps, 17, 27), et cum perverso videris perversus, obquod eis non faves,
perversus esse videris, quoniam dicunt: Non est recta viaDomini, et
ipsorum via non est recta.
Quoniam tu populum humilem salvum facies
(Ps, 17, 28). Hoc autem perversum videturperversis, quod confitentes peccata
sua salvos facis.
Et oculos superborum humiliabis
(Ps, 17, 28).
Ignorantes autem Dei justitiam, et suam volentes
constituere,humiliabis.
Quoniam tu illuminas lucernam meam, Domine
(Ps, 17, 29), quoniam non est nostrumlumen ex nobis, sed tu illuminabis
lucernam meam, Domine.
Deus meus illuminabis tenebras meas
(Ps, 17, 29).
Nos enim in peccatis nostris tenebrae sumus, sed Deus meus
illuminabittenebras meas.
Quoniam a te eripiar a tentatione
(Ps, 17, 30), quoniam non a me, sed a te eruar atentatione.
Et in Deo meo transgrediar murum
(Ps, 17, 30), et non in me, sed in Deo meo,transgrediar murum, quem inter
homines et coelestem Hierusalem peccataerexerunt.
Deus meus immaculata via ejus
(Ps, 17, 31).
Deus meus non venit in homines, nisi mundaverint viam fidei, qua veniat
adeos, quia immaculata via ejus.
Eloquia Domini igne examinata
(Ps, 17, 31). Eloquia Domini igne examinationisprobantur.
Protector est omnium sperantium in se
(Ps, 17, 31) et omnes qui non in se ipsis,sed in illo sperant, eadem
tribulatione non consumuntur: spes enim sequiturfidem.
Quoniam quis Deus praeter Dominum
(Ps, 17, 32) cui servimus?
Et quis Deus praeter Dominum nostrum?
(Ps, 17, 32) Et quis Deus praeter Dominum, quem post bonamservitutem tamquam
haereditatem sperantes filii possidebimus? Deus qui praecinxit me
virtute.
Deus qui praecingit ut fortis sim, ne defluentes sinus cupiditatis
impediantopera et gressus meos.
Et posuit immaculatam viam meam
(Ps, 17, 33), et posuit immaculatam viam charitatis qua ad illum veniam, sicut
est immaculata via fidei qua venit ad me.
Qui perfecit pedes meos tamquam cervi
(Ps, 17, 34).
Qui perfecit amorem meum ad transcendenda spinosa et umbrosa
implicamentahujus saeculi.
Cervos, spiritales viros appellat, propter alacritatem velocis
cursus;robustorum enim mentes in Deo immobiliter fixae tanto adversa
quaequedespiciunt, quanto cernunt, quod contra praecepta Conditoris
excrescunt.
Aeternitatis quoque praemia praestolantes, vires ex adversitatibus
sumunt,quia, crescente pugna, gloriosiorem sibi non ambigunt manere
victoriam.
Sic itaque electorum desideria dum premuntur, adversitate proficiunt,
sicutignis flatu premitur ut crescat, et unde quasi exstingui cernitur,
inderoboratur.
In eo namque ostendimus quanta ad Deum cupiditate flagramus, si non
solum adeum per tranquilla et mollia, sed etiam per aspera et dura
transimus.
Bene ergo per psalmistam dicitur,
Qui perfecit pedes meos tamquam cervi
(Ps, 17, 34).
Cervus enim cum montium juga conscendit, quaeque aspera, quaeque se
objiciuntsentibus illigata, dato saltu transgreditur, etiam absque ullo
cursus suiobstaculo in superioribus elevatur.
Ita etiam electorum mentes quae sibi in hoc mundo obsistere atque
obviareconspiciunt, contemplationis saltu transcendunt, et more
cervorum, despectisterrenarum rerum sentibus, in superna se evehunt.
Et super excelsa statuit me
(Ps, 17, 34), et super coelestem habitationem figet intentionem meam,
utimpleatur in omnem plenitudinem Dei.
Qui docet manus meas ad praelium
(Ps, 17, 35), qui docet me operari ad superandosinimicos, qui nobis
intercludere regna coelestia conantur.
Et posuisti ut arcum aereum brachia mea
(Ps, 17, 35), et posuisti infatigabilemintentionem bonorum operum.
Et dedisti mihi protectionem salutis tuae, et dextera tua
suscepit me
(Ps, 17, 36), id est favor gratiae suscepit me.
Et disciplina tua direxit me in finem
(Ps, 17, 36).
Et correctio tua me deviare non sinens direxit, ut quidquid ago, in eum
finemreferam qui cohaeret mihi.
Et disciplina tua, ipsa me docebit
(Ps, 17, 36), et eadem correctio tua ipsa medocebit pervenire, quo
direxit.
Dilatasti gressus meos subtus me
(Ps, 17, 37); nec impedient carnales angustiae,quoniam latam fecisti
charitatem meam operantem hilariter, etiam de ipsis, quaesubter me sunt,
mortalibus rebus et membris.
Et non sunt infirmata vestigia mea
(Ps, 17, 37).
Et non sunt infirmata sive itinera mea, sive signa, quae impressi
adimitandum sequentibus.
Persequar inimicos meos et comprimam illos
(Ps, 17, 38).
Persequar affectus carnales meos ne ab eis comprehendar; sed
apprehendamillos ut absumantur.
Et non convertar donec deficiant
(Ps, 17, 38).
Et ab ista intentione non convertar ad quietem, donec deficiant
quiobstrepunt mihi.
Et confringam illos, nec poterunt stare
(Ps, 17, 39); confringam illos, nec durabunt adversum me.
Cadent sub pedes meos
(Ps, 17, 39); dilectos illis praeponam amores quibus ambuloin aeternum.
Et praecinxisti me virtute ad bellum
(Ps, 17, 40); et constrinxisti fluentiadesideria carnis meae virtute, ne in
tali pugna praepedirer.
Supplantasti insurgentes in me subter me
(Ps, 17, 40); decipi fecisti eos qui meinsequebantur, ut subter me fierent,
qui super me esse cupiebant.
Et inimicos meos dedisti mihi dorsum
(Ps, 17, 41); et inimicos meos convertisti etdorsum mihi eos fecisti esse, id
est, ut sequerentur me.
Et odio habentes me disperdidisti
(Ps, 17, 41); alios autem eorum qui in odioperdurarunt disperdidisti.
Clamabunt, nec erit qui salvum faciat
(Ps, 17, 42).
Quis enim salvos faceret, quos tu non faceres?
Ad Dominum nec exaudiet eos
(Ps, 17, 42); nec ad quemlibet, sed ad Dominum clamaverunt, nec
exauditionedignos judicavit, non recedentes a malitia sua.
Et comminuam illos ut pulverem juxta faciem venti
(Ps, 17, 43); et comminuam illos,aridi enim sunt non recipientes imbrem
misericordiae Dei: ut elati et inflatisuperbia, a spe firma et
inconcussa, tamquam terrae soliditate et stabilitaterapiantur.
Ut lutum platearum delebo eos
(Ps, 17, 43).
Per latas, quas multi ambulant, vias perditionis, luxuriantes et
lubricosdelebo eos.
Erues me de contradictionibus populi
(Ps, 17, 44); erues me de contradictionibuseorum qui dixerunt: Si dimiserimus
eum vivum, saeculum post illum abit.
populus gentium quem corporali praesentia non visitavi, servivit mihi,
nequeoculis me vidit; sed recipiens praedicatores meos, in obauditu
auris obaudivit mihi.
Filii alieni mentiti sunt mihi
(Ps, 17, 46); filii non mei dicendi, sed potiusalieni, quibus recte dicebatur:
Vos a patre diabolo estis, mentiti sunt mihi.
Filii alieni inveterati sunt, et claudicaverunt a semitis
suis
(Ps, 17, 46); ettamquam uno pede debiles, quia vetus tenentes, novum
respuerunt.
Filii alieni, quibus, ut renovarentur, novum Testamentum attuli, in
veterihomine remanserunt.
Claudi effecti sunt etiam in ipsa veteri lege, potius suas
traditionessequentes quam Dei; calumniabantur enim de manibus non lotis,
quibus taleserant semitae, quasi ipsi fererant, et consuetudinem
tribuerant, errando abitinere praeceptorum Dei.
Vivit Dominus et benedictus Deus meus
(Ps, 17, 47).
Secundum carnem autem sapere, mors est, vivit Dominus et benedictus
Deusmeus.
Et exaltetur Deus salutis meae
(Ps, 17, 47), et non terrena consuetudine de Deosalutis meae sentiam, sed
aeternam ipsam salutem in excelso de illosperem.
Deus, qui das vindictas mihi
(Ps, 17, 48); Deus, qui vindicas me, subdendo sub mepopulos.
Liberator meus de inimicis meis iracundis
(Ps, 17, 48).
Clamantibus: Crucifige, crucifige.
Ab insurgentibus in me exaltabis me
(Ps, 17, 49).
Ab insurgentibus in me Judaeis exaltabis me, resurgentem a morte.
A viro iniquo eripe me
(Ps, 17, 49); a regno eorum iniquo erues.
Propterea confitebor tibi in generationibus, Domine
(Ps, 17, 50).
Propterea per me tibi confitebuntur gentes, Domine.
Et nomini tuo psalmum
(Ps, 17, 50), et latius innotesces bonis operibus meis.
Magnificans salutes regis ipsius
(Ps, 17, 51).
Deus qui magnificat, ut amabiles faciat salutes, quas ejus Filius
datcredentibus.
Et faciens misericordiam Christo suo
(Ps, 17, 51).
Deus qui facit misericordiam Christo suo.
David, et semini ejus usque in saeculum
(Ps, 17, 51).
Ipsi liberatori manu potenti, qui vicit hunc mundum, et eos quos
credentes inEvangelio genuit in aeternum.
Quaecumque in hoc psalmo dicta sunt, quae ipsi Domino non proprie, id
est,capiti Ecclesiae congruere non possunt ad Ecclesiam referenda sunt;
totus enimChristus hic loquitur, in quo sunt omnia membra ejus.
Haec autem sunt verba novissima, quae dixit David filius
Isai
(S2, 23, 1).
Verba novissima David non finienda dicit, sed perficienda; non
consumenda,sed quae cunctis fidelibus perfectionis plenitudinem
conferant.
Spiritus Domini locutus est super me, et sermo ejus per
linguam meam
(S2, 23, 2).
Spiritum Domini Spiritum sanctum dicit; sermo Dei.
Christus Filius Dei accipitur; ipse est enim Christus Dei Jacob.
Praevaricatores autem quasi spinae evellentur
universi
(Ps, 23, 6).
Praevaricatores Judaei atque haeretici, velut spinae de Ecclesia, quae
estterra viventium, evulsi, atque incendio combusti aeterno
peribunt.
Non Jesbaa, ut quidam putant, sed ipse David est dictus
quasi tenerrimus ligni vermiculus
(Ps, 23, 8), per quod virtus simul bellica et modesta viridesignatur
civilitas; quia videlicet sicut ligni vermiculus, tener quidem
etfragilis toto suo corpore, nec non et permodicus apparet, nihilominus
tamenfortissimum robur exedens consumit, et corrosum reddit, unde et a
terendo lignateredonis nomen habet; sic ille affabilis omnibus domi et
quietus atque humilisvidebatur, et in certamine publico robustum se ac
intolerabilem hostibusexhibebat.
Absurdum non est ut ii tres fortissimi David, et Eleazar, et
Sama,intelligantur Trinitas, Deus Pater, et Filius, et Spiritus sanctus,
ad quorumaequalitatem caeteri fortissimi non pervenerunt.
Item ipse David in praelio Philistinorum cum sitiens versaretur in
bello, etaquam quaereret: Quis mihi potum dabit, ait, de lacu [cisterna]
quae est in Bethlehem?
(voir: S2, 23, 15)
et ad portas erat itercisternae, et David interfusus hostibus, et
media hostilium cinxerat septacastrorum; praeciderunt tres viri
multitudinem adversariorum, et hauseruntaquam de lacu qui erat in
Bethlehem, et obtulerunt regi bibendam, sed rexnoluit bibere, sed
profudit illam Domino, dixitque: Non contingat mihi hoc facere, ut
sanguinem virorum qui abierunt, exanimis bibam
(voir: S2, 23, 17)
.
Vicit ergo naturam, ut sitiens non biberet, et exemplum de se praebuit,
quoomnis exercitus tolerare sitim disceret.
Quod si altius velis spectare et introspicere mysterium, sitiebat
David, nonaquam, quae est in Bethlehem, sed oriundum in eadem Bethlehem
ex VirgineChristum in spiritu praevidebat.
Ergo volebat bibere, non aquam fluminis, sed lavacrum ex latere
Christifluens: hoc est, non aquarum sitiebat elementum, sed sanguinem
Christi.
Unde etiam non bibit oblatam aquam, sed Domino fudit, significans se
sitiresacrificium, non naturae fluentum, sed illud sacrificium in quo
esset remissiopeccatorum: illum sitire fontem aeternum, non qui
periculis quaerereturalienis, sed pericula atiena deleret.
In hoc facto cogitandum summopere est quantum ad mores hominum pertinet
utqui se illicita meminit commisisse a quibusdam etiam licitis studeat
abstinere,quatenus per hoc Conditori suo satisfaciat: ut qui commisit
prohibita, asemetipso abscindere debeat etiam concessa, et se
reprehendat in minimis, quise meminit in maximis deliquisse.
Lex certe veteris Testamenti alienam uxorem concupisci prohibet, regi
verofortia jubere militibus, vel aquam desiderare non poenaliter
vetat.
Et cuncti novimus quod David concupiscentiae mucrone transfixus,
alienamuxorem et concupivit et abstulit, cujus culpam digna verbera sunt
secuta, etmalum, quod perpetravit, per poenitentiae lamenta
correxit.
Qui cum longe post contra hostium cuneos se daret, aquam bibere ex
cisternaex desiderio voluit, cujus electi milites inter catervas
adversantium mediaserumpentes, aquam quam desideraverat, illaesi
detulerunt.
Sed vir Domini flagellis eruditur, semetipsum protinus cum periculo
militumaquam desiderasse reprehendit, eamque Domino fundens libavit,
sicut hicscriptum est:
Libavit eam Domino
(S2, 23, 16).
In sacrificio quippe Domini aqua effusa conversa est, quia
culpamconcupiscentiae mactavit per poenitentiam reprehensionis
suae.
Qui ergo quondam concupiscere alienam conjugem nequaquam timuit, postea
etiamquia aquam concupisset, expavit: qui enim se illicita perpetrasse
meminerat,contra semetipsum jam rigidus etiam a licitis
abstinebat.
Ad hanc aquam hauriendam irruperunt tres fortes:
Quomodo sit factum, Josephus narrat apertius: quia videlicet cisterna
fueritnimium profunda, quae tempore hiemis cum essent omnia nivibus
plena, ipsaquoque nimio nivium aggestu fuerit coaequata; quam cum leo
supervenienspericuli nescius incidisset, ibidemque conclusus grandi
rugitu clamaret,accurrebant homines videre quid esset; et dum cum aliis
ad tale spectaculumadveniret Banaias, desilivit statim in cisternam, et
aggressum mediis innivibus percussit et interfecit leonem.
Dehinc texitur catalogus virorum fortium in figura sanctorum, qui
fortitudinevirtutum boni operis et scientia divinae Trinitatis fulti,
non tantummodoseipsos ab hostibus malignis defendunt, verum infirmos
quoslibetprotegunt.
Peccat post haec David populum numerando.
Praecepit enim David Joab ut perambularet totum Israel, et afferret
populinumerum.
Et hoc ideo Scriptura dicit:
Quia furor Domini coepit irasci contra Israel
(S2, 24, 1).
Quid in hoc facto aliud demonstratur, nisi quia sic pro
qualitatibussubditorum disponuntur acta regentium, ut saepe pro malo
gregis etiam viri bonidelinquant in vita pastoris? Iste enim Deo
attestante laudatus, iste supernorummysteriorum conscius David propheta,
tumore repentinae elationis inflatus,populum numerando peccavit, et
tamen vindictam populus, David peccante,suscepit.
Cur hoc? quia videlicet secundum meritum plebis disponuntur
cordarectorum.
Justus vero judex peccantis vitium ex ipsorum animadversione corripuit,
exquorum causa peccavit.
Sed quia ipse sua scilicet voluntate superbiens, a culpa alienus non
fuit,vindictam culpae etiam ipse suscepit; nam ira saeviens quae
corporaliterpopulum perculit, rectorem quoque populi intimo cordis
dolore prostravit:certum vero est quod ita sibi invicem et rectorum
merita connectantur, etplebeium, ut saepe ex culpa pastorum, deterior
fiat vita plebeium; et saepe exmerito plebeium mutetur vita
pastorum.
Sed quia rectores habent judicem suum, magna cautela subditorum est,
nontemere vitam judicare regentium, neque enim frustra per semetipsum
Dominus aesnummulariorum effudit, et cathedras vendentium columbas
evertit, nimirumsignificans quia per magistros quidem vita judicatur
plebeium.
sed per semetipsum facta examinat magistrorum; quamvis etiam
subditorumvitia, quae a magistris modo vel dissimulantur, vel judicari
nequeunt, ejusproculdubio judicio reservantur.
Igitur dum salva fide res agitur, virtutis est meritum, si quidquid
priorisest toleratur: debet tamen humiliter suggeri, si fortasse valeat
quod displicetemendari; sed curandum summopere est, ne in superbiam
transeat justitiaeinordinata defensio; et dum rectitudo incaute
diligitur, ipsa magistrarectitudinis humilitas amittatur; nec eum sibi
praeesse quisque despiciat, quemfortasse contingit ut in aliqua actione
reprehendat, contra hunc tumoremsuperbiae, subditorum mens ad custodium
humilitatis edomatur, si infirmitaspropria incessanter attenditur; nam
vires nostras veraciter examinarenegligimus, et quia de nobis fortia
credimus, idcirco eos qui nobis praelatisunt, districte judicamus: quo
enim nosmetipsos minus agnoscimus, eo illos quosreprehendere nitimur
plus videmus.
Singula haec mala sunt quae saepe a subditis in praelatos, saepe a
praelatisin subditos committuntur, quia et subditos omnes ii qui
praesunt minus quamipsi sunt sapientes arbitrantur; et rursum qui
subjecti sunt rectorum suorumactiones judicant; et si ipsos regimen
tenere contingeret.
se potuisse agere melius putant.
Unde plerumque fit ut et rectores minus prudenter ea quae agenda
suntvideant, quia eorum oculos ipsa nebula elationis obscurat; et
nonnumquam is quisubjectus est, hoc, cum praelatus fuerit, faciat, quod
dudum fieri subjectusarguebat; et pro eo quod illa quae judicaverat
perpetrat, saltem quia judicaviterubescat.
Igitur sicut praelatis curandum est ne eorum corda aestimationis
singularissapientiae locus superior extollat, ita subjectis providendum
est ne sibirectorum facta displiceant.
Si autem magistrorum vita jure reprehenditur, oportet ut eos subditi
etiamcum disciplina venerentur.
Sed hoc est solerter intuendum, ne aut quem venerari necesse est
imitariappetas, aut quem imitari despicis venerari contemnas; subtilis
etenim viatenenda est, via rectitudinis et humilitatis, ut sic
reprehensibiliamagistrorum facta displiceant, quatenus subditorum mens a
servanda magisteriireverentia non recedat.
Senuit David, ungiturque Salomon in regem super Israel in Gion, ut
implereturin illo illa promissio quae facta est ad David: Non tu
aedificabis mihi domum, sed filius tuus qui egredietur de utero
tuo.
In quo quidem futurae rei imago facta est, in eo quod templum
aedificavit, etpacem habuit secundum nomen suum.
Salomon quippe interpretatur Pacificus, ac per hoc illud vocabulum
illiverissime congruit per quem mediatorem ex inimicis, accepta
remissionepeccatorum, reconciliamur Deo.
Etenim cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem filii
ejus.
Idem ipse est pacificus, ille qui fecit utraque unum et medium
parietem solvens inimicitias in carne sua, legemque mandatorum
decretis evacuans, ut duos conderet in se unum novum hominem,
faciens pacem his qui longe et pacem his qui prope.
Ipse in Evangelio dicit:
Pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis
(Jn, 14, 27) .
His et aliis multis testimoniis Dominus Christus pacificus esse
monstratur:nam id quod aedificavit templum excellentissimum Domino, et
ibi Christumsignificat, qui aedificavit domum Deo in coelestibus, non de
lignis etlapidibus, sed de omnibus sanctis, hoc est fidelibus, quibus
dicit Apostolus:
Templum Dei sanctum est, quod estis vos
(1Co, 3, 17).
Tribus nominibus vocatum fuisse Salomonem Scripturae manifestissime
docent:Pacificum, id est, Salomonem; et Ididam, id est, Dilectum Domini;
et Coeleth,id est, Ecclesiasten.
Ecclesiastes autem Graeco sermone appellatur, qui coetum, id est,
ecclesiamcongregat, quem nos nuncupare possumus concionatorem, qui
loquitur ad populum,et sermo ejus non specialiter ad unum, sed ad
universos generaliterdirigitur.
Porro pacificus et dilectus Domini, ab eo quod in regno ejus pax
fuerit, eteum Dominus dilexerit, appellatus est.
Nam et psalmus XLIV et LXXI Dilecti et Pacifici titulo praenotantur,
quitametsi ad prophetiam Christi et Ecclesiae pertinentes, felicitatem
et viresSalomonis excedant, tamen secundum historiam, super Salomonem
conscriptisunt.
Abiit itaque Salomon in Gabaon, et immolavit ibi holocaustum Domino, ubi apparuit ei Dominus per noctem, et exaudivit deprecationem quam postulavit, deditque ei sapientiam et scientiam, in tantum ut nullus ante similis illi fuerit nec post illum surrecturus sit (voir: R3, 3, 4, R3, 3, 5, R3, 3, 6, R3, 3, 7, R3, 3, 8, R3, 3, 9 et R3, 3, 12) . Post acceptam autem divinitus sapientiam, mox turpium mulierum de causajudicio tentatur. Ubi notandum quod postquam Dominus erroris nostri tenebras lucis suaecognitione illustrat, mox tentationis aculeo visitando probat, quia etaccedendo corda nostra ad virtutes provehit, et recedendo concuti tentationepermittit; si enim post virtutum munera nulla tentatione concuteretur, hoc jamse habere animus ex se ipso gloriaretur. Ut ergo ea infirmitatis dona habeat, et infirmitatem suam humiliter agnoscat,per accessum gratiae ad alta sustollitur, et per recessum quid ex se ipso sitprobatur: quod bene nobis ex historia sacrae hujus lectionis innuitur, quiaSalomon et divinitus accepisse sapientiam, et tamen post acceptam eamdemsapientiam, meretricum statim pulsatus quaestione memoratur; mox enim utgratiam tantae revelationis accepit, certamen turpium mulierum pertulit: quianimirum cum saepe mentem nostram concessis virtutibus respectus intimaeclaritas illuminat, hanc protinus lubricae cogitationes turbant: ut quaesublevata immenso munere exsultat, etiam tentatione pulsata quid sitinveniat. Sic Elias et visitatus desuper sermone coelos aperuit, et tamen probatussubito infirmus per deserta fugiens nimium mulierem expavit. Sic Paulus ad tertium coelum ducitur, paradisi penetrans secreta considerat;et tamen ad semetipsum rediens contra carnis bellum laborat, legem aliam inmembris sustinet, cujus rei bello fatigari spiritus lege dolet. Et post dationem ergo muneris idcirco Deus hominem probat, quia et collatomunere sublevat, et abstracto paululum ipsum sibi hominem monstrat. Quod eousque proculdubio patimur, donec de terra funditus et labe peccati adpromissae incorruptionis substantiam reformemur. In isto judicio Salomonis, ubi primum habuisse judicium inter duas mulieresdescribitur de pietate certantes, quarum in una dilectio ardebat, in alterasimulatio subripiebat, Christi figura fuit: ubi improba plebs, scilicetSynagogae, vel haereticorum, verae matris, hoc est Ecclesiae filium appetebat;quem non ut reservaret, sed revera ut interimeret, cupiebat. Sed sicut gladio Salomonis dirimente, propriae matris gemitu iste verusrepertus est partus, ita et spiritu Jesu Christi docente, plerumque hi qui amatre seducti et capti sunt errore haereticorum, nonnumquam merentur prosemetipsis gementem recognoscere Ecclesiam matrem. Unde satis convenienter apparet hanc mulierem haereticorum vel Synagogaefigurasse impietatem; qui et suos nequiter nutriendo interimunt, et alienosquousque perdant illiciendo persuadent. Moraliter vero in hac sententia quid aliud per matres lactentium, nisidoctorum ordo; quid vero per earum filios, nisi discipulorum persona signatur?Nam magistri nimirum vigilantes quidem scientia, sed vita dormientes, auditoressuos quos per vigilias praedicationis nutriunt, dum quod dicunt facerenegligunt, per somnum torporis occidunt; et negligendo opprimunt, quos alereverborum lacte videbantur. Unde plerumque dum ipsi reprehensibiliter vivunt, et habere discipulos vitaelaudabilis nequeunt, alienos sibi attrahere conantur: quatenus dum bonos sehabere sequaces ostendunt, apud judicia hominum excusent mala quae agunt, etquasi subditorum vitam mortifera negligentia tegant, unde et illic mulier quaefilium exstinxit proprium, quaesivit alienum; sed tamen veram matrem Salomoninvenit, quia videlicet cujus fructus vivat, vel cujus intereat, in extremoexamine ira districti judicis demonstrat. Ubi et illud solerter est intuendum, quod vivens filius prius dividipraecipitur, ut soli postmodum matri reddatur: quia in hac vita quasi partiriconceditur vita discipuli, dum ex illa nonnumquam alter apud Deum meritum,alter apud homines laudem habere permittitur. Sed falsa mater eum quem non genuit, occidi non metuit, quia arrogantesmagistri et charitatis ignari, si plenissimum nomen laudis ex alienisdiscipulis consequi nequeunt, eorum vitam crudeliter insequuntur; invidiae enimface succensi, nolunt aliis vivere, quos se conspiciunt non posse possidere;unde et illic perversa mulier clamat: Nec meus sit, nec istius (voir: R3, 3, 26) ; utenim diximus, quos sibi obsequi non vident ad gloriam temporalem, eos aliisinvident vivere per veritatem. Vera autem mater satagit ut ejus filius saltem apud extraneam sit et vivat,quia concedunt veraces magistri discipulos, ut ex eorum discipulis alii quidemmagisterii laudem habeant, si tamen integritatem vitae iidem discipuli nonamittant, per quae pietatis viscera vera mater agnoscitur: quia omnemagisterium in examine charitatis approbatur, et sola tantum recipere meruit,quae quasi totum concessit: quia fideles praepositi pro eo quod ex bonisdiscipulis suis, non solum aliis laudem non invident, sed utilitatem eis etiamprovectius exorant ipsi, et integros et viventes filios recipiunt, quando insuperno examine ex eorum vita perfectae retributionis gaudiaconsequuntur.
Locutusque est Salomon tria millia parabolas, et fuerunt
carmina ejus quinque millia
(R3, 4, 32).
Quid enim per tria millia parabolas, nisi plenitudo fidei in lege
etEvangeliis a Christo tradita designatur? Quae dum tota multipliciter
perallegoriae sensum sub mysterio Trinitatis disseritur, quasi tria
milliaparabolae nuncupantur.
Carmina ejus quinque millia, pro quinque sensibus corporis
intelliguntur,quos qui in diversis virtutibus bene egerit beatus est, et
per eos quasiquinque millia carmina Domino canit.
Disputavit autem Salomon a cedro usque ad hyssopum
(voir: R3, 4, 33)
.
Cedri nomine, celsitudo gratiae in electis accipitur, sicut et
prophetatestatur, dicens:
Justus ut palma florebit, et sicut cedrus quae est in Libano
monte
(Ps, 91, 13).
Hyssopus autem herba est humilis saxo haerens, qua signatur
humilitasChristi.
Redemptor quippe noster a cedro usque ad hyssopum disputavit, quia
abexcellentia gloriae coeli usque ad carnis humilitatem descendendo
pervenit,siquidem et cedri nomine pravorum superba elatio designatur,
sicut per Daviddicitur:
Vox Domini confringentis cedros
(Ps, 28, 5).
A cedro itaque Christus usque ad hyssopum disputat, quia ipse pravorum
cordaet humilium judicat.
Super ligna autem disputavit, dum in cruce pependit: tunc enim in
cedrosaeculi arrogantiam inclinavit, quam etiam ad hyssopi humilitatem,
id est,usque ad crucis stultitiam ac contemptibilem fidem deduxit.
Sequitur dehinc historia quando Salomon aedificaturus domum Domino
quaesieritauxilium ab Hiram rege Tyri, qui erat amicus David omni
tempore, et cum ipsoSalomone, postquam regno potitus est, pacem habere
jam coeperat, promptumquemox ad adjuvandum se omnibus ejus invenerit
animum, ita ut artifices illi etligna et aurum, prout opus habebat,
dederit, cujus beneficii gratia Salomon eiper annos singulos plurimos
tritici et hordei coros, in cibum domui ejusdabat.
Nulli autem dubium quod Salomon qui interpretatur Pacificus, et ipso
nomineet serenissimo regni sui statu, illum significet, de quo Isaias
dixit: Multiplicabitur ejus imperium, et pacis non erit finis
(voir: Es, 9, 6)
.
Hiram vero qui Latine dicitur Vivens excelse, credentes ex gentibus et
vitasimul cum fide gloriosos figuraliter exprimit.
Neque aliquid prohibet quin Hiram, quia rex erat, regalique
potentiaSalomonem in aedificio domus Domini juvabat, conversos ad fidem
ipsos rerumdominos typice denuntiet, quorum ope constat Ecclesiam
saepius adjutam acnobiliter augmentatam, et ejus haereticos,
schismaticos et paganos,principalibus erectos esse decretis.
Petit ergo Salomon in opere templi auxilium ab Hiram, quia cum veniens
incarne Dominus dilectam sibi domum, videlicet Ecclesiam aedificare
disponeret,non de Judaeis tantummodo, verum etiam de gentibus adjutores
operis elegit; namde utroque populo ministros sermonis assumpsit.
Misit Hiram Salomoni praecisa de Libano ligna cedrina et abiegna, quae
indomum Domini ponerentur: quia conversa gentilitas misit ad Dominum
virosquondam ad saeculum claros, sed securi Dominicae increpationis de
monte suaesuperbiae jam dejectos et humiliatos, qui ad normam
evangelicae veritatisinstituti, in aedificio Ecclesiae pro suo quique
merito et temporecollocarentur.
Misit etiam artifices, quia conversos ad veram sapientiam philosophos,
quigratia eruditionis populis quoque regendis jure praeponerentur,
Dominogentilitas obtulit: qualis ipsis apostolorum temporibus Dionysius
Areopagita,qualis deinceps doctor suavissimus et fortissimus martyr
Cyprianus, aliiquequamplurimi.
Misit et aurum, quod in eadem significatione accipitur, quia nimirum
virossapientia et ingenio praeclaros ostendit; pro quibus oblationibus
cunctagentilitas a Domino dona exspectat gratiae coelestis, triticum
videlicet verbiDei, et oleum charitatis et unctionis, atque
illuminationis Spiritussancti.
Convenit apte rebus Ecclesiae, quod auxilium operis sancti flagitans,
ait ad Hiram Salomon:
Praecipe igitur ut praecidant mihi cedros de Libano, et servi
mei sint cum servis tuis
(R3, 5, 6).
Servi quippe Hiram qui praecidebant cedros Salomoni de Libano, doctores
suntelecti de gentibus, quorum officii est, eos qui in hoc mundo rebus
et glorialaetabantur, a superbiae fastu corrigendo sternere, atque ad
hoc secundum suiRedemptoris eorum vota transferre, cum quibus videlicet
servis erant et serviSalomonis, ac pariter memorato instabant operi:
quia primi doctores ex gentibusnecesse habebant ipsorum apostolorum, qui
a Domino didicerunt eruditione inverbo fidei institui, ne si absque
magistris docere inciperent, magistriexisterent erroris; idcirco etenim
Salomon servos Hiram caedere sibi voluitligna de Libano, quia doctiores
erant servis suis ad caedendum; sed idcircoetiam servos suos simul
adesse voluit, ut ostenderent caedentibus cujusmensurae ligna fieri
deberent.
Cujus rei figura in promptu est, quia nimirum apostoli certius
verbumEvangelii, qui a Domino audire noverunt, sed gentiles ab errore
conversi, atquead veritatem Evangelii transformati, melius ipsos gentium
errores noverant; etquo certius noverunt, eo artificiosius hos expugnare
atque evacuaredidicerunt.
Paulus quidem sacramentum Evangelii, quod per revelationem didicerat,
meliusnovit, sed Dionysius melius revincere poterat falsa ethnicorum
dogmata, quorumcum erroribus syllogismos a puero et argumenta cuncta
noverat.
Cui sensui convenit apte quod sequitur:
Scis enim quod non est in populo meo vir qui noverit ligna
caedere, sicut Sidonii
(R3, 5, 6).
Non enim erat in populo Judaeorum, ubi Dominus corporaliter praesens
docebat,ullus virorum qui tam docte nosset refellere errores gentilium,
quam ipsi adfidem conversi gentiles, et ex gentibus facti
Christiani.
Sidonii namque et Tyrii, quia gentilium fuerunt populi, merito in
figuragentium accipiuntur.
Ubi primo notandum quod non frustra Salomon operarios de omni Israel
elegit,neque erat ulla portio populi, de qua non digni tanto opere viri
assumerentur:quia nimirum non nunc de una stirpe Aaron sacerdotes
eligendi, sed de omni suntEcclesia quaerendi, qui aedificare domum
Domini, vel exemplo suo vel dictosufficiant, et ubicumque inventi
fuerint mox in officium doctorum absque ullapersonarum acceptione
promovendi; talesque cum ad erudiendos infideles atque incollegium
Ecclesiae vocandos ordinantur, quasi ad caedendas in Libano
materiastempli viri strenui atque electi mittuntur.
Equidem numerus, triginta millia, quo iidem ligni caesores
censebantur,potest ad eorum figuram apte referri, qui in fide sanctae
Trinitatis suntperfecti, quod doctoribus maxime congruit.
Verum quia triginta ita erant ordinata, ut dena millia per menses
singulosoperi suo instarent, magis denarii numeri sacramentum perpendere
debemus.
Dena namque millia virorum de Israel ad caedenda ligna in opus domus
Dominimittuntur, quia quicumque doctores atque insipientium eruditores
suntordinandi, decem praecepta legis, et ipsi per omnia observare, et
auditoribussuis debent observando monstrare, sed et praemia in coelis
futura quae denariosolent figurari, et ipsi sperare, et auditoribus suis
speranda semperintimare.
Terni autem menses, quorum distantia singulis erat lignorum
caesoribusimposita, perfectionem trium virtutum Evangelicarum typice
denuntiant,eleemosynae videlicet, orationis et jejunii; cum enim
dixisset Dominus in Evangelio:
Attendite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut
videamini ab eis
(Mt, 6, 1); in prosecutione ejusdem sententiae non aliud quameleemosynae,
orationis et jejunii, fecit mentionem, quae non ad hominumostentationem,
sed ad solam interni inspectoris essent gloriam facienda;alioquin a
fructu aeternitatis vacua manerent.
Quibus verbis aperte docuit omnes virtutum fructus his tribus quasi
ramisdeuna charitatis radice prodeuntibus insinuari.
Per eleemosynam namque comprehenduntur omnia quae ad dilectionem
proximiexplemus, benevole in fratres operantes, per orationem omnia
quibus perinternam compunctionem nostro Conditori conjungimur, per
jejunium omnia quibusnos a contagione vitiorum et illecebris saeculi
observamus, ut libera mente etcorpore casto dilectioni valeamus
inhaerere, et nostri Conditoris etproximi.
Et isti sunt tres menses operariorum templi: nam quia mensis
plenitudinedierum lunaris circuli perficitur, per illum plenitudo
virtutis cujusquespiritalis ostenditur, in quo mens fidelium a Domino
quotidiana illustrationequasi luna a sole respicitur.
Unus vero mensis, quo ligna ad opus templi caedebantur, eleemosyna est,
idest, opera misericordiae, quae erga salutem proximi et in unitatem
sanctaeEcclesiae bene proficiendo proveniant, docendo, castigando,
temporalia bonaimpendendo, vitae exempla monstrando.
Duo tamen reliqui menses, quibus in domibus suis manere, ac suis
suntnecessitatibus vacare permissi, oratio est et jejunium, quibus
praeter ea quaeerga necessitatem fratrum foris operamur, nostrae salutis
propriae curam intusconversa ad Dominum mente gerimus; et quoniam illi
solum perfecte vel suae velfraternae salutis curam gerunt, qui se
intuitione divinae gratiae humilitersubdunt, recte sequitur:
Et Adoniram erat super hujusmodi indictione
(R3, 5, 14).
Adoniram, qui Latine dicitur Dominus meus excelsus, quem melius quam
ipsumnomine insinuat Dominum Salvatorem? Et tunc Adoniram operariis
templipraeponitur, ut sua provisione rite ordinetur, quibus mensibus
singuli adoperandum exeant, quibus denuo ad curandam domum suam redeant,
cum Dominus etSalvator noster mentes sanctorum praedicatorum sua
familiarius illustrationeinformat ad discernendum quando oporteat
aedificandi Ecclesiam opus inirepraedicando, vel alia pietatis officia
praestando, et quando rursum conveniatad suam ipsorum conscientiam
examinandam, quasi ad inspiciendam domum suamreverti, et hanc
orationibus ac jejuniis superno inspectore ac visitatoredignam
reddere.
Fuerunt
itaque
Salomoni septuaginta millia eorum qui onera portabant,
et octoginta millia latomorum in monte, absque praepositis qui
praeerant singulis operibus, numero trium millium trecentorum
praecipientium populo et his qui faciebant opus
(R3, 5, 15 et R3, 5, 16).
Latomos dicit lapidum caesores.
Idem autem lapidum caesores, quod et lignorum figurate designant, hoc
estsanctos praedicatores, qui mentes insipientium de labore verbi Dei
exercent, eteas ab ea qua inquinati sunt turpitudine ac deformitate
transmutare contendunt,ac regulariter institutos unitati fidelium,
aedificio videlicet domus Dei aptosreddere curant.
Quod autem et ligna et lapides in monte caeduntur, et caesa ac
praeparatautraque materia ad montem domus Domini transfertur, patet
sensus, quod omneshomines in monte superbiae nati sumus, quia de
praevaricatione primi hominisquam superbia fecit, originem carnis
traximus.
Quicumque autem gratia praeordinati ad vitam excidimur, catechizando
adsacramenta fidei percipienda, de monte superbiae ad montem domus
Dominitransferimur, qui eruti de potestate tenebrarum ad arcem virtutum,
quae est inunitate sanctae Ecclesiae pervenimus.
Notandum autem quod iidem operarii ita erant distributi, ut pars in
montelapides caederet, pars item onera portaret.
Diversa namque sunt dona spiritus, et quidam majorem dicendi ac
protervosarguendi constantiam habent, quidam mitiores ad consolandos
pusillanimes etinfirmos sublevandos existunt, quidam utriusque virtutis
munere praediti adopus domus Domini conveniunt, quales fieri voluit eos
quibus loquitur Apostolusdicens:
Corripite inquietos, consolamini pusillanimes, suscipite
infirmos, patientes estote ad omnes
(1Th, 5, 14).
Praepositi autem qui praeerant singulis operibus, ipsi sunt conditores
sacraeScripturae, quorum magisterio in omnibus erudimur, quomodo inscios
docere, etcontemptores corripere, quomodo nos invicem onera nostra
portare, ut impleamuslegem Christi, conveniat.
Quanto autem quisque plus in sustentandis proximorum necessitatibus,
sive incastigandis eorum erratibus laborat, tanto certiora in futuro
praemia, velquietis animarum post mortem, vel beatae corporum
immortalitatisexspectat.
Unde recte praefati operarii septuaginta millia et octoginta millia
esseperhibentur: septuaginta videlicet propter sabbatum animarum,
septimus enimdies in sabbatum, id est, requiem consecratus est;
octoginta, propter spemresurrectionis quae octava die, id est, post
sabbatum in Domino praecessit, etin nobis quoque octava die simul et
aetate octava futura speratur.
Praepositi autem erant tria millia trecenti, propter fidem nimirum
sanctaeTrinitatis, quam sancta nobis eloquia praedicant.
Quod vero pro tribus millibus trecentis praepositis, in libro
Paralipomenontria millia sexcenti sunt scripti, ad eamdem prorsus
sublimium virorumperfectionem respicit: nam quia in senario numero
Dominus mundi ornatumcomplevit, recte in eo perfecta bonorum opera
solent figurari.
Et quia sancta Scriptura cum fide veritatis et justitiae opera docet
habenda,recte praepositi operum templi tria millia et sexcenti
fuisseperhibentur.
Nec praetereundum quod haec septuaginta et octoginta millia portantium
oneraet latomorum cum praepositis suis non fuerunt de Israel, sed de
proselytis, idest, advenis qui morabantur inter eos.
Scriptum namque est in libro Paralipomenon: Numeravit igitur Salomon
omnes viros proselytos qui erant in terra Israel, post dinumerationem
quam dinumeravit David pater ejus, et inventi sunt centum quinquaginta
millia, et tria millia sexcenti, fecitque eos septuaginta millia qui
onera portarent, etc.
(voir: Ch2, 2)
.
Proselyti autem vocabantur Graece, qui ex aliis nationibus progeniti,
infidem et consortium populi Dei, accepta circumcisione
transierunt.
Fuerunt itaque operarii domus Domini de filiis Israel, fuerunt de
proselytis,fuerunt de gentibus.
De filiis videlicet Israel triginta millia, qui ad praecidendas de
Libanocedros missi sunt; de proselytis, isti de quibus locuti sumus,
lapidumcaesores; de gentibus, ipse Hiram et servi ejus, qui cum servis
Salomonis lignacaedebant de Libano.
Omne igitur hominum genus per quos aedificanda erat Ecclesia,
inaedificatione templi praecessit.
Judaei namque proselyti et gentiles conversi ad veritatem Evangelii,
unameamdemque Christi Ecclesiam, sive recte vivendo, sive etiam
docendoconstruunt.
Praecepitque rex ut tollerent lapides grandes, lapides
pretiosos in fundamentum templi, et quadrarent eos
(R3, 5, 17).
Fundamentum templi nullum est aliud intelligendum mystice, quam illud
quodostendit Paulus, dicens:
Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, praeter id quod
positum est, Christus Jesus
(1Co, 3, 11).
Qui propterea recte fundamentum domus Domini potest vocari, quia, sicut
aitbPetrus: Non est aliud sub coelo datum hominibus nomen, in quo
oporteat nos salvos fieri
(voir: Ac, 4, 12)
.
In quod fundamentum lapides grandes et pretiosi ponuntur cum praecipui
factisac sanctitate viri familiari mentis sanctitate suo adhaerent
Conditori, ut quofirmius in illo spem suam ponunt, eo fortius aliorum
vitam dirigere, quod estaltitudinem portare sufficiant.
Lapides ergo qui in fundamentum templi ad portandum aedificium
omneponebantur, proprie sunt prophetae et apostoli, qui verbum et
sacramentaveritatis sive visibiliter sive invisibiliter ab ipsa Dei
sapientiaperceperunt.
Unde et nobis qui corum vitam sive doctrinam studemus pro nostro
moduloimitari, fundatos dicit Apostolus super fundamentum apostolorum
etprophetarum.
Sed et generaliter perfecti quique qui fideliter ipsi Domino adhaerere,
etimpositas sibi fratrum necessitates fortiter ferre didicerunt, hi
possuntlapidibus grandibus ac pretiosis indicari; qui bene lapides primo
quadrari, acsic in fundamento poni jubentur; quadratum namque omne
quocumque vertitur,fixum stare consuevit.
Cui nimirum figurae corda assimilantur doctorum, quae ita in fidei
firmitateconsistere didicerunt, ut nulla occurrentium rerum adversitate,
nec ipsa etiamsua morte a sui status rectitudine possint inclinari,
quales videlicet doctoresEcclesia non solum de Judaea, verum etiam de
gentibus perplures suscepit.
Unde bene de lapidibus hujusmodi grandibus pretiosis et quadratis
subditur:
Quos dolaverunt caementarii Salomonis et caementarii
Hiram
(R3, 5, 18).
Dolantur namque lapides pretiosi, cum electi quique praecedentium
sanctoruminstructione et instantia, quidquid in se habent noxium et
inane relinquunt,atque ante conspectum sui Conditoris, solam insitae
justitiae regulam, quasistabilem quadraturae formam ostendunt.
Dolaverunt autem lapides non solum caementarii Salomonis, sed
etiamcaementarii Hiram: quia ex utroque populo fuerunt doctores sanctae
Ecclesiae,immo tam sublimes ex utroque Dei populo fuerunt nonnulli, qui
ipsorum quoquedoctorum sublimium jure doctores existerent, et quasi
quadrantes eos adsublevandum domus Domini aedificium pararent; neque
enim soli Jeremias etIsaias, et caeteri ex circumcisione prophetae,
verum etiam beatus Job cumfiliis suis, qui erant ex gentibus, maximam
vitae suae patientiae formam,maxima doctrinae salutaris praeconia
sequentis aevi doctoribus ministrarunt,quo abjectis verbis actibus
cogitationum supervacuis, ad portandum onus sanctaeEcclesiae digni et
apti inventi sunt.
Porro Byblii praeparaverunt ligna et lapides ad aedificandam
domum Domino
(R3, 5, 18).
Byblus est civitas in Syria Phoenicis, a qua Byblii sunt vocati,
cujusmeminit Ezechiel, dicens: Sapientes tui Tyrii facti sunt;
gubernatores tui, senes Bybli et prudentes ejus
(voir: Ez, 27, 8 et Ez, 27, 9)
.
Pro quo in Hebraeo continetur Gobel, sive Gebal, qui interpretatur
Definiens,sive Determinans; quod vocabulum convenit eis qui corda
hominum ad aedificiumspiritale, quod ex virtutibus animae construitur,
parant; sic enim solum suosadjutores fidem et opera justitiae docere
sufficiunt, dum ipsi prius sacrispaginis edocti, diligenter quae sit
fides tenenda, quo virtutum calleincedendum, certa definitione veritatis
didicerunt.
Nam frustra sibi officium doctoris usurpat, qui dissertionem fidei
catholicaeignorat.
Neque sanctuarium Domino, sed ruinam sibi aedificant, qui docere
aliosregulam, quam ipsi non didicerunt, conantur.
In aedificanda domo Domini, primo sunt ligna et lapides de monte
caedendi;quia eos quos in fide veritatis instruere quaerimus, primo
necesse est utrenuntiare diabolo, ac de sorte primae praevaricationis in
qua nati sunt,doceamus renascendo erui.
Deinde quaerendi sunt lapides pretiosi et grandes, atque in
fundamentumtempli ponendi, ut meminerimus, abdicata conversatione
priori, eorum vitam inomnibus moresque inspicere, eosque nostris
auditoribus imitandos proponere,quos per virtutem humilitatis
spiritaliter Domino adhaerere noverimus; quosinvincibili mentis
stabilitate, quasi quadratos quodam modo atque ad omnestentationum
incursus immobiles perdurare conspicimus, quos pretiosos et
grandesmerito hac fama comperimus.
Post fundamentum vero talibus ac tantis lapidibus compositum
aedificanda estdomus, praeparatis diligenter lignis ac lapidibus, ac
decenti ordinecollocatis, quae olim de prisco suo statu vel radice
fuerant abstracta: quiapost prima fidei rudimenta collocata in nobis
juxta exemplum sublimium virorumhumilitate, addendus est in altum paries
bonorum quasi superimpositis sibiinvicem ordinibus lapidum, ambulando ac
proficiendo de virtute invirtutem.
Vel certe lapides fundamenti grandes, pretiosi, quadrati, primi sunt,
utsupra diximus, Ecclesiarum magistri, qui ab ipso Domino verbum
audieruntsalutis.
Superpositi autem ordines lapidum vel lignorum, sequentes suo quosque
temporedesignant sacerdotes ac doctores, quorum vel praedicatione ac
ministeriofabrica crescit Ecclesiae, vel ordinatur virtutibus.
Quales autem colore fuerint lapides, quibus factum est templum, in
libroParalipomenon aperte declaratum est, dicente David ad Salomonem,
cum eiimpensas templi quas praeparaverat, ostenderet:
Omnem pretiosum lapidem et marmor Parium abundantissime
praeparavi
(Ch1, 29, 2).
Marmor autem Parium, marmor candidum dicitur, quale eadem insula
gignereconsuevit. Unde poeta de illa:
Olearon, niveamque Paron, sparsasque per
aequorCycladas, et crebris legimus freta concita
ventis
(Verg, Aen, 3).
Nivea ergo Paros dicitur, eo quod candidissimigeneris marmor
mittat.
Est autem una de Cycladibus insula, quo videlicet lapide templum fuisse
factum, Josephus insinuat, dicens: Elevavit itaque templum usque ad
cameram, ex lapide constructum albo.
Altitudo fuit viginti cubitorum et centum.
Nec mysterii sensus in abdito est: cuivis enim patet quia marmor
candidum, exquo domus Domini constructa est, mundam electorum actionem,
simul etconscientiam ab omni naevo corruptionis castigatam designat,
quales voluit essesapiens ille architectus eos quos super fundamentum
Christi locabat lapidespretiosos, auro argentoque redimitos.
Charissimi
, inquit,
mundemus nos ab omni inquinamento carnis et spiritus,
perficientes sanctificationem in timore Dei
(2Co, 7, 1).
Factum est igitur quadringentesimo et octogesimo anno
egressionis filiorum Israel de terra Aegypti, in anno quarto,
mense Zio, ipse est mensis secundus, regis Salomonis super
Israel, et aedificare coepit domum Domino
(R3, 6, 1).
Domus Domini quam aedificavit rex Salomon in Hierusalem, in figura
facta estsanctae universalis Ecclesiae, quae a primo electo usque ad
ultimum, qui infine mundi nasciturus est, quotidie per gratiam regis
pacifici sui, videlicetRedemptoris aedificatur; quae partim adhuc
peregrinatur ab illo in terris,partim evasis peregrinandi aerumnis, cum
illo jam regnat in coelis, ubi peractoultimo judicio tota est regnatura
cum illo.
Ad hanc domum pertinent electi angeli, quorum nobis similitudo in
futura vitapromittitur, dicente Domino: Illi autem qui digni habentur
saeculo illo et resurrectione ex mortuis, neque nubunt, neque ducunt
uxores; neque enim ultra mori poterunt, aequales enim angelis sunt, et
filii sunt Dei, et filii resurrectionis
(voir: Mt, 22)
.
Ad hanc pertinet ipse
Mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus
(1Ti, 2, 5),ipso attestante cum ait:
Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo
illud
(Jn, 2, 19).
Quod exponens Evangelista subjunxit: Hoc autem dicebat de templo
corporis sui
(voir: 1Co, 3)
.
Dicit autem Apostolus de nobis:
Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in
vobis?
(1Co, 3, 16) Si ergo ille templum Dei per assumptamhumanitatem factus est, et
nos templum ejus per inhabitantem ejus Spiritumefficimur, constat utique
quia figuram omnium nostrum, et ipsius Dominividelicet et membrorum
ejus, quae nos sumus, templum illud materiale tenuit;sed ipsius tamquam
lapidis angularis singulariter electi et pretiosi infundamento fundati;
nostri autem tamquam lapidum vivorum superaedificatorumsuper fundamentum
apostolorum et prophetarum, hoc est, super ipsumDominum.
Quod melius considerata ex ordine ipsius templi aedificatione patebit,
ut inquibusdam videlicet figura ad ipsum Dominum, in quibusdam vero ad
omnes electospertineat; in quibusdam intemeratam in coelis angelorum
felicitatem, inquibusdam invictam in terris hominum patientiam
describat; in quibusdam collatahominibus angelorum auxilia, in quibusdam
remunerata cum angelis hominumcertamina demonstret.
Designat eamdem domum Domini spiritalem, etiam tabernaculum quondam
factum ineremo per Moysen.
Verum quia illa domus in itinere quo ad terram repromissionis
veniebatur,haec autem aedificabatur in ipsa terra repromissionis, et in
civitateHierusalem, illud ut de loco ad locum crebro Levitarum
ministerio portatum,tandem in terra repromissae haereditatis
induceretur, haec ut mox in patriaipsa et in civitate regia constructa,
inviolabili semper fundamentoconsisteret, donec inditum sibi figurarum
coelestium munus impleret: potest inilla praesentis Ecclesiae labor et
exsilium, in hac futura quies et beatitudofigurari.
Vel certe quia illa a solis filiis Israel, haec autem a proselytis
etiam etgentibus facta est, possunt in illa principaliter patres veteris
Testamenti, etantiquus ille Dei populus; in hac autem congregata de
gentibus Ecclesiafiguraliter exprimi: quamvis aedificium utriusque domus
enucleatius spiritalisensu discursum, et labores praesentis Ecclesiae
quotidianos, et praemia infuturo perennia, gaudiaque regni coelestis, et
electionem primae de IsraelEcclesiae, et salutem omnium gentium in
Christo, multis modis ostendaturinsinuare in figuris.
Quod autem dicit:
In anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus regis
Salomonis super Israel
(R3, 6, 1), ordo sensus est: In anno quarto regis Salomonis, mensa Zio,
ipse est mensis secundus: mensem autem secundum, Maiumdicit:
nam Aprilis, quo Pascha celebratur, principium apud Hebraeos primus
eratin mensibus anni.
Ex quo manifeste claret quia mox peracto Pascha coepit aedificare
domumDomino, et consecratus mystica solemnitate populus manus ad
mysticum opusmisit.
Fit autem commemoratio egressionis de Aegypto, quando tabernaculum
aedificaricoeptum est, ut admoneatur lector quot annorum tempus inter
aedificationemutriusque domus transierit, et hujus quoque summae
temporis sacramentumspiritale cognoscat.
Quater namque centeni et viceni quadringentos et octoginta faciunt;
quatuorautem evangelicae perfectioni apte conveniunt propter ipsum
evangelistarumnumerum; centum viginti doctrinae legali propter annos
totidem legislatoris; inquo etiam numero virorum gratiam Spiritus sancti
primaeva suscepit Ecclesia,patenter ostendens quia qui lege legitime
utuntur, id est, qui Christi in eagratiam cognoscentes amplectuntur,
jure spiritus ejus gratia replentur, quia incharitate ejus amplius
ignescunt.
Diximus autem per tabernaculum quod fecit Moyses et filii Israel in
deserto,Synagogam, per templum vero quod Salomon et filii Israel cum
proselytorum etgentilium auxilio construxit, Ecclesiam gentium posse
designari.
Permansit autem cultus et religio tabernaculi annos quadringentos
etoctoginta ac sic templum aedificari incoepit, quia Scriptura veteris
Testamentitanta perfectione redundat, ut si quis eam bene intellexerit,
cuncta in se noviTestamenti mysteria contineat.
Patres quoque veteris Testamenti tanta perfectione arcem
perfectionistenuerunt, ut in nullo apostolis virisque apostolicis
putandi sint esseminores.
Permanebat tabernaculum usque ad constructionem templi in populo Dei
perannos quadringentos et octoginta, id est, centum viginti per
quatuormultiplicatos: quia ex tempore datae legis usque ad incarnationem
Dominicam ettempus revelatae gratiae, non defuerunt viri qui in lege
constituti Evangelicaper omnia perfectionem mente et opere servarent;
non defuit Scriptura, quaegratiam novi Testamenti, in veteri propheticis
intimaret eloquiis.
Quod autem quarto anno regis Salomonis aedificari coepta est domus
Domini,potest eos referri mystice, quod post expletam dispensationem
Dominicaeincarnationis, quae in quatuor Evangelii libris scripta est,
misso de coelisSpiritu sancto Ecclesiae structura coeperit; et quod
mense secundo loco postIsrael aedificationem in se susceperit
Creatoris.
Unde et secundus mensis in lege concessus est ad faciendum Pascha, his
quiimmundi super anima vel in via procul positi, ad faciendum in primo
mensePascha occurere nequirent.
Ubi nos apertissime designati sumus, qui immundi super morte animae
nostrae,et procul adhuc positi a populo Dei, non potuimus primum Pascha
facere, quod incarne agni et sanguine fiebat.
Celebramus autem hoc Pascha secundum, quod in corpore et sanguine
Redemptorisnostri, a quo quaesiti sumus et mundati, actum est.
In quo autem loco templum sit aedificatum manifestius in libro
Paralipomenonostenditur, ut scriptum est:
Et coepit Salomon aedificare domum Domini in Hierusalem in
monte Moria, qui demonstratus fuerat David patri ejus in loco
quem paraverat David in area Ornan Jebusaei
(Ch2, 3, 1).
Aedificatur ergo domus Domini in visione pacis, quia dilatata per
orbemEcclesia in una eademque fide et veritatis catholicae societate
consistit: namin scissura mentium Deus non est, sed factus est in pace
locus ejus, ethabitatio ejus in Sion.
Aedificatur in monte, videlicet in ipso Domino Salvatore, de quo Isaias
ait:
Et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in
vertice montium
(Es, 2, 2).
Et ipse de se in Evangelio:
Non potest
, inquit,
civitas abscondi super montem posita
(Mt, 5, 14); ipse enim est mons montium, qui deterra quidem per originem
carnis assumptae ortus est, sed omnium terrigenarumpotentiam ac
sanctitatem singularis culmine dignitatis transcendit.
In quo nimirum monte civitas sive domus Domini constructa est, quia si
non inillo radicem figat, spes et fides nostra nulla est.
Qui recte mons Moria vocatur, id est, Visionis, quia electos suos quos
adaeternam suae claritatis visionem conservat, in hac interim vita
laborantesvidere et adjuvare dignatur: ipse est enim locus in quo
obtulit Abraham Isaacfilium suum Domino, ac devotione obedientiae videri
ab illo meruit.
Unde et nomen accepit, de quo Dominus ait:
Tolle filium tuum unigenitum, quem diligis Isaac, et vade in
terram Visionis, atque offer eum in holocaustum
(Gn, 22, 2).
Pro terra Visionis, in Hebraeo terram Moria habet.
Et quia immolatio Isaac typus Dominicae passionis exstitit, recte in
locoejusdem immolationis templum aedificatur, quia per fidem et
mysterium Dominicaepassionis Ecclesia dedicata, crescit in templum
sanctum Domino.
De quo monte bene subditur: Qui demonstratus fuerat David patri
ejus.
Ostensus namque fuerat David, sicut et caeteris prophetis venturus in
carneDominus, qui vocatam de gentibus Ecclesiam, per sacramenta ejusdem
suaeincarnationis ablueret a peccatis, atque in domum sibi fidelem
dilectamqueconsecraret.
Bene autem additur: In loco quem paraverat David.
Paraverat namque David psallendo, paraverunt alii prophetae vaticinando
locumDomino, vero utique Salomoni, in quo domum aedificaret, quia corda
auditorumsuorum fide veritatis instituerunt, sedulo admonentes ut
venientem in carne DeiFilium fideli ac devota mente susciperent: hinc
etenim Dominus de paratis adcredendum sibi populis, ait discipulis:
Levate oculos vestros, et videte regiones, quia albae
sunt jam ad messem; et qui metit mercedem accipit, et congregat
fructum in vitam aeternam, ut qui seminat simul gaudeat, et qui
mittit
(Jn, 4, 35 et Jn, 4, 36).
Quasi aliis verbis de aedificatione templi diceret:
Levate oculos vestros, et videte
(Jn, 4, 35) locum, quia paratus est jam ad aedificandum domumDomini, et qui
aedificat, docendo mercedem accipit, et congregat lapidespretiosos in
vitam aeternam; ut et qui parat locum aedificio simul gaudeat, etqui
aedificat, id est, propheta praedicens venturum, et apostolus
venientempraedicans Dominum, una simul in illo mercede potiantur.
Bene autem idem locus in area erat Ornan Jebusaei, quia Ecclesia
vocabuloareae solet designari, dicente Joanne de Domino:
Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream
suam
(Mt, 3, 12).
Ornan, qui interpretatur Illuminatus, et erat natione Jebusaeus,
nationequidem gentiles significat, nomine autem eosdem illustrandos a
Domino atque infilios Ecclesiae commutandos ostendit, quibus merito
dicat Apostolus: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino
(voir: 1Th, 5)
.
Jebus eadem est civitas quae et Hierusalem.
Et Jebus quidem dicitur Conculcata; Hierusalem autem Visio pacis.
In qua quamdiu Ornan gentilis regnabat, Jebus dicta est; cum vero in ea
Davidlocum holocausti emeret, et cum Salomon in ea templum Domino
aedificaret, nonjam Jebus, sed Hierusalem vocata est: quia nimirum
gentilitas quamdiu divinicultus nescia perdurabat, conculcabatur, et
illudebatur ab immundis spiritibus,simulacra muta prout ducebatur
sequens; cum vero illam gratia sui Conditorisrespexit, continuo pacis in
se et locum invenit et nomen dicente de ipsaDomino:
Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur
(Mt, 5, 9).
Cum ergo Ornan in hac civitate regnum adhuc haberet, Jebus vocabatur;
at cumlocum areae suae cum bubus ac tribulis venderet David regi, nomen
Hierusalemaccepit: quia persistens in sua adhuc obstinatione gentilitas,
conculcabaturquasi vilis et abjecta a malignis spiritibus.
Porro cum omnia sua vendere, ac vero regi offerre didicit, non
ultraconculcari a daemonibus ac vitiis potuit, sed internae pacis, quam
cum suoconditore haberet, magis compos effecta est.
Domus autem quam aedificabat Salomon Domino, habebat
sexaginta cubitos in longitudine, et viginti cubitos in
latitudine, et triginta cubitos in altitudine
(R3, 6, 2).
Quod in constructione templi dicitur in libro Regum, quia habebat
triginta cubitos in altitudine, cum in libro Paralipomenon scriptum sit:
Porro altitudo centum viginti cubitorum erat
(Ch2, 3, 4), nequaquam discrepare, sedutrumque verum esse noscendum
est.
Nam ut Josephi refert historia, triginta erant cubiti a pavimento usque
admedium coenaculum, triginta rursus a medio usque ad tertium, quo
usqueporticorum, quae templo ab australi et occidentali et
septentrionali laterecohaerebant, altitudo pertingebat, id est, simul
sexaginta; deinde aliisexaginta usque ad supremum domus tectum.
Itaque tota ejus altitudo centum viginti cubitis implebatur.
Longitudo autem domus longanimitatem designat sanctae Ecclesiae, quae
inexsilio peregrinationis hujus patienter adversa quaeque tolerat, donec
adpatriam, quam exspectat, perveniat.
Latitudo insinuat charitatem, quae dilatato sinu mentis non solum
amicos inDeo, sed et inimicos gaudet diligere propter Deum, donec veniat
tempus quandosive ad pacem suam conversis, funditus exstinctis, cum
solis gaudeat amicis inDeo.
Altitudo spem denuntiat futurae retributionis, cujus intuitu libenter
infimaquaeque, sive quae demulcent, seu quae adversantur contemnit,
usque dumutrisque transcensis, sola mereatur videre bona Domini in
terra viventium.
Unde apte longitudo domus sexagenario cubitorum numero
comprehenditur;senarius namque numerus, in quo mundus factus est,
perfectionem solet designarebonorum operum.
Et necesse est nos ita per longanimitatem molestias ferre
nostraeperegrinationis, ut merito bonae operationis, promissam patriam,
cumapparuerit, valeamus intrare.
Latitudo vicenario numero determinatur, propter geminam ejusdem
charitatis,qua Deum et proximum amamus, distantiam.
Altitudo tricenarii propter fidem sanctae Trinitatis, quae unus est
Deus, incujus visione cuncta spei nostrae desideria suspenduntur.
Sex ergo ad operis perfectionem, duo ad dilectionem Dei et proximi,
triapertinent ad spem divinae visionis.
Singuli autem numeri recte per decem multiplicantur, quia non nisi per
fidemet custodiam decalogi legis vel patientia nostra salubriter
exercetur, velcharitas utiliter accrescit, vel spes sublimiter ad
aeterna desideriaraptatur.
Et porticus erat ante templum viginti cubitorum longitudinis,
juxta mensuram latitudinis templi, et habebat decem cubitos
latitudinis ante faciem templi
(R3, 6, 3).
De hac porticu in libro Paralipomenon ita scriptum est:
Porticus vero ante frontem, quae tendebatur in longum juxta
mensuram latitudinis domus, cubitorum viginti
(Ch2, 3, 4).
Patet ergo quia porticus haec ad orientalem templi partem facta
est.
Templum namque conversum erat ad orientem, sicut et tabernaculum,
habebatque ostium porticus ante ostium templi, juxta quod historicus
Judaeorum Josephus apertissime docet
(voir: Ant, Jud, 8, 3)
, ita ut solaequinoctialis
oriens directis radiorum suorum lineis per ostia tria, porticividelicet,
et templi, et oraculi, arcam testamenti perfundere posset.
Quia vero templum sanctam Ecclesiam designat, porticus quae erat ante
templumet prior lumen solis accipere solebat, quid aptius quam illam
ejus partem, quae Dominicae incarnationis tempora praecessit, typice
denuntiat, in qua sunt patriarchae et prophetae, qui orientem huic mundo
Solem justitiae susceperunt primi, et nascenti Domino in carne
testimonium sive vivendo, sive praedicando,sive nascendo, seu etiam
moriendo praebuerunt? Ostium ergo templi Dominus est, quia
nemo venit ad Patrem, nisi per ipsum
(Jn, 14, 6), et qui alibi dicit,
Ego sum ostium; per me si quis introierit, salvabitur
(Jn, 10, 9).
Ostium porticus, sermo propheticus est, qui quasi recto calle
ingredientes adostium templi perducebat, et gratiam Domini Salvatoris,
qua mundum eratredempturus, praedicabat.
Factura ergo porticus tota fideles illius temporis signat.
Ostium vero in porticu doctores, qui caeteris lucem vitae, januamque
intrandiad Dominum pandebant, exprimit.
Et bene unum ostium, propter consonam in omnibus sanctis fidem ac
dilectionemveritatis.
Quae videlicet porticus juxta latitudinem templi viginti cubitis longa
erat,quia nimirum antiqui justi multa diu patientia et longanimitate
exspectabant,quando apparens in carne Dominus novam Evangelii gratiam
mundo afferret, nonacceptis ipsis promissionibus, sed a longe eas
aspicientes et salutantes.
Aequabant ergo longitudine sua latitudinem templi, quia per
longanimitatemmentis devotae desiderabant videre dilatationem Ecclesiae
in charitate Dei,quae est in Christo Jesu Domino nostro.
Qui quamvis tempore adhuc fuerint a sacramentis Dominicae
incarnationisseparati, fide tamen ac praedicatione fuerunt
proximi.
In hujus sacratissimae porticus prima fronte fuerunt beatus protomartyr
Abel,et Seth, et Enos, caeterique justi mundi originalis.
In intimo autem penetrali et quasi prope murum templi mysticum,
obtinuerelocum parentes beati praecursoris Domini, Simeon et Anna,
caeterique qui, etsinativitatem ejus videre meruerunt, ad auditionem
tamen doctrinae ejus, et adperceptionem sacramentorum ejus pervenire
nequiverunt.
Quae bene porticus decem cubitis erat lata, quia tales etsi necdum
verba sivemysteria Evangelii, quae erant per Dominum tradenda,
receperunt, praeceptatamen decalogi, quae perceperunt, perfecta
dilectione dilatati in Dominoservabant.
Fecitque in templo fenestras obliquas
(R3, 6, 4).
Fenestrae templi doctores sunt docti, et spiritales quique in
Ecclesia,quibus mente excedentibus Deo, arcana secretorum coelestium
specialius caeterisvidere conceditur, qui dum ea quae in occulto vident,
publice fidelibuspandunt, quasi suscepto lumine solis fenestrae cuncta
templi penetraliareplent.
Unde bene eaedem fenestrae obliquae, id est, intus latiores et
forisangustiores fuisse perhibentur, quia nimirum necesse est ut
quisquis jubarsupernae contemplationis vel ad momentum percepit, mox
sinum cordis ampliuscastigando, dilatet, atque ad majora capessenda
solerti exercitationepraeparet.
Haec tabulata in Evangelio, ubi Dominus tentatur a diabolo, pinnacula
templivocantur
(voir: Mt, 4)
.
Sed et Jacobum fratrem Domini apostolum in pinnacula templi, unde ad
populumconcionaretur, levatum esse audivimus.
Utrum autem moris fuerit doctoribus, ut in his sedentes tabulatis
adcircumstantem inferius turbam fecerint sermonem, nusquam in
Scripturisinvenimus.
Patet ergo ratio sacramenti, quia tabulata haec tria, totidem
fideliumgradus, conjugatorum videlicet, continentium et virginum
designant; distinctosquidem altitudine professionis, sed societate fidei
et veritatis omnes ad domumDomini pertinentes, eique fixa mente
inhaerentes; ubi pulchre dicitur quiatabulatum quod super erat quinque
cubitos habebat latitudinis, medium sex,tertium septem.
Supremum ergo tabulatum erat caeteris angustius, quia nimirum altior
professio virtutis altiorem debet viam tenere vivendi.
Nam quicumque, abrenuntiato vinculo conjugali, virginitatem suam Domino
consecraverunt, mores simul oportet virginitati condignos ostendant,
abstineant ab otiosis eloquiis, ira, rixa, detractione, habitu impudico,
comessationibus,potationibus, contentione et aemulatione; et econtrario
vigiliis sanctis, orationibus, lectionibus divinis et psalmis, doctrinae
et eleemosynis, caeterisque sanctis fructibus operam impendant; ut qui
futurae statum vitae inprofessione tenent, in qua
non nubent, nec nubentur, sed sunt sicut angeli in
coelo
(Mt, 22, 30); hujus quoque statum, quantum mortalibuspossibile est, in
praesenti contendant imitari.
At vero infimum tabulatum amplioris erat latitudinis, quia non Deus
conjugatis, Vade et vende quae habes, et da pauperibus; sed
si vis
, inquit,
ad vitam ingredi, serva mandata. Non homicidium
facies, non adulterabis, non facies furtum, non falsum
testimonium dices
(Mt, 19, 17 et Mt, 19, 18), etc.
Medium inter hos locum tenent continentes, qui quantum virginibus
inferiores,tantum eminentiores conjugatis; quorum postea gloriosissimam
primitivam inHierosolymis aedificabat Ecclesiam, scribente beato Luca,
quia
multitudinis credentium erat cor unum, et anima una
(Ac, 4, 32), etc.
Quorum maximam partem eos reliquisse complexus, testatur historia
sanctiStephani, ubi feminas eadem religione pellentes non conjuges, sed
viduasappellat eorum.
Singula autem tabulata in circuitu habebant latera, id est, luricas, ne
quisin eisdem tabulatis consistens, sive residens posset ad inferiora
decidere,quod Oziae regi contigisse legimus in Samaria.
Quae nimirum latera non incongrue quotidiana divinae protectionis erga
nosmunimina designant.
De quibus psalmista,
Immittet
, inquit,
angelus Domini in circuitu timentium eum, et eripiet
eos
(Ps, 33, 8).
Ascendit quidem in coenaculum Ozias rex Samariae, qui se a domo
Davidseparaverat, sed per cancellos decidit, quia etsi haeretici sive
schismaticialiquam bonae actionis arcem conscendere videntur, tamen
compagem unitatisEcclesiae non habent, quasi patentibus et non solidis
laterum praesidiis,semper ad vitiorum infima relabuntur, dum divino
destituti auxilio suaepertinaciae fastu intereunt.
Qua autem arte praefata tabulata parietibus templi sint affixa,
declaratur cum subditur:
Trabes autem posuit in domo per circuitum forinsecus, ut non
haererent muris templi
(R3, 6, 6).
Trabes ergo quae intrinsecus domum muniebant et ornabant, tantae
erantlongitudinis, ut capita carum forinsecus prominerent, in infimo
quidem ordinecubitorum septem, in medio sex, in supremo quinque, atque
in eisdem capitibusearum tabulata componerentur, nequaquam muris templi
infixa, sed juxta murostrabibus, quae de muris exierant,
superposita.
Quid itaque per trabes domus quae tabulata portabant, nisi
praedicatores sunttypice designati? qui dum ipsi sublimem atque
honorabilem in Ecclesia Dei locumtenent, infirmiores quosque ac fragiles
suis praedicationibus ab infirmorumappetitu sustollunt, atque ad
coelestia desideranda ac speranda suspendunt,suis etiam
intercessionibus, ut in coeptis persistant, adjuvant.
Legimus autem in libro Paralipomenon quod trabes templi, sicut et
caeteraejus interiora, fuerint auro vestitae.
Quod ita factum esse non dubium est, ut illae trabium partes, quae
intus intemplo aureis essent laminis vestitae; quae vero foris patebant,
hae minimedeauratae ipsam cedri speciem formamque cunctis
ostenderent.
In qua tamen imposita sibimet tabulata gestabant.
Quod ergo extrinsecus eminebat trabium, vitam sanctorum, quae nobis in
terrisinnotescere potuit, designat; quod intus in templo deauratum
fulgebat,claritatem illam, qua in coelesti patria in aspectu sui
Creatoris justigaudent, figurare denuntiat.
Quae nimirum claritas trabium aurearum illis solummodo, qui templum
intrabant, patebat, quia quam sit magna multitudo dulcedinis Dei, quam
abscondit timentibus se
(voir: Ps, 30)
, et perfecit sperantibus in se, solinorunt illi qui regnum
coeleste meruerunt intrare.
Et tamen cum nos vitam, passiones, doctrinas sanctorum cernentes, sive
inScripturis legentes, ad benefaciendum exemplo eorum excitamur, quasi
incapitibus trabium foris apparentium a terra sublevamur: quia quamvis
internamsanctorum gloriam perspicere necdum valeamus, ex eo tamen quod
exterius viderevaluimus, sublimibus Ecclesiae membris fideliter
adhaeremus.
Possumus haec etiam de sanctis in hac vita adhuc positis intelligere,
quorumpuritatem dilectionis, qua in secreto cordis coram Domino
refulgent, inspicerenequimus; attamen ex eis quae loquendo, vel agendo,
vel patiendo forisostendunt, auxilium nostrae salutis invenimus.
Domus autem cum aedificaretur, de lapidibus dolatis atque
perfectis aedificata est; et malleus et securis et omne
ferramentum non sunt audita in domo cum aedificaretur
(R3, 6, 7).
Haec ad illam Ecclesiae partem quae post hujus saeculi labores et
certaminaad aeterna praemia meruit introduci, proprie pertinent; ibi
etenim nemo aliquid coinquinatum faciet, vel abominationem et
mendacium,
(voir: Ap, 21, 27)
sicut in Apocalypsi scripsit Joannes.
Malleus et securis et omne ferramentum non auditur, quia hic
tundimuradversitatibus, et disciplina veritatis exercemur, ut illic
locis juxta meritumcongruis disponamur, et castigatione cessante, solo
amoris glutino quo adinvicem copulemur, uno impleti spiritu perfundamur;
hic enim foris tundimur, utillic sine reprehensione inveniamur.
Hic malleus, hic securis, hic omnia tunsionum resonant ferramenta; in
domoautem Dei nulli istus audiuntur, quia in aeterna patria omnes jam
percussionumstrepitus conticescunt.
Nequaquam ibi malleus percutit, quia nulla animadversio affligit;
nequaquamsecuris incidit, quia receptos interius nulla foris sententia
severitatisprojicit.
Nequaquam ibi ferramenta perstrepunt, quia nec quaelibet minima ultra
jamflagella sentiuntur.
Lapides ergo extra tunsi sunt, ut in constructione templi Domini
absquemallei sonitu ponerentur, quia videlicet nunc foris per flagella
tundimur, utintus in templum Dei postmodum sine disciplinae percussione
disponamur:quatenus quidquid in nobis est superfluum modo percussio
resecet, et tunc solanos in aedificatione concordia charitatis liget: ut
hic diversis adversitatibusextra contusus atque expiatus homo erroribus
meritorum, ita jam ibi purus purumvideat Deum, quo ornamentis ipsius
civitatis mereatur affigi, post transitumhabens locum sibi solummodo a
Domino praeparatum.
Ostium lateris medii in parte erat domus dextrae, et per
cochleam ascendebatur in medium coenaculum, et a medio in
tertium
(R3, 6, 8).
Quidam hunc locum male intelligentes, putant ostium templi a meridie
fuisse,non attendentes quod si hoc significare voluisset Scriptura, non
ita diceret,
Ostium lateris medii in parte erat domus dextrae
(R3, 6, 8), sed ita potiussimpliciter.
Et habebat domus ostium ad meridiem.
Nunc autem longe aliud significat.
Partem namque domus dextrae latus templi meridianum dicit, in cujus
parteorientali ostium erat in ipso angulo factum juxta terram, in quod
introeuntesstatim ad altiora gradatim ascendebant, habentes viam et
ascensum per ipsaparietis interiora.
Unde consequenter adjungitur,
Et per cochleam ascendebant in medium coenaculum, et a medio
in tertium
(R3, 6, 8).
Nec dubitandum quamlibet Scriptura non dicat, quia sic
ascendentescreberrimas habebant a meridie fenestras, quarum luce certum
per omnia, et sineoffensione iter agerent.
Ostium vero, quo ad quotidiana templi ministeria, ingrediebantur, erat
adorientem, sicut jam meminimus, ut Josephus refert; et porticus ante
faciemillius, et ipsa patens ad orientem: ita ut exoriens sol
aequinoctialis sineullo obstaculo radios suos per ostia templi et
oraculi in ipsam arcam, quaeerat in sanctis sanctorum, mitteret.
Porro ascensus qui in domum superiorem, et a superiore ducebat in
tertium, inaustrali erat templi latere; cujus dispositio ascensus
mysterium nobis multummemorabile commendat.
Claret namque quia templum hoc, quod Salomon fecit, corpus pacifici
regisChristi non solum illud quod est Ecclesia ejus tota, verum etiam
ipsum quodsacrosanctum de Virgine, ut esset caput Ecclesiae, suscepit,
figurateinsinuat.
Erat autem ostium lateris medii in pariete domus dextrae
(voir: Jn, 19)
.
De quo occulte ab inferioribus in medium coenaculum, et a medio
ascendereturin tertium, quia passo in cruce Domino
unus militum lancea latus ejus aperuit
(Jn, 19, 34).
Et bene in parte domus dextrae, quia dextrum ei latus a milite apertum
sanctacredit Ecclesia.
Ubi et apto verbo usus evangelista est, ut non diceret, Percussit latus
ejus aut vulneravit, sed aperuit, videlicet quasi ostium lateris medii,
per quodnobis iter ad coelestia panderetur.
Denique ita subjunxit,
Et continuo exivit sanguis et aqua
(Jn, 19, 34), aquascilicet qua abluimur in baptismo, et sanguis quo
consecramur in calicesancto.
Per hoc namque ostium nobis est ascensus in medium coenaculum, et a
medioinde in tertium; quia per fidem et mysteria nostri Redemptoris, de
praesentiEcclesiae conversatione ad requiem animarum post mortem
ascendimus, rursumquede requie animarum adveniente die judicii, ad
immortalitatem quoque corporumquasi in tertium coenaculum sublimiore
profectu penetrabimus, ex quo et magnaamborum corporis videlicet et
animae beatitudine perpetuo vivamus.
Quod quidem iter invisibiliter agebatur, ita ut soli hoc, qui
intraverant,nossent, quamvis ipsum ostium etiam foris positi viderent,
quia nimirum actusfidelium in hoc saeculo, et celebrationes
sacramentorum etiam reprobi possuntintueri; verum arcana fidei et
intimae gratiam dilectionis nullus, nisi qui perhaec Domino duce ad
coelestia ducitur, agnoscit.
Qui enim se dicit nosse Deum, et mandata ejus non custodit, mendax est
(voir: Jn, 2)
.
Notandum sane quod triginta cubiti altitudinis, de quibus supra
legitur,usque ad medium coenaculum pertingebant; deinde alii triginta
cubiti usque adtertium coenaculum addebantur, quousque porticus quae
erant circa templum, abaustro, et aquilone, et occasu ad tectum
perveniebant, ut Josepho narrantedidicimus.
Deinde usque ad supremum templi tectum alii sexaginta cubiti
numerabantur, etsic tota altitudo domus juxta librum Paralipomenon in
centum viginti cubitosconsummata est.
Porticus quoque, quae erat ante frontem templi ad orientem juxta
fidempraefati voluminis, eamdem cubitorum summam in altitudine habebat,
quividelicet illas, de quibus supra diximus, porticus circa templum
cellariavocat, et cubicula.
Dedit
, inquit,
David Salomoni filio suo descriptionem porticus, et templi,
et cellariorum et coenaculi et cubiculorum in abditis et domus
propitiationis
(Ch1, 28, 11). Ubi etiam exteriorum domorum, quaeerant extra atrium
sacerdotum in circuitu templi, fecit mentionem, cum protinus adjunxit,
Nec non et omnium, quae cogitaverat, atriorum, exedrarum per circuitum
in thesauris sanctorum
(voir: Ch1, 28, 12)
.
Quod autem omnis altitudo templi centum viginti cubitorum, ad
idemsacramentum respicit, quo et primitiva in Hierosolymis Ecclesia post
passionemet resurrectionem et ascensionem Domini in coelos, et in hoc
numero virorumgratiam Spiritus sancti accepit; quindecim namque quae ex
septem et octoconstant, solent nonnumquam ad significationem referri
vitae, quae nunc insabbatismo geritur animarum fidelium; perficietur
autem in fine saeculiresurrectione corporum immortalium.
Ipsa autem quindecim in trigonum ducta, id est, cum omnibus suis
partibusannumerata, centum viginti efficiunt.
Quapropter apte numero centenario et vicenario, magna electorum
beatitudo infutura vita designatur.
Apte in hoc tertium domus Domini coenaculum consummatur, quia per
praesentesfidelium labores, post acceptam in futuro requiem animarum
plena totiusEcclesiae felicitas in resurrectionis gloria
complebitur.
Ad quod mysterium aeque pertinet, ut diximus, quod resurgens a
mortuisDominus atque ad coelos ascendens, huic numero virorum Spiritum
sanctum inlinguis igneis misit, qui eos diversitate linguarum ad invicem
cognitioneloquelarum communem in laude fecit habere sermonem.
Nam et Ecclesia suo tempore resurgens a morte, atque ad coelos in
carneincorruptibili ascendens, plene ac perfecte dono Spiritus sancti
illustratur,quando juxta promissum Apostoli, erit Deus omnia in
omnibus.
Tunc erit plena adunatio linguarum in omnibus, ad praedicanda magnalia
Dei,quia consona mente ac voce omnes gloriam divinae majestatis, quia
praesentemvident, collaudant.
Et aedificavit domum, et consummavit eam, texitque domum
laquearibus cedrinis
(R3, 6, 9).
Laquearia sunt tabulata, quae magno decore composita et ornata, ab
inferioriparte trabibus affiguntur clavis.
Et quia ter geminae altitudinis domus Domini facta erat, terna
nimirumhabebat laquearia: prima videlicet post triginta cubitos a
pavimento, secundapost cubitos sexaginta contra summitatem porticorum,
tertia post cubitos centumviginti in summitate totius domus.
Quid autem aptius per laquearia, quam sublimiores quosque in sancta
Ecclesiajustos significari credamus, quorum opus et doctrina cunctis in
exemploproposita quasi longius in alto praeeminet, quique suis
intercessionibus etexhortationibus animos infirmorum, ne in
tentationibus deficiant,protegunt.
Quae nimirum laquearia, recte cedrina esse describuntur.
Cedrus namque arbor est, imputribilis omnino naturae, odoris
jucundi,aspectus nitidi, serpentes accenso nidore fugans ac perimens;
quae perfectisquibusque conveniunt, quorum insuperabilis est patientia,
fama virtutum eximia,prae cunctis gratissima bonis, auctoritas ad
revincendos confutandosque eos quiveritati resistunt, constantissima,
qui et in hac vita et in futura singulariprae caeteris sanctis eminentia
fulgent.
Et aedificavit tabulatum super omnem domum, quinque cubitorum
altitudinis
(R3, 6, 10).
Hoc est enim quod in Deuteronomio praecipit Moyses fieri in omni domo,
quamquisque aedificaret:
Cum aedificaveris
, inquiens,
domum novam, facies murum tecti per circuitum, ne effundatur
sanguis in domo tua, et sis reus labente alio, et in praeceps
ruente
(Dt, 22, 8); hoc enim tabulatum in supremo domus tecto per circuitum, in
extremo murorum, vicecancellorum erat erectum, ne quis ad superiora
conscendens, dum ad terminumtecti perveniret, incaute progrediendo
dilaberetur ad ima.
Quod esse passus rex Ozias in sequentibus invenitur, qui per cancellos
coenaculi decidens, lethiferum incidit in languorem.
Quibus tabulatis seu muris vel cancellis, cum ad tutelam viae
ponuntur,vulgus luricularum nomen indidit.
Haec autem tabulata sive luriculae supra sunt latera vocata.
Ubi cum dictum est,
Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum in
parietibus domus per circuitum templi et oraculi
(R3, 6, 5); continuosubjunctum est,
Et fecit latera in circuitu
(R3, 6, 5).
In quibus nimirum lateribus intelleximus divina esse praesidia
designata,quae nos in hoc adhuc saeculo laborantes, ac pro captu nostro
ad superioranitentes, quotidie ne deficiamus adjuvant; ad cujus formam
sensus etiam hunclocum intelligere debemus, sed ea distinctione, quod in
hac vita inter crebravel hostis impacata tentamenta, vel nostrae
fragilitatis obstacula, crebro,immo continuo supernae pietatis munere,
ne corruamus defendimur.
In illa vero vita, quam supremum templi tectum, ut supra docuimus,
insinuat,tanta Dei praesentis gratia munimur, ut nec velimus ultra
peccare, necpossimus, neque ullo mortis sive doloris, sive tentantis
adversarii metuafficiamur.
De praesentibus Domini auxiliis quasi de lateribus tabulatorum, dicit
ipseDominus loquens de populo suo:
Invocabit me, et ego exaudiam eum, cum ipso sum in
tribulatione, eripiam eum et glorificabo eum
(Ps, 90, 15).
De futura autem ejus gratia, qua superna illa civitas illustratur,
diciteidem civitati propheta,
Lauda, Hierusalem, Dominum, lauda Deum tuum Sion;
quoniam confortavit seras portarum tuarum, benedixit filiis tuis
in te; qui posuit fines tuos pacem
(Ps, 147, 1, Ps, 147, 2 et Ps, 147, 3).
Bene autem hoc tabulatum in tecto domus Domini quinque cubitis altum
esse memoratur, quia nimirum ita nos in illa patria divinae praesentia
claritatis adimplet, ut nihil aliud visus noster, nihil auditus, nihil
olfactus, nihilgustus, nihil factus dulce habeat, nisi, Diligere Dominum
Deum nostrum ex toto corde, tota anima, tota virtute et proximum tamquam
nos ipsos
(voir: Dt, 6)
.
Et operuit domum lignis cedrinis
(R3, 6, 10).
Supremum enim totius structurae domus tegumentum designat, hoc est,
tabulatumquod illis trabibus desuper appositum erat, quibus suprema,
quae praediximus,laquearia subter erant affixa.
Non autem habebat templum culmen in superioribus, sicut nec
tabernaculum, sederat aequale, quo modo omnibus in Palaestina et Aegypto
domus aedificantibusfacere moris est, quia ad sedendum videlicet vel
deambulandum aptaconstruuntur.
Unde dicit in Evangelio Dominus:
Et quod in aure audistis, praedicabitur in tectis
(Lc, 12, 3).
Talis namque locus aptissimus erat, de quo verbum praedicator
velassistentibus sibi, vel inferius positis auditoribus proferat.
De quo et in Proverbiis Salomon:
Melius est
, inquit,
habitare in angulo domatis, quam cum muliere litigiosa
in domo communi
(Pv, 21, 9 et Pv, 25, 24):quod enim Latine tectum, Graece dicitur doma.
Sed et porticus ipsae circa templum trina habebant laquearia, prima
postcubitos a terra viginti, secunda post quadraginta, tertia post
sexaginta: planaenim et ipsorum facta erant tecta.
Erant autem porticus triginta inferius, triginta in medio, triginta
desuper,non muris ab invicem, sed tabulatis discretae, ita ut singulae
earum quae erantnumero nonaginta, quinos cubitos in latitudine et
longitudine, vicenos autem inaltitudine haberent.
De quibus videlicet porticibus frequens in libro Dierum mentio fit; sed
quosint ordine dispositae, plenius explicat Josephus.
Id ipsum autem hoc tabulatum quo operta est domus, quod et
laquearia,designat eximios quosque in resurrectionis gloria viros, et
singularisanctitate ad ipsum virtutis apicem pervenientes.
De quorum uno dicitur,
Inter natos mulierum non surrexit major Joanne
Baptista
(Mt, 11, 11).
Cujus si comparem magnitudinis scire vis, audi quid patri ipsius
angelus ait,
Et ipse praecedet ante eum in spiritu et virtute
Eliae
(Lc, 1, 17).
Et aedificavit parietes domus intrinsecus tabulatis cedrinis
a pavimento domus usque ad summitatem parietum, et usque ad
laquearia operuit lignis intrinsecus
(R3, 6, 15).
Quid est quod domus cedro erat vestita? Nam forinsecus tanto nitore
lapisipse, de quo facta erat, fulgebat, ac si calculo esset candido
tecta.
Juxta sensus vero mysticos, parietes sunt templi, populi fideles, ex
quibussancta universalis Ecclesia consistit, quorum dilatationem per
orbem latitudodesignat parietum, spem vero et intentionem omnem ad
coelestia erectam,altitudo.
Vel certe altitudo parietis, quae ex ordinibus lapidum super invicem
positis constat, praesentis statum signat Ecclesiae, ubi electi super
fundamentum Christi omnes aedificati, sibi invicem in ordine per
temporum curricula succedunt, seseque invicem portantes, legem Christi,
quae est charitas, adimplent; dum enim hi qui nunc praecedentibus
erudiuntur magistris, rursum ipsi alios erudiunt, quasi super se invicem
positis ordinibus quinque lapidum vivorum in domo Dei, sic ab aliis fixa
constantia portantur, ut ad portandos alios et ipsi sufficiant, usque ad
ultimos, qui in fine mundi nascituri sunt,justos, qui quasi in summo Dei
domus cacumine locati docentur, et portantur abaliis, sed quos doceant,
quorumve fragilitatem tolerent ipsi non habent; qui videlicet parietes
intrinsecus tabulatis cedrinis operiuntur, cum cordafidelium amore
virtutum redundant: sicut enim cedri natura perfectos homines,ut supra
docuimus, typice denuntiat, ita etiam locis opportunis celsitudinem
virtutum, quibus ad eamdem perfectionem venitur, non immerito
designat.
Teguntur autem omnia lignis a pavimento domus usque ad summitatem
parietum,et usque ad laquearia, cum electi a primis fidei rudimentis
usque adperfectionem bonae actionis, et usque ad ingressum patriae
coelestis bonisinsudare non desistunt operibus, cum a primis justis
usque ad ultimos inconsummatione saeculi omnes virtutibus student,
quorum merito jure valeant protestari, quia Christi bonus odor sumus Deo
in omni loco.
Et texit pavimentum tabulatis abiegnis
(R3, 6, 15).
Hoc quo modo factum sit, plenius in libro Paralipomenon explicat,
ubiscriptum est:
Stravit quoque pavimentum templi pretiosissimo marmore
stratum decore multo
(Ch2, 3, 6).
Unde patet quod tabulas abiegnas quibus pavimentum tegeret, nequaquam
interra posuit, sed primo illud marmore protexuit, ac deinde tabulas
superposuit,ac tertium his duobus auro vestitum superaddidit, ut in
sequentibuslegitur.
Sicut autem altitudo parietis in altum exsurgens, atque usque ad
laqueariaperveniens, profectus virtutum, quibus electi ad regnum
coeleste perveniunt,vel certe ipsos electos choros sibimet per tempora
variantia succedentessignificat, ita aequalitas pavimenti concordem
eorumdem humilitatem, qua intemporali adhuc vita positi socialiter
invicem charitate dictante conversantur,non immerito demonstrat.
Quod videlicet
pavimentum pretiosissimo erat marmore stratum decore
multo
(Ch2, 3, 6), idemque marmor mox tabulis tectum abiegnis, quia nimirum
vitajustorum primo fidei firmitate praemunienda in corde, ac deinde
virtutumspiritalium latitudine est adornanda in opere; alioquin quid
utilitatis habetdecor marmoris pretiosissimi lignorum tabulis obtectus,
si non mysticum aliquidtacite signabat, ac bonorum amplitudinem operum
fortitudine fidei intemerataesuffulciendam esse docebat? Abies vero
propter altitudinem sui et roburdurabile mentem electorum infima quaeque
desideria spernentem, et coelestisemper contemplationi intentam, virtute
quoque patientiae singulariterexcellentem, non incongrue
demonstrat.
Auri autem laminae quae marmori ac tabulis sunt abiegnis superpositae,
ipsaest latitudo charitatis de corde puro et conscientia bona, et fide
non ficta:quae sicut aurum aliis pretiosius est metallis, ita caeteris
eximior virtutibusin templo Dei singulari luce refulget.
Unde bene Apostolus cum plurima virtutum bona, quae humilibus essent
cordeservanda, quasi pavimenti ornatus enumeraret, dicens,
Induite vos sicut electi Dei sancti et dilecti viscera
misericordiae, benignitatem, humilitatem, patientiam, modestiam,
sufferentes invicem, et donantes vobismetipsis, si quis adversus
aliquem habet querelam: sicut Christus donavit vobis, ita et vos
facite
(Col, 3, 12 et Col, 3, 13); repente velut desuperaddendo aureo velamine adjunxit,
Super omnia autem charitatem habentes, quod est vinculum
perfectionis
(Col, 3, 14).
Aedificavit quoque viginti cubitos ad posteriorem partem
templi, tabulata cedrina a pavimento usque ad posteriora, et
fecit interiorem domum oraculi in sanctum sanctorum
(R3, 6, 16).
Posteriorem templi partem occidentalem dicit; ab ortu enim solis
ingressumhabebat templum, et ab occasu domum interiorem, hoc est,
sanctasanctorum.
Quod autem tabulata, quae interiorem domum ab exteriore separabant,
apavimento usque ad superiora esse dicuntur aedificata, non usque ad
laquearia,quae triginta cubitos erant in sublime a pavimento suspensa,
ut supra jamdictum est, sed usque cubitos 20 altitudinis, ut in
sequentibus aperte legitur:reliquum vero erat supra haec tabulata
apertum et inane usque ad laqueariacubitis decem altitudinis, et
cubitorum viginti longitudinem juxta latitudinemdomus.
In qua distinctione domus Domini, patet figura mysterii, et
Apostoloexponente, luce clarior est.
Quae prior domus, in quam semper introibant sacerdotes, sacrificiorum
officiaconsummantes, praesens est Ecclesia, ubi quotidie insistentes
piis operibusDomino sacrificia laudis offerimus.
Interior vero domus, quae ad posteriorem templi partem erat facta, ipsa
estpromissa nobis vita in coelis.
Interior quidem a conversatione nostri exsilii remota, estque in
praesentiaRegis summi perpes, ubi beatorum et angelorum et hominum
solemnitas agitur:unde de ea bene merito servo dicitur,
Intra in gaudium Domini tui
(Mt, 25, 21).
Sed posterior, tempus quo post hujus saeculi labores ad illius
ingressumperducimur.
Tabulata autem, quae utramque domum ab invicem dividunt, ipsa sunt
claustracoeli, quorum nobis apertionem quotidie suspiramus, et quantum
Dominusdonaverit, pia semper instantia, donec aperiantur, ut intrare
liceat,pulsamus.
Ubi, etsi necdum ante solutionem corporum intrare permittimur, apertam
tamenhabemus januam divinae pietatis, qua orationum nostrarum,
eleemosynarum,jejuniorum, certorumque bonorum operum thymiamata
praemittamus.
Bene autem interior domus viginti cubitos longa facta est, propter
mysteriumgeminae dilectionis, de quo supra diximus, quae in hac interim
vita ex partemaxima electorum illustrat mentes, sed in illa patria,
cessantibus aliarumvirtutum operibus sola perpetuo regnat.
Porro quadraginta cubitis erat ipsum templum pro foribus
oraculi
(R3, 6, 17).
Diximus
ipsum templum pro foribus oraculi
(R3, 6, 17), praesentis Ecclesiaetypum gessisse.
Unde recte fuit
quadraginta cubitorum
(R3, 6, 17), qui numerus saepe insignificatione ponitur praesentis fidelium
laboris, quo modo quinquagenarius insignificatione futurae quietis et
pacis.
Denario namque numero continentur praecepta, quorum observatione ad
vitamvenitur; denario aeque significatur ipsa quam desideramus, et pro
qualaboramus, vita perennis.
Quadratus vero est mundus, in quo pro acquirenda eadem vita
certamus.
Unde et psalmista congregandam de gentibus Ecclesiam praevidens,
aiebat:
De regionibus congregavit eos, a solis ortu et occasu;
ab aquilone et mari
(Ps, 106, 2 et Ps, 106, 3).
Decem autem quater ducta quadraginta faciunt.
Unde populus ab Aegypto liberatus in figura praesentis Ecclesiae
quadragintaannis in eremo multis laboribus exercebatur, simul et pane
coelestireficiebatur; ac sic tandem ad promissam olim patriam
pervenit.
Exercetur enim tentationibus quadraginta annis, ut labores Ecclesiae,
quibustotum per orbem in observanda Dei lege desudat, insinuantur.
Pascitur manna de coelo per eosdem quadraginta annos, ut ostendantur
ipsequas Ecclesia tolerat passiones, spe denarii coelestis, hoc est,
aeternaebeatitudinis esse levigandae.
Ubi ii qui nunc
esuriunt et sitiunt justitiam saturabuntur
(Mt, 5, 6); et sicut eadem Ecclesia suo canit Redemptori, Ego autem cum
justitia apparebo conspectui tuo; satiabor dum manifestabitur gloria
tua.
Pariter ergo populus Dei et afficitur adversis et reficitur manna, ut
sitillud Apostoli,
Spe gaudentes, in tribulatione patientes
(Rm, 12, 12).
In qua figura et Dominus noster quadraginta diebus ante mortem carnis
suaejejunavit, quadraginta etiam epulabatur cum discipulis, post
resurrectionemcarnis suae, apparens eis in multis argumentis, et loquens
de regno Dei, etconvescens: jejunando etenim ostendebat nostrum in se
laborem; manducando autemcum discipulis, ostendebat in nobis suam
consolationem; jejunans velutclamabat,
Attendite ne graventur corda vestra in crapula et ebrietate,
et curis hujus vitae
(Lc, 21, 34).
Manducans autem et bibens, velut clamabat:
Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad
consummationem saeculi
(Mt, 28, 20) [mauvais référencement: Lc, 21]
.
Et, Iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum, et gaudium
vestrum non tolletur a vobis
(voir: Mt, 28)
; simul enim cum viam Domini carpimus, et a vanitate praesentis
saeculi jejunamus, et futura promissione reficimur, hic non apponentes,
quia illic pascentes sursum est cor.
Et cedro omnis domus intrinsecus vestiebatur, habens
tornaturas suas et conjuncturas fabrefactas, et caelaturas
eminentes
(R3, 6, 18).
Diximus de cedro quod insuperabilem virtutum venustatem signaret, quo
nimirumligno omnis domus Domini intrinsecus vestitur, cum corda justorum
solo bonorumoperum amore nitescunt; habetque domus in tabulis cedrinis
tornaturas suas, etconjuncturas fabrefactas, cum iidem electi se ad
invicem pulcherrima charitatiscopula connectunt, ita ut cum innumera sit
multitudo fidelium, unum tamen cor,unam habere animam pro communis fidei
ac dilectionis societate meritodicantur.
Namque tornaturae quae juncturis tabularum apponebantur, ut unum ex
omnibusfieret tabulatum, ipsa sunt officia charitatis, quibus ad invicem
fraternitassancta copulatur, atque in unam Christi domum toto terrarum
orbecomponitur.
Quae etiam domus habet caelaturas eminentes, cum opera virtutum
sanctinequaquam occulte tegunt; sed manifesta expressione omnibus foris,
quales sintipsi, quid agant in exemplum vivendi, proferunt; quo modo
fecit apostolusPaulus, qui non solum praedicando gentibus Christum; et
patiendo ipse proChristo quantum emineret ostendebat, verum etiam in
Epistolis ad Ecclesiasdestinatis quot pericula pro Christo toleraret,
quantis revelationibus a Christo sit sublimatus, felici glorificatione
declarabat.
Qui cum suis dicere auditoribus non dubitaret,
Imitatores mei estote, sicut et ego Christi
(1Co, 11, 1): quid in domo Domini, nisi caelaturas eminentes ostendit, qui
singulari culmine virtutis cunctis sese imitabilempraebuit?
Omnia cedrinis tabulis vestiebantur, nec omnino lapis
apparere poterat in pariete
(R3, 6, 18).
Et lapis parietis sive pavimenti et tabulae et aurum, sanctorum in
Ecclesiavitam omnia designant: sed ea distinctione cum pariter ponuntur,
ut lapidesvivi sint sancti, fortitudine fidei in unam eamdemque regulam
sibimetagglutinati; tabulae cedrinae sive abiegnae sint sancti,
latitudine variarumvirtutum, secundum donationes sancti Spiritus, in una
eademque fide sibimetalterutrum connexi; auri laminae sint sancti
supereminentem scientiaecharitatem habentes, hi sunt qui fulgore
gratissimo ad invicemcongaudent.
Quae tria beatus Apostolus una sententia complexus est dicens;
Nam in Christo Jesu, neque circumcisio aliquid valet, neque
praeputium, sed fides, quae per dilectionem operatur
(Ga, 5, 6).
Fidei namque invictae lapis figuram tenuit, cedrus sanctionis
odoriferae,aurum transcendentis omnia dilectionis; vestiturque lapideus
paries tabuliscedrinis, cum professio fidei bonis ornatur operibus, ne
sine operibus otiosajudicetur aut mortua.
Verum quia lex in lapide scripta, doctrina vero Evangelii per lignum
est Dominicae passionis confirmata, unde et populus lapide circumcisus
inpraeputio, nos signo crucis consecramur in fronte, possunt non
incongrueparietes templi lapidei, sive pavimentum pretiosissimo marmore
stratum, eorumqui in lege fideliter ac perfecte vixerunt, typum gerere;
tabulae verocedrinae, sive abiegnae, novi Testamenti justos indicare,
qui volentes postDominum venire abnegant semetipsos, et sumpta cruce sua
quotidie sequunturillum
(voir: Lc, 9)
.
Et quoniam utriusque temporis justos communis manet supernae
gloriaretributionis, lapidibus ac lignis pretiosis tertia est species
aurearum laminarum.
Econtrario debet videri quae supra diximus.
Porticus quae erat ante templum, antiquorum fidelium debet figuram
gestare;ipsum vero templum eorum qui post incarnationis Dominicae
tempus, in mundumvenerunt.
Porro domus interior regni coelestis gaudia, quae utrisque justis
danturfigurabat.
Nunc autem dicamus parietes lapideos antiquum Dei populum, tabulas
cedrinasnovum, aureas laminas utriusque in coelis praemia designare, cum
iidem parietestempli, et in porticu, et in ipso templo, et in sanctis
sanctorum pari fuerintmodo de lapidibus et lignis et auro
compacti.
Multiplex namque est in diversis rebus earumdem repetitio
figurarum.
Sed hoc dicendum, quod fuerunt in lege et ante scriptam legem plurimi,
quilegaliter Domino deservirent, non occidentes, non fornicantes, non
furtumfacientes, non falsum testimonium loquentes, honorantes patrem et
matrem, etdiligentes proximos sicut se ipsos.
Hi ad parietes porticus lapideos pertinebant.
Fuerunt alii, qui majori perfectione relictis mundi negotiis, et
assumptacruce sua sequebantur Dominum, qui, ut Apostolus scribit,
Hi qui ante manifestata tempora Evangelii, vitam duxere
evangelicam,quid nisi ante ingressum tabulata cedrina in porticu
fulgebant? Quos utrosquequia idem regnum coeleste communiter in
mansionibus discretis recepit, quasiporticus templi post lapidem et
cedrum intrinsecus est auro cooperta.
Sunt hoc tempore perplures, qui legalibus contenti praeceptis, quae
supracommemoravimus, sufficere sibi credunt tantum, si ad vitam
veniremereantur.
Sunt alii ad perfectionem nitentes, venditis quae habent omnibus,
memorespromissi illius quo talibus in resurrectione non solum vitam, sed
et specialempraedixit honorem esse tribuendum,
Amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me, in
regeneratione cum sederit filius hominis in sede majestatis
suae, sedebitis et vos super sedes duodecim, judicantes duodecim
tribus Israel
(Mt, 19, 28).
Hi ad parietes templi albo de lapide factos, illi figuraliter ad
cedrinaspertinent tabulas.
Et quia utrique praemia a Domino perpetuae lucis, quasi auri laminas
quibusdecorentur, exspectant, sunt in abditis templi lapides pretiosi,
sunt tabulaeligni aromatici, utraque auro cooperta: quia et illi, qui in
lege Dominiimmaculati ambulaverunt, et qui gratiam Evangelii perfecte
susceperant, pariteraeterna vita perfruuntur.
Oraculum autem in medio domus in interiori parte fecerat, ut
poneret ibi arcam foederis Domini
(R3, 6, 19).
Hoc superius praeoccupando expositum est, quia videlicet interior
domussecreta patriae coelestis, arca foederis Dominum Salvatorem, in quo
solo foeduspacis apud Patrem habemus, designaret; qui post
resurrectionem suam ascendensin coelum, carnem, quam assumpsit ex
Virgine, in Patris dexteram locavit.
Porro oraculum habebat viginti cubitos in longitudine, et
viginti cubitos in latitudine, et viginti cubitos in
altitudine
(R3, 6, 20).
Quod dicitur viginti cubitos in altitudine, parietem significat
cedrinum, quioraculum, id est, sancta sanctorum, ab aede exteriore
segregaret, sicut etsupra diximus.
Oraculum ergo ubi erat arca, habebat vicenos cubitos in longitudine,
etlatitudine, et altitudine id est, per quadrum, quia in superna illa
patria, ubiRegem Christum in decore suo vident oculi sanctorum, sola
charitatis divinae acfraternae gratia per omnia fulget.
Quod sequentibus quoque verbis astruitur, cum dicitur.
Et operuit illud atque vestivit auro purissimo
(R3, 6, 20).
Quod est aperte dicere quia moenia supernae civitatis, gratia
charitatisimplevit.
Sed et vestivit altare cedro
(R3, 6, 20).
Altare dicit thymiamatis, quod erat infra oraculum.
De quo paulo post subinfertur,
Et totum altare oraculi texit auro
(R3, 6, 22).
Unde intelligi datur quia idem altare de lapide quidem fuerit factum,
etcedro vestitum, ac deinde auro coopertum.
Significat autem typice perfectorum vitam justorum qui quasi in oraculo
suntpositi, quia desertis infimis delectationibus, de solo regni
coelestis ingressucuram omnem impendunt.
Unde bene in hoc altari, non carnes victimarum, sed sola
incendebanturthymiamata, quia tales non adhuc peccata carnis et
illecebras cogitationum inse mactare opus habent; sed tantum orationum
spiritalium et coelestiumdesideriorum odoramenta, per ignem amoris in
conspectu sui Conditorisofferunt.
Quid autem in hujusmodi altari lapis, cedrus et aurum figurarent, ex
his quaesuperius dicta sunt, facile potest intelligi,
Domum quoque ante oraculum operuit auro purissimo, et fixit
laminas clavis aureis
(R3, 6, 21).
Domum ante oraculum praesentis Ecclesiae typum tenere diximus, ubi
itaRedemptoris nostri amore flagramus, ut necdum ipsum videre facie ad
faciemvaleamus.
Unde apte domus haec auro quidem purissimo cooperta, sed interpositus
eratmedius paries ob oraculi secreta.
Oraculum namque vocatur, cum divina hominibus vel angelica allocutio,
velsecretorum quorumque revelatio conceditur.
Unde bene oraculum in abditis, hoc est in interiori domo factum est,
quia insuperna patria et angelorum nobis visio atque allocutio, et ipsa
Dei praesentiarevelabitur, juxta haec quae Veritas ipsa diligentibus se
pollicetur, dicens,
Qui autem diligit me, diligetur a Patre meo, et ego diligam
cum, et manifestabo ei me ipsum
(Jn, 14, 21).
Et iterum,
Venit hora cum jam non in proverbiis loquar vobis; sed palam
de Patre meo annuntiabo vobis
(Jn, 16, 25).
Domus ergo ante oraculum auro tecta est, quia perfecti quique justi in
hac vita, ubi necdum de Patre palam audire, id est, necdum
palam viderequeunt, fidem et opus justitiae divino ornant amore, per
quem et plenam Dei cognitionem mereamur.
Laminae aureae, quibus operta est domus, operationes sunt
multifariaepietatis, quas in obsequium sui Creatoris vel fraternae
necessitatis amorcastus exhibet.
Clavi aurei quibus erant affixae laminae aureae, sunt praecepta
charitatis,sive promissa aeternae claritatis, per quae in exercitio
studioque virtutum nedeficiamus, donante Christi gratia,
continemur.
Unde bene de eisdem clavis in libro Paralipomenon scriptum est, Sed
et clavos fecit aureos, ita ut singuli clavi siclos quinquagenos
appenderent.
Quinquagenario namque numero solet in Scripturis remissio peccatorum,
etgratia Spiritus sancti, et vita aeterna figurari; quinquagesimus
psalmus estpoenitentiae et remissionis; quinquagesimus annus jubilaeus;
quinquagesima diepost Pascha Spiritus sanctus adveniens primitivam
Ecclesiam consecravit; etquinquagenorum erant siclorum clavi singuli,
quibus laminae aureae affigebanturparietibus domus Domini, quia nimirum
verba coelestia, quibus in amore bonorumoperum proficimus et
conservamur, veniam nobis promittunt peccatorum gratiasancti Spiritus,
et sabbatismum in futuro pollicentur aeternum.
Et hi quidem sunt clavi dilectionis.
Sunt vero alii clavi timoris, quibus incipientes quique et necdum
adperfectionem venientes, illecebras vitiorum carnalium et
voluptatemmortificant, illo videlicet sermone veritatis, cujus
institutione carnemnostram crucifigere cum vitiis et concupiscentiis
edocemur.
Quos habere desiderabat propheta, cum ait, Confige clavis timoris tui
carnes meas, a judiciis enim tuis timui
(voir: Ps, 118, 120)
.
Qui rursum ad perfectiora perveniens, dicit de clavis dilectionis,
Supra de altari dictum est.
Plenius vero in libro Paralipomenon haec explicantur, ubi Porticus
quoqueerat ante frontem templi deaurata intrinsecus, coenacula quoque
auro tecta esseperhibentur.
Ubi figura mysterii in promptu est, quia tota Ecclesia et in hoc
saeculo etin futuro, prae caeteris virtutibus Deo placitis dono
charitatis abundat; etsola haec quasi singulariter eminens, caeteras
caelare videtur.
Deaurata est quippe porticus ante templum, quia patres veteris
Testamenti Deoper charitatem placuerunt.
Deauratum est templum, quia eadem ipsa charitas diffusa est in
cordibusnostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis.
Deaurata est domus interior, quia in superna patria sola
charitasregnat.
Sed ibi eo verius et securius, quo praesens ipse Deus, qui est
charitas,videtur; ibi eo certius, quo ipse Mediator Dei hominum, qui
solus paternorumest conscius secretorum, velut arca testamenti semper
aspicitur.
Quod autem coenacula quaeque tecta sunt auro, ad eumdem sensum
respicit:sicut enim interior domus sancti sanctorum, ubi erat arca,
aeternam sanctorum,vitam in conspectu sui Conditoris et Redemptoris
significat, juxta illudpsalmistae,
Abscondes eos in abscondito vultus tui, a conturbatione
hominum
(Ps, 30, 21): ita coenacula in alto, eamdem vitam in coelis esse, et nonin hoc
mundo, dicente Apostolo, Quae sursum sunt, quaerite, ubi Christus
est in dextera Dei sedens; quae sursum sunt sapite, non quae sunt
terrena.
Et fecit in oraculo duo Cherubin de lignis olivarum decem
cubitos altitudinis
(R3, 6, 23).
Cherubin, sicut propheta Ezechiel aperte declarat, angelicae
dignitatisvocabulum est; numeroque singulari Cherub dicitur, plurali
Cherubin.
Unde apte in figuris Cherubin, quae erant in oraculo facta,
angelicaministeria, quae Conditori suo in coelis semper assistunt,
possuntintelligi.
Quae recte de lignis olivarum facta esse perhibentur, quia nimirum
virtutesangelicae gratia Spiritus sancti, ne umquam ab amore Dei
arescant, unctaesunt.
Ipsae enim una nobiscum sunt participes illius, de quibus ait in
laudeChristi propheta,
Unxit te Deus tuus oleo laetitiae, prae participibus
tuis
(Ps, 44, 8).
Recte de lignis olivarum figuraliter sunt facti, quos luce
sapientiaecoelestis, mox ipse qui creavit, implevit.
Unde Cherub appellare voluit, quod Latine multiplicata scientia,
sivescientiae multitudo interpretatur.
Decem autem sunt cubitorum altitudinis, quia denario vitae aeternae
fruuntur,habentes inviolatam in se sui Conditoris imaginem, servata in
perpetuumsanctitate, et justitia, et veritate, quae prima conditione
perceperunt.
Denarius quippe obolis constat, et continere in se nomen regis et
imaginemconsuevit.
Quapropter et figurae regni coelestis aptissime congruit, ubi et
angelisancti in imagine sui Conditoris, ad quam facti sunt, semper
manent; et electi homines imaginem ejus, quam peccando amiserant,
recipiunt.
Scimus enim,
inquit,
Alae cum in sanctorum hominum figura ponuntur, virtutes
significanteorum quibus ad coelestia volare semper, atque in his
conversationemdelectantur habere.
Cum vero in significatione angelorum ponuntur alae, quid apertius
quamgratiam demonstrant perpetuae et indefectivae felicitatis eorum qui
semper incoelestibus in ministerio sui persistunt auctoris? Vel certe
quia levitatespiritalis naturae sunt praediti, ita ut ubicumque
voluerint, statim quasivolando perveniant; et hic cum alis figurati, et
prophetae cum alis suntostensi.
Bene autem dicitur quia quinque cubitorum fuerit alia Cherub una, et
quinquecubitorum ala Cherub altera: quia virtutes angelicae legem Dei,
quae in quinquelibris descripta est, indefessa devotione custodiunt:
diligendo videlicet Deumet Domiminum suum ex omnibus viribus suis,
diligendo et proximos tamquamseipsos: plenitudo enim legis est
charitas.
Proximi autem eorum, et ipsi ad invicem sunt angelici spiritus et
homineselecti, eorum aeque concives.
Unde utraque alia ejusdem esse mensurae perhibetur, quia videlicet
eadem ipsadevotione, qua se alterutrum in Deo diligunt, nostram quoque
ad se ascendentiumsocietatem desiderant; sicque simul alae decem cubitos
complent, cum in geminacharitatis exhibitione angeli de Conditoris
praesentia laetantur.
Decem quoque cubitorum erat Cherub unum, mensura parietis, et
opus unum erat in duobus Cherubin
(R3, 6, 25).
Duo erant facti Cherubin propter consortium ejusdem, de qua
loquimur,charitatis significandum, quia minus quam inter duos charitas
stare nonpotest.
Unde et Salvator binos ad praedicandum discipulos mittere curavit
(voir: Lc, 10)
, ut tacite doceret eos, qui verbum fidei praedicarent,
virtutemdilectionis ante omnia opera esse tenendam.
Uniusque mensurae et operis duo Cherubin, quia disparilitas voluntatum,
sivecogitationum, in superna patria nulla est, ubi una omnes eademque
praesentisvisione et gloria illustrantur.
Posuitque Cherubin in medio templi interioris; extendebant
autem alas suas Cherubin, et tangebat ala una parietem, et ala
Cherub secundi tangebat parietem alterum: Alae autem alterae in
medio pariete templi se invicem contingebant
(R3, 6, 27).
Manifestum est ex his quae praedicta sunt quare Cherubin in medio
templiinterioris sint positi, quorum habitatio est in coelis.
Extendebant autem alas Cherubin, quasi ad volandum, quia spiritus
angelicisemper habent animum ad obsequium divinae voluntatis
praeparatum.
Quod vero ala una tangebat parietem, ad illam charitatis
administrationempertinet, quam nobis exhibent angeli.
Quod alae alterae in medio templi se invicem contingebant, eam
dilectionisgratiam qua se alterutrum complectuntur, exprimit.
Bene autem sequitur,
Texit quoque Cherubin auro
(R3, 6, 28), quia et naturameorum Conditor immortali claritate sublimavit, et
mentem vera dilectionis atquehumilitatis luce replevit.
Notandum sane quia Moyses dum tabernaculum faceret, fecit et duos
Cherubinaureos, quos posuit in propitiatorio, quod erat super
arcam.
Salomon autem addidit alios duos multo majores, quos in templo poneret,
subquorum alis arcam in medio poneret, cum propitiatorio et Cherubin
prioribus;sicque factum est, ut in tabernaculo quidem essent Cherubin
duo, in temploautem quatuor.
Ad unam vero eamdemque significationem utrique pertinent, sed repetitum
estopus augustius factum per Salomonem, ut typice doceretur,
multiplicata postincarnationem Domini sancta Ecclesia, latius esse
gentibus sublimitatem civiumcoeli pandendam, qui sic Conditorem de
collato sibi munere beatitudiniscollaudant, ut de nostra quoque
ereptione atque ad eamdem beatitudinemintroductione congaudeant;
extendunt enim alas ad invicem super arcam, cum adlaudem Domini
Salvatoris referunt bonum omne quod acceperunt; extendunt alasalteras ad
parietes oraculi, cum sanctos etiam homines secum videre
laetantur,eosque velut alarum suarum summitatibus tangunt, quos
consortes atqueimitatores fuisse in hac vita suae puritatis
exsultant.
Duos autem aeque parietes alis suis tangunt: quia fideles utriusque
populi,Judaei scilicet et gentilis, secum possessores habent aulae
coelestis.
Namque in illa patria distinctio fit localis inter utrumque
populum.
Sed quia major fit festivitas internae beatitudinis de consortio
adunataefraternitatis, extendunt Cherubin ad utrumque parietem oraculi
alas suas, quialaetantes in coelesti patria justos utriusque plebis
visione quoque suaegloriae ad laudem Creatoris excitant; nec solum de
illorum, quos secum intushabent, hominum justorum felicitate laetantur
agmina coelestia, verum etiamnostri, qui foris adhuc positi de profundis
ad Dominum clamamus, curam genuntsedulam.
Unde bene de eisdem Cherubin in libro Paralipomenon scriptum est,
Ipsi autem stabant erectis pedibus, et facies eorum versae
erant ad exteriorem domum
(Ch2, 2, 13); stabant etenim erectis pedibus Cherubin, quia avia veritatis, in
qua mox conditi positi sunt, numquam aberraveruntangeli.
Habent facies ad exteriorem domum, quia nos, ab hujus aerumna
peregrinationisereptos, ad suum desiderant pervenire consortium.
Sic ergo pedibus stant rectis, sic alas suas auro tectas ad oraculi
parietesextendunt, ut facies habeant ad domum versas exteriorem, quia
angeli sic suamperpetuo innocentiam conservant, sic de animarum
sanctarum in coelisbeatitudine congaudent, ut eis quoque quos in terris
adhuc peregrinariconspiciunt, electis opem ferre non desinant, donec et
illos ad coelestempatriam introducant; omnes enim sunt administratorii
spiritus in ministeriummissi propter eos qui haereditatem capiunt
salutis.
Possunt etiam per duo Cherubin duo testamenta figurari, qui nimirum
Cherubinin oraculo sunt facti, quia in consilio divinae promissionis
nobis utiqueinaccessibili atque incomprehensibili ante saecula
dispositum est, quando, etqualiter quibusve auctoribus sacra Scriptura
conderetur.
De lignis olivarum sunt facti, quia per viros misericordiae, quorum
pietatinon defuerunt vires, unctione sancti Spiritus illustratos, divini
sunt libriconscripti.
De lignis olivarum sunt facti, quia lucem nobis scientiae tribuunt,
juvanteflamma charitatis Dei, quae per Spiritum sanctum diffunditur in
cordibusnostris.
Decem cubitis sunt alti; quia per observantiam decalogi legis, Deo
serviendumpraedicant, et Deo fideliter servientes denario remunerandos
esse regniperpetui ostendunt.
Geminas habent alas, quia Testamenta per aspera aeque et prospera,
indefessoproposito semper ad coelestia tendisse ac pervenisse declarant;
et hoc idemsuis auditoribus faciendum esse demonstrant.
Quinque cubitorum erat ala Cherub una, et quinque cubitorum
ala Cherub altera
(R3, 6, 24); quia in omni labentium rerum varietate, sancti universoscorporis
sui sensus in obsequium sui Conditoris extendunt: oculos habentessemper
ad Dominum, audire desiderantes vocem laudis ejus, et narrare
universamirabilia ejus, dulcia faucibus suis habentes eloquia illius,
super mel etfavum ori suo, currentes in odore unguentorum ejus; et donec
superest halitusin eis, et spiritus Dei in naribus eorum, non loquentes
labiis iniquitatem, necin lingua sua stultitiam personantes: sicque per
arma justitiae a dextris, et asinistris incedentes, ad perceptionem
coelestis denarii, quem summuspaterfamilias cultoribus suae vineae
repromisit, perveniunt.
Et opus unum erat in duobus Cherubin, quia utriusque Testamenti
scriptoresuna eademque castitate operis et charitatis devotione Deo
servierunt, una etconsona voce ac fide Deum praedicant: quia quae novum
Testamentum de Dominicaincarnatione, passione, resurrectione,
ascensione, gentium vocatione, Judaeorumexpulsione, multimoda Ecclesiae
tribulatione facta narrant, haec eadem vetusTestamentum, si recte
intelligitur, veraciter fienda praedicabat.
Adventum vero Antichristi, finem saeculi, extremi discrimen judicii,
etaeternam bonorum gloriam, poenamque reproborum, concordi utrumque
Testamentumveritate probat.
Alae ergo Cherubin interiores super arcam se invicem contingebant,
quiautraque Testamenta pari de Domino attestatione consentiunt.
Item alis exterioribus, iste unum parietem, ille alterum contingebat,
quiavetus Testamentum proprie antiquo Dei populo scriptum est; novum
vero nobis,qui post incarnationem Dominicam ad fidem venimus.
Et secundo parieti h. e. septentrionali, recte comparamur, quibus post
frigusac tenebras idololatriae, lucem veritatis cognoscere datum est:
nam et siprimitiva Ecclesia maxime de Judaeis effloruit, et omnis Israel
circa finemsaeculi salvandus esse creditur, plurimi fidelium hujus
corporis congreganturad Evangelii suscipiendi sacramenta, quibus etiam
hoc divinitus donatum est, utrevelatis oculis cordis sui, manifeste
cognoscant litteram veteris Testamenti,evangelicae gratiae plenam esse
mysteriis.
Versas habent facies Cherubin ad exteriorem domum, quia nobis qui adhuc
forisstamus, nec re, sed spe salvi facti sumus Divini sunt libri
conditi; quiascriptores eorum jam regnantes cum Domino, illumque
collaudantes in coelis,curam nostrae gerunt salutis, qui pro nostris
erratibus apud ejus pietateminterpellant.
Circumdati sunt auro Cherubin, quia praeclaris scriptorum suorum
operibusconfirmatur auctoritas Testamentorum, manifestata jam per orbem
cognitionedivinarum Scripturarum, sive interna gloria coelestium
agminum: utrumque enimCherub, ut diximus, et angelos videlicet, et
Testamenta designant, cum pluresad fidem converti et bonis abundare
coeperint operibus.
Unde et apte subditur:
Et omnes parietes templi per circuitum sculpsit variis
caelaturis et torno
(R3, 6, 29).
Omnes parietes templi per circuitum omnes sanctae Ecclesiae populi
sunt,quibus super fundamentum Christi locatis, totius ambitum orbis
replevit,coeptumque fidei aedificium quotidie nova membrorum suorum
progenie, quasilapidum pretiosorum appositione superaugmentare non
desistit.
Qui nimirum parietes variis caelaturis sculpuntur:
Cum alii datur per Spiritum sermo sapientiae, alii
sermo scientiae secundum eumdem Spiritum, alteri fides in eodem
Spiritu, alii gratia sanitatum in uno Spiritu, alii operatio
virtutum, alii prophetia, alii discretio spirituum, alii genera
linguarum, alii interpretatio sermonum
(1Co, 12, 8, 1Co, 12, 9 et 1Co, 12, 10).
Et ut ad illas veniamus, quas omnes habere valemus virtutes,
charitas, gaudium, pax, longanimitas, patientia,
benignitas, bonitas, modestia, continentia
(Ga, 5, 22 et Ga, 5, 23), et caeteri fructus spiritus, quid nisi caelaturaeparietum templi
quae ornatus sunt mentium populi Dei.
Sculpuntur et iidem parietes torno, cum prompto pollent animo fideles
adfaciendum cuncta quae Dominus praecepit, ad patiendum cuncta quae
permittit,dicentes ex animo per singula quae occurrunt:
Benedicam Dominum in omni tempore
(Ps, 33, 2) [mauvais référencement: Ps, 62]
.
Et,
Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum, cantabo et
psalmum dicam Domino
(Ps, 56, 8) [mauvais référencement: Ps, 107]
.
Sculpuntur torno, cum in tantum virtutibus operam impendunt, ut ab
harumtramite nullis circumstantium rerum contrarietatibus, nullis
possintblandimentis averti: quia enim tornatura caeteris artibus
velocitatepraecellit, et ipsa sibi regulam, qua sine errore opus
perficiat, servat, apteper hanc pia sanctorum vita signatur, quia et
parata est semper ab obsequiumdivinae voluntatis, et hoc absque
diverticulo errandi complere longo virtutumusu exercitata didicit.
Unde et sancta Ecclesia in Canticis canticorum, Sponsi ac Redemptoris
suivirtutes admirata, dicebat,
Manus ejus tornatiles, aureae plenae hyacinthis
(Ct, 5, 14).
Tornatiles quippe sunt manus ejus, quia apparens in carne sanitates
etmiracula quaecumque voluit, absque omni morarum tarditate, absque
ullis errorumambagibus, Dei virtus et sapientia perfecit.
Aureae sunt, quia ea quae foris verbo jussit, intus divina plenus
potentiadedit.
Plenae sunt hyacinthis, quia ad gloriam Patris universa quae fecit
retulit;et per opera quae fecit nostros ad quaerenda coelestia sensus
erigit.
Omnes ergo parietes templi per gyrum variis caelaturis et tornis
sculpuntur,cum tota per mundum Ecclesia virtutum spiritalium exsecutioni
absque ulloprorsus errore prompta devotione insistit.
Ubi bene subditur,
Et fecit in eis Cherubin et palmas, et picturas varias, quasi
prominentes de pariete, et egredientes
(R3, 6, 29).
Cherubin namque in parietibus templi facit Salomon, cum electos suos
Dominusad regulam Scripturarum sanctarum, in quibus est multitudo
scientiae, vitamsuam dirigere donat.
Cherubin facit, cum eos in hoc mundo castitatem angelicae
conversationis promodulo suo docet imitari, quae maxime vigiliis ac
laudibus divinis, dilectionesincera Conditoris et proximi geritur.
Palmas fecit cum memoriam aeternae retributionis eorum mentibus
infigit, uteo minus ab arce justitiae labi queant, quo mercedem
justitiae semper antecordis oculos habent.
Facit picturas varias prominentes de pariete, et egredientes, cum
multifariasvirtutum operationes fidelibus tribuit: verbi gratia, viscera
misericordiae,benignitatem, humilitatem, patientiam, modestiam sufferre
invicem, et donaresibimetipsis, super omnia autem haec charitatem
habere, quod est vinculumperfectionis.
Quae videlicet virtutes cum in tantam electis consuetudinem venerint,
utvelut naturaliter eis videantur insitae, quid aliud quam picturae
domus Dominiprominentes, quasi de pariete exeunt, quia verba et opera
veritatis non adhucab aliis extrinsecus discunt, sed ut sibimet infixa
radicitus, parata semper abintimis cordis quae sunt agenda sive docenda
proferunt?
Sed et pavimentum domus texit auro intrinsecus et
extrinsecus
(R3, 6, 30), in oraculo et in ipsotemplo.
Significare autem diximus supra, quod pavimenti aequalitas humilem
concordiamdesignaret sanctae fraternitatis, ubi cum sint Judaei et
gentes, barbari etScythae, liberi et servi, nobiles et ignobiles, cuncti
se in Christo fratresesse, universi eumdem se habere Patrem in coelis
gloriantur; neque enim deconcordissima humilitate supernorum civium
dubitare cuiquam fas est.
Texit
ergo Salomon
pavimentum domus auro intrinsecus et extrinsecus
(R3, 6, 30), quia Rex noster pacificus et angelos atque animas justorumin
coelis perfecte ac plenarie dono dilectionis implevit, et peregrinantes
inhoc saeculo cives ejusdem patriae coelestis signaculo dilectionis a
caeterorummortalium vilitate segregavit:
In hoc cognoscent
, inquiens,
omnes, quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis
adinvicem
(Jn, 13, 35).
Et in ingressu oraculi fecit ostiola de lignis
olivarum, postesque angulorum quinque, et duo ostia de lignis
olivarum
(R3, 6, 31 et R3, 6, 32).
Quod primo dixerat,
Fecit ostiola de lignis olivarum
(R3, 6, 31), hoc ipsumvidetur apertius explicare voluisse, cum adjunxit,
Et duo ostia de lignis olivarum
(R3, 6, 32).
Unus quippe erat ingressus oraculi, sed idem ingressus duobus
ostiisclaudebatur, rursumque reseratis eisdem aperiebatur, sicut
templum, et sicutporticus ante templum.
Unum non amplius habebant introitum, certi utique causa mysterii: quia
unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus
Deus
(EP, 4, Ep, 4, 5 et Ep, 4, 6), unusin Ecclesiam praesentem per baptismum, unus in regnum
coeleste per opera fideiest sperandus introitus: nam quod unus esset
introitus oraculi, testatur hocquod inferius de arca scriptum est:
Cumque eminerent vectes, et apparerent summitates eorum foris
sanctuarium ante oraculum, non apparebant ultra
extrinsecus
(R3, 8, 8); ubi patenter ostenditur, ni fallor, quod unus eratingressus
oraculi, et hic e regione factus arcae, quae in medio ejusdem
oraculifuit.
Cujus ingressus et ostiola per significationem multifarie possunt
accipi: namet angelicos spiritus, quorum ministerio in habitationem
coelestis patriaeintroducimur, aptissime designant, et apostolorum atque
virorum apostolicorumfiguram tenent.
Quibus claves regni coelorum sunt datae, qui accepta a Domino
potestateligandi atque solvendi, et dignos intra regni januam admittunt;
et contumaces,impuros ac superbos excommunicando vel anathematizando, ab
ingressu vitaeperennis eliminant.
Sed et opera justitiae quorum merito ad regnum coeleste pervenitur,
recte perostia, per quae in sancta sanctorum ingrediebatur, possunt
typice designari,juxta quod in libro Sapientiae scriptum est,
Custoditio autem legum, consummatio incorruptionis
est; incorruptio autem facit proximum Deo
(Sg, 6, 18 et Sg, 6, 19).
Concupiscentia itaque sapientiae deducit ad regnum perpetuum.
Quibus omnibus apte congruit, quia ipsa eadem ostiola de lignis
fiuntolivarum, quia nimirum et angeli et homines perfecti fructu
misericordiae etoperibus lucis sese in domo Dei gloriosos exhibent, immo
omnes electi per armalucis et pietatis aditum sibi patriae coelestis
aperiunt.
Duo sunt autem ostiola, sive quia Dominum et proximos diligunt angeli
ethomines sancti, neque januam vitae, nisi per geminam hanc dilectionem
poteritquis intrare; seu quia utriusque populi fidelibus, et Judaei
videlicet etGentilis, eadem vitae janua reseratur.
Postes sunt angulorum quinque, quia non solum animas electorum aula
coelirecipit, sed et corporibus immortali gloria praeditis, in judicio
suas foresaperit; quinque enim sunt sensus corporis nostri, ut supra
meminimus, visus,auditus, gustus, olfactus, tactus.
Certe vel postis uterque oraculi quinque factus est cubitorum, quia
solisillis supernae patriae aditus panditur, qui omnibus sui corporis et
cordissensibus Domino servire studuerunt: corporis videlicet, cum per
eosdem sensusaliquid pro illo agunt: cordis vero, cum sobrie et juste et
pie cogitant de eisquae per ipsos corporis sensus agere decernunt.
Sculpsitque in eis picturam Cherub et palmarum species, et
anaglypha valde prominentia, et texit ea auro, operuitque tam
Cherubin quam palmas et caetera auro
(R3, 6, 32).
Anaglypha Graece, dicuntur Latine caelaturae.
Caelata sunt autem vasa aurea vel argentea, signis eminentioribus
extraintusque expressa.
Haec et alio nomine sculpta vocantur, anaglypha vasa dicta, quod
superiussunt sculpta: Graeci enim ana, sursum glyphen, sculpturam
dicunt, id est,sursum sculpta.
Cuncta autem haec supra eadem Cherubin in ornatu parietum templi
posita, procaptu nostro exposita sunt, nec laborandum in astruendo; quin
virtutum operibusquae per totum orbem Ecclesiae in suis sanctis ac
perfectis exercet, illipraecipue quibus fidelium cura commissa, et
claves regni coelorum sunt datae,omni debeant solertia insistere ut
quantum gradu praeminent caeteris, tantum etmerito praecellant bonae
actionis.
Habent namque in se picturam Cherubin insculptam, cum angelicam in
terrisvitam, quantum mortalibus possibile est, et mente imitantur et
opere.
Habent palmarum species, cum dona supernae retributionis fixa
semperintentione meditantur.
Palma namque manus victricis ornatus est.
Habent anaglypha valde prominentia, cum certissima bonorum operam
documenta,et quae nemo in sinistram partem interpretari valeat, cunctis
se intuentibusostendunt.
Et haec omnia opera sunt aureis laminis cooperta, cum, sicut saepe
dictum estet semper dicendum est, caeteris virtutum floribus specialius
in magnis Ecclesiae membris fulgor supereminet amoris.
His ostiolis est velum fuisse additum, Verba dierum narrant.
Fecit quoque velum, inquit, ex hyacintho, purpura, coccino
et bysso, et intexuit ei Cherubin; quod decoris quidem gratia
factum est,ut inter parietes deauratos et holosericum fulgeret, sed in
ejusdem mysteriisignificatione, cujus et ostiola, ante arcam atque
ingressum oraculi appensum,ut sicut ostiola congruis horis aperiebantur,
sic et velum revelaretur, quotiesadveniret qui in sancta sanctorum esset
ingressurus.
Hujus ergo veli sedula revelatio sedulam apertionem regni
coelestissignificat, quae nobis per incarnationem Domini et Salvatoris
nostri donataest; unde et baptizato eo, coeli aperti sunt, ut
ostenderetur quia per baptismaquod nobis ipse consecravit, januam
patriae coelestis deberemus ingredi; etmoriente illo in cruce, idem
velum scissum est medium a summo usque deorsum, utaperte doceret quia
figurae legales jam tunc ad finem venissent, ac veritasEvangelii
arcanaque coelestia, et ipse coeli ingressus, non adhuc prophetandusac
figuraliter significandus, sed jam jamque esset proxime omnibus
aperiendus,qui ab initio mundi usque ad id temporis in fide veritatis de
mundotransierunt; nam die post resurrectionem Domini quadragesimo
universi cum eocoelum petierunt, remotoque omni velamine multifarias in
domo Domini mansionespro suis quique meritis acceperunt; sed et nobis,
qui adhuc futuri eramus,eadem hora reseratus est supernae illius
civitatis ac domus Patrisingressus.
In quam profecto civitatem non nisi per interna aeternorum bonorum
desideria,per fidem et sacramenta Dominicae passionis, per verba
sincerae dilectionis,per mortificationem concupiscentiae carnalis, et
per quotidiana angelorumauxilia conscenditur.
Unde bene idem velum sub quo in oraculum intrabatur ex hyacintho,
purpura,coccino, et bysso factum est, eique Cherubin intexti esse
memorantur.
Hyacinthus quippe, qui coeli colorem imitatur, purpura quae
sanguineconchyliorum conficitur, et sanguineam ipsam profert speciem,
non immeritosacramentum signat Dominicae passionis, quod nos imitari
crucem nostramportando debemus.
Coccino, qui rubeo colore flammescit, congrue virtus exprimitur amoris,
dequa mirantes dixerunt, qui cum Domino ambulaverunt discipuli,
Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, dum loqueretur in
via, et aperiret nobis Scripturas ?
(Lc, 24, 32) Byssus, quae de terra virenti germine nascitur,et longo artificum
exercitio nativum exuit virorem, atque ad albentem deduciturspeciem,
congrue castitatem nostrae carnis insinuat, cujus quasi humoremingenitum
exsiccari jubet Apostolus dicens,
Mortificate membra vestra, quae sunt super terram,
fornicationem, immunditiam, libidinem, concupiscentiam malam et
avaritiam, quae est simulacrorum servitus
(Col, 3, 5).
Ad quantam vero candoris gloriam hanc velit perduci, ostendit alias
dicens:
Obsecro vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis
corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem,
rationabile obsequium vestrum
(Rm, 12, 1).
Intexuit velo Cherubin, eademque quatuor coloribus eximiis
conficiuntur, cumin universis quae pie agimus, a venenatis daemonum
telis per angelica praesidiaDomino donante protegimur.
Item texuit velo Cherubin, cum in bonis quae agimus, multitudine
scientiaeindesinenter utimur, respicientes semper ad eloquia divina, et
ne forte avirtutum calle aberremus, horum intuitu continue vestigia
nostra regamus.
Fecitque in introitu templi postes quadrangulatos, et
duo ostia de lignis abiegnis intrinsecus, et utrumque ostium
duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur
(R3, 6, 33 et R3, 6, 34).
Sicut ingressus oraculi, quo ad arcam Domini Cherubinque
perveniebatur,introitum regni coelestis significat, quo ad Conditoris
visionem nostrisupernorumque civium nos introduci speramus ac
desideramus; ita introitus intemplum primordia nostrae conversionis ad
Deum, quando in praesentem Ecclesiamingredimur, typice demonstrat.
Iste ingressum nostrum ad fidem, ille designat ad speciem: unde apte
posteshujus introitus quadrangulati sunt facti, propter quatuor sancti
Evangeliilibros, quorum doctrina in fide veritatis erudimur; seu propter
totidem quatuorvirtutes principales, prudentiam, fortitudinem,
temperantiam, justitiam, quarumveluti fundamini quodam firmissimo omnis
bonorum actuum structurainnititur.
Prudentia namque est qua discimus quid nos agere, qualiter
viveredeceat.
Fortitudo, per quam ea quae didicimus agenda implemus, quas uno
versiculovirtutes propheta breviter complectitur dicens:
Dominus illuminatio mea et salus mea
(Ps, 26, 1).
Illuminatio videlicet, ut quae agere debeamus edoceat; salus vero, ut
nos adagenda confirmet; temperantia, qua discernimus ne plus aut minus
justoprudentiae sive fortitudini operam dare inveniamur.
Et quisquis prudentia, fortitudine, temperantia utitur, absque
ullacontradictione justus esse probabitur.
Virtus quarta post prudentiam, fortitudinem, temperantiam,
justitiasequitur.
Duo ostia, quae in hunc ingressum acta sunt, dilectio est Dei
etproximi.
Quae bene altrinsecus facta esse dicuntur, quia ad invicem respiciunt,
adeout una sine altera nequaquam possit haberi:
Omnis
enim
qui credit, quoniam Jesus est Christus, ex Deo natus est; et
omnis qui diligit eum qui genuit, diligit eum qui natus est ex
eo
(1Jn, 5, 1).
Et sicut iterum dicitur:
Qui non diligit fratrem suum quem videt, Deum quem
non videt, quomodo potest diligere
(1Jn, 4, 20) [mauvais référencement: Jn, 4]
? Unde recte ostiumexterius dilectio fraterna, interius est
dilectio intelligenda divina: quiailla prior tempore, haec dignitate
sublimior; et per illam ad hanc intratur,quia in amore proximi discitur
qualiter amari Conditor debeat.
Utrumque autem ostium duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur,
quia inutraque dilectione duo sunt quae principaliter observare
debemus.
In dilectione etenim Dei fidem veritatis et puritatem necesse est ut
habeamusbonae operationis; sine fide enim impossibile est placere Deo,
et fides sineoperibus mortua est; in amore enim fraternitatis patientia
est et benignitasservanda, dicente Apostolo,
Charitas patiens est, benigna est
(1Co, 13, 4); patiens videlicet ad tolerandas molestias injuriasque
proximorum; benigna, ad dimittendum ex corde, et benefaciendum
eisquorum injurias sustinet: qualem nos charitatem habere Dominus
voluit, cum ait, Dimittite, et dimittetur vobis.
Dimittite injurias laedentibus vos, date subsidia eis pietatis,
quibuslaxatis injurias: qualem nobis impendere dilectionem desiderat,
ipse qui nos inoratione dicere praecepit:
Panem nostrum quotidianum da nobie hodie, et dimitte
nobis debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus
nostris
(Mt, 6, 11 et Mt, 6, 12).
Utrumque ergo ostium duplex erat, quia dilectio utraque gemino
ordineperficitur; utrumque se invicem tenens aperiebatur, quia junctae
sunt virtutes,neque ab invicem possunt dividi: namque fides sine
operibus, neque sine fideDeo possunt opera bona placere; neque item
injurias ferre sufficit, qui ei quemtolerat, etiam ea quae necesse
habet, cum possit ministrare, contemnit; nequeei qui substantiam mundi
habuerit, satis est de hac egenti proximo dare, si nonetiam eas quas
sibi forte irrogaverat injurias, sincero ex corde dimittit: quodenim de
utroque illo ostio dicitur, quia se invicem tenens aperiebatur, nonhaec
apertio separationem ab invicem spiritalium designat virtutum, sed
hocpotius indicat quod post harum conjunctionem ingressus nobis sanctae
Ecclesiaemagis magisque patescat; ut quo his amplius abundemus, eo
verius sanctorumcoetibus associemur: sicut etiam divisio Rubri maris,
per quam populus DeiAegyptum persequentem evasit, non divisionem unici
baptismatis, sed apertionempotius signavit qua, exstinctis peccatis
omnibus, ad littus ac solitudinemtranseamus virtutum.
Vel certe ostium quod invicem se tenet aperitur, cum post
ministeriumpraedicatoris discernitur quid proprie ad cognitionem fidei,
quid ad vivendicastitatem pertineat.
Quae tamen utraque a sua nequeunt connexione separari, quia non distat
interproximorum mala tolerare, et eis bona commodare, cum haec
certissime soleant inuno eodemque perfectorum indissolubilia
permanere.
Notandum sane quod in ingressu oraculi duo quidem ostia dicuntur, sed
haecduplicia fuisse non dicuntur; in templi vero, id est, domus prioris
introitu,ita erant duo ostia, ut duplex esset utrumque: quia nimirum in
praesentiEcclesia talem nos ingredi ac ducere vitam necesse est, in qua
dilectionem Deiet proximi per fidem et operationem, per patientiam et
benignitatemservemus.
In futura autem vita, ubi Dominum et proximos in luce internae
beatitudinisvidebimus, eadem utique gemina dilectione absque ullo
prorsus labore, immo inmagna multitudine divinae dulcedinis
perfruemur.
Unde apte introitus interioris domus duo quidem ostia, sed haec
simpliciahabebat: non enim fides ibi necessaria est, ubi ea quae nunc
credimus acsperamus, omnia manifesta luce videbimus.
Non est labor operum necessarius, ubi mercede perpetua eorum quae
hiclaboramus donabimur.
Non necessaria patientia, ubi nemo adversi aliquid irrogat.
Non munificentia benignitatis, ubi nemo indiget quod opus est.
Haec de ostiorum figura pro modulo nostro, sequentes Patrum
vestigia,disseruimus.
Verum, juxta formam operis, decoris gratia provisum est, ut in uno
eodemquetempli ingressu duo essent ostia; necesse etenim erat parietes
domus, quicentum et viginti cubitos habebant, nonnullas etiam
crassitudines habere; incujus nimirum crassitudinis extrema parte ostia
erant affixa, ita ut aequalipariete esset ostium utrumque, et sive
intus, sive foris templum quisquepositus ostium inspiceret, unus ei per
omnia paries esse videretur; similiteret cedrinus paries cum vicenorum
in longitudine et altitudine esset cubitorum,non parvam et ipse debuit
habere crassitudinem.
Quapropter et in hujus ingressu duo facta sunt ostia, ut videlicet ab
utroquelatere, hoc est, intus et foris aequali pariete ostium
pateret.
Et quoniam easdem picturas aequas ostium et paries habebat, ut
veraciter unusper omnia continuatim extentus paries videretur, unum
decoris gratiapraetendens, aliud mysterii dispensatione
praefigurans.
Quod vero descriptis templi ostiis sequitur:
Et sculpsit Cherubin et palmas, caelaturas valde eminentes,
operuitque omnia aureis laminis opere quadro ad regulam
(R3, 6, 35), jam supra expositum est, quia in parietibus domus etin ostiis
interioribus eaedem picturae sive caelaturae sunt factae; patetqueratio
figurae, quare easdem ipsas picturas et caelaturas, eosdemque
Cherubimprima templi janua quos et interior recipiat: quia nimirum eadem
arcana fidei,spei et charitatis, quae sublimes quique ac perfecti
sublimiter capiunt,quaeque omnes electi in coelis plene in divina
visione percipiunt, etiamcatechizandis rudibus quibusque discenda et
confitenda traduntur, quatenussacris initiati mysteriis, quandoque etiam
ad capienda ea quae pie crediderunt,perveniant.
Quod autem nostra translatio habet,
Operuitque omnia laminis aureis opere quadro ad
regulam
(R3, 6, 35), in Septuaginta habet, Expandit per eas bracteas, et
deauravit eas auro inducto per sculpturam.
Aedificavit atrium interius tribus ordinibus lapidum
politorum, et uno ordine lignorum cedri
(R3, 6, 36).
De interiori atrio breviter loquitur, de exteriori prorsus
tacerevidetur.
Verum in Verbis dierum utriusque fit mentio, ubi ita scriptum est:
Fecit etiam atrium sacerdotum, et basilicam grandem, et ostia
in basilica, quae texit aere
(Ch2, 4, 9).
Atrium ergo interius, quod vocatur sacerdotum, eo quod sacerdotes et
levitaein eo ministrarent, ex omni parte erat templo circumdatum ab
Oriente; undetempli ingressus multo longius a templo quam a caeteris
tribus plagis posituserat: quia nimirum in ea, id est, in facie templi
fiebant ministeria sanctorum;ibi altare aeneum ad hostias Domino
offerendas, ibi decem luteres ad lavandaseasdem hostias, ibi mare aeneum
erat positum ad lavandas manus pedesquesacerdotum, cum ad ministrandum
intrarent.
Habebat autem hoc atrium tres cubitos altitudinem, ut Josephus narrat
(voir: Antiq, Jud, 8, 3)
, quatenus ab ingressu
templicaeteros prohiberet, et solum sacerdotibus hoc licere
significaret; eratquejanua ad orientalem plagam, ad quam usque populus
hostias suas sacrificiainferebat; inde suscipienda a sacerdotibus, atque
ad altare perferenda.
De exteriori vero atrio, quod Verba dierum basilicam grandem
vocant, ita scripsit Josephus.
« Extrinsecus autem hujus templi aliam aedificavit aulam quadrangulo
schematefactam, erigens maximas porticus atque latas portas et excelsas
et amplas, perquatuor mundi partes, in ea constituens; quarum singulae
ad unumquemque ventum,quatuor angulis attendebant, ubi aereas januas
collocavit. »
Et paulo post: « Hoc sacrarium omnes populi, quibus purgatio et
observatiolegitimorum inerant, introibant. »
Has vero porticus Cassiodorus senator in pictura templi quam in
parieteposuit, ut ipse in psalmorum expositione commemorat, triplici
ordine distinxit:primum videlicet ordinem ponens extra atrium sacerdotum
ex omni parte quadrum,secundum eodem modo extra intimas porticus,
undique vero in gyrum extremum,similiter ex omni latere priorum porticum
in circuitu; sicque templum triformiaedificiorum praesidio ab omni erat
parte munitum, facto pavimento sub diointer aedificia singula de
marmore; et parietibus domorum interioribus, hocest, eis qui ad templum
respiciebant, factis in columnis: exterioribus verosolidis; sicque
fiebat ut omnis structura templi per gradum esset
varietaterationabiliter distincta.
Namque in sancta sanctorum ingrediebatur pontifex, in ipsum
templumsacerdotes purificati, in atrium sacerdotum sacerdotes purificati
et nonpurificati, una cum levitis et cantoribus; in intimum atrium
basilicae majorisviri Judaei stantes purificati, et orantes sub dio si
serenum esset, sitempestas in porticus proximas sese recipientes, in
exterius autem mulieresJudaeae purificatae, in extremum atrium gentiles
et Judaei, qui nuper venerantex gentibus usque ad sextum purificationis
diem.
Haec in pictura Cassiodori distincta reperientes, breviter
annotarecuravimus, rati eum ab antiquis Judaeis haec didicisse, neque
virum eruditumvoluisse in exemplum legendi, proponere, quae non ipse
prius veracitercognovisset.
Haec sunt loca quorum meminit supremus graduum psalmus, qui ita
incipit:
Ecce nunc benedicite Dominum, omnes servi Domini, qui statis
in domo Domini, in atriis Domini Dei nostri
(Ps, 133, 1).
In his porticibus Jeremias et prophetae alii, in his Dominus et
apostoliverbum populo praedicabant; in harum aliqua Dominus sedebat
docens, quando atentantibus Pharisaeis mulier illi adultera judicanda
oblata est; in hisinvenit vendentes et ementes oves et boves et
columbas, hosque cum suismercimoniis eliminavit e templo
(voir: Mc, 11 et Lc, 19)
; in his Petrus etJoannes claudum invenientes sanaverunt, ac secum
ingredientes interius adorandum duxerunt; in his orabat omnis multitudo
populi, quamdiu incensumponenti Zachariae angelus ad altare thymiamatis
apparuit, eumque depraecursoris Domini nativitate perdocuit: nam haec
atria cum porticibus suisaspectum templi de longe aspectantibus
abscondere potuerunt, quia locus in quotemplum erat situm multo
sublimior erat quam ubi fundatae porticus fuerant:nam, sicut Josephus
scribit, extremae atriorum fabricae, cum in quadringentiscubitis essent
erectae, tantum usque ad verticem montis, in quo templumaedificatum est,
pervenerunt.
Haec quidem de structura templi studioso lectori credidimus
intimanda.
Verum in eis quaecumque Scriptura referre sacra commodum duxit,
figurasmysteriorum quaeramus, caeteris pro historiae cognitione
simpliciterutamur.
Aedificium ergo templi intra atrium sacerdotum, perfectorum in
sanctaEcclesia et sublimium vitam exprimit virorum, eorum videlicet qui
etexcellentia virtutum Domino appropinquare, et aliis verbo atque opere
ducatumsolent impendere salutis.
Sacerdos namque ab eo Latine nomen accipit, quod sacrum praebere
ducatumminoribus debeat.
Quo nomine in Scripturis mystice non soli altaris ministri,
episcopividelicet et presbyteri, sed omnes utique censentur, qui
altitudine rectaeconversationis ac doctrinae salutaris eminent, nec
sibimetipsis tantummodo, sedpluribus prosunt, dum corpora sua hostiam
viventem, sanctam, Deo placentemexhibent; neque enim episcopis solis et
presbyteris, verum omni Ecclesiae Deiloquebatur apostolus Petrus, cum
ait,
Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta,
populus acquisitionis
(1P, 2, 9).
Cujus honore dignitatis etiam antiquus Dei populus erat insignitus,
dicenteipso ad Moysen:
Haec dices domui Jacob. et annuntiabis filiis Israel
(Ex, 19, 3); et paulo post:
Et vos eritis mihi regnum sacerdotale, et gens sancta
(Ex, 19, 6).
Basilica vero grandis, quae erat extra atrium sacerdotum, in qua omnis
populimultitudo adorare sive ad verbum audiendum confluere solebat,
carnalium insancta Ecclesia vitam moresque figuraliter insinuat, quibus
dicit Apostolus:
Et ego, fratres, non potui vobis loqui quasi
spiritalibus, sed quasi carnalibus: tamquam parvulis in Christo
lac vobis potum dedi, non escam
(1Co, 3, 1 et 1Co, 3, 2).
Qui bene per basilicam grandem designantur, quia absque ulla dubietate
multomajor est in sancta Ecclesia talium quam perfectorum numerus; sed
quantumnumero praestant, tantum succumbunt merito.
Unde apte basilica haec grandis, etsi plurimos capit, non eos tamen
ininteriora templi deaurati, non ad altaris officium, non ad ipsum
saltem atriumsacerdotum intromittit, quia carnales quique atque infirmi
in Ecclesia, etsi obmeritum castae fidei ac pietatis Deo devoti ad
electorum sortem pertinent,longe tamen abest ut illis aequentur, qui cum
fiducia dicere possunt:
Non enim audeo aliquid loqui eorum quae per me non effecit
Christus in obedientiam gentium, verbo et factis
(Rm, 15, 18).
Et iterum,
Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem
servavi; de caetero reposita est mihi corona
(2Ti, 4, 7 et 2Ti, 4, 8).
Accedebat quidem vulgus usque ad atrium sacerdotum, hostias suas usque
adhujus januam deferebat, susceptas a sacerdote atque in altari oblatas
oculisprosequebatur; in ipsum etiam templum, cum aperiebatur, intuitum
suum a longedirigebat, nec tamen in atrium sacerdotum intrandi
facultatem habebat, verum deinferioribus clamabat ad Dominum; quia nec
carnalium in Ecclesia simplicitas aDomino despicitur, quando fideliter
ea quae valent vota pietatis offerunt;dirigunt enim visum a longe in
templum Dei, cum vitam sublimium discere etadmirari sedulo gaudent, et
quos virtutum imitatione sequi nequeunt, piaevenerationis amplectuntur
affectu.
Vident hostias sacerdotum in altari igne sacrosancto consumi, quia
magnamagnatum opera cognoscunt a Domino per Spiritum sanctum dignanter
accipi.
Afferunt et suas hostias ad atrium sacerdotum offerendas Domino per
illos,dum bona quae praevalent operantes, majorum et doctiorum
firmanturexhortatione, et intercessione commendantur.
Offerunt etiam tunc hostias suas sacerdotibus per eos Domino
commendandas,cum sanctis quibusque egentibus necessaria mundi hujus,
quibus ipsi abundant,summae mercedis intuitu tribuunt, Domino admonente
ac dicente:
Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum
defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula
(Lc, 16, 9); et,
Quicumque
, inquit,
potum dederit uni ex minimis istis calicem aquae
frigidae in nomine discipuli, amen dico vobis non perdet
mercedem suam
(Mc, 9, 40) [mauvais référencement: Mc, 19]
.
Ac sic utrorumque hostias unus idemque in altare Dei assumit, cum
Dominuseleemosynas divitum, quibus ministraverunt sanctis, una cum
magnis eorumdemsanctorum virtutibus, suo intuitu ac retributione dignas
judicat.
Multitudo ergo credentium, quae relictis possessionibus uno corde et
animaDomino serviebat, ipsa est templum Dei, et locus intra atrium
sacerdotumspecialiter illi consecratus.
Porro basilica grandis, et orantes in ea circa atrium sacerdotum in
gyro,figuram gestant eorum qui idem templum ingrediebantur ex gentibus
in Syria etAntiochia, caeterisque provinciis et civitatibus; quibus
apostoli et senioresqui erant in Hierosolymis nihil amplius imponebant
oneris quam ut abstinerentse ab idolis, immolato et suffocato, sanguine
et fornicatione.
Quorum tamen oblationibus volebant pauperes sanctorum qui erant
inHierosolymis sustentari; quatenus eis carnalia sua ministrantes,
spiritaliumeorum possent fieri participes.
Barnabas vero et Paulus cum sociis suis, qui oblationes horum
accipientesHierosolymam deferebant, ipsi sunt sacerdotes, qui hostiam
suscipientes adaltare Domini consecrantes perducebant; quae dona
devotionis eorum sanctis quipro illis orare deberent, attulerunt.
Atrium ergo quod positum inter locum vulgi et sacerdotum medium
erat,divisionem significat illam quae carnales in sancta Ecclesia,
nuperqueincipientes viam justitiae, ab arce perfectorum, non quidem
sorte electionis,sed meritorum quantitate secernit.
Namque carnales sufficere sibi credunt, si fidem, spem et charitatem,
operumquoque munditiam habeant.
Perfecti autem et haec habent, et insuper verbo praedicando
laborant,pauperibus omnia sua tribuunt, vigitiis, jejuniis, hymnis et
canticisspiritalibus, sacris quoque lectionibus operam dant,
persecutiones, periculapropter justitiam tolerant; et caetera quae
fecisse cum sociis Paulusgloriatur, prompta devotione mentis
exsequuntur.
Unde bene atrium sacerdotum, tribus ordinibus lapidum politorum, et
unoordine lignorum cedri, aedificatum esse memoratum.
Tres quippe ordines sunt lapidum politorum, fides, spes et
charitas.
Et recte politorum, quia certe necesse est discendi solertia, ut
quisque quomodo credere, quid sperare, quid diligere debeat,
dignoscat.
Unus autem ordo lignorum cedri ipsa est bona operatio sine
corruptionesimulationis exhibita, sine cujus superadjectione fides, spes
et charitas veraesse non valet.
Dictum namque est saepius quia ligna cedri propter odoris gratiam
etimputribilem suae naturae potentiam, perseverantiam famamque piae
designantactionis.
Ad hoc usque atrium universi conscendunt electi, qui fide, spe,
dilectione etopere Deo placere appetunt; hoc alta meritorum gratia
transcendunt perfecti,cum in tanto virtutum culmine proficiunt, ut
dicere suis auditoribus possint, Imitatores nostri estote, sicut et nos
Christi
(voir: 1Co, 4, 16 et 1Co, 11, 1)
;glorianturque et dicunt:
Nescitis quoniam angelos judicabimus, quanto magis
saecularia?
(1Co, 6, 3) [mauvais référencement: 2Co, 6]
Anno quarto fundata est domus Domini in mense Zio, et
in anno undecimo mense Bul, ipse est mensis octavus, perfecta
est domus Domini in omni opere suo, et in universis utensilibus;
aedificavit autem eam annis septem
(R3, 6, 37 et R3, 6, 38).
Patet allegoriae sensus, quare septem annis aedificata sit domus
Domini: quianimirum sancta Ecclesia toto hoc saeculo, quod septem dierum
circuituperagitur, ex electis construitur animabus, et in fine saeculi
suum quoqueincrementum ad finem ipsum perducit.
Vel certe septem annis aedificatur, ob significationem gratiae
spiritalis,quam Ecclesia sola, ut sit Ecclesia, percipit.
Septem quippe dona sancti Spiritus enumerat Isaias, sine quibus nemo
fidelis,vel fidem servare, vel merito fidei ad coronam potest venire
justitiae.
Quod autem in septimo anno et in octavo ejus mense perfecta est domus
in omniopere suo, et in universis utensilibus, ad futurum saeculum
diemque judiciipertinet, quando ad tantam jam perfectionem sancta
Ecclesia perveniet, ut quidei amplius addi possit, inveniri non possit:
habebit enim tunc quod pius illedesiderator supplex a Domino quaerebat
dicens:
Domine, ostende nobis Patrem, et sufficit nobis
(Jn, 14, 8): constat enim quia dies judiciisaepe in Scripturis octonario
numero typice exprimitur, eo quod hoc saeculum,quod septem diebus
currit, sequatur; unde et propheta psalmi titulum pro octavaimposuit,
quem ob meritum ejusdem districti judicii cantavit, ita incipiens:
Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua
corripias me
(Ps, 6, 2).
Sed non contemnenda nascitur quaestio, quo modo dicatur domus Domini in
menseoctavo perfecta in omni opere suo, et in universis utensilibus, cum
insequentibus legatur, mense septimo dedicationem ejus esse
completam.
Neque autem credibile est quia septem quidem annis templum
aedificansSalomon, octavo mense anni octavi fecerit dedicationem, sed
usque ad septimummensem anni octavi distulerit; unde potius mihi simile
videtur, domum septemannis ac septem mensibus aedificatam, ita ut eodem
mense septimo dedicationissit celebrata solemnitas, ac die vigesimo
tertio ipsius mensis, ut Verba dierumnarrant, populum Salomon ad
tabernacula sua dimiserit; sicque post unamseptimanam, adveniente mense
octavo, perfecta inventa sit domus Domini, inoperibus videlicet ejus
universis, et ipsa ejus dedicatione priuscompleta.
Nisi forte putandum est post dedicationem aliquid adhuc utensilium
inministerium ejus additum fuisse usque ad ingressum octavi mensis;
acceleranterege ut omnino mense septimo, qui erat totus solemnis,
templum dedicaretur;atque ita verum reperiatur utrumque, et templum
videlicet mense octavo, in omniopere suo atque utensilibus perfectum, et
ipsum septimo mense dicatumfuisse.
Et hoc mysterii gratia factum est.
Artifex quippe Tyrius, quem adjutorem Salomon sui assumpsit operis,
electosde gentibus verbi ministros significat.
Qui videlicet artifex pulchre dicitur, quia filius erat mulieris viduae
deIsrael, in qua persona solet nonnumquam praesentis temporis Ecclesia
figurari,pro qua vir suus videlicet Christus gustata morte resurrexit,
atque in coelosascendens, eam interim a se praegnantem reliquit in
terris.
Non autem laborandum in explanando quo modo hujus viduae filii sancti
suntpraedicatores, cum omnes electi viri se filios esse fateantur
Ecclesiae, cumetiam de iisdem praedicatoribus novi Testamenti
specialiter promittatur,dicente propheta:
Pro patribus tuis nati sunt tibi filii
(Ps, 44, 17), etc.
Fecit autem Hiram omne opus Salomonis, quia nimirum doctores sancti,
dum fideliter ministerio verbi insistunt, opus utique Dei operantur, quo
illisloquendo foris viam veritatis aperiunt, quos intus illustrando ipse
ad vitampraeordinavit aeternam.
Ego
, inquit,
plantavi, Apollo rigavit, Deus autem incrementum dat
(1Co, 3, 6).
Fecit autem opus ex aere, quia illis committere verbum quaerit
doctorstrenuus, qui aut pie suscipere, aut perseveranter custodire
desiderant, quiqueetiam aliis praedicando latius diffamare quae ipsi
didicerint rectesatagunt.
Aes namque valde esse durabile constat, atque omnimodo sonorum.
Et finxit duas columnas aereas, decem et octo cubitorum
altitudinis columnam utramque
(R3, 7, 15).
Eae sunt columnae de quibus Paulus ait: J
acobus, et Joannes, et Cephas, qui videbantur columnae esse,
dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos in
gentibus, illi autem in circumcisionem
(Ga, 2, 9).
Quibus verbis quasi exponere videtur mysterium columnarum materialium,
etquid videlicet figuraverint, et quare duae sint factae.
Apostolus namque et doctores cunctos spiritales significant, fortes
nimirumfide et opere et contemplatione ad superna erectos.
Duae sunt autem, ut et gentes et circumcisionem praedicando in
Ecclesiamintroducant.
Stabant in porticu ante fores templi, et ingressum illius suo decore
acpulchritudine ex utraque parte mirabiliter ornabant.
Ostium autem templi Dominus est, quia
nemo venit ad Patrem nisi per ipsum
(Jn, 14, 6); et sicut alibi dicit,
Ego sum ostium, per me si quis introierit, salvabitur
(Jn, 10, 9).
Quod videlicet ostium, columnae ab utroque latere coram positae
circumstantcum minister sermonis utrique populo introitum regni
coelestis ostendit, ut sia luce scientiae legalis quisque seu ex rigore
gentilitatis, ad fidem Evangeliivenerit, habeat paratos eos qui sibi
iter salutis et verbo demonstrent etexemplo.
Vel certe quia de eis columnis in libro Paralipomenon ita scriptum est:
Ipsasque columnas posuit in vestibulo templi, unam a dextris
et alteram a sinistris
(Ch2, 3, 17).
Ideo factae sunt duae columnae, atque ita dispositae, ut nobis et
inprosperis et in adversis ingressum patriae coelestis ante oculos
mentishabendum esse doceant: hinc enim Paulus, columna utique domus
Dominiexcellentissima, per arma justitiae nos a dextris et a sinistris
communiendosesse suis suorumque sedulis hortatur exemplis: ut nec
prosperis delectati, necfracti adversis, a regia vitae via, qua ad
promissam nobis haereditatem patriaecoelestis gradiendum est, ulla in
parte declinemus.
Notandum sane in hac sententia Paralipomenon quam posui, quod eadem
porticustempli etiam vestibulum templi vocabatur; et quod in prophetis
legimus, intervestibulum et altare orabant sacerdotes, inter porticum et
altera holocaustorumdebemus intelligere.
Bene autem utraque columna decem et octo cubitorum altitudinem
haberememoratur; ter etenim seni decem et octo faciunt, tria vero ad
fidem pertinerepropter sanctam trinitatem, sex ad operationem, quod in
eo dierum numero mundussit factus, luce clarius est.
Et tria per sex multiplicantur, cum justus ex fide vivit, et
cognitionem piaecredulitatis exsecutione bonae actionis accumulat.
Columna namque ante fores templi decem et octo cubitorum alta est,
cumpraedicator quisque egregius palam cunctis insinuat, non nisi per
fidem etopera justitiae nos ad supernae gaudia vitae posse pervenire;
quamvis possit ethis altius intelligi, quod nomen JESU apud Graecos ab
hoc numeroincipiat.
Prima littera nominis Jesus apud eosdem decem secunda octo
significat.
Et apte decem et octo cubitorum altae sunt columnae domus Dei, quia
doctores sancti, immo omnes electi ad eum finem bene vivendo intendunt,
ut Conditorem suum facie ad faciem videre mereantur; neque enim ultra
quid quaerant habebunt,cum ad eum qui est super omnia pervenient.
Et linea cubitorum duodecim ambiebat columnam
utramque
(R3, 7, 15).
Linea duodecim cubitorum norma est apostolicae institutionis, quae
nimirumlinea ambit columnam utramque, cum doctor sive Judaeis, sive
gentibuspraedicare missus, ea tantum facere curat ac docere, quae sancta
per apostolosaccepit ac didicit Ecclesia: nam si quis aliter vivere sive
praedicarevoluerit, et vel apostolica decreta spernere, vel pro suo
libitu nova quaelibetstatuere maluerit, non est talis columna templo Dei
apta, quae dum apostolicastatuta sequi contemnit, quasi vel exilitate
inertiae suae, vel elationistumidae crassitudine, duodecim cubitorum
lineae non convenit.
Has nimirum lineas Dominus columnis sui templi circumdedit, cum missis
addocendas baptizandasque omnes gentes discipulis ait,
Docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis
(Mt, 28, 20).
Quisquis ergo servat ac docet omnia quaecumque mandavit apostolis
Dominus,nec alia superadjiciens, neque horum quippiam praeteriens, ipse
profecto columna in domo Dei, quae est Ecclesia, et firmamentum est
veritatis, qualemfore Timotheum monuit apostolus Paulus
(voir: 1Ti, 3)
.
Verum quia absque scientia Scripturarum non potest esse firma vel vita
velloquela doctorum, apte subditur:
Duo quoque capitella fecit, quae ponerentur super capita
columnarum fusilia ex aere, quinque cubitorum altitudinis
capitellum unum, et quinque cubitorum altitudinis capitellum
alterum
(R3, 7, 16); capita etenim columnarum, hoc est, suprema pars earum, cordasunt
fidelium doctorum; quorum Deo devota cogitatione, sicut capite membra,
itaipsorum omnia et opera diriguntur et verba.
Duo autem capitella, quae his capitibus erant superposita, duo
suntTestamenta, quorum meditationi atque observantiae doctores toto
animo subdunturet corpore.
Unde bene utrumque capitellum quinque cubitos habebat altitudinis:
quianimirum quinque libris Scriptura Mosaicae legis comprehensa est,
quinque etiamsaeculi aetates tota veteris Instrumenti series complexa
est.
Novum vero Testamentum non alia nobis aliqua praedicat, quam quae
Moysespraedicanda esse praedixerat, et prophetae.
Unde Dominus Judaeis veteris Testamenti litterae frustra adhaerentibus,
etgratiam novi spernentibus ait:
Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi; de me enim
ille scripsit
(Jn, 5, 46): scripsit enim de DominoMoyses, et multa figuraliter, et illud
apertissime, cum promissum narratAbrahae per Dominum, quia
in semine tuo benedicentur omnes familiae terrae
(Gn, 22, 18); et cum per se ipse dicit filiis Israel, quia prophetam vobis
suscitabit Dominus Deus vester de fratribus vestris; tamquam me ipsum
audietis, juxta omnia quaecumque locutus fuerit vobis
(voir: Dt, 18) [mauvais référencement: Dt, 28]
.
Cujus praesagii discipulos vox Patris de coelo monuit, cum apparente
illisDomino in gloria, inter ipsum Moysem et Eliam in monte sancto, ita
intonuitdicens:
Hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui;
ipsum audite
(Mt, 17, 5)
(voir: Mt, 3, 17)
.
Cum admirabili divinae operationis concordia, primo novi gratia
Testamenti invelamine erat veteris abscondita, et nunc sacramenta
veteris Testamenti suntper lucem novi revelata, quasi capitellum
utriusque columnae quinque estcubitis altum, quia videlicet manifestum
est quod in Testamento veteri ejussacramenta, vel in quinque libris
legis praesignata, vel in quinque aetatibussunt omnia plenius
comprehensa, evangelicae quoque perfectionis est insitagratia; sicque
fit ut praedicator quisque egregius sive ad Judaeos, sivemittendus ad
gentes, consono divinorum eloquiorum testimonio confirmatis,certam fidei
et operis rectitudinem absque errore conservet, noveritque
docensproferre de thesauro suo nova et vetera.
Non solum autem Testamenta sibi invicem divinorum sacramentorum
relationeconsentiunt, sed et omnes qui in eorumdem Testamentorum libris
scripticontinentur electi, una fide praediti, eademque sunt ad invicem
charitateconnexi.
Unde apte de ipsorum capitellorum factura subinfertur:
Et quasi in modum retis et catenarum sibi invicem
miro opere contextarum, utrumque capitellum columnarum
fusile erat
(R3, 7, 17) [mauvais référencement: Ch2, 3]
.
Quod in libro Paralipomenon ita scriptum est:
Necnon et quasi catenulas in oracula, et superposuit eas
capitibus columnarum
(Ch2, 3, 16).
Species namque virtutum et similitudo in capitellis, varietas est
virtutumspiritalium in sanctis; de qua Domino canitur in psalmo:
Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata
varietate
(Ps, 44, 10): hocest, in vestitu fulgidae dilectionis, circumamicta varietate
diversorumcharismatum; vel certe multiplex contexio catenarum et retis
expansiomultifarias electorum personas insinuat; quae cum verbis
sanctorumpraedicatorum fideliter auscultando atque obediendo adhaerent,
quasi columnarumcapitibus superpositae retis e catenulae, miraculum suae
connexionis cunctisaspectantibus praebent.
Eae etenim catenae miro sibi in vicem sunt opere contextae, quia
admirabiliprorsus gratia sancti Spiritus actum est ut vita fidelium et
locis, et tempore,et gradu, et conditione, et sexu, et aetate multum
secreta ad alterutrum, unaeademque fide ac dilectione sit conjuncta; nam
quia haec conjunctio fraternajustorum, et locis et temporibus
disjunctorum adunatione fiat doni spiritalis,sequentibus quoque verbis
ostenditur, cum de factura capitellorum adjungitur:
Septena versuum retiacula in capitello uno, et septena
retiacula in capitello altero
(R3, 7, 17).
Septenario namque numero Spiritus sancti gratia solet designari, Joanne
attestante in Apocalypsi; qui cum vidisse se diceret
agnum habentem cornua septem, et oculos septem
(Ap, 5, 6), mox exponendo subjunxit,
qui sunt septem spiritus Dei missi in universam
terram
(Ap, 5, 6).
Quod propheta Isaias apertius explicat, cum de nascituro in carne
Dominoloquens,
Et requiescet
, inquit,
super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiae et
intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus
scientiae et pietatis; et replebit eum spiritus timoris
Domini
(Es, 11, 2 et Es, 11, 3).
Septena ergo versuum retiacula erant in capitello utroque, quia
Patresutriusque Testamenti per gratiam unius ejusdemque Spiritus
septiformis, utessent electi, acceperunt.
Et perfecit columnas et duos ordines per circuitum
retiaculorum singulorum, ut tegerent capitella
(R3, 7, 18).
Duo quidem ordines erant retiaculorum in gyro capitelli, sed uterque
ordoseptemplici versuum numero currebat, donec circumacto capitello,
rursum in seipsum quasi circulo facto rediret.
Haec figura testamenti in abdito est quare duo sint ordines
retiaculorum, cumconstet geminae dilectionis esse virtutem, quando
videlicet Deum ex toto corde,et tota anima, tota virtute, et proximum
tamquam nos ipsos amarepraecipimur.
Sed uterque ordo septem habet versuum retiacula, quia nec Deus absque
gratiaSpiritus sancti potest amari, nec proximus; manet namque sententia
veridica,quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris, non ex
merito nostro, sedper Spiritum sanctum, qui datus est nobis.
Ubi autem charitas Dei, ibi profecto et proximi diffunditur in
cordibusfidelium, quia nimirum una sine altera nequaquam valet
haberi.
Facta sunt autem retiacula haec ut tegerent capitella, hoc est undique
ingyro circumdarent: quia omnis Scripturae sanctae pagina, cum
recteintelligitur, gratiam per omnia charitatis sonat ac pacis:
capitella etenimvolumina divinorum eloquiorum, retiacula sunt vincula
mutuae dilectionis.
Et retiaculis teguntur capitella, cum sacra eloquia, ut ita dixerim,
donocharitatis undique probantur esse vestita: nam et in eis quae in
Scripturis nonintelligimus, charitas late patet.
Bene autem de eisdem retiaculis sive capitellis adjungitur:
Quae erant super summitatem malogranatorum
(R3, 7, 18).
Malogranata namque, quorum natura est uno foris cortice multa grana
interiuscircumdare, apte in figura sanctae ponuntur Ecclesiae, quae
catholico uniusfidei munimine, innumera electorum agmina solet
includere.
Potest autem et uniuscujusque justi vitam moresque designare, velut
plurimauno cortice grana circumplectens, multa cogitationum virtutumque
spiritaliuminsignia, ne forte diffluant, firma fidei et humilitatis
vallat custodia.
Et apto prorsus mysterio capita columnarum malogranatis erant in
gyrocircumdata, quia doctores sanctos necesse est vitam fidelium ad
memoriamrevocare, eorumque semper exemplis actus suos ac sermones omni
ex partecommunire; ne si aliter forte quam illorum habet regula vixerint
aut docuerint,errent.
Sicut ergo retiaculorum admiranda connexio unitatem designat fidelium,
quaeest in vinculo pacis, ita etiam malogranatum eamdem ipsam typice
insinuatunitatem; quae et innumeros per orbem populos, in una fidei
catholicae regulacohibet.
Vel certe mirabilis retiaculorum concatenatio manifestam omnium
fideliumconcordiam demonstrat.
Malogranatorum vero positio internas animi virtutes, quae ab aliis
nequaquamvideri queunt, exprimit, patientiam videlicet, humilitatem,
benignitatem,modestiam et caetera hujuscemodi.
Et quasi pulcherrima foris pomorum superficies apparet, sed inclusa
intusgranorum copia non apparet, cum pia sanctorum operatio palam
cunctisostenditur, sed ea quae intus est, fidei, spei, ac dilectionis,
caeterorumqueanimi bonorum gratia non cernitur.
Cum vero dictum sit de retiaculis ut tegerent capitella quae erant
supersummitatem malogranatorum, videtur, juxta ordinem operis ipsius,
quiamalogranata fuerint facta in circuitu capitellorum a parte
inferiori, atque exeisdem malogranatis orirentur retiacula, quibus
capitella ex parte aliquategerentur.
Patetque figura mysterii, quare facta sint retiacula, quibus
capitellafuerint malogranatorum annexa: quae ad unam pene
significationem, sivepersonarum, sive virtutum pertinent, spiritalium;
scimus enim virtutes devirtutibus nasci, et sanctos ambulare de virtute
in virtutem, donec videaturDeus deorum in Sion, qua virtute nulla potest
major largiri.
Unde et Apostolus,
Scientes
, inquit,
quia tribulatio patientiam operatur, patientia vero
probationem, probatio vero spem
(Rm, 5, 3 et Rm, 5, 4).
Sed in ipso universali electorum collegio varie sibimet invicem
succeduntpersonae justorum, minoresque majorum ac praedecessorum suorum
gaudentfideliter adhaerere vestigiis, eorumque dictis sive scriptis, ne
forte inerrorem labi possint, inniti.
Retiacula ergo super summitatem malogranatorum sunt posita, cum
concordiacharitatis perfectis fuerit superadjecta operibus; et cum
utroque virtutismunere et operatione videlicet et charitate sanctorum
vita clarescit, quasicirculum malogranatorum in capitellis columnae
concatenatio retiaculorumsuperaddita comitatur.
Et quoniam omnia virtutum dona praesentia ad aeternae gloriam
remunerationis,quae per Evangelium nobis est promissa ac ministrata,
respiciunt, aptesubjungitur:
Capitella autem quae erant super capita columnarum, quasi
opera lilii fabricata erant, in porticu quatuor
cubitorum
(R3, 7, 19).
Quid per lilia, nisi supernae claritatis patria, atque
immortalitatisfloribus redolens, paradisi designatur amoenitas? Quid per
quatuor cubitos,nisi evangelicus sermo, qui introitum nobis aeternae
beatitudinis illiuspromittit, et iter quo ad hanc perveniatur, ostendit?
Cum ergo sancti doctorespromissa nobis limina regni coelestis in quatuor
sancti Evangelii librisostendunt, quasi capita columnarum opus in se
lilii quatuor cubitosexhibent.
Ubi notandum, juxta litteram, quia cum opus lilii in capitellis
quatuorcubitorum esse memoratur, neque additur latitudinis aut
altitudinis, lectorisutique judicio, utrum in altitudine an in
latitudine intelligi debeat, relictumest.
Constat autem, absque ulla prorsus dubietate, quia columna quam
duodecimcubitorum restis ambiebat, quatuor cubitos habebat
crassitudinis: omnis etenimcirculus quantum habet spatii in diametro,
tantum habet ter in gyro.
Denique mare aeneum, quod in diametro erat decem cubitorum, ut in
sequentibuslegitur, consequenter habebat triginta cubitos in gyro.
Verum quia dicitur opus lilii quatuor fuisse cubitorum, sive
latitudinem, seudesignet altitudinem, nihilominus ratio figurae
perspicua est, quia non nisiper Evangelium ex optatissima illa vox mundo
insonuit,
Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum
coelorum
(Mt, 3, 2).
Quod vero sequitur,
Et rursum alia capitella in summitate columnarum desuper,
juxta mensuram columnae ejus
(R3, 7, 20), retiaculum juxta mensuramcolumnae dicitur, tantae altitudinis
quantae erat et columna: cujus tamenaltitudo quanta fuerit, minime
narratur.
Haec autem capitella, qualiacumque et quantacumque fuerint, non enim
mensurameorum aperte Scriptura designat, more liliorum videntur apposita
esse.
De quorum factura si quid mysticum inquirere delectat, illam regni
perennis sublimitatem potest non incongrue designare, quam nec
oculus vidit, et caetera, usque diligentibus se.
Post lilia etenim quatuor cubitorum, alia sunt apposita capitella,
quorumaltitudo quanta fuerit, non dicitur: quia multa quidem de coelesti
beatitudinein Evangelio legimus: quod videlicet ibi mundicordes
Deum videbunt
(Mt, 5, 8); quod
erunt aequales angelis Dei
(Lc, 20, 36); quod
non nubent, neque nubentur
(Mt, 22, 30) [mauvais référencement: Lc, 20]
, quia nec mori ultra poterunt
(voir: Jn, 12)
; quod ubicumque est Christus, et ministri ejus erunt
(voir: Jn, 14)
; quod manifestabit seipsum illis quod
palam de Patre annuntiavit eis
(Jn, 16, 25); quod
gaudium
visionis ejus
nemo tollet a vobis
(Jn, 16, 22); sed ipsae species horum quae diximus,ipse status et conversatio
illius patriae coelestis, quo modo sese habeat,solis eis qui hanc
intrare meruerint, ejus civibus patet.
Unde bene factura sive altitudo horum capitellorum supra lilium erant,
utincomprehensibilis esse terrestribus qualitas coelestis
habitationisinsinuetur.
De qua tamen hoc minime latet, quod omnes ibi communi felicitate
divinaevisionis fruuntur, tanto quisque sublimius, quanto mundiores ad
videndum eumoculos cordis habuerit; qui enim dixit, Omnes timentes
Dominum, pusilli cum majoribus
(voir: Ap, 19, 5)
, ipse dixit,
Quia tu reddes unicuique secundum opera ejus
(Rm, 2, 6).
Communis ergo ibi benedictio omnium erit electorum; attamen pro
distinctaqualitate operum multae sunt mansiones beatorum in una eademque
domo Patrisaeterna in coelis.
Quod in harum quoque factura columnarum mystice reor esse designatum,
cumdicitur,
Et rursum alia capitella in summitate columnarum
desuper
(R3, 7, 20).
Juxta mensuram quippe columnae fiunt capitella desuper, cum sancti
doctores,immo omnes electi eorumdem doctorum vestigia sequentes, praemia
supernaeretributionis secundum merita piae recipiunt operationis.
Retiacula quoque fiunt secundum capitella, quia juxta modum dilectionis
quasibi ad invicem in hac vita fraternitatis sancta copulata est,
supernorumquoque civium societati, in praesentia sui Conditoris
conjungitur incoelis.
Verum quod eadem supernorum societas civium, utriusque populi
fidelibustribuitur, recte subjungitur,
Malogranatorum autem ducenti ordines erant in circuitu
capitelli secundi
(R3, 7, 20).
Diximus autem malogranata totius sanctae Ecclesiae typum tenere.
Centenarius vero numerus, qui ad dexteram manum primus pervenit,
nonnumquamin aeternae beatitudinis figura poni consuevit.
Duplicatur autem hic numerus malogranatorum in circuitu capitelli
secundi, utinsinuetur mystice quod utriusque Testamenti populus
adunandus in Christo, adaeternae vitae sit introducendus coronam.
Cui figurae convenit hoc quod de apostolis post resurrectionem
Dominipiscantibus scriptum est, eum ipsum in littore stantem viderent:
Non enim longe erant a terra, sed quasi cubitis ducentis,
trahentes rete piscium
(Jn, 21, 8); per ducentos etenim cubitos rete plenum magnis piscibusdiscipuli
ad Dominum trahunt, effectum suae resurrectionis in littore
jammonstrantem: cum sancti praedicatores et Judaeis et gentibus verbum
fideicommittunt, atque utriusque populi electos a fluctibus saeculi
praesentisextractos, ad futurae gloriam pacis et immortalitatis
perducunt.
Et statuit duas columnas in porticum templi. Cumque
statuisset columnam dexteram, vocavit eam nomine Jachim
(R3, 7, 21), Firmitas;
similiter erexit columnam secundam, et vocavit nomen ejus
Booz
(R3, 7, 21), In robore.
Dextera columna, ut supra diximus, exprimit figuram doctorum qui
primitivamin Hierosolymis instituerunt Ecclesiam; secunda eorum qui ad
praedicandumgentibus destinati sunt.
Vel certe dextera columna eos significat qui venturum in carne
Dominumprophetando praedixerant; secunda illos qui hunc jam venisse et
mundum sanguinesuo redemisse testantur.
Et apte vocabulo simili ambae censebantur columnae, cum una Firmitas,
alteraIn robore dicta est: ut una fidei et operis fortitudo cunctis
inesse doctoribusmonstraretur, nostrisque temporibus inertia
taciturnitatis notaretur.
Ubi se nonnulli doctores, sacerdotes et columnas domus Dei videri
atqueappellari volunt, cum nihil in se prorsus firmae Dei ad
contemnendas saeculipompas ac desideranda bona invisibilia, nil habeant
roboris ad corrigendum, nilindustriae saltem ad intelligendos eorum
quibus praelati sunt errores.
Mare hoc fusile in figuram lavacri salutaris, quo in remissionem
peccatorumemundamur, factum est.
Namque sacerdotes in eo lavabantur, ut Verba dierum aperte
testantur.
Sacerdotes autem constat omnes electos typice in Scripturis vocari, eo
quodsint membra summi sacerdotis Domini Jesu Christi.
Et recte huic vasi Scriptura maris nomen indidit, in memoriam videlicet
marisRubri, in quo prius per exstinctionem Aegyptiorum, et populi Dei
liberationem,baptismi forma praecessit; exponente Apostolo ac dicente,
Quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes
mare transierunt, et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in
mari
(1Co, 10, 1 et 1Co, 10, 2).
Sacramentum autem baptismi et vitae a nobis munditiam quaerit in hoc
saeculo,et vitae nobis aeternae gloriam promittit in futuro.
Quod utrumque in mari hoc aeneo una sententia designatur, cum esse
decemcubitorum a labio usque ad labium perhibetur.
Decem namque praeceptis in lege Dominus omnia quae facere debeamus
expressit;denario aeque mercedem benefactorum signavit, cum hunc in
vinea laborantibusdandum esse praedixit.
Erat ergo mare decem cubitorum a labio usque ad
labium
(R3, 7, 23); quia a primobaptizato usque ad ultimum, qui in nomine Jesu
Christi in fine saeculibaptizandus est et crediturus, omnis fidelium
chorus unam eamdemque viamveritatis ingredi, et communem a Domino debet
coronam sperare justitiae.
Rotundum erat in circuitu, ut orbis universus in gyro, lavacro vitae a
sordepeccatorum designaretur esse mundandus.
De quo bene subditur,
Quinque cubitorum altitudo ejus
(R3, 7, 23), quia nimirumquidquid visu, quidquid auditu, quidquid olfactu,
quidquid gustu, quidquidtactu delinquimus, totum hoc nobis gratia Dei
per ablutionem vivifici fontisrelaxat.
Sed non sufficit praeteritorum remissio peccatorum, si non quisque
bonisdeinceps insistere studuerit operibus.
Alioquin diabolus qui exierit ab homine, si hunc a bonis vacare actibus
viderit, multiplicius redit, facitque novissima hominis illius
pejora prioribus.
Unde apte subditur:
Et resticula triginta cubitorum cingebat illud per
circuitum
(R3, 7, 23).
Per resticulam namque disciplina praeceptorum coelestium, qua a
nostrisvoluptatibus religamur, potest apte signari, Scriptura dicente,
Quia
funiculus triplex difficile rumpitur
(Ec, 4, 12): quia nimirumobservatio mandatorum Dei, quae in cordibus
electorum, fide, spe et dilectionesupernae retributionis firmata est,
nullo temporalium rerum potest obstaculo dissolvi.
Et resticula mare ambit, cum sacramentum baptismi quod
accipimus, piiscommunire operibus studemus.
Quae nimirum retiacula apte triginta dicitur esse cubitorum; quinquies
etenimseni triginta faciunt.
Senario autem numero in quo Dominus hominem et fecit cum non esset, et
cumperiisset refecit, recte bona operatio etiam nostra figuratur.
Et sex per quinque multiplicantur, ut ad triginta pervenias, cum omnes
nostricorporis sensus divinis humiliter subjugamus imperiis.
Possumus autem et aliter hunc tricenarium mystice maris numerum
noninconvenienter accipere: ter enim deni faciunt triginta, et genus
humanum postdiluvium ex progenie trium filiorum Noe latitudinem totius
orbisimplevit.
Seni quippe prosapia Asiam, Cham posteri Africam, Japhet soboles
Europam etinsulas maris obtinuit: quia et mysterium baptismi cum
exsecutione bonorumoperum et spe coelestium praemiorum cunctis erat
nationibus ministrandum, apteresticula triginta cubitorum mare illud in
quo baptismatis unda figurabatur,cingebat.
Sed hoc dicendum, quod Dominus triginta habebat annos aetatis, cum
venit adJordanem baptizandus a Joanne: qui quoniam suo baptismate, quod
tricenariusaccepit, undam nobis lavacri salutaris consecravit, recte
mare, quod nostrumbaptisma figurabat, triginta cubitorum restis
circuibat: ut significaretur donoillius qui baptisma sine peccato
subiit, baptisma nobis omnibus in eumcredentibus in remissionem
peccatorum dedicari.
Et sculptura subter labium circuibat illud decem cubitis
ambiens mare, et duo ordine sculpturarum striatarum erant
fusiles
(R3, 7, 24).
Cum praedictum sit supra quod resticula triginta cubitorum mare
circuierit,et nunc addatur quia sculptura haec subter labium posita
decem cubitisambierit, patet ex utraque relatione, quia vas erat in
modum phialae, repandumac diffusum; quod a triginta cubitis circuitus,
quos habebat in labio, usque addecem est cubitos coaptatum.
Sculptura autem striata est quae historias rerum aliquas
imitatur.
Unde et recte per sculpturas striatas quibus mare circumdabatur,
exempla suntpriorum temporum designata, quae necesse est nos solerter
intueri, ut videamusquibus operibus sancti Deo placuerunt ab initio; qua
obstinatione in sceleribusperdurarunt, quantave iniquitate ob scelera
perierunt reprobi; quomodo exordionascentis saeculi, Cain ob malitiam
invidiae damnatus, Abel sit ob justitiaemerita coronatus, Lamech ob
adulterium et homicidium maledictus, Enoch obgratiam pietatis ad
paradisum deductus; quomodo post diluvium Cham obimpietatem a patre
detestatus, Sem et Japhet ob obsequium reverentiae perpetuasint
benedictione donati, Abraham ob meritum fidei haeres sit
divinaepromissionis effectus, et caetera gentium multitudo inaudita sit
infidelitaterelicta; qualiter adveniente in carne Domino, Judaea ob
perfidiae noxamrepulsa, et gentilitas sit ob gratiam fidei ad salutem
reducta; et caeterahujusmodi, quae in utroque Testamento solerter ac pie
considerata multumstudiosis quibusque prosunt.
Et ideo forsitan duo sunt ordines sculpturarum striatarum in mari
aeneofacti, ut hi qui in fonte baptismatis imbuti sunt, utriusque
Testamentidiligenter auscultent historias.
Ideo decem cubitorum erant in gyro, ut quoscumque in eisdem historiis
deditosjussis coelestibus, ac tota intentione ad superna praemia
suspensos esseperspexerint, hos imitari contendant.
Bene autem sequitur,
Et stabat super duodecim boves, quorum tres respiciebant ad
aquilonem, et tres ad occidentem, et tres ad meridiem, et tres
ad orientem
(R3, 7, 25).
Per boves quippe apostolos et evangelistas, immo omnes verbi ministros
debereintelligi, Apostolo docente, cognoscimus, qui exponens mandatum
legis, quodictum est, Non alligabis os bovi trituranti
(voir: Dt, 25, 4)
;
Numquid de bobus
, inquit,
cura est Deo? an propter nos utique dicitur? nam
propter nos scripta sunt, quoniam debet in spe, qui arat, arare,
et qui triturat, spei suae fructum percipere
(1Co, 9, 9 et 1Co, 9, 10).
Duodecim ergo boves, duodecim sunt apostoli, et omnes qui vice eorum
regendamEcclesiam in Christo susceperunt.
Qui nimirum boves mare sibi superimpositum portant, cum
apostoliapostolorumque successores injunctum sibi evangelizandi officium
promptaimplere devotione satagunt.
Tresque ad aquilonem, tresque ad occidentem, tres ad meridiem, et tres
adorientem respiciunt, cum in universi quadrati orbis partibus fidem
praedicant sanctae Trinitatis; nam et apostoli eo mysterio duodecim, hoc
est quaterni suntelecti, ut fidem et confessionem sanctae Trinitatis per
quatuor mundi partes evangelizantes, baptizarent omnes gentes in nomine
Patris, et Filii, et Spiritus sancti; quorum apostolorum, successorumque
eorum verba, actus et passiones perfacile in praesenti videre vel
legendo cognoscere possumus; quaevero illos in futuro maneat gloria
retributionis, nec dum videre valemus.
Unde apte subditur,
Quorum posteriora universa, intrinsecus latitabant
(R3, 7, 25).
Intrinsecus namque latitant universa bonorum posteriora, quia qua
mercedesancti praedicatores in perpetuum donentur, in interni arbitri
examine jamdispositum est; sed nobis, qui adhuc foris sumus, manet omni
modo occultum,quod tunc esse occultum nullatenus potest.
Sed omnis qui lavacrum baptismi accepit ad salutem et vitam, fidem,
spem etcharitatem debet habere; nec sine his tribus virtutibus quisque
aliquid bonijam operari vel intrare ad vitam valet.
Unde recte subjungitur,
Crassitudo autem luteris trium unciarum erat
(R3, 7, 26).
Crassitudo etenim luteris in mari firmitas est virtutis in
baptismo.
Et trium unciarum est haec crassitudo, dum robore fidei, spei et
dilectionisperceptio baptismi communitur.
Neque aliter proficuum esse accipientibus ostenditur, nisi harum
firmacertitudo virtutum mentem accipientium simul et opera
confirmet.
Accipitur autem et celebratur baptismi lavacrum in exemplum Dominicae
passionis et resurrectionis a mortuis, juxta quod Apostolus exponens
ait, Quia
quicumque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte
ipsius baptizati sumus; consepulti enim sumus cum illo per
baptismum in mortem, ut quemadmodum surrexit Christus a mortuis
per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus; si
enim complantati facti sumus similitudini mortis ejus, simul et
resurrectionis erimus
(Rm, 6, 3, Rm, 6, 4 et Rm, 6, 5).
Quod in factura quoque maris aenei typice signatum est, cum
sequenteradjungitur:
Labiumque ejus quasi labium calicis, et folium repandi
lilii
(R3, 7, 26).
Per labium namque calicis, gustus Dominicae passionis, per folium
repandililii, patefacta claritas resurrectionis exprimitur: nam quod in
calice poculum passionis designetur, testatur ipse Dominus, qui veniens
ad passionem oravitPatrem, dicens,
Pater, si vis, transfer calicem istum a me
(Lc, 22, 42) [mauvais référencement: Mc, 4]
.
Lilium vero quod comitante odoris jucundissimi gratia candidum foris
calicem,intus aureolum ostendit, apte gloriam resurrectionis ejus
insinuat, qui etcorporis immortalitatem foris ostendit discipulis, et
animam divina lucecoruscam sibi simul inesse perdocuit.
Potest etiam in lilio repando ipse Mediator Dei et hominum propter
passionemmortis gloria et honore coronatus non inconvenienter accipi;
qui ante passionemquidem suam, quasi clausum adhuc lilium fuit, cum
signis miraculorum quae fecitclarus homo refulsit; post resurrectionem
vero et ascensionem suam repandum selilium supernae patriae civibus
exhibuit, quod in assumpta humanitate potentiamdivinae claritatis, quam
habuit apud Patrem priusquam mundus esset,ostendit.
Unde in amoris Cantico, lilii se vocabulo designare voluit, dicens,
Ego flos campi, et lilium convallium
(Ct, 2, 1) (Cant. II).
Labium ergo maris, in quo sacerdotes lavabantur,
quasi labium fuit calicis, et folium repandi lilii; quia
lavacrum salutarequo membra summi Sacerdotis efficimur, in fide nos
sacrosanctae passionis ejusa peccatorum omnium labe purificat, ac
purificatos ad visionem gloriae ipsius perennis intromittit.
In quo nimirum lavacro uterque populus, et circumcisionis videlicet, et
praeputii, per fidem, spem et dilectionem unum in Domino efficitur, ipso
attestante, qui circumcisionem post praedicans, ait inter alia,
et alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili; et illas
oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile
et unus pastor
(Jn, 10, 16): quodin hoc quoque mari typice figurabatur: nam subditur:
Duo millia batos capiebat
(R3, 7, 26).
Millenarius namque numerus pro significatione perfectionis solet poni
inScripturis, quia nimirum denarii numerus quadratum solidum
facit.
Decem quippe decies ducta, centum faciunt, quae videlicet figura
jamquadrata, sed adhuc plana est.
Verum ut in altitudine surgat, et solida efficiatur, multiplicata
centum perdecem fiunt mille; quo profecto numero stabilis et
insuperabilis, et velutconquadrata justorum conscientia designatur:
quocumque enim verteris quadratum,stabit, sic et animus electorum nullo
tentationum occursu novit a statu suaerectitudinis inclinari.
Batus autem Hebraeorum mensura est, quam ipsi bath nominant, habens
modiosquatuor.
Ipsa et ephi, quam epha nuncupant.
Sed ephi ad mensuram pertinet variarum frugum, tritici, hordei,
leguminum:batus vero est speciebus liquidis, vino, oleo, aqua.
Itaque batus, qui certa norma mensurae, opera designat aequitatis
etjustitiae, quibus hi qui in remissionem peccatorum baptizantur,
necesse habentinstitui.
Batos mille illud capiebat mare, cum aqua baptismatis plebem
Judaeorumabluens, ad regnum coeleste transmisit.
Recipiebat et alios mille, cum etiam turbas nationum eodem fonte
renatas etoperibus justitiae confirmatas, ejusdem regni perennis fecit
esseparticipes.
Et fecit bases decem aereas, quatuor cubitorum longitudinis
bases singulas, et quatuor cubitorum latitudinis, et tres
cubitorum / altitudinis
(R3, 7, 27).
Multifariam multisque modis una eademque nostrae salutis
sacramentapraefigurantur: nam iidem apostoli virique apostolici, qui per
boves mareportantes designati sunt, designantur etiam per bases, quae
portandis erantluteribus praeparatae, quomodo ipsi luteres ejusdem
lavacri spiritalis, cujuset mare, typum gerebant: siquidem, ut Verba
dierum narrant,
omnia in eis quae in holocaustum oblaturi erant,
lavabant
(Ch2, 4, 6).
Holocaustum autem Domini, generaliter omnis electorum multitudo
potestintelligi, quae juxta vocem praecursoris baptizata est ab ipso
in Spiritu sancto et igne
(Mt, 3, 11).
Sicut ergo sacerdotes qui in mari lavabantur, formam exprimunt eorum
qui perbaptisma efficiuntur summi consortes sacerdotii, quod est in
Domino JesuChristo, ita etiam holocausta eorumdem figuram aptissime
praetendunt, cum perablutionem baptismi gratia Spiritus sancti impletur:
lavatur namque in luterehostia, cum quis fidelium aqua baptismi
perfunditur; offertur vero inholocaustum cum per impositionem manuum
episcopi donum Spiritus sanctiaccipit.
Philippus evangelista cum praedicaret in Samaria, quid nisi in lutere
templi hostias Domini lavabat? Sed quia necdum in quemquam eorum
Spiritus sanctus descenderat, sed baptizati tantum erant in nomine
Jesu, vel ablutaehostiae necdum ad sacrosancti altaris ignem
pervenerant.
At cum missi illuc Petrus et Joannes imponebant baptizatis manus,
etaccipiebant Spiritum sanctum, loquebanturque linguis, jam ad ignem
altarispervenerant hostiae, ut fierent holocaustum quod Latine totum
incensum dicitur,quia videlicet conscientiam illorum gratia sancti
Spiritus adimplens, divinofecit amore fervescere.
Quod vero ad portandos luteres, decem sunt bases factae, poterat ita
mysticeinterpretari, quia ministri lavacri vitalis ad aeternae gaudia
beatitudinis,quae denario solet numero figurari, eos quos imbuunt
vocent.
Verum quia de eisdem luteribus distincte in sequentibus scriptum est,
quodvidelicet quinque ex his positi sunt ad dexteram partem templi, et
quinque adsinistram, magis in eis quinarii numeri intuenda sunt
mysteria.
In utraque etenim parte templi sunt bases positae luterum, ut utrique
Deipopulo sacri fontis gratia signaretur esse pandenda; et quinque sunt
in utraqueparte, ut sicut in expositione maris, quod quinque cubitis
altum est, jamdiximus, demonstraretur typice, universa fidelibus, quae
per quinque sensuscorporis deliquerant, per lavacrum Baptismi esse
remittenda.
Sicut ergo in uno mari super duodecim boves posito, unitas
exprimiturbaptismatis, quae per apostolos toto erat orbi praedicanda,
ita et per duosordines luterum mystice ostenditur quia gentilitas cum
Judaea in unum fideiconsortium post baptismatis erat undam colligenda:
nam etsi in geminisluteribus hostiae lavabantur, quaedam quidem a
dextris atrii, quaedam vero asinistris, uno tamen in igne consumebantur
altaris, ut holocaustum fieret: quiasive quis in parte circumcisionis,
sive praeputii lavacrum susceperit, unoomnes spiritu, ut filii Dei fieri
possint, sanctificantur; hinc etenim Apostolus,
Sed accepistis
, inquit,
spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus, Abba,
Pater
(Rm, 8, 15).
Unum, inquit, spiritum accepistis, in quo omnes filii adoptionis
efficiamini,in quo nimirum spiritu clamamus,
Abba, Pater
(Rm, 8, 15).
Abba videlicet, qui ex Hebraeis venimus ad fidem; Pater, qui ex
gentibusvariis quidem linguis pro diversitate nationum, sed unum
eumdemque Deum Patrem,per unius donum Spiritus invocantes.
Quod autem cubitorum quatuor longitudinis, et quatuor latitudinis, et
quatuoraltitudinis bases singulae fuere, intelligendum est: longitudo
etenim adpatientiam longanimitatis, latitudo ad dilatationem
dilectionis, altitudopertinet ad spem supernae retributionis.
Quatuor autem sunt principales virtutes, quibus tota virtutum
structuraimminet, prudentia scilicet, fortitudo, temperantia, justitia;
et ideo quatuorcubitorum erat longitudo et latitudo basium, quia sancti
praedicatores siveadversa mundi, et longitudinem exsilii, ac laborum
praesentium mala tolerent,seu cor in dilectione sui Conditoris,
suorumque proximorum interna exsultationedilatent; saepe operam dant
virtutibus cura prudenti videlicet inter bona etmala discernentes,
fortiter adversa sustinentes, corde appetitu voluptatumtemperantes,
justitiam in operatione tenentes.
Trium vero cubitorum fit altitudo basium, cum per exercitium virtutum,
quascum patientia malorum et dilectione bonorum exercent, continua
intentione advisionem sanctae Trinitatis pervenire satagunt.
Et ipsum opus basium interrasile erat, et sculpturae inter
juncturas
(R3, 7, 28).
Juncturas dicere videtur ea quibus ipsae luterum tabulae sibimet
invicemconnexae sunt, ut scilicet ex quatuor sive quinque tabulis una
fieretbasis.
Quales autem sculpturas inter has juncturas, id est, in ipsis suis
lateribusante et retro, a dextra et sinistra, et supra quoque habuerunt,
subdendoaperitur, cum dicitur:
Inter coronas et plectas, leones et boves et Cherubin, et in
juncturis similiter desuper
(R3, 7, 29).
Non ergo plana erat ulla ex parte superficies basium, sed erat
mysticissculpta figuris, quae sanctorum mentes, immo universas eorum
actiones virtutumgratia in omnibus praetendunt, neque aliqua illas hora
inanis et vacuapraeteriit, in qua piis vacare operibus vel sermonibus,
vel certecogitationibus desistant; coronulas quippe in se sculptas
habent, cum adingressum vitae perennis infatigabili desiderio
anhelant.
Plectas habent, cum inter desideria vitae coelestis, quae sursum est,
numquamfraternae societatis, quae juxta est, vincula dissolvunt.
Habent inter coronulas et plectas, leones, cum ita ad speranda
coelestiamentem erigunt, ita ad diligendos proximos dilatant, ut in
peccantes quosquequi sibi commissi sunt, fervorem asperae invectionis
exercere nontardent.
Habent cum leonibus boves, quando ipsam invectionem corripiendi cum
spiritumansuetudinis exhibent, quando in fervore arguendi numquam fessam
haberevigilantiam discretae actionis ac loquelae, numquam verba divinae
lectionisvelut ruminando in ore voluere cessant.
Denique beatus Stephanus basis videlicet templi Domini eximia, saevi
leonis dentes atque ungues ostendere videbatur, cum suis persecutoribus
aiebat: Dura cervice et incircumcisi corde et auribus, vos semper
Spiritui sancto restitistis; quem prophetarum patres vestri non sunt
persecuti?etc.
Verum haec loquens quantum pietatis, ut ita dicam, bubulae
mansuetudinisintus in corde gestaret, ostendit, cum pro eisdem
persecutoribus usque ad necemsuam saevientibus, genu flectens dicebat,
Domine, ne statuas illis hoc peccatum
.
Sed quia neque spem aeternorum in coelis, neque amorem proximorum in
terris,neque fervorem zeli mordentis, neque lenitatem modestiae
compatientis, absquescientia sanctarum Scripturarum habere possumus,
apte post coronulas etplectas, post leones et boves, Cherubin sculpti
esse memorantur.
Cherubin namque constat Scripturae sacrae typum tenere: sive quia
duoCherubin in propitiatorio arcae in figuram duorum Testamentorum
concorditer deChristo canentium fabricati sunt, seu quod nomen istud
scientiae multitudinemsonat.
Quanto autem quisque studiosius legendis divinorum eloquiorum
paginisinstiterit, tanto necesse est in omnibus amplius, quae agit aut
judicat,interni testis aut judicis examen pertimescat, ne aut plus juste
in peccantesvindicans, aut rursum absque moderamine justae discretionis
ignoscens, iramjusti judicis incurrat: qui enim addit scientiam, addit
et dolorem.
Unde hic quoque propter sculpturas Cherubin convenienter adjungitur,
Et super leones et boves quasi lora ex aere
dependentia
(R3, 7, 29).
Super leones quippe et boves lora dependent, quando sancti doctores et
inseveritate districtionis qua peccantes judicant, et in mansuetudine
lenitatisqua poenitentibus remittunt, judicium sui timent auctoris, ne
forte injusteligando, ipsi ab eo cujus judicium errare nequit, ligare
mereantur.
Et quatuor rotae per bases singulas, axesque aerei per
quatuor partes, quasi humeruli subter luterem fusiles contra se
invicem respectantes
(R3, 7, 30).
Quatuor rotae, quatuor sunt Evangeliorum libri, qui aptissime
rotiscomparantur, quia sicut volubilitas rotae citissimo cursu quocumque
duciturcurrit, ita sermo evangelicus, juvante Domino, per apostolos in
brevi universasmundi plagas implevit.
Sicut rota superimpositum sibi currum a terra sublevat, et sublevatum,
quoauriga dirigit, portat, ita evangelica praedicatio mentes electorum a
terreniscupiditatibus in coelestia desideria suspendit, ac suspensas ad
profectum bonaeoperationis, sive ad ministerium praedicationis,
quocumque adjuvans gratiaspiritus voluerit, ducit.
Nam in sequentibus dicit:
Quia tales erant rotae, quales in curru fieri solent
(R3, 7, 33).
Legimus autem de sanctis,
Currus Dei decem millibus multa millia laetantium
(Ps, 67, 18).
Quid est ergo quod rotae basium rotis assimilantur curruum, nisi quia
unusidemque sermo evangelicus quosdam eorum quos instituit, currus Dei,
quosdambases templi Dei facit? Quicumque enim ad evangelizandum verbum
doctores longelateque mittebantur in mundo, utique currus Dei, et quidem
velocissimi fuerunt,quia per cuncta discurrentes, Deum ad corda
credentium inducebant.
At vero illi qui uno in loco commorantes verbum salutis
proximisannuntiabant, eosque ad lavacrum vitae, quod vel in baptismo vel
incompunctione lacrymarum celebratur, accendunt, quasi bases sunt
templi, quaeportant luteres ad lavandas hostias, quia ita fidelibus
quibus praesunt,ministerium salutis impendunt, ut longius excurrentes ad
acquirendos novospopulos labores non subeunt.
Rotae ergo basium rotis sunt curruum similes, quia iidem libri
Evangeliorumqui hos doctores ad praedicandum fidem veritatis
ignorantibus mittunt, illos adconfirmandam amplius fidem inter doctos
jam ac sacramentis coelestibus imbutosmanere praecipiunt.
Rotae quatuor basim luteris sustentabant, cum Evangelia Jacobum
fratremDomini ad conservandam in Hierosolymis Ecclesiam residere
jusserunt.
Rotae earum similes currui Dei suppositae ad currendum parabant, cum
eademEvangelia Paulum et Barnabam ad praedicandum gentibus per omnia
discurrerevoluerunt.
Rotae basibus suppositae ad portandum luterem templi a terra
sustollebant,cum nostris nuper temporibus beatus papa Gregorius
evangelicis roboratuseloquiis Romanam rexit Ecclesiam.
Rotae eaedem curribus Dei subnixae longe portabant, cum reverendissimi
patresAugustinus, Paulinus et caeteri socii eorum, eisdem evangelicis
confirmatieloquiis, jubente illo venere Britanniam, et verbum Dei
incredulis dudumcommisere gentibus.
Si ergo bases luterum sancti doctores sunt, qui lavacrum nobis
vitaeministrant, et rotae quaternae basium quatuor sunt Evangeliorum
libri, qui axesrotarum, quae bases gestant, nisi ipsa eorumdem corda
sunt doctorum, quae dumpraeceptis Evangelii sedulo intenta, eos ab
infimorum appetitu sustollunt,velut immissis rotis axes altius basem a
terra sublevant? Porro humeruli quirotis antepositi, ne ab axibus dilabi
possent obsistebant, praeconia suntprophetarum, quibus evangelica et
apostolica Scriptura ne cui legentium indubium veniat, confirmatur; et
apostolus Petrus de Domino loquens ait,
Et habemus firmiorem propheticum sermonem, cui bene facitis
attendentes
(2P, 1, 19).
Sed et omnes evangelistae atque apostoli, in eis quae scripsere legis
etprophetarum mentionem facere solebant.
Denique Marcus ita incipit,
Initium Evangelii Jesu Christi filii Dei, sicut
scriptum est in Isaia propheta
(Mc, 1, 1 et Mc, 1, 2).
Et Matthaeus,
Hoc totum factum est, ut adimpleretur scriptura
prophetarum
(Mt, 1, 22), et caetera hujusmodi.
Bene autem dicitur quod humeruli per quatuor partes subter luterem
erantpositi, et contra se invicem fuerunt respectantes, quia nimirum
omnis scripturaprophetica sibimet consentanea est, utpote uno Dei
spiritu condita.
Quatuor autem fuerunt per bases singulas humeruli, videlicet juxta
numerumrotarum: non quia quatuor tantum sunt libri prophetici, sed quia
in omnibusquae locuti sunt prophetae et Moyses, dictis quatuor
evangelistarum testimoniumpraebuerunt, ut ex consensu utriusque una
fides et dilectio Christi nostraomnium corda confirmet.
Os quoque luteris intrinsecus erat in capitis summitate, et
quod forinsecus apparebat, unius cubiti erat totum rotundum,
pariterque habebat unum cubitum et dimidium
(R3, 7, 31).
Os luteris unius erat cubiti, propter unitatem confessionis et fidei:
quiaomnes in confessione Patris, et Filii, et Spiritus sancti
baptizamur, dicenteApostolo,
Unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et
Pater omnium
(Ep, 4, 5 et Ep, 4, 6).
Et ipsum os in capitis erat summitate, ut ad coelestia nobis regna,
perbaptisma iter esse patefactum doceret; ipse vero luter in amplitudine
cubitumhabebat unum et dimidium, propter operis nimirum perfectionem et
initiumcontemplationis: integer etenim cubitus in lutere perfectionem
bonae actionisdesignat, quam absque ulla dubietate habebat ille; de quo
tentatori antiquoDominus aiebat,
Numquid considerasti servum meum Job, quod non sit ei homo
similis in terra, simplex et rectus, ac timens Deum, ac recedens
a malo
(Jb, 1, 8)? Est vero alter cubitus divinae visionis, qui ex partenonnulla
etiam in hac adhuc vita retentis fidelibus donari consuevit, ut idemJob
devicto adversario cum Domino loquens ait,
Auditu auris audivi te
(Jb, 42, 5): ut Moysi Dominus facie visus est ad faciem; ut Isaiae sedens
insolio regni, circumstantibus cum laude debita coeli civibus; ut
caeteris saepevisus est prophetis; ut beato Stephano in articulo
passionis apertis coelijanuis gloria Dei ostensa est; ut Paulo introitus
paradisi et tertii coeli suntpatefacta mysteria.
Sed universa haec ex parte sunt permodica, in comparatione ejus quae
infuturo revelanda est gloriae.
Ideo post cubitum bonae operationis, quae in hac vita perfici potest
insanctis, incipit cubitus supernae contemplationis, quae in futuro in
cunctisperficienda constat electis: quae videlicet mensura unius et
dimidii cubiti,non luteribus tantum, sed et rotis eorum inerat ac
basibus.
Scriptum namque est in sequentibus:
Una rota habebat altitudinis cubitum et semis
(R3, 7, 32); et paulo post:
In summitate autem basis erat quaedam rotunditas unius et
dimidii cubiti ita fabrefacta, ut luter desuper posset
imponi
(R3, 7, 35).
Luterum quippe mensura unius erat cubiti et dimidii, quia nimirum ea
fide infonte vitae lavamur, ut per opera justitiae ad vitam intrare
mereamur aeternam;quamvis sine peccato, dum hic vivimus, esse nequimus:
ipsam vero vitaecoelestis dulcedinem gustare ex parte ac diligere in hac
vita interim, perfecteautem videre nulla ratione valemus.
Rotae quippe uno et dimidio cubito mensurantur, quia Scriptura
lectionisevangelicae, qualiter hi qui perfecti esse velint vivere
debeant ostendit,spemque nobis aeternae retributionis in praesenti
demonstrat; ipsam veroretributionis illius qualitatem, in futuro nobis
pandendam simul et donandamesse promittit.
Bases etiam ipsae unum habebant cubitum ac semissem amplitudinis,
insummitate sui ubi luteres reciperent, quia ipsi doctores ac ministri
summilavacri salutaris, opere quidem perfecti in hac vita fulserunt, sed
lucecontemplationis ex parte fruiti.
Unde et aiunt,
Ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus;
cum autem venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte
est
(1Co, 13, 9 et 1Co, 13, 10).
In hunc modum fecit decem bases, figura una, et mensura sculpturaque
consimili,
Fecit quoque decem luteres aereos
(R3, 7, 38).
Quare decem sunt bases factae, totidemque eis superpositi luteres,
supra jamdictum est.
Quod vero una erat figura mensuraque et sculptura consimilis omnium
basiumsive luterum, non in ea significatione factum est, quod aequalia
possint esseomnia merita doctorum; sed in ea potius, quia una fides
Evangelii quoinstituuntur, unum baptisma quo abluuntur, unus idemque
spiritus est quo omnesconsecrantur electi; tametsi donationes habent
diversas in ipso spiritu, quidividit singulis prout vult.
Quadraginta batos capiebat luter unus
(R3, 7, 38).
Quadragenarius numerus solet magnae perfectionis typum tenere, quia
nimirumquater deni faciunt quadraginta.
Decem autem sunt praecepta, quibus omnium nostrum operatio in lege
divinapraefixa est.
Quatuor sunt autem Evangeliorum libri, in quibus per dispensationem
Dominicaeincarnationis coelestis patriae nobis est patefactus
introitus.
Et quia omnes qui ad ministerium sacri baptismatis pertinent, cum fide
etsacramentis Evangelii fructum debent facere rectae operationis, apte
luteressinguli, in quibus holocausta lavabantur, quadraginta batos
capiebant.
Quod vero sequitur,
Eratque quatuor cubitorum
(R3, 7, 38), sive in altitudine,sive in latitudine, significat intellectus
mysterii in promptu esse; luter enimunus quatuor erat cubitorum, vel
propter quatuor sancti Evangelii libros, inquibus forma nobis baptismi
praefixa est; vel propter quatuor cardinesvirtutesque quibus quisque
fidelis est debet institui; vel certe propterquatuor mundi plagas,
quibus lavacrum salutis ministratur, dicentepsalmographo,
Quos redemit de manu inimicorum, de regionibus
congregavit eos; a solis ortu et occasu, ab aquilone et
meridie
(Ps, 106, 2 et Ps, 106, 3).
Quod vero supra dixit,
Pariterque habebat unum cubitum et dimidium
(R3, 7, 31),et neque ibi altitudinem vel amplitudinem significavit, videtur
fundum ipsiusluteris hujus esse amplitudinis: quo ex mensura, ni fallor,
basis, in quapositus erat luter, quisque facillime conjicit; quod ita
describitur,
In summitate autem basis erat quaedam rotunditas unius et
dimidii cubiti ita fabricata, ut luter desuper possit
imponi
(R3, 7, 35).
Latitudo ergo fundi in luteribus unius erat cubiti ac dimidii; ipsa
verocapacitas luterum quatuor habebat cubitos; sed utrum in altitudine,
an inamplitudine, an in utroque dicat, quis noverit?
Et constituit decem bases, et quinque ad dexteram partem
templi, et quinque ad sinistram
(R3, 7, 39).
Dextram partem templi, et sinistram, non intus in ipso templo, sed
antetemplum dicit, ad orientalem plagam videlicet, in atrio interiori,
quodsacerdotum proprie vocabatur.
Quinque autem posuit ad dextram partem templi, propter Judaeos, qui
solstitio propter doctrinam legis uti solebant antiquitus; et quinque ad
sinistram, propter nos, qui caeco diutius corde servituti adhaerebamus
ejus qui ait, Ponam sedem meam ad aquilonem.
Quod est aperte dicere: Illis in corde requiescere desidero, quos a
luceveritatis, et flammae divinae charitatis, alienos esse
considero.
Mare autem posuit ad dextram partem templi, contra orientem
ad meridiem
(R3, 7, 39). Et hoc in eodem atrio positum est ad orientem.
Quod autem ad dextram partem templi, hoc est quod repetit, dicens,
Ad meridiem
(R3, 7, 39); ingredientibus enim atrium ab oriente, primo divertendum eratad
meridiem, ubi mare in ipso angulo stabat ad lavandum sacerdotibus
paratum;deinde progredientibus intro occurrebant luteres ad lavandas
hostias ab utraqueparte positi.
Intra hos basis erat aenea quinque cubitorum longitudinis, et
quinquecubitorum latitudinis, et trium cubitorum altitudinis, in qua
stans Salomondedicabat templum.
Deinde ultra progredientibus occurrebat altare holocausti contra
meridianumatrii; deinde porticus templi, sive vestibulum, in quo erant
columnae aereaecirca ostium templi.
Quod ergo mare posuit ad dexteram partem templi, significat nos per
lavacrumbaptismi ad regnum coeleste, quod jure vocabulo dexterae
figuratur, debere pervenire;
qui
enim
crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit
(Mc, 16, 16).
Namque ubi dextera simul et sinistra in bono accipiuntur, vel Judaeam
etgentilitatem, ut in expositione basium supra diximus; vel praesentem
Ecclesiaevitam, et futuram: vel gaudium saeculi, et tristitiam; vel
aliquid hujusmodi:ubi vero absolute dextera in bono ponitur, aeterna
gaudia saepiusdemonstrat.
Quod vero contra orientem posuit mare, ad eamdem proprie
significationemrespicit, quod videlicet per lavacrum sancti fontis,
splendor nobis internaeclaritatis aperitur.
Quod ad meridianum latus atrii, significat fideles perceptione
sanctiSpiritus ad flagrantiam solere verae charitatis accendi: fervor et
enimmeridiani solis consuevit in Scripturis ardorem dilectionis et
illustrationemsignificare sancti Spiritus, per quem eadem dilectio
diffunditur in cordibuselectorum.
Omnia vasa quae fecit Hiram regi Salomoni in domo
Domini, de aurichalco erant, in regione Jordanis fudit ea rex in
argillosa terra
(R3, 7, 45 et R3, 7, 46).
Apte in regione Jordanis fusa sunt vasa domus Domini, in quo
videlicetflumine Dominus noster baptizari dignatus est; ejusque tinctus
undis, aquarumnobis elementum in ablutionem peccatorum convertit: quia
omne fidelium baptismaquo Domino consecrantur, in exemplum celebratur
baptismatis illius quo ipseaquas sanctificavit. Recte in Jordanis
regione vasa sunt domus Domini facta:neque enim aliter vasa electionis
et misericordiae fieri possumus, nisi adbaptisma illius quod illo in
flumine subiit respicientes, et ipsi vitaliflumine satagamus
ablui.
Notandum autem quia non tantum in regione Jordanis, sed et in
campestriregione illius facta dicit eadem vasa, significans
multiplicationem fidelium,qui non solum in Judaea, sed in omnium
nationum erant futuri latitudine,expleta prophetia quae dicit,
Gaudebunt campi, et omnia quae in eis sunt
(Ps, 95, 12).
Cui simile hoc quod idem psalmista de sacramentis Dominicae
incarnationis loquens, ex persona eorum qui post completa ejus
incarnationis arcana ad fidemvenerunt, ait,
Ecce audivimus ea in Ephrata, invenimus ea in campis
sylvae
(Ps, 131, 6).
Audivimus quippe in Ephrata, id est in Bethleem, sacramenta Dominica,
quiapromissum legimus David patriarchae, qui erat ex eadem civitate de
fructuventris ejus Christum in carne venturum.
Invenimus ea in campis sylvae
(Ps, 131, 6), quia revelata jam in latitudine gentiumper orbem ipsi
cognovimus, ipsi vidimus, ipsi participes facti sumus.
Fudit ergo rex vasa domus Domini in regione campestri Jordanis, quia
Dominusut baptismo salutis vasa misericordiae faceret, totam mundi
latitudinemimplevit.
Argillosa autem terra, de qua factae sunt formae ad fundenda vasa
Domini,quid melius quam Scriptura sacra, de qua regulam bene vivendi
accipimus, valetintelligi? Quasi enim argilla ignibus durata, formam
vasis Domini quanta etqualia fieri debeant, exhibet, cum nobis regulam
justitiae, quam sequamur,ostendit; sanctorumque nobis exempla, qui in
igne tribulationum invincibilesperdurarunt, in omnibus sequenda
praemonstrant, si vasa domo Domini electa esseac pretiosa
concupiscimus.
Aesque igne liquefactum argillae formas ingreditur, quo vas possit
aptumministeriis coelestibus effici, cum ipsi salubriter humiliati, et
flamma sivedivinae charitatis, sive etiam humanae adversitatis emolliti,
viam patrum beneoperando intramus, ut ad praemia patrum bene currendo
perveniamus: neque enimsemper nos regulis necesse est bonae operationis
aptari, sed completaoperatione bona, palma est beatae retributionis
speranda; quia nec semper vasain forma argillae tenebantur inclusa, sed
ubi ad perfectionem sui pervenerant,fractis formarum claustris
perducebantur in lucem, et in templo Domini pro suisquaeque locis
disponebantur.
Hoc autem dicimus, non quod opera sanctorum umquam sint interitura, sed
quiaubi coronam justitiae, quam bene operando meruere, acceperint,
laboriosaeoperationis jam cuncta cessent officia: quis enim in illa vita
pro fide Christimartyrium patiatur, ubi expulsis adversariis omnes
electi in praesentia Christilaetantur? Quis ibi mortuum sepeliat, ubi
sola viventium terra est? Quislugentem consoletur, ubi absterget Deus
omnem lacrymam ab oculis sanctorum?Quis ibi domum peregrino et hospiti
paret, ubi omnes simul electi habitationemex Deo habent domum non
manufactam, aeternam in coelis? Quis illic panemesurienti potumve
afferat sitienti, ubi Dominus pascit me, et nihil mihideerit? Diruptis
ergo formis vasorum quondam necessariis, vasa ipsa in domoDomini
splendida jam refulgent, quia cessantibus in fine saeculi non
solumpersecutionibus quas propter justitiam patiuntur, verum etiam
laboriosisjustitiae operibus quibus sponte pro aeterna beatitudine
insudant electi, insola visione sui Conditoris, percepta immortalitatis
claritate,laetabuntur.
Fecitque Salomon omnia vasa in domo Domini, et altare
aureum
(R3, 7, 48).
Altare aureum corda significat perfectorum justorum internae charitatis
etcastitatis luce corusca; quorum sublimitati significandae etiam locus
convenitejusdem altaris: stabat enim ante ostium sancti sanctorum, ut in
facturatabernaculi manifeste legimus, in quo videlicet altari, non
hostiarum sanguis,neque libamina, sed thymiamata tantum incendebantur,
quorum fumus ad superioraascendens operiebat arcam atque oraculum, et
odore suavitatis implebat.
In quo figuram exprimebat sanctorum, qui dum, neglectis temporalium
rerumcupiditatibus, tota intentione coelestia quaerunt, velut intus in
viciniaoraculi sunt positi; nec longe sunt remoti a velo quo templum et
sanctasanctorum dirimuntur, quia corpore tantum terram incolunt,
caeterum secunduminteriorem hominem totam habent conversationem in
coelis.
Ascenditque ab hujusmodi altari fumus incensorum in sancta sanctorum
ubi arcaest recondita, cum orationes sanctorum flamma charitatis
excitatae ad coelumusque perveniunt, ubi Christus est ad dexteram Dei
sedens.
Non enim in hoc altari sanguis hostiarum, sed thymiamata tantum
incenduntur,quia tales viri non habent opera carnis et sanguinis, quae
in ara sui cordisimmolantes, Domino mactent; sed tantummodo lacrymarum
et orationis vota, ei prodesiderio regni coelestis offerunt.
Verum quia nemo repente fit summus, sed per oblationem carnalium
voluptatumsollicite ad desiderium coeleste ascenditur, non praetermisit
Scriptura inmystica domus Domini factura et illorum ponere figuram, qui
carnales adhuc inse concupiscentias, quae militant adversus animam,
flamma superni timorisincendere laborant: quatenus his de corde sive
corpore exstirpatis,consequenter ad majora possint ascendere, ac Deo
spiritalium thymiamataorationum et compunctionis offerre.
Factum namque est aliud altare ad offerendas victimas multo quidem
majus, sedquantum magnitudine praestans, tantum situ loci et specie
metalli inferius; namet de aere factum, et ante fores erat positum
templi, in quo illi nimirumfiguraliter sunt expressi, qui tali devotione
Domino deserviunt, ut caro adhuceorum concupiscat adversus spiritum, et
spiritus adversus carnem; soleantque dicere, quia mente servimus
legi Dei, carne autem legi peccati; quicum incentiva carnis
edomare, fluxa luxuriae restringere, frequentibus jejuniiset
orationibus, vigiliis et eleemosynis, caeterisque fructibus spiritus
adtranquillitatem castimoniae Deo digne ascendere contendunt, quid nisi
victimamilli suae devotionis immolant, implentes illud Apostoli, quo
obsecrat nos per misericordiam Dei, ut exhibeamus corpora nostra hostiam
viventem, sanctam, Deo placentem
(voir: Rm, 12, 1)
; qui quoniam fervore flagrantspiritalis amoris, sed nondum
eminent triumpho victae concupiscentiae carnalis,altare holocausti ignem
quidem de coelis sanctum habent, sed speciem aeris etnon auri
praetendit.
Verum quia plures sunt in sancta Ecclesia carnales quam spiritales,
pluresqui vitiorum illecebras refrenando cohibent, quam qui superato ac
sopitovitiorum certamine adepta virtutum securitate laetantur, merito
altareholocausti majus esse multo quam altare thymiamatis
asserebatur.
Scriptum namque est de eo in libro Paralipomenon:
Fecit quoque altare aeneum viginti cubitorum
longitudinis, et viginti cubitorum latitudinis, et decem
cubitorum altitudinis
(Ch2, 4, 1 et Ch2, 4, 2).
Equidem altare thymiamatis Moyses fecit in eremo, habens cubitum
longitudiniset latitudinis, et duos cubitos in altitudine.
Quantae autem magnitudinis hoc Salomon fecerit, non dicit Scriptura,
sedtantum quia altare aureum fecerit dicit.
Constat autem quia tantum facere non potuit, quantum fecit holocausti,
quiasi viginti cubitorum in longitudine et latitudine factum esset,
totam templilatitudinem impleret.
Quantum igitur exterius erat positum altare holocausti quam incensi,
etquantum genere oblationis ac vilitate metalli ignobilius fuit,
tantumquantitate mensurae et hostiarum frequentia praestabat: quia
nimirum pluressunt multo quibus dicatur:
Si vis ad vitam ingredi, serva mandata
(Mt, 19, 17), quam quos audire delectat:
Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes
(Mt, 19, 21), et reliqua.
Nec tamen hujus mensura altaris ratione mystica caret numeri: habet
enim viginti cubitos longitudinis, et totidem cubitos latitudinis,
et decem cubitos altitudinis.
De quo quidem numero supra in expositione templi et vestibuli ejus
diximus,sed et nunc dicendum breviter.
Quod si altare holocausti illorum in Ecclesia typum tenet, qui suum
corpus etanimam Deo consecrare per ignem amoris illius quaerunt,
perseverantia horum inbona operatione per longitudinem altaris;
amplitudo in charitate Dei et proximiper latitudinem; spes in
exspectatione divinae visionis per altitudinemfiguratur.
Quod autem longitudo et latitudo altaris vicenorum erat cubitorum,
magnamutique perfectionem designat ejusdem indefessae longanimitatis ac
sinceraedilectionis, quae per utriusque Testamenti nobis observantiam
tribuitur.
Quater quini vicenarium numerum complent, quinque enim libri Mosaicae
legis,quatuor evangelicae libertatis: cum ad intelligentiam atque
custodiam legisspiritalis, illustrante Evangelii gratia, pervenimus,
vicenarium profectonumerum perficimus.
Fitque idem numerus vicenarius in longitudine et latitudine altaris,
cumcorda electorum, docente utroque Testamento, et adjuvante ipso uno
utriusqueTestamenti auctore, et perseverantiam boni operis etiam in
persecutionibusservant, et hilaritatem dilectionis in eos qui
persequuntur exhibent.
Denario autem numero spes coelestium praemiorum designari solet,
Dominoaffirmante, cum eos qui in vinea magni patrisfamilias laborabant,
denarioremunerandos esse testatur.
Et merito per hunc numerum merces aeterna figuratur, in qua nostra
natura inaeternum divinae visioni conjungitur, quia in ipso numero
mystice divina simulet humana natura designatur.
Deus quippe Trinitas est, homo autem numero septenario
comprehenditur,quaterno videlicet propter corpus, quod ex quatuor
elementis constat; ternariovero propter interioris hominis triplicem
differentiam, quam Scriptura nobissancta ostendit, cum diligere nos
jubet Dominum ex toto corde, tota anima, totavirtute.
Unde et in decalogo legis tria sunt mandata quae nos ad cultum divini
amorisexcitant, septem quae dilectionem commendant proximi.
Qui ergo decalogum legis in Dei et proximi dilectione custodiunt,
juremercedem hujus custodiae in Dei simul et proximi visione percipiunt:
quique inhac vita et proximum quem vident, et Deum quem non vident,
diligunt, hi infutura vita et Deum regem in decore suo, aeque et
proximum in Deo glorificatumac decoratum videbunt.
Et ideo altare quod in figura factum est electorum, ob significandam
eorumperpetuam vitam, decem erat cubitis altum.
Cum vero dictum esset quia
fecit Salomon altare aureum
, additum estcontinuo,
Et mensam super quam ponerentur panes propositionis
auream
(R3, 7, 48).
Mensa autem Scriptura est sacra, spiritalis intelligentiae claritate
fecunda,de qua psalmista Domino,
Parasti
, inquit,
in conspectu meo mensam, adversus eos qui tribulant
me
(Ps, 22, 5); ne enim adversariitribulantes ab errore inflectant, mensam nobis
Conditor noster scientiae, perquam in fide veritatis eum confitemur,
paravit.
Namque panes propositionis sancti sunt doctores, quorum vel opera
nobis, velverba salutaria ad exemplum vitae proposita semper in divinis
paginis quisquisquaerit invenit.
Unde apte iidem panes in Exodo
(voir: Ex, 25)
duodecim fieri praeceptisunt, videlicet propter apostolos
duodecim per quorum ministerium noviscriptura Testamenti condita est, et
Instrumenti veteris, donante Domino,revelata mysteria.
Quo nimirum non tantum iidem apostoli, sed et omnes sunt designati,
quipraedicando verbum pabulum vitae fidelibus ministrant, quia omnes
utique ipsamdoctrinae formam, quam apostoli a Domino accepere,
sequuntur.
Legimus autem de his panibus in Exodo
(voir: Ex, 25)
, per singula sabbataeos mutari debere, et novos pro veteribus in
mensa Domini proponi, unius quoquemensurae farinae similae semper eos
parari praeceptos.
De quibus omnibus mysticus de interna refectione sensus luce
clariorrefulget: ablatis enim veteribus, novi restituuntur panes, cum
assumptis de hacvita aliquibus doctorum fidelium, alios loco eorum
sancta ordinat Ecclesia, ethoc non nisi die sabbati, quia quisquis bonum
certamen certaverit, cursumconsummaverit, fidem servaverit, tempore suae
resolutionis, requiem beataeperennitatis intrabit.
Unius mensurae et non dispares ex simila semper fiebant panes, quia
nimirumuna eademque forma veritatis et fidei, quam primo apostoli suis
auditoribusostendebant, ac deinde successores eorum, et omnes usque ad
finem saeculi piidoctores Ecclesiis Christi per orbem praedicare non
desistunt.
Quod vero in Verbis dierum legimus, quia
fecit Salomon mensas decem et posuit eas in templo, quinque a
dextris et quinque a sinistris, phialas quoque aureas
centum
(Ch2, 4, 8), has mensas tam ad panespropositionis quam ad vasa Domini
portanda factas esse credibile est; phialasvidelicet quas pariter factas
Scriptura refert; thymiamateria, thuribula,mortariolia, etc., quae in
sequentibus leguntur: nam quod paulo post in eodem Verborum volumine
subinfertur,
Fecitque Salomon omnia vasa domus Domini et altare aureum, et
mensas, et super eas panes propositionis
(Ch2, 4, 19); velpluralem numerum pro singulari posuit, more Scripturae
usitatissimo, ut in Jesu Nave:
Filii autem Israel praevaricati sunt mandata, de
anathemate
(Js, 7, 1); cum Acham solus et non plures filii Israel hoc fecerint.
Vel certe quia panes propositionis solebant ante sabbatum coqui, ut
insabbato mox poni potuissent in mensam propositionis, potuit fieri ut
panesnoviter cocti mox illis mensis imponerentur, ibidemque nocte illa
servarenturoperti, donec primo mane, ablatis veteribus, super mensam
propositionisponerentur calidi.
Non autem hae mensae decem a figura hujus mensae propositionis
discrepant:nam sicut una mensa duodecim panibus onusta, unitatem totius
Scripturae, etconcordiam auctoritate apostolica unitam designat, ita non
immerito decemmensae aureae divinae legis et prophetarum eloquia
figurate denuntiant, quaevel refectionem nobis verbi Dei, quasi panes
propositionis offerunt, vel innobis exempla fidelium quasi positorum in
se vasorum Domini claritatem etmiracula proponunt.
Recte autem bis quinae sunt mensae, non solum quia legislator
quinquevolumina scripsit, verum etiam quia tota Testamenti veteris
series quinqueaetates saeculi complectitur.
Geminatur vero numerus mensarum quinarius, et quinque a dextris, et
quinque asinistris ponuntur, cum post incarnationem Dominicam eadem
Scriptura, siveutrique Dei populo, Judaeo scilicet et Gentili,
committitur, sive evangelicisplena figuris ostenditur, quae quondam Dei
populo antiquo juxta litteram solamintelligenda putabatur; cum enim
legentes in sancta Scriptura, verbi gratia,Abel coronatum martyrio,
Enoch translatum de mundo, Noe pereunte mundomirabiliter salvatum,
hospitalitatem Loth exterminatis impiis sublimiterremuneratam, Abraham
merito obedientiae patrem cunctarum gentium constitutum,Joseph post
venditionem merito castitatis et innocentiae exemplo sublimatum
(voir: Gn)
, haec et hujusmodi innumera nobis exempla
virtutisassumimus, quid nisi mensae quinque aureae, sive vasa Domini,
seu panespropositionis adhuc in sinistris templi, divinae litterae juxta
historicumsensum januam nobis et recte vivendi aeterna praemia a Domino
sperandaaperiunt?
At cum eamdem altius intelligentes vel dispensationem
Dominicaeincarnationis, vel alia quaelibet sanctae Ecclesiae sacramenta
sonareviderimus, quasi alias quinque mensas ad portanda vasa electionis
et alimoniamvitae spiritalis in dextris templi invenimus; qui eadem ipsa
verba sacraehistoriae novum omnino fulgorem nobis sapientiae coelestis,
novos aperiresensus de veteribus agnoscimus, in qua profecto figura et
candelabra sunt quinafacta in templo: cum enim dixisset Scriptura regem
Salomonem fecisse mensam inqua ponerentur panes propositionis, auream,
adjunxit sequenter, et ait:
Et candelabra aurea quinque ad dexteram, et quinque ad
sinistram contra oraculum ex auro purissimo, et quasi lilii
flores, et lucernas desuper aureas
(R3, 7, 49).
Sicut enim mensae in typo sanctae Scripturae recte ponuntur, quia
etjustitiam esurientibus panem verbi ministrant, et vasa ferunt
ministeriicoelestis, id est justorum nobis actus in exemplum ponunt, ita
et aptissime percandelabra eadem divina eloquia figurantur, videlicet
quia lucem sapientiaeerrantibus proferunt: hinc etenim psalmista,
Lucerna
, inquit,
pedibus meis
(Ps, 118, 105), etc.; hinc etiam Salomon ait,
Quia mandatum lucerna est, et lex, lux
(Pv, 6, 23).
Quare autem quinque a dextris, et quinque a sinistris, convenienter
addidit
contra oraculum
(R3, 7, 49).
Oraculum namque ubi erat arca, ut saepe dictum est, aperte designat
patriamcoelestem, ubi Christus est in dextra Dei sedens, paternorum
utique consciusarcanorum; et candelabra templi aurea contra oraculum
sunt posita, cum divinaeloquia ad habitationem supernae civitatis
aspectant, ut hujus agnitionem acdesiderium nostris cordibus infundant;
et eos qui originem carnis a terrahabent, ad appetendam promerendamque
in coelis perpetuam mansionemaccendant.
Sunt autem qui hoc quod de candelabris dicitur,
quinque ad dexteram, et quinque ad sinistram
(R3, 7, 49), ita putant intelligendum, quod quinque fuerint adextris illius
candelabri quod fecit Moyses in deserto, et quinque a sinistris,utraque
tamen ad meridianam plagam, in qua candelabrum unum quod fecit
Moysesstare praeceptum est; quod eodem ordine etiam de mensis decem
intelligant, quiaomnes quidem ad septentrionalem plagam fuerint positae,
sed quinque ad dexteram Mosaicae illius mensae, et quinque ad
laevam.
Verum, si consideres verba sacrae Scripturae, quibus dicitur,
Et candelabra aurea, quinque ad dexteram, et quinque ad
sinistram contra oraculum
(R3, 7, 49), patet, ni fallor, quod aeque utraque quinque
oraculumrespiciebant: utpote juxta utrumque latus templi in longum
posita: nam si omniacandelabra ad australe latus templi in longum posita
essent, non dicerenturcontra oraculum posita, sed potius contra
aquilonem, sive contra mensas, sietiam mensae ibi stabant; quod dictum
est in Exodo de illo uno candelabro quodabsque ulla dubietate ad
meridiem stabat:
Posuit et candelabrum in tabernaculum testimonii e regione
mensae in parte australi
(Ex, 40, 24).
Itemque in libro Numerorum,
Cum posuerit septem lucernas contra eam partem qua
candelabrum lucem dabat
(Nb, 8, 2).
Ex utraque ergo parte templi candelabra, ex utraque erant mensae,
quiaScriptura divina ad illustrationem ac refectionem utrique Dei populo
conditaest, quae nos in prosperis et adversis, in tristibus ac laetis
eventibusreficere ne deficiamus, et ne caeci remaneamus, illustrare
consuevit.
Vasa quoque misericordiae sunt superposita: hoc est, Scriptura in se
justorumopera utrisque nobis, per quae in actione justitiae et ipsi
confortemur,proponit.
Si autem quaeris quid inter candelabra et lucernas eorum typice
distet,possumus recte intelligere lucernas esse viros sanctos, qui oleo
sanctiSpiritus infusi, et ipsi igne dilectionis ardent in corde, et
proximis lucemscientiae proferunt lingua.
Candelabra autem quae has lucernas in sublime tollunt, ut longe
latequevideri possint in Ecclesia, Scripturam esse sacram, quae
sanctorum nobisvirtutes et exempla sua lectione demonstrant.
Cui videlicet interpretationi annuit sermo Domini, quo dicitur de
Joanne,
Ille erat lucerna ardens et lucens
(Jn, 5, 35).
Possumus etiam ita aptissime dicere, quia lucernae divina sunt eloquia,
juxtaillud psalmistae, quod et supra posuimus,
Lucerna pedibus meis verbum tuum
(Ps, 118, 105).
Candelabra autem lucernarum harum, sancti sunt omnes, qui sua corda
etcorpora ferendis Domini mandatis, humili semper intentione
supponunt.
Quisquis enim in nullo propriam sequi curat voluntatem, sed in omnibus
quaeScriptura sancta dicat, attendit, ejusque sese subjicere mandatis
satagit,quasi candelabrum domus Dei aureum, aureas ejus gestat lucernas:
quia castacorporis sui membra castas mentis cogitationes, ad facienda
quae Deus jubet,supponere contendit, et hoc tam fixa intentione, quam
candelabrum necesse estfirmiter ad superna erectum, impositas sibi
lucernas non solum absque ruina,sed etiam absque ulla status sui
mutatione servare.
Cum vero dixisset,
Et candelabra aurea quinque ad dexteram, et quinque ad
sinistram contra oraculum ex auro purissimo
(R3, 7, 49), addidit,
Et quasi lilii flores et lucernas desuper aureas
(R3, 7, 49); videtur, juxta litteram, quiasuprema pars candelabrorum in modum
sit lilii repandi formata: quod incandelabro tabernaculi factum esse
legimus, cujus et stirps medius, et calamiex ipso procedentes cum
scyphis et sphaerulis lilia scribuntur habuisseplurima.
Flores autem lilii, ut saepe dictum est, amoenitatem semper virentis
terraeviventium designant, de qua dicit beatus Petrus:
Regeneratos nos a Domino in spem vivam, in
haereditatem incorruptibilem, et incontaminatam, et
immarcescibilem, conservatam in coelis
(1P, 1, 3 et 1P, 1, 4).
Et bene lilii flores aurei in candelabro sunt facti domus Dei, quia
Scripturadivina, spretis temporalibus gaudiis, ad appetenda nos bona
patriae coelestisprovocare consuevit; et quomodo erectum in altitudine
candelabrum lilii floreset lucernas habet aureas in capite, ita electi
omnes qui in eadem Scripturasacra continentur, erecto ad superna sensu,
coelestia bona a Domino quaesisseet percepisse probantur.
Fecitque forcipes aureos, hydrias quoque et
fuscinulas, phialas, et mortariola, et thuribula de auro
purissimo
(R3, 7, 49 et R3, 7, 50).
Varia vasa quae ad offerenda libamina sunt facta, variae sunt
distinctioneseloquii divini pro dispari capacitate audientium: non enim
una eademque omnibuspotest convenire doctrina, ac per hoc diversa
altaris vasa, vel diversasfidelium personas, vel certe multifarias
ipsorum actiones, sive cogitationes infamulatum sui Conditoris
dispositas accipere debemus.
Forcipes namque ad emendandum altaris ignem fieri debere credendum
est.
Unde recte per eos sancti praedicatores designantur, qui ignem in
nobischaritatis, quasi in altari Dei accendere suis exhortationibus
solent.
Namque hi velut gemino dente forcipis ad hunc ignem accendendum
titiones inaltare componunt, quando consonis utriusque Testamenti nos
paginis instruunt,et eloquia veritatis in nostro corde, quibus amplius
ad aeternorum desideriainflammemur, collocant.
Fuscinulae, quae Graece κρεάγραι,
ad hocin ministerio altaris habebantur, ut carnes victimae per eas de
caldariiscoctae proferrentur, atque ad esum eorum qui his erant
reficiendi afferrentur;quarum usus aeque sanctis praedicatoribus
figurate congruit, quorum ministeriiest animas fidelium verbo fidei
reficere, et juxta regulam apostolicaediscretionis rudibus adhuc
discipulis rationabile et sine dolo lac doctrinaesimplicis adhibere;
perfectioribus autem solidum cibum doctrinae sublimiorisministrare:
quicumque enim sacramenta Christi ad ejus imitationem susciperenorunt,
hi quasi carnibus hostiae salutaris refecti satiantur, quia doctorumest
spiritalium, quae cuique personae mysteria audienda
committant,solertissime discernere; recte fuscinulas intulit Salomon
sacerdotibus in domoDomini, quibus carnes hostiarum, prout oportuerit,
componant; et alia quidemhominibus, sed mundis edenda offerant: alia
vero altaris ignibus consumendarelinquant: quia sunt in verbis Dei
nonnulla quae nostrae humilitati revelare,ac epulas nostrae refectioni
concedere dignatus est.
Sunt item alia tantae profunditatis, quae sancti Spiritus solummodo
scientiaepateant, nostrae vero capacitatis per omnia mensuram
transcendant: quid enimper phialas, nisi mensura praedicationis
accipitur, qua oportet utexhortationis gratia singulis juxta capacitatem
ingenii conferatur: debet enimhic subtiliter qui docet perspicere ne
plus studeat quam ab audiente capiturpraedicare, debet ad infirmitatem
audientium semetipsum contrahendocondescendere, ne dum parvis sublimia,
et idcirco non profutura loquitur, semagis curet ostendere quam
auditoribus prodesse.
Diximus plenius de mensa et candelabro, et utroque altari, ac vasis
domusDomini, in libris quos de factura tabernaculi et habitu
sacerdotaliscripsimus.
Si quis ergo capacitatem nostri sensus ex Patrum traditione progenitam,
dehis scire desiderat, in opere illo requirat.
Sequitur:
Et cardines ostiorum domus interioris sancti sanctorum, et
ostiorum domus templi ex auro erant
(R3, 7, 50).
Si ostia domus interioris sancti sanctorum, angelica sunt ministeria,
quaenobis de corpore egressis introitum vitae coelestis reserant, et
ostia domustempli doctores sunt sancti ac sacerdotes, qui instruendo,
baptizando, Dominicicorporis et sanguinis mysteria communicando, prima
nobis Ecclesiae praesentislimina pandunt: quid cardines utrorumque
ostiorum, nisi sensus et corda sunteorumdem angelorum, sive sanctorum,
quibus immobiliter complexationi acdilectioni sui Conditoris adhaerent,
ut eo ministerium divinitus sibi delegatumrecte compleant? quia
voluntati illius cum ministrant, numquam oculos avertunt:aperiuntur enim
et clauduntur ostia, tempore congruo, sed numquam cardinemtempli
deserunt, quia et angeli et homines sancti sive in hanc vitam fidei,sive
in illam speciei fideles atque electos suscipiant, semper animum in
radicedilectionis fixum tenent.
Unde bene idem cardines ex auro esse facti perhibentur, propter
videlicetmeritum propriae claritatis, vel illius quam habent in Deum
charitatis.
Et perfecit omne opus quod faciebat Salomon in domo
Domini
(R3, 7, 51).
Cum Rex pacificus noster in die novissimo omnes electos
resurrectionisimmortalitate glorificat.
Alioquin quamdiu status hujus saeculi geritur, facit quidem opus domus
DominiSalomon, sed nondum / perficit: quia corda electorum Dominus, ut
bonaoperentur, inspirat et adjuvat, nullum tamen in hac vita dumtaxat
commorantemabsque peccato esse tribuit, namque hoc donum futurae vitae
beatitudinireservat.
Perficit vero omne opus templi sui, et hoc dedicationi aptum reddit,
cumtranslatos de hac vita electos suos aeternum perducit ad
regnum.
Quod bene significatur in eo quod templum septem annis aedificatum
est,octavo autem perfectum ac dedicatum est.
Septem namque diebus omne hoc opus volvitur, octavus est dies judicii
etresurrectionis futurae, de quo psalm. VI et XI attitulati sunt.
Cui videlicet tempori convenit apte quod sequitur:
Et intulit quae sanctificaverat David pater ejus argentum et
aurum, et vasa reposuit in thesauris domus Domini
(R3, 7, 51).
Argentum namque ad nitorem eloquentiae, aurum ad splendorem sapientiae,
vasageneraliter ad rationabilem pertinent creaturam.
Sanctificatque David pater Salomonis argentum, cum Deus pater
eloquentesquosque gratia sancti Spiritus ad loquendum verbum Evangelii
confortat;sanctificat aurum, cum naturali ingenio praeditos, suo replens
spiritu adconsideranda in lege sua mirabilia, illuminat.
Sanctificat et vasa, cum omnibus generaliter Ecclesiae filiis
ejusdemspiritus gratiam largitur, et illos ad appetenda dona perpetuae
salutisinflammat.
Hoc autem argentum, hoc aurum, haec sanctificata vasa Salomon infert
intemplum, cum Dominus noster, peracto universali judicio, omnes
electos, etdoctorum videlicet et caeterorum fidelium coetum in gaudium
regni coelestisintroducit.
Reponitque vasa diversi generis, argentea sive aurea, in thesauris
domusDomini, quando eos qui multitudine dulcedinis ejus frui meruerint,
abscondit inabdito vultus sui a conturbatione hominum.
Apte multi sunt thesauri in quibus vasa electionis recondantur; sed una
domusDomini, in qua iidem sunt facti thesauri, quia et una est Ecclesia,
in quaomnes continentur electi, quantislibet meritis distent; et una ac
non diversaest patria illa coelestis quae promittitur omnibus; quamvis
sicut stella astella differt in claritate, ita et resurrectio mortuorum;
quod utrumque judexipse ac distributor praemiorum Dominus una sententia
demonstravit, cum ait,
In domo Patris mei multae sunt mansiones
(Jn, 14, 2) [mauvais référencement: Jn, 24]
.
Unam ergo domum Domini fecit Salomon, sed multos in ea thesauros
adrecipienda vasa diversi generis, una tamen benedictione sanctificata
paravit:quia nimirum una est domus Patris non manufacta, aeterna in
coelis; sed multaein ea mansiones, ad recipiendos omnes timentes se ac
diligentes.
Dominus benedicet pusillos cum majoribus.
Hoc manifestius in Paralipomenon volumine scribitur. Vectium, inquit, quibus portabant arcam, quia paululum longiores erant, capita parebant ante oraculum; si vero quis paululum fuisset foris, eos videre non poterat (voir: Ch2, 5, 9) . Ubi notandum quia etsi capita vectium antecedentibus potius ac diligentiusintuentibus parebant ante oraculum, non tamen fieri poterat ut ipsa eorumcapita ante oraculum eminerent, quia nimirum necesse erat ut, clauso oraculo etappenso ante ostia velo, ipsi quoque vectes toti cum arca et Cherubinabderentur interius; quod fieri non poterat si prominentes ulterius vectesproducendis ad claudendum ostiis locum non darent; quorum positionem vectiumScriptura non sine causa, sed magni intuitu sacramenti tam diligenter expedirecuravit: constat enim quia domus templi exterior peregrinantem in terrisEcclesiam, sancta autem sanctorum internam supernae patriae felicitatemdesignant. Item illata in sancta sanctorum arca, assumptam Christi humanitatem, et intravelum regiae coelestis inductam; vectes vero quibus eadem arca portabatur,praedicatores verbi per quos ipse mundo innotuit, typice denuntiant: apparebantenim summitates vectium foris ante oraculum, non semper, sed cum ostia ejusdemoraculi aperiri contingeret; neque haec omnibus, sed eis solummodo qui propiusaccedentes attentius ea quae intus erant satagebant intueri. Ipsa autem arca qualis et quo modo esset posita, solis eis qui oraculumintrassent videre licebat, quia nullus sanctorum in hac vita positus, tametsimultum se in altitudine mentis attollens, sed soli illius patriae cives gloriaminibi sui Redemptoris plane contuentur. Sunt et vectes cum arca in oraculo reconditi, quia absconditi sunt etiam nuncperfecti quique electi, qui nos praecesserunt de mundo, in abdito vultus Dei aconturbatione hominum. Quorum tamen summitates vectium nonnumquam aperto oraculo his qui appropiantvisuntur, cum perfectioribus quibusque, atque oculum sui cordis tota intentionepurificantibus, divina gratia aliquid extremum de supernorum civium gaudiocontemplandum donaverit, quae nimirum contemplatio his qui paulo longiusrecesserint minime conceditur, quia quanto exterius mente vaga remanent, tantominus quae sint interna gaudia vident. Deinde sequitur:
In arca autem non erat aliud nisi duae tabulae lapideae, quas
posuerat in ea Moyses in Oreb, quando pepigit foedus Dominus cum
fillis Israel, cum egrederentur de terra Aegypti
(R3, 8, 9).
Quaeri potest quo modo dicat hic quod in arca non esset aliud nisi
duaetabulae testimonii, cum apostolus Paulus, magister gentium in fide
et veritate,Hebraeis, id est, filiis Israel scribat, dicens:
Tabernaculum enim factum est primum, in quo erat urna
aurea habens manna, et virga Aaron quae fronduerat, et tabulae
testamenti
(He, 9, 2 et He, 9, 4).
Ecce, teste Apostolo, didicimus quod et ista ibidem fuerint: non enim
aususest aliud eis scribere, nisi quod certum tenebant illi, omnia haec
in ipsa arcafuisse: sed non plenius apparet quando intromissa ibidem
sint, excepto quod inlibro Numeri scriptum est,
Denique et de manna in Exodo ita scriptum est,
Erat autem in arca urna aurea, habens manna:
quia
in homine Christo
habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter
(Col, 2, 9).
Erat virga Aaron, quae excisa denuo floruerat: quia potestas omnis
judicandipenes eum est cujus judicium in humilitate passionis videbatur
essesublatum.
Erant et tabulae testamenti, quia in illo sunt omnes thesauri
sapientiaeabsconditi.
Adhaerebant ei vectes quibus portabatur, quia doctores qui quondam
laborabantin verbo Christi, nunc praesenti visione, gaudent gloriae
Christi; quod enimunus eorumdem dixit, Cupio dissolvi et esse cum
Christo, de omnibus utique sui operis consortibus intelligendum
reliquit.
Gloria Domini intelligitur Christus, cujus fide impletus est universus
mundus, de qua gloria cum pro adorato vitulo Dominum precaretur Moyses
ut parceret populo peccatori, respondit Dominus, Propitius ero
illis, verumtamen vivo ego et vivit nomen meum, quia implebitur
gloria mea omnis terra.
Et septuagesimus primus psalmus canit, Implebitur gloria ejus omnis
terra. Unde et angeli clamabant pastoribus,
Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus
bonae voluntatis
(Lc, 2, 14) [mauvais référencement: Lc, 3]
.
Quod autem nebula implevit domum Dei, et non poterant sacerdotes
ministrarepropter nebulam, haec sententia superbos Judaeorum pontifices
ac doctoresinsinuat, qui dum nativitatis Christi sacramenta investigare
despiciunt,debitum fidei suae ministerium per erroris nebulam
perdiderunt; ita enim eorummentes infidelitatis caligo replevit, ut
exigentibus propriis meritis, nonagnoscant cultum credulitatis.
Post perfectum omne opus Domini, et longam orationem Salomonis, et divina adeum oracula facta, inter caetera refert Scriptura quod classem navium fecerit rex Salomon in Asion Gaber. Asion Gaber portus est maris Rubri, et fuit tricesima prima mansio filiorumIsrael, quando profecti sunt de Aegypto. ipso etiam post loco classis Josaphat, ut Scriptura testatur, vi tempestatisattrita est. Classes sunt navigia maris, classis etiam dicta navium multitudo. Post haec iterum refert Scriptura quod venerint servi Hiram cum servis Salomonis in eisdem navibus in Ophir, sumptumque inde aurum quadringentorum viginti talentorum, detulerunt ad regem Salomonem in Hierusalem. Ophir unde, sicut jam diximus, aurum efferebatur Salomoni, fuit unus deposteris Heber nomine Ophir; ex cujus stirpe venientes a fluvio Cophene usquead regionem Indiae, quae vocatur Hieria, eos habitasse refert Josephus, a quoet regio ipsa tale vocabulum est consecuta. Unde et Septuaginta interpretes, derivato vocabulo, non Ophir, sed Ophiramtranstulerunt.
Sed et regina Saba, audita fama Salomonis, in nomine Domini
venit tentare eum in aenigmatibus
(R3, 10, 1). Sicut enim haec regina venit a finibus terrae, idest, India, ut
quidam dicunt, audire sapientiam Salominis, ita venit Ecclesiapost multa
saecula ad Redemptorem et eruditorem suum, ut post stultitiamerroris,
doctrinam perciperet veritatis.
Haec est illa regina de qua ad Dominum dicitur,
Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata
varietate
(Ps, 44, 10): id est,diversarum circumdata pretioso decore virtutum; haec enim
omnium credentiummater est, quae natos ad mortem regenerat ad salutem,
per quam Christus plusrestituit in gratia quam periit in natura, et de
Adae transgressoris genereprolem in adoptionem divinae paternitatis
assumpsit, et de paradisoexhaeredatos coelo reddidit cives.
Haec post Synagogam quidem vocata, sed ante Synagogam promissa; haec
enim jamin primo homine praefigurata est: nam sicut ex Adae latere
fabricata est Eva,ita ex Christi corpore et vulnere redempta crevit
Ecclesia.
Ingressa regina Saba Hierusalem, cum multo comitatu et
divitiis, cum camelis portantibus aromata, et aurum infinitum
nimis, et gemmas pretiosas, venit ad Salomonem, et locuta est ei
universa quae habebat in corde suo
(R3, 10, 2).
Ergo in figura reginae hujus Ecclesia venit ex gentibus a finibus
terrae,imponens finem cupiditatibus vitiisque terrenis, audire
sapientiam Salomonis,id est, viri pacifici Domini nostri Jesu Christi,
qui fecit utraque unum,solvens inimicitias inter Deum et hominem in
carne sua; venit post veteres etprofanas superstitiones audire et
discere de fidei illuminatione et judiciofuturo, de animae
immortalitate, de spe resurrectionis et gloria.
Venit ergo in Hierusalem cum multo comitatu, id est, non jam cum una
tantumgente Judaeorum, sicut prius Synagoga solos habuit Hebraeos, sed
totius mundigentibus diversisque nationibus.
Venit ergo exhibens munera digna Christo, aurum et gemmas pretiosas; et
hoccamelis portantibus aromata, id est, ex gentili populo venientibus,
qui priusfuerant vitiorum foeditate distorti, et malorum onere curvi, ac
peccatorumpravitate deformes; cum his tamquam muneribus regina haec
ingreditur adpacificum regem Christum, exhibet secum fidei aurum,
puritatis in sensu,pretiosas splendoris gemmas, morum videlicet insignia
ornamenta virtutum.
Et locuta est ei quae habebat in corde suo
(R3, 10, 2), id est, aperuit ei corsuum, manifestavit ei occultam
conscientiam in confessione et poenitudinepraecedentium
delictorum.
Videamus quid agat haec regina.
Videns autem regina Saba omnem sapientiam Salomonis,
et domum quam aedificavit, et cibos mensae ejus, et holocausta
quae offerebat in domo Domini, non habebat ultra
spiritum
(R3, 10, 4 et R3, 10, 5).
Quid erat rationis ut praepotens regina domum, expensas et cibos
regiostantopere miraretur? Ergo hoc loco aliqua majora nos oportet
inquirere.
Vidit ergo Ecclesia ex gentibus congregata sapientiam Christi, id est,
postcarnalia instituta gentilium, post humanam et animalem doctrinam
philosophorum,accepit intellectum salutis et vitae, inspexit spiritalium
mirabilia bonorum,agnovit virum fabricatorem coeli et terrae, ac
potentissimum humani generisConditorem.
De cujus sapientia dicitur:
Omnia in mensura et numero et pondere constituisti
(Sg, 11, 20).
Vidit et domum quam aedificaverat, id est, incarnationem hominis,
in quo habitat omnis plenitudo divinitatis
corporaliter.
Vidit et cibos Salomonis, videlicet illos de quibus dicebat,
Meus cibus est ut faciam voluntatem Patris mei
(Jn, 4, 34).
Cibus Christi est salus nostra, reficitur coelestibus epulis,
profectibusnostris.
Cibus ejus sumus, dum acquisiti ab Ecclesia in membra ejus
corpusquetransimus; vel cibus ejus altaris sacramenta coelestia de
quibus dicitur, Panem coeli dedit eis, panem angelorum manducabit
homo
(voir: Jn, 6)
.
Vidit et holocausta ejus, orationem sine dubio supplicationum mysteria,
etobstupuit; ibi vidit inaestimabiles divitias Domini sui.
Cum ergo haec sive Ecclesia, sive quaeque anima sancta, cum pervenerit
inaeternam Hierusalem, id est, Visionem pacis, et ingressa fuerit beatam
requiemet gloriam coelestium promissorum, multo plura et magnificentiora
perspicietquam ei sunt in hac vita per sacra eloquia, per prophetas
atque apostolosnuntiata; nunc enim tamquam in speculo et in aenigmate,
tunc autem oculisvidebit, id est, facie ad faciem; cum, inquam,
unaquaeque anima fidelis etsancta in illo saeculo plena bonorum operum
fructibus, divinis fueritpraesentata conspectibus, exhibens in se,
immenso se ipsam xenium Deo suoproferens, digna coelo et valitura coelum
multiplicia munera, gemmasmisericordiae, justitiae margaritas,
diversorum ornamenta meritorum, id est,aromata compunctionis, et suave
olentis balsama castitatis, praeferens, sicutdixi, aurum infinitum
nimis, id est, integrum in se reconsignans proinaestimabile pretium
Redemptori, spiritalibus cordis et corporis oblationibusplacitura, ut
possit coelestium mirabilibus inserta, vocem propheticaeexsultationis
assumere,
Introibo in domum tuam cum holocaustis
(Ps, 65, 13); tunc beata et illustris anima inter stupendas Remuneratoris
suiconstituta divitias, ineffabilibus reginae hujus verbis uti ad Deum
poterit, dicens:
Verus est sermo quem audivi in terra mea super
sermonibus tuis; majora sunt opera tua quam rumor quem
audivi
(R3, 10, 6 et R3, 10, 7).
Hoc est dicere: O Domine, de tribulationibus meis magna quidem
sperarepraesumpsi, sed majorem percepi veniam manifestam quam cerno,
dulcedinismagnitudine cogitationis meae sensum exsuperat remunerationis
praemium.
Et revera id quod parat Deus diligentibus se fide non comprehenditur,
spe nonattingitur, charitate non capitur, desideria et vota
transgreditur, acquiripotest, aestimari non potest.
Videbit homo merita sua insuspicabili retributionum largitate
succrescere,habebit de perceptione fructum, non habebit de satietate
fastidium.
Fecit etiam rex Salomon thronum de ebore grandem, et
vestivit eum auro fulvo nimis, qui habebat sex gradus, et
summitas throni rotunda erat in parte posteriori
(R3, 10, 18 et R3, 10, 19).
Thronus eburneus aeterni judicii potestatem, auro divinitatis
fulgentem, quamDominicus homo a Patre accepit, figuram gestasse non
dubium est.
Sex gradus hujus throni omnem creaturam visibilem et invisibilem, quae
sexdiebus facta est, et Christo Domino a Patre subjecta,
typicedemonstrabant.
Quod autem ipse thronus in posteriore sui parte rotundus esse
describitur,hoc proculdubio datur intelligi, quia praesens mundus qui
per metas temporumvolvitur, in sua extremitate a Domino sit
judicandus.
At vero duodecim leunculi per sex gradus bini stantes, sanctorum
apostolorumlineabant potestatem, quibus dictum est a Domino:
Sedebitis super duodecim thronos judicantes duodecim tribus
Israel
(Lc, 22, 30).
Post aliquanta iterum refert Scriptura quod
fecit
Salomon:
Quod tanta esset abundantia argenti in Hierusalem, quanta
lapidum
(R3, 10, 27).
Haec locutio tropica, non propria est.
Tale est hoc quale in Genesi legimus, ubi dixit Deus ad Abraham,
Faciam semen tuum quasi pulverem terrae
(Gn, 13, 16), quod ea locutione dictumest, quam Graeci vocant hyperbolem, quae
utique tropica, non propria est, quotamen modo ut caeteris tropis uti
solere Scripturam, nullus qui eam didicitambigit.
Iste autem tropus, id est, modus locutionis, fit quando id quod dicitur
longeest minus quam quod eo dicto significatur.
Quis enim non videat quam erat incomparabiliter amplior lapidum numerus
quamargenti pondus in civitate Hierusalem?
Admonendi sunt quibus hoc saeculum prosperatur, qui nullis
adversitatibushujus mundi feriuntur, quod Salomon post acceptam
sapientiam usque adidololatriam cecidisse describitur, quia nihil in hoc
mundo, priusquam caderet,adversitatis habuisse memoratur; sed concessa
sapientia eum funditus deseruit,eo quod eum nulla saltem minima
tribulationis disciplina custodivit, nisipostquam Deum deseruit, et se a
Deo desertum esse cognovit.
Jam vero de caeteris operibus ejus quae dicit, eum vehementer
arguitScriptura sancta atque condemnat, et nihil de poenitentia ejus vel
in eumindulgentia Dei omnino commemorat.
Nec prorsus occurrit quid posteriora ejus male gesta, quid saltem
inallegoria boni aliquid significet haec flenda ejus submersio, nisi
forte quisdicat mulieres alienigenas quarum amore deceptus est,
significasse electasEcclesias de gentibus; posset enim fortasse hoc non
absurde intelligi, si illaepropter Salomonem desererent deos suos, et
colerent Deum ejus; cum vero ipsepropter illas offendit Deum suum, et
coluit deos earum, non est quid inde boniconjici possit, nec tamen nihil
arbitrandum est boni aliquid significarepotuisse, sed malum; apparet
enim in persona hujus Salomonis mira excellentiaet subversio
terribilis.
Quod igitur in illo diversis temporibus exstitit prius bonum et
posteriusmalum, hoc in Ecclesia in isto adhuc saeculo simul et uno
tempore ostenditur;nam bono illius bonos Ecclesiae, malo autem illius
malos Ecclesiae significatosputo, tamquam in unitate areae: sic in illo
uno homine bonos in granis, malosin paleis, aut certe in unitate unius
segetis, bonos in tritico, malos inzizania.
Illud vero quod post mortem Salomonis decem tribus a templo separatae
sunt,et duae relictae, satis indicat quod de tota ipsa gente Apostolus
ait: Reliquiae per electionem salvae factae sunt
(voir: Rm, 11, 5)
.
Quod vero unitas pallii prophetae in duodecim partes scissa est, ex
quibusscissuris Jeroboam decem accepit, hoc figurasse videtur, quod
concordiaEcclesiae ab haereticis conscissa, ipsi magistri erroris a
quibus unitas divisaest, plebem deceptam quam suo errore a catholicis
dividunt, tyrannice sibisubditam detinent.
Post multa alia refert Scriptura, et dicit: Reliqua autem verborum
Salomonis, et omnia quae fecit, et sapientia ejus, ecce universa
scripta sunt in libro Verborum Salomonis.
In libro vero Paralipomenon, quem Graeco vocabulo taliter nuncupamus,
quemnos Latine Praeteritorum possumus dicere, ita de Salomone scriptum
est:
Reliqua vero operum Salomonis primorum et novissimorum
scripta sunt in verbis Nathan prophetae, et in libris Achiae
Selonitis, in visione quoque Addo videntis contra
Jeroboam
(Ch2, 9, 29).
Hos libros hodie nusquam, neque apud ipsos Hebraeos inveniri
posseasseverant, sicut nec librum Bellorum Domini, cujus in libro
Numerorum mentioest, neque librum Justorum, neque carmina Salomonis,
neque disputationes ejussapientissimas de lignorum natura herbarumque
omnium, itemque jumentorum,volucrum, reptilium et piscium; vel quod jam
ex libro Dierum protulimus, ubidicit:
Reliqua vero opera Salomonis priorum et novissimorum scripta
sunt in verbis Nathan prophetae, et in libris Achiae Selonitis,
in visione quoque Addo videntis contra Jeroboam Nabath
(Ch2, 9, 29); et multa hujusmodi volumina, quaeScriptura quidem probat, sed
hodie constat non esse; vastata namque a ChaldaeisJudaea, etiam
bibliotheca antiquitus congregata inter alias provinciae opeshostili
igne consumpta est, ex qua pauci qui nunc in sancta Scripturacontinentur
libri, postmodum Esdrae pontificis et prophetae sunt
industriarestaurati.
Factum est autem cum audisset omnis Israel, quod reversus esset
Jeroboam, miserunt et vocaverunt eum, congregatoque coetu constituerunt
eum regem super Israel.
De propheta a pseudopropheta decepto.
Factum est autem cum audisset omnis Israel, quod reversus
esset Jeroboam, miserunt et vocaverunt eum, congregatoque coetu
constituerunt eum regem super Israel
(R3, 12, 20).
Non est itaque dubitandum voluntati Dei, qui in coelo et in terra
omniaquaecumque voluit fecit, et qui etiam illa quae futura sunt fecit,
humanasvoluntates non posse resistere, quominus faciat ipse quod vult,
quandoquidemetiam de ipsis hominum voluntatibus, quod vult, et cum vult
facit; nisi forte,ut ex multis ista de Jeroboam sufficiant, quando Deus
voluit ei propterpeccatum Salomonis regnum dare, sic erat in potestate
Israelitarum subdere sememorato regi, sive non subdere, quod utique in
eorum positum erat voluntate,ut etiam Deo valerent resistere; qui tamen
hoc nisi per ipsorum hominumvoluntates facere noluit, sine dubio habens
humanorum, quo placeret, animoruminclinandorum potestatem.
Sic ergo cum voluerit reges in terra Deus constituere, magis habet
inpotestate voluntates hominum, quam ipsi suas voluntates.
Deinde refert Scriptura quod venit propheta de Juda in Bethel, ad
Jeroboam regem sacrilegum, objurgare eum propter sacrilegia idolorum
quae fecerat, undeavertit filios Israel a Domino Deo patrum suorum,
jussusque est ibi non manducare neque bibere; qui pro eo quod deceptus
est a pseudopropheta, etinobediens fuit verbo Domini, a leone in via
interemptus est
(voir: R3, 13)
.
Equidem homo cujuslibet sit meriti, si Conditoris sui protectione
deseratur,quae nimirum protectio minus necessaria creditur, si semper
habeatur, sedutiliter plerumque subtrahitur, ut sibimetipsi homo, quia
sine illa nihil sitostendatur.
Manus ergo Domini aliquando nos nobis per adversa insinuat, quae
etiamnescientes nos in prosperis portat: qua destituti dum cadere
incipimus, ettamen adjuti retinemur, et doctrina fit quod in lapsu
trepidavimus, et custodiaquod in statu permaneamus.
Nemo ergo se alicujus virtutis aestimet, etiam cum quid fortiter
poterit,quia si divina protectio deserat, ibi repente enerviter
obruitur, ubi sevalenter stare gloriatur; quid est enim quod vir Dei
contra altare Samariae adprophetandum directus, praesente rege
auctoritatem liberae vocis exercuit,ejusdemque regis extensum brachium
in rigorem mirabiliter astrinxit, quod tamenmox misericorditer saluti
restituit, cujus in domum invitatus comedere noluit,quia ne in via
comederet, prohibitionis Dominicae praecepta servavit, qui tamenin eadem
via et seductus comedit, et pastus interiit.
Qua in re quid subtili consideratione colligimus, quid, ut ita
dixerim,formidandum suspicamur, nisi quod forsitan apud semetipsum
tacitus, et propraeceptis Dominicis regem se contempsisse gloriatus, ab
interna mox soliditatequassatus est, et inde ei in opere culpa
subripuit, unde gloria in cordesubrepsit; unde prophetae falsis verbis
deceptus diceret, quia nequaquampropriae fortitudinis fuerit, quod ad
regis verba restitisset.
Bene autem ex ejus ore mortis sententiam accepit, cujus seductione a
vitaepraecepto deviavit, ut inde poenam veraciter assumeret, unde culpam
negligenteradmisisset.
Sequitur:
Haec dicit Dominus: Quia inobediens fuisti ori Domini,
et non custodisti mandatum quod praecepit tibi Dominus Deus
tuus, et reversus es, et comedisti panem, et bibisti aquam in
loco in quo praecepi tibi ne comederes panem neque biberes
aquam, non inseretur cadaver tuum in sepulcro patrum
tuorum
(R3, 13, 21 et R3, 13, 22), et reliqua.
Quanti haec poena pendenda sit, si secundum Evangelium cogitemus, ubi
postcorpus occisum, nihil metuendum esse didicimus, ne membra exanimata
patiantur,nec poena dicenda est.
Si autem humanum erga suam carnem consideremus affectum, potuit inde
terrerivel contristari vivus, quod sensurus non erat poena, quoniam
dolebat animus idde suo corpore futurum, quamvis cum fieret non doleret;
hactenus enim voluitDominus servum suum plectere, qui non sua contumacia
spreverat praeceptumimplere, sed aliena decipiente fallacia obedire se
credidit, quando nonobedivit; neque enim putandum est ita fuisse
interemptum morsu bestiae, ut adsupplicium tartareum ejus deinde anima
raperetur, quandoquidem ipsum ejuscorpus ideo leo qui occiderat
custodivit, jumento etiam quo vehebatur illaeso,et simul cum illa immani
fera intrepida praesentia ad Domini sui funus astante;quo mirabili signo
apparet hominem Dei coercitum potius temporaliter usque admortem, / quam
punitum esse post mortem.
De qua re Apostolus cum propter quorumdam offensas commemorasset
infirmitatesquoque multorum:
Si enim
, inquit,
nos ipsos judicaremus, a Domino non judicaremur; cum
judicamur autem a Domino, corripimur, ne cum hoc mundo
damnemur
(1Co, 11, 31 et 1Co, 11, 32).
Eum sane ipse qui deceperat, in monumento proprio satis honorifice
sepelivit,seque sepeliendum juxta ejus ossa curavit: ita sperans parci
posse ossibus suiscum veniret tempus quando, secundum illius hominis Dei
prophetiam, Josias rex Juda in illa terra multorum eruit ossa mortuorum,
eisdemque ossibus tum sacrilega altaria, quae sculptibilibus constituta
fuerant, funestavit: pepercitquippe illi monumento, ubi jacebat
propheta, qui ante annos amplius quam trecentos ipsa praedixerat, et
propter ipsum nec illius qui eum seduxerat,sepultura violata est.
Affectu namque illo quo nemo umquam carnem suam odio habet, providerat
cadaveri suo qui occiderat mendacio animam suam. Ex hoc igitur quod
quisque carnem suam naturaliter diligit, et illi poena fuit addiscere,
non eum futurumin sepulcro patrum suorum, et huic cura prospicere, ut
parceretur ossibus suis,si juxta eum jaceret, cujus sepulcrum nemo
violaret.
Hunc affectum Christi martyres certantes pro veritate vicere; nec mirum
quodcontempserunt quod non fuerant peracta morte sensuri, qui non
potuerunt eis,quos viventes sentiebant, cruciatibus vinci, poterat
utique Deus qui leonemprophetae corpus, quod ipse occiderat, ulterius
non permisit attingere, etfecit de peremptore custodem; poterat, inquam,
a suorum interfectis corporibuscanes quibus fuerant projecta prohibere;
poterat et ipsorum hominum innumerabilibus modis terrere saevitiam, ne
cadavera incendere, nec in aeradispergere auderent; sed hoc quoque
experimentum multiplici varietati tentationum deesse non debuit, ne
fortitudo confessionis, quae immanitati persecutionis pro corporis
salute non cederet, sepulcri honore trepidaret, postremo ne fides
resurrectionis consumptionem corporum formidaret.
Debuerunt ergo et ista permitti, ut etiam post haec tanti horroris
exemplamartyres in Christi confessione ferventes, et hujus quoque testes
fierentveritatis, in qua didicerant eos a quibus sua corpora
interficerentur, posteanihil habere quod facerent, utique nihil
facerent, quando in carne omni vitacarente, nec aliquid sentire posset
qui inde migravit, nec aliquid inde perderequi creavit.
Praetermissa multa libri Regum historia ad Achab sceleratissimi regis
etsacrilegae uxoris ejus Jezabel tempora cursim tendimus, ut de
virtutibussanctorum prophetarum Eliae atque Elisaei saltem tenuiter
aliquiddisseramus.
Interea refert Scriptura quod
Achab filius Zambri, mortuo patre, super Israel
regnaverit in Samaria viginti et duobus annis, feceritque malum
in conspectu Domini super omnes qui fuerunt ante eum; nec satis
fuit ei ut ambularet in peccatis Jeroboam filii Nabath, insuper
duxit uxorem filiam Etabahel regis Sidoniorum, abiitque et
servivit Baal in templo quod aedificaverat in Samaria, et
plantavit illic lucum, et addidit Achab in opere suo irritare
Dominum Deum Israel, qui fuerunt ante eum
(R3, 16, 29, R3, 16, 30, R3, 16, 31, R3, 16, 32 et R3, 16, 33).
Lucus locus est silvestris spissus, dictus ab eo quod parum luceat,
multisvestitus arboribus, locus amoenus, ubi multae arbores sunt; dictus
lucus perantiphrasim, quia caret luce prae nimia nemorum umbra, densis
arboribus septus,solis lucem declinans.
Potest et a collucendo crebris luminibus dici, quae ibi propter
religionemgentilium cultumque fiebant.
Solebant autem pagani in lucis daemones consulere, et responsa ab illis
nonsignis, sed vocibus accipiebant; unde et a fando fana sunt appellata;
cum enimin diebus Eliae, scisso jam in duas partes populo Judaeorum,
Achab persuccessionem regni Israelitarum apicem obtineret, Jezabel
externae feminamgentis et profanae mentis duxit uxorem, cujus cura et
instantia idolorumprofecerat cultus, ut ad sacrilegum ritum rex pariter
traduceretur etpopulus.
Grassabatur in injuriam Dei diabolus antiquae artifex tyrannidis,
multimodamDei religionem destruere satagens; grassabatur in corde
mulieris, cujusinstinctu divina lex et ejus sacerdotium spernebatur,
occidebantur prophetae,et altaria tollebantur.
Stupebant omnia, et tantum commissum facinus perhorrebant; mundum dico
inomnibus tabescentem, quod membris speciebusque suis nomen Creatoris
ascribereterror humanus.
Sed quaeris forte ut tibi probetur utrum peccantibus hominibus
metuantelementa.
Audi Jeremiam magnificum prophetam, divino ore clamantem:
Expavit,inquit, coelum in istum, et terra commota est, quia duo mala
fecit populus meus: me dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt
sibi lacus contritos, qui non possunt aquam continere
(voir: Jr, 2, 12 et Jr, 2, 13)
.
Turbata ergo erant elementa, turbata non officio; sed affectu, quod
unicum,ut dixi, nomen deitatis hominum eis error imponeret, famulatumque
debitumConditori caeca devotione praeberet.
Erat hic Elias medius in tanto discrimine animarum; erat medius in ipso
mundinaufragio; quod non aquarum inundatio, sed poenalis et caeca
diaboli aemulatioinvexerat orbi terrarum; solus enim hic, latentibus
caeteris, velut lucernaardens offerebat se his quos videbat profundae
noctis mersos caligine, nuncmonendo, nunc arguendo, nunc curando, nunc
etiam comminando; sed nec lumencaeco, nec surdo prodest inferri
sermonem.
Crescebat in dies singulos error infaustus, et omnem creaturam mortis
umbracontexerat; ad omnem formam omnemque speciem inclinabatur miserum
hominumgenus; quid enim de sole, luna ac stellis, de terra ac mari,
principalibusdicam et clarissimis elementis? Cunctis animantibus,
volatilibus, quadrupedibuset reptilibus, muscis quoque et vermibus,
aeterni et singularis Deiprosternebatur imago.
Quemadmodum igitur ferret illa mens tota pietatis et fidei, Eliae
dicoprophetae, tantam ruinam tantamque perniciem animarum? Jacebat
populi illiuscorpus regio morbo constrictum, et velut exanime jam et
sine sensu discerptismembris, et per rupes et scopulos, per nemora
lucosque jactatis, nullas in sedivinae imaginis reliquias
possidebat.
Nullum huic poculum, nullum medicamenti genus proderat, si daretur,
quiamembra, si quid apponeret, propellebant; ferro erat utendum, vulnus
cruoresanandum, cauterio violento curandum; consequenter tamen ut
creverat, a capite,inquit Isaias, usque ad pedes.
In diebus autem regni Achab aedificavit Achiel de Bethel Hiericho; in
Abiram primogenito suo fundavit eam, et in Segub novissimo suo posuit
portas ejus
(voir: Es, 56)
.
Patet sensus, quia cum praefatae conditor urbis fundamenta illius
ponereinciperet, primogenitus ejus, qui vocabatur Abiram, mortuus est;
et cum, urbeaedificata, portas munire tentaret, novissimum filiorum
suorum cognomento Segubamisit.
Quod ita futurum Josue, cum eam destructam anathemati traderet,
imprecando praedixit,
Maledictus
, inquiens,
vir coram Domino, qui suscitaverit et aedificaverit civitatem
Hiericho. In primogenito suo fundamenta illius jaciat, et in
novissimo liberorum ponat portas ejus
(Js, 6, 26).
Quia vero Achiel Vivens Deo, Bethel interpretatur Domus Dei, Achiel de
Betheldestructa a Josue, atque anathematizata Hiericho moenia restaurat,
cum quiseorum qui in Ecclesia habitum religionis assumpserant, ad agenda
scelera quaeei Dominus Jesus in die baptismatis donaverat, redit,
quasque ipseanathematizaverat diaboli pompas, luxuriose vivendo repetit,
et errorumdogmata, vel gentilium fabulas veritati ecclesiasticae, qua
imbutus est,anteponit, quasi de Bethel egrediens, ruinas Hiericho
resuscitat; meritoquetalis coram Domino maledictus, et primum filiorum
in fundatione nefariaecivitatis, et novissimum in portarum positione
amittit, quia et fundamentafidei, a quibus bona aedificia inchoare, et
claustra bonae actionis, quibusperfici debuerat, perdidit.
Haec et allegorico sensu exposui, ut reminiscaris quia verus sit
Apostolisermo, qui dicit,
Quia omnia in figura contingebant illis, scripta sunt autem
propter nos
(1Co, 10, 11).
Sequitur:
Dixitque Elias Tespites de habitatoribus Galaad ad Achab,
Vivit Dominus Deus Israel, in cujus conspectu sto
(R3, 17, 1).
Sciendum est quod duobus modis in conspectum Domini venimus, uno quidem
quohic peccata nostra subtiliter perpendentes, in ejus nos conspectu
ponimus, etflendo dijudicamus; alio vero modo in conspectum Domini
venimus, cum in extremojudicio ante tribunal ejus assistimus; nam
quoties Conditoris nostri potentiamad sensum reducimus, toties in
conspectu illius stamus.
Unde recte nunc per virum Dei Eliam dicitur:
Vivit Dominus Deus Israel, in cujus conspectu sto
(R3, 17, 1).
Qui jam non, ut solebat, lenis ac mitis, sed immitis ac severus accedit
adipsum corporis caput, accedit ad regem Achab, et dicit ei:
Vivit Dominus
(R3, 17, 1), Deus virtutum,
Deus Israel, in cujus conspectu sto, si fuerit pluvia aut ros
in his annis, nisi in oris mei sermone
(R3, 17, 1).
Magna vis propheticae dignitatis, humanus sermo est, divinus
effectus.
In terris homo loquitur, et imperio ejus coelestes obediunt
potestates.
Commovit omnem creaturam unus sermo prophetae, et miro modo humi sonans
aeracoelumque concussit, turbatus est humani ministerii ordo, et a
saeculisinstituta elementorum harmonia contabuit, cum sicco humidum,
calido frigidumnegaretur; sed elementa poenam suam laeta suscipiunt,
dummodo vel in salutehominum, vel in honore proficiat Conditoris.
Jubetur Elias secedere ac latere; ab avibus coelitus ei cibus
ministratur;siccatus deinde torrens, pocula deficiunt; procedens enim,
velut ignis,sententia ipsa quodammodo terrae vitalia penetravit,
confestimque omniaarefecit; nulla agrorum gratia, pratorum nulla
venustas, ripae quoque virgultisquondam florentibus praetextae squalore
turpissimo fatiscebant, cum fontesaquis, flumina cursibus
privarentur.
Migrat inde propheta, et ex Dei praecepto transit ad praeparata
cellaria,totiusque afflictionis oblitus de se cogitat solo; non
commovetur humanitate,nec ulla flectitur pietate; non respicit ad ipsa
jura naturae, non parvulum subsicco ubere matris exhalantem; senum ac
juvenum profunda inediae nece defessa,non jam corpora, sed cadavera,
turbido praeterit vultu; non exoranti colono,non supplicanti respondet
agricolae, sed crudelior feris, et belluis effectusimmanior, omne
humanum despicit genus.
Elias igitur recte Dei filio assimilatus est, cui et auctoritas et
nomenveridice congruit.
Elias enim Deus meus interpretatur, quod nomen substantialiter Dei
Filioinest, auctoritatem videlicet sibi faciendi quod velit originaliter
vindicans,quoniam omnia quae sunt Patris, sua quoque testatus est
esse.
Tespites autem, Captivans sive Convertens interpretatur.
De Domino enim Psalmista ait,
Ascendens in altum, captivam duxit
captivitatem
(Ep, 4, 8) [mauvais référencement: Ps, 145]
; et iterum:
Converte, Domine, captivitatem nostram, sicut torrens
in austro
(Ps, 125, 4) [mauvais référencement: Ps, 67]
.
Ac ne forsitan moveat quempiam quod Eliam Dei comparaverim Filio,
legatEpistolam ad Hebraeos, et id Apostolum protulisse reperiet, dicens
quodammodo:
Hic Melchisedech assimilatus Filio Dei; permanet pontifex in
aeternum, sine patre
, inquit,
sine matre, sine genealogia, neque initium dierum habens,
neque finem
(He, 7, 3); quod utique nulli homini nisiDei Filio soli congruere poterit,
qui ex qua vel unde originem trahat,Scriptura nequaquam indicat.
Idipsum etiam et de Elia Scriptura testatur, cum subito nomen
illiusintroducit, et ex qua tribu vel familia ortus sit minime
profertur.
Torrens Charith, qui interpretatur Divisio, sive Concisio, Judaico
populocongruere certissimum est.
Qui populus torrenti merito comparatur, quia quod ad observandum per
legem eidivinitus fuerat traditum, opportuno tempore incarnationis
Dominicae finiendumerat, quando umbrae et imagines legis expletae
noscuntur.
Pascitur deinde Elias tempore famis a corvis, mane afferentibus panem,
et advesperam carnes; et Manichaei intelligunt in illis libris Christum,
cuiquodammodo salutem nostram esurienti confitentur peccatores, fidei
primitiasnunc habentes, in fine autem velut ad vesperam saeculi etiam
carnisresurrectionem percipientes.
Potest et per panem et carnem, quae mane et vespere corvos Eliae
attulisseScriptura pronuntiat, intelligi: in panibus opera pietatis,
quae in peregriniset indigentibus sibi testatus est Dominus dari; in
carnibus autem castigatiointelligenda est corporis sive cruciatus, quos
pro divino amore vel cultu omnessancti sibi intulisse, vel a
persecutoribus pertulisse mane et vespere, id est,sub veteri Testamento
et evangelica praedicatione leguntur.
Ut interim omittam quid intrinsecus lateat sacramenti, quod de terra
Israelad Sidoniam mittitur regionem, unde caput omnium et causa malorum
Jezabel ortafuit, illud breviter perstringatur, quod pergit ad viduam
penuria laborantem,et in ipso vitae mortisque confinio destitutam, quae
exierat ut lignacolligeret, et tam sibi quam parvulis extremam victus
substantiamprocuraret.
At Elias videt mulierem inediae squalore confectam; non movetur,
noncunctatur, non revocat pedem, sed ingerit se et immergit, fitque ei
ipsegravior fame, et dicit ad eam: Da mihi parum aquae ut bibam
(voir: R3, 17, 10)
.
O si tibi, beate homo, vidua respondisset, et justa te voce
repellensdiceret: Quid petis a me quod omnibus abstulisti, quid quaeris
a muliere quodmundo negasti? Haec omnium necessitas et penuria, oris tui
auctoritate prolataest; ego a te refici, ego a te debeo satiari, tu
venis ad me! Sed nullo horummulier, nec corde nec ore usa sermone est,
mox devota mens et evangelicae nonindigna mercedis, frigidae aquae
poculum prophetae defert sitienti.
Addit quoque Elias et dicit, Affer mihi etiam buccellam panis in
manu. At illa, Vivit Dominus Deus tuus si est mihi panis, nisi manus
plena farinae in hydria; en colligo duo ligna, ut ingrediar, et
faciam illud mihi et filio meo, et manducabimus, et moriemur
(voir: R3, 17, 11 et R3, 17, 12)
.
Sed quid ad haec Elias? Confide, inquit,et intra, et fac secundum
verbum tuum; sed prius fac mihi inde subcinericium, tibi autem et filio
tuo facies postea
(voir: R3, 17, 13)
.
O magnificum mulieris animum, o immutabile mentis propositum, o
verevenerabile per saecula factum! Poculum petit, mox offert; et quod
regibus jamforsitan deerat, quod divites non habebant, hoc vidua ex
abundantiaerogabat.
Pascit pane, quae cum filio die postero erat moritura, nec habere se
negat,sed fatetur simpliciter, nec metuit prodere veritatem; et non tam
postulantiquam quodammodo exigenti omnem causam pandit in medium;
quantitatem victus, etnumerum personarum, ut non tam hospitem velit
habere quam judicem.
Non dixit, Non possum facere quod jubes; nec ait, Considera viduam, non
tamde se quam de filio tabescentem; considera parvulorum chorum, nec me
illisauferas, nec matrem patiaris tanta orbatam prole derelinqui.
Non ait: Tu es utique qui orbem terrae famis sententiae condemnasti, te
omnehominum genus irascente deperiit; deinde transiisti patriam, terram
pene omnemgentis tuae et provinciam peragrasti; nusquam tibi dives
occurrit, nusquamlocuples obviavit, qui esurientem susciperet et
reficeret jejunantem.
Ego tibi sola occurri, aut ego jam sola remansi, quae praeter
penuriaeegestatem etiam mole opprimor filiorum, quae tantam natorum
plebem plaga ipsapatior graviorem.
Exeo domum, non ut spicas colligam, sed ligna; non ut alimoniam
deferam, sedfomenta, et quos a fame liberare non possum, conor saltem a
frigoredefensare.
Certe quia tam crudelis, ut non consideres quid injungas, illo sane
contentusesse debueras, ut nobiscum ederes pariter quod remansit; vel
prius sineresparvulos satiari, tunc tibi quod remansit offerri; sed
singulariter tibipraecipis fieri cibos; et non solum singulariter, sed
te vis primitus satiari;nulla te miserorum convenit cura, nec te ipsa
naturae religio interpellat,parvulis et lactentibus extremum de ipsis
dentibus auferre vis cibum.
Sed illa horum nihil aut egit aut dixit, quinimmo intrepida currit,
etimperata consummat.
Erat in illo tempore spectaculum angelis hominibusque gratissimum, quod
intergentes terra profana, vidua mulier jam tunc esset filia Abrahae,
multohospitalior ipso parente, multo humanior fidei genitore.
Erat quidem Abraham hospitalis, et erga peregrinos magno detentus
affectu;sed erat vere opulens, erat dives; aderat ei posse quod vellet,
quia nec minorerat animus quam facultas, nec census animum
superabat.
Haec vero quae non solum marito, sed et facultatibus viduata, non
solumnatalibus tenuis, sed et temporis malo constricta, ad tantam
deveneratpaupertatem, ut in domo nihil nisi quod augeret famem possidere
potuerit,scilicet parvulorum turbam, ipsa inedia graviorem; sed in his
omnibus malis,liberalis animus devotus perstabat; pergit, et, ut
praeceperat homo Dei,fideliter complet, suscipit prophetam et
recipit.
Quo ergo ore, quibus vocibus hanc feminam laudem, nihil mihi dignum
occurritquod tantae virtutis animum valeat exaequare; considero enim
quemadmodum studiohumanitatis omnem vim despexit naturalis affectus, non
de se, non de parvulis:nihil eam a mentis proposito revocaverit, nec
proprii sexus infirmitas, necmaterna erga parvulos viscera
pietatis.
Occidit in se naturae officia hospitalitatis intuitu, et effectus est
devotuserga hospitem matris animus, filiorum crudele sepulcrum: quantum
enim spectatad illam, mortui sunt parvuli, et genitricis quodammodo
manibus strangulatiatque sepulti, quantum autem ad Dei misericordiam,
non mortui vere sunt, necfame vel inedia consumpti, quia soli, caeteris
pereuntibus, convaluerunt.
Confestim siquidem et propheta fidem divina mercede remunerans ait,
Vivit Dominus, quia hydria farinae tuae non deficiet, et vas olei non
imminuetur
(voir: R3, 7, 14)
.
Facta est igitur manus viduae perenne torcular, et mola
jugiterfundens.
Ecquid dico mulieris manum? In verbo prophetae tota domus viduae
piorumcellarium facta est, non ibi ros, non pluvia, non veris aura, non
calidi soles,non nimbus necessarius, non aratrum, non agricola, non
colonus, sed omnia et inomnibus sermo prophetae affatim viduae
ministrabat.
Sciendum tamen quod in Septuaginta interpretibus haec vidua non unum
tantumfilium, sed plures habuisse narratur.
Mulier vero quae fuisse scribitur in Sarepta, Ecclesiae typum gestabat,
quaea suo diutius Conditore deserta, populum rectae fidei nescivit;
egena stipenutriebat, id est, verbum fructus experte docebat, donec
adveniret sermopropheticus, qui exsiccato vellere Israelis, utpote
clausa janua coeli, famepericlitabatur in Judaea: quae ob hoc dicta est
vidua, quia utpote gentilisnecdum fuerat divino cultui mancipata, nec
sacram legis habebat notitiam.
Sarepta autem civitas, quae interpretatur Incendium, sive Tribulatio
panis,vel panis Angustia, praesens accipiendus est mundus, in quo
incendium pessimaeconflagrat cupiditatis, ubi rebus supervacuis
acquirendis quasi aucupandi curaimpendebatur, ubi dire satis incendium
panisque spiritalis antea fiebatangustia.
Ergo, ut de Elia Scriptura pronuntiat, Dominus noster ad nationum
Ecclesiamveniens, et eam extra portam civitatis, patrio videlicet in
errore reperiens,non eam signis et mirabilibus maximisque portentis, ut
Israeli fecerat, ad confessionem sui nominis provocavit, sed verbo eidem
tantummodo imperavit, dicens,
Da mihi pauxillum aquae in vase ut bibam, et buccellam
panis in manu tua
(R3, 17, 10 et R3, 17, 11); aqua enim in vase fides accipienda est cordis, qua crediturad
justitiam; buccella vero panis in manu, misericordiae intelligendum
estopus; fides quoque et opera vinculo sibi quodam indissolubili
connectuntur; ubienim una defuerit, altera penitus non stabit: quia, ut
Jacobus apostolus ait,
Fides sine operibus mortua est
(Jac, 2, 20), et opera sine fide inaniaredduntur et frivola.
Ecclesia ergo in typo illius mulieris viduae, juxta Domini praeceptum
adafferendum eidem aquam pergendo, quodam modo fidem sui cordis
praeparatamostendit Domino.
Panem sibi confitetur necdum fuisse, condigna videlicet opera
divinaeculturae, sed modicum se testatur habere farinae in hydria, et
paululum olei inlecytho.
Pugillum farinae in hydria naturalem indicat legem, quae divina
largitionehumanae naturae insita est, per quam discernitur bonum vel
malum, et ut quodsibi quisquam fieri non vult, ipse non faciat.
Paululum olei in lecytho rationabilis accipiendus est intellectus, per
quemcreatura intelligit Creatorem, et piis operibus eidem placere
studet; quaeidcirco se dixit parum habere, quia necdum per baptismi
sacramentum spiritalisgratiae acceperat donum. Ibi tamen farina oleumque
ore prophetico benedicitur,id est.
fructus et hilaritas charitatis, sive gratia corporis Dominici, et
chrismatisunctio, indefectivo verbi coelestis munere fecundatur; cujus
hactenus in vasisoleum gaudii spiritalis et benedictionis farina non
deficit, caeteris, quae noncredunt, gentibus inopiae panis divini,
miseriae et venatui deditisinutili.
Quod autem ait duo se ligna colligere, ex quibus modicum / farinae
coqueretquod habebat, et cum filiis suis comedens, mortis exitium
exspectaret, itaaccipiendum est: In duobus lignis, non solum ligni
nomine, sed etiam numerolignorum crucis mysterium praesignabat, per quam
sibi et filiis suis, id est,populo, qui Christo fuerat crediturus, panem
vitae perpetuae dari credebat,praeteritis peccatis per lavacrum baptismi
mori, illo videlicet genere quoDominus in Evangelio praedicavit,
Beati qui non viderunt et crediderunt
(Jn, 20, 29).
Per panem vero subcinericium, parvulum illud jam praefigurabat, quod
inexordio fidei observare gentes per epistolam apostoli decrevisse
leguntur: utab idololatriae se tantummodo cultu, et a fornicatione ac
suffocatisabstinerent; haec enim quae rudibus adhuc et feris hominibus,
ab apostolisconsilio sapienti indulta sunt, ad comparationem evangelicae
praedicationis, adquam postmodum introducti sunt, valde exigua et parva
fuisse noscuntur.
Quod autem ait, Mihi primitus facito, hoc voluit ad omnes
credentes ex gentibus, ut non suis meritis ascriberent, quod obdurato
spretoque Israele ipsi salvati sunt; sed sibi, qui ut crederent eisdem
misericors exstitit, qui aut dictum est ad Cain, Non recte offert,
qui non recte dividit : hoc est, qui non
Deo, sed sibi omne bonum quod habet ascribit.
Sive aliter: Panis subcinericius, historia accipienda est legis,
quaespiritalem intelligentiam opertam continebat in littera.
Per fermentatum vero panem, Evangelii intelligenda est praedicatio,
quiaTestamento veteri, tamquam fermentum, inserta sunt testimonia.
Quod autem pascentem se pavit Elias, ita intelligendum est: universi
enimfideles, licet sua fide et piis operibus Deum pascant, tamen ut hoc
habeant abillo eisdem condonantur:
Omne
enim
datum optimum
, ut scriptum est,
et omne donum perfectum de sursum est, a luminum Patre
descendens
(Jac, 1, 17); divina enim, metuentibus Deum, nequaquam penitus
minuentur.
Rursum aliter, per panem subcinericium, quem sibi verus Elias Dominus
noster,nationum Ecclesiam praecipit exhibere, quid aliud accipiendum
est, nisipoenitentium satisfactio, id ipsum Psalmographo sub persona
poenitentiscanente, cum dicit,
Quia cinerem sicut panem manducabam, et potum meum cum fletu
temperabam
(Ps, 101, 10)? His enim satisfactionibus Dominus se pascihortatur.
Quod enim dicit filium mulieris nimio languore detentum et ad mortem
usquefuisse perductum, hanc intelligentiam habere dignoscitur.
Post praeceptum enim quis et divinam cognitionem seu
evangelicampraedicationem, percepto bonorum operum gustu, pro commissis
facinoribus etpraeteritis erroribus, ut gravissima langueat afflictione
necesse est, quia, utscriptum est,
Qui addit scientiam addit
etiam poenitentiae salubrem
dolorem
(Ec, 1, 18) castigationeque assidua vim facit perditionisuae, ut evadere
valeat perpetuam mortem, et vitam consequatur beatitudinissempiternae;
hoc ipsum Paulo apostolo confirmante cum dicit se non esse dignum vocari
apostolum, eo quod persecutus fuerit Ecclesiam Dei et expugnaverit illam
(voir: 1Co, 15, 9)
.
In descensu enim fontis, originali peccato ac pristinis vitiis per
baptismumqui Christo crediderit moritur, unde sublatus ad sacri altaris
coenaculum perunctionem chrismatis et invocationem Patris, ac Filii, et
Spiritus sancti,communionemque corporis et sanguinis Domini vivificari
manifestum est; et tuncab omni Ecclesia, cujus mater pueri figuram
gerebat, illa procedit confessio,quia Dominus Jesus verus Dei Filius
est, et in gremio Patris vel dextera sitconstitutus, rursumque depositus
de altari, coetui fidelium tamquam matriredditur vivus Sive aliter,
postquam enim fidelis quis pristinis vitiis perpoenitentiae
satisfactionem sua mortificaverit membra, sublatus a
terreniscupiditatibus et carnalibus desideriis per meditationem legis ac
prophetarum,evangelicaque praedicatione vivificari meruerit, templumque
fuerit divinumeffectus, illuc intentionem animi contendit dirigere, ubi
Christus est adPatris dexteram sedens, et in carne adhuc habitans,
conversationem jam nititurhabere in coelis.
Sed quantumlibet homo quis ad Deum mentem contendat erigere, et per
excessumquemdam theoriae gaudeat in supernis Christo Domino adhaerere,
corporis tamencompellente natura cui anima juncta, ut de supernis ad
inferiora rursumretrahatur, necesse est.
Quod autem dixit Eliam se super puerum expandisse, tribusque vicibus
mensumfuisse, hoc ipsum explesse Dominum manifestum est, cum per legem
et prophetarumvaticinia, seu propria praedicatione salutem protulit
gentium populo.
Superiora jam figuraliter exposita verba Eliae de vidua, multo aliter
apudantiquas translationes reperiuntur, in quibus Elias Domino
supplicat, dicens, ODomine testis hujus viduae cum qua ego inhabito apud
ipsam, tu male fecisti utoccideres filium ejus.
Nihil in hoc dicto moveret animum, si vera pronuntiatio servaretur: vox
estenim non credentis, quod tam male faceret Deus cum ea vidua, quae tam
pieprophetam susceperat, eo praesertim tempore quo ibi erat, cui
protulerat illatotum victum suum tam exiguum in tam magna et summa
inopia.
Ita ergo dictum est ac si diceret: O Domine testis hujus viduae cum qua
egoinhabito apud ipsam, tune male fecisti ut occideres filium ejus?
Utsubintelligatur quod utique Dominus testis cordis illius mulieris
videbatquanta esset pietas, unde etiam Eliam ipse ad eam miserit, nec
maleficiendicausa mortificaverat filium ejus, sed exhibendi miraculi ad
gloriam nominissui, qua tantum prophetam et tunc viventibus et posteris
commendaret, sicutdicit Dominus non ad mortem mortuum fuisse Lazarum,
sed ut glorificetur Deus inFilio suo.
Et hoc sequentia probant: ex ipsa enim fiducia quam habuit, credidit
Eliasnon ad hoc illud contigisse, ut acerbo luctu hospita ejus
affligeretur; sedpotius ad hoc factum, ut Deus magnificentius ostenderet
viduae qualem Deifamulum suscepisset.
Sequitur Scriptura, et dicit:
Haec ergo deprecatio qua petiit Elias tam breviter et tam fideliter
utresurgat puer, satis indicat quo affectu dicta sint superiora; et ipsa
mulierostendit ad hoc mortificatum fuisse filium suum, ad quod Elias
factum fuissepraesumpserat, cum illa verba non confirmando, sed renuendo
renuntiaverat; cumenim vivum recepisset filium suum, ait: Ecce cognovi
quoniam homo Dei es tu et verbum Dei in ore tuo certissimum
(voir: R3, 17, 24)
.
Multa sunt autem in Scripturis quae nisi illo modo pronuntientur,
incontrariam sententiam recidunt, sicuti est: Quis accusabit
adversus electos Dei? Deus qui justificat; si quasi confirmans
respondeas, vides quantaperversitas oriatur.
Sic ergo pronuntiandum est ac si diceret: Deusne qui justificat?
utsubaudiatur, Non utique, ac per hoc apertam puto esse illam sententiam
Eliae,quam non servata pronuntiatio faciebat obscuram.
Factum est, inquit,
inquit,
Vide cur etiam Elias hoc faciat, et diligenter adverte.
Habebat beatus Elias et pro gratia propheticae dignitatis, et pro
divinicultus studio scientiam omnium quae in templis daemonum
agebantur.
Noverat inter caetera inepta potius quam commenta callidam etiam
hujusmodicompositam fraudem, qua facilius irretirentur animae miserorum,
ut arae eorumnon simpliciter ante delubri pedes statuantur, sed pendens
crepido supra quastructae sunt, rogus subterranea fornice bajuletur; ad
quas ex adversa parteconcavi parietis, occulto aditu descendatur, ac per
patulas cavernaspraeparatos ignes doli minister sacrificii tempore
clandestinis officiissubministret; quo attonitus miserorum animus, dum
nullas desuper videtadhibitas flammas, hostiamque cernit ex improviso
comburi, per invisibilempotestatem ignes coelo credat esse
delatos.
Ne ergo hoc incredulae mentes de divinis suspicarentur altaribus,
vallum quodfieri praeceperat aqua jussit impleri, ut si qua esset sub
altario prodereturfovea, vel descendens deorsum aqua latentes utique
ignes exstingueret.
Nec sufficit semel rigasse locum, tertio id agitur; sed nec hoc est
contentuspropheta: ipsa altaris ligna praecepit inundari, ut omnis
fraudis suspicionesubmota, divinae potestatis esse virtutem, nec rex,
nec populi, nec ipsidubitarent sacerdotes.
inquit, clamante eo,
Clementissimus enim Deus qui non obliviscitur misereri, nec in ira
continetmiserationes suas, rursum ad Israelem Filium suum dignatus est
mittere, uteisdem pluviam evangelicae praedicationis tribueret.
Tres anni famis, scientiam sanctae Trinitatis populo Judaeorum vel in
totomundo defuisse praesignabant.
Achab vero, qui interpretatur Frater patris, a quo etiam Dei
prophetasinterfectos Scriptura pronuntiat, principum sacerdotum typum
gerebat.
Quod autem dicit Achab ad Eliam,
Tune es ille qui conturbas Israel?
(R3, 18, 17) hoc ipsum et de Domino principes sacerdotum dixisse Pilato
leguntur:
Invenimus hunc subvertentem
, sive conturbantem,
gentem nostram
(Lc, 23, 2); ii enim, ut Dominus legitur eis exprobrasse, filii fuerepatris
sui diaboli, cujus opera facere studuerunt, ut vitae suae
auctoremcrucifigendum impie proclamarent.
Vos enim
, ait Dominus,
de diabolo patre estis, et opera patris vestri facere vultis;
ille
enim
homicida est et ab initio mendax, et in veritate numquam
stetit
(Jn, 8, 44).
Abdias autem, cujus nomen interpretatur Servus Domini, qui etiam eo
tempore quo Achab prophetas Domini praeceperat trucidari, centum
prophetas in speluncis celaverat, victum eisdem quotidie administrans,
illos quodammodo praesignabat qui ex principibus Judaeorum occulte
discipuli Domini erant, hoc est, Nicodemus, et caeteri quos evangelista
pronuntiat.
Prophetae Baal et prophetae lucorum, scribarum et pharisaeorum typum
gerebant, qui sacrae legis negligentes praecepta, populum propriis
traditionibus perverterant
(voir: Mt, 21)
, quibus, Vae futurum Dominus legitur praedixisse
(voir: Lc, 11)
.
Carmelus vero mons, qui interpretatur Scientia circumcisionis,
Christifigurabat / Ecclesiam, in qua non praeputii circumcisio, sed
qualitercircumcisio accipienda sit, scire praecipimur.
Per circumcisionem enim praeputii carnis libidinem atque luxuriam
sciendumest abscindendam: per cordis vero circumcisionem immundae
cogitationesintelligendae sunt amputandae.
Bovem vero, quem Elias mactavit in holocaustum atque in frusta
concidit,vetus intelligendum est Testamentum, ex quo ad confutandas
Judaicassuperstitiones, ea quae de illo scripta fuerunt in multis locis
excussisseevangelica praedicatione manifestatur, cum dixisse
scribitur.
inquit,
scribae et pharisaei
(Mt, 23, 2) quod de illis diceret, etc., quae in Evangelio reperiuntur.
Bovem vero alterum a falsis prophetis electum, populum significat
reprobumper Pharisaeos atque Scribas, seu haereticos non Deo, sed
diabolo auctori eorumab ipsis oblatum, transacti meridiei tempus
urgentis mundi significabat cursum,in cujus vesperum Dominus Jesus
Christus in verum sacrificium, quod ipse est,se ipsum Patri ad deponenda
humani generis delicta obtulit.
Altare quod ab Elia curatum est et ex duodecim lapidibus restauratum,
sanctaeTrinitatis accipienda est confessio, quae in Judaeis olim vel in
haereticisdestructa fuerat, a Domino per apostolos in Ecclesia reformata
est.
Ligna vero quae super altare composita fuerant, crucis
patibulumpraesignabant, in qua Dominicum affixum est corpus, quod verum
et acceptabileDeo Patri fuit holocaustum.
Quatuor hydriae repletae aqua, totidem numero signabant Evangelia, in
quibusbaptismi sacramentum, quod in nomine sanctae Trinitatis datur,
habeturpraeceptum.
Ignis quoque, qui lapides altaris et quae super eum fuerant, necnon et
aquamvoravit, sanctum Spiritum praesignabat, qui non solum apostolos,
sed cunctoscredentes per lavacrum regenerationis in Dei sacrificium
absumit etsanctificat.
Falsi vero prophetae qui ab Elia interfecti leguntur, adversariae
accipiendaesunt potestates, de quibus Dominum in cruce pronuntiat
Apostolus triumphasse:sive illi accipiendi sunt, qui adversus Dominum
impie proclamasse leguntur,
Sanguis ejus super nos et super filios nostros
(Mt, 27, 25); quod utique temporibus Vespasiani et Titi expletum, qui legit
Josephumhistoriographum, non ambigit ambiguum.
Deinde sequitur historia et dicit:
Quod enim Elias exorat ut pluvia tribuatur a Deo, hoc quoque Dominum
fecissepro suis discipulis et qui per verbum illorum credituri erant,
evangelistapronuntiat.
Ministrum Eliae, cui jussum est contemplari contra mare, omnium
prophetarumqui ante adventum Salvatoris fuerunt, typum gestasse non
dubium est; quibus ingratia Spiritus sancti per omne tempus quod ante
adventum Salvatorispraecessit, incarnationem illius praestolare datum
est.
Nubecula parva, quae velut vestigium hominis ascendisse de mari
describitur,Dominus ac Redemptor noster accipiendus est; sicut enim
vestigium extremumcorporis membrum est, ita quoque Dominus Jesus humilis
et parvus ac puer inmundo existere voluit, qui nos a peccato
mundaret.
Coeli contenebrati sunt, quia sancti praedicatores divini verbi
occultissacramentis sunt repleti.
Pluvia facta est magna, quia evangelicus imber per apostolorum
praedicationemtotius mundi rigavit fines.
Currus Achab, quem Elias accinctus lumbis praeibat, diaboli
accipiendapotestas est, cui a Domino dicitur,
Vade retro, Satanas, non tentabis Dominum Deum
(Mt, 4, 10 et Mt, 4, 7) (Matth. V); in tantum enim diaboli potestas in adventuDomini
inanis exstitit et infirma, ut nec in porcos intrandi haberet
licentiam,nisi ei fuisset permissum.
Nuntiata sunt,
inquit,
Sancti viri qui sublevante Spiritu ad summa rapiuntur, quamdiu in hac
vitasunt, ne aliqua elatione superbiant, quibusdam tentationibus
reprimuntur, utnequaquam tantum proficere valeant quantum volunt, sed ne
extollantur superbia,fit in eis quaedam mensura virtutum.
Hinc est quod Elias dum tot virtutibus in alta profecisset, quadam
mensurasuspensus est, dum Jezabel postmodum, quamvis reginam, tamen
mulierculamfugit.
Perpendo quippe hunc mirae virtutis virum ignem de coelo trahere, et
duosquinquagenarios viros cum suis omnibus petitione subita concremare,
verbocoelos claudere, verbo ad pluvias aperire, suscitantem mortuos,
ventura quaequepraevidentem, ecce rursus animo occurrit quo pavore ante
unam mulierculamfugit.
Considera virum timore perculsum de manu Domini mortem petere nec
accipere,de manu mulieris mortem fugiendo vitare.
Quaerebat enim mortem dum fugeret dicens,
Sufficit mihi, tolle animam meam; neque enim melior sum quam
patres mei
(R3, 9, 4).
Unde ergo sic potens ut tot illas virtutes faciat, unde sic infirmus ut
itafeminam pertimescat, nisi quia dispensatoris superni nutu mensura
occultilibraminis appenduntur, ut ipsi sancti homines Dei et multum
valeant perpotentiam Dei, et rursum quadam mensura moderati sint per
infirmitatem suam? Inillis virtutibus Elias quid de Deo acceperat, in
istis infirmitatibus quid dese esse poterat, agnoscebat.
Illa potentiae virtus fuit, ista infirmitas custos virtutis.
In illis virtutibus ostendebat quid acceperat, infirmitatibus hoc
quodacceperat custodiebat.
In miraculis monstrabatur Elias, in infirmitatibus servabatur.
Posthaec sequitur:
Quid igitur Jezabel?
Haec faciant mihi dii, et haec addant, nisi posuero animam
tuam
(R3, 19, 10).
Et audivit Elias, et fugit viam dierum quadraginta, O violentiam verbi,
oformidinis eminentiam! Audito mulieris verbo fugit Elias; et fugit non
una, nonduabus, non tribus diebus; sed ingressus est in eo sermo
mulieris, et quidageret nesciebat, tanti itineris spatio metu exagitante
jactatus, velut cumsecundo flatibus cursu impulsae navis arborem
violentus ex adverso turbocorripuit, impetumque reflexit; ita prophetae
animum, virtutum velis navigantemmulieris perculit sermo, totamque ejus
navem per omnes formidinum fluctusturbato rectore jactavit.
Quid ergo tu, Elia? Tu enim es qui verbo clauseras coelum et frauda
veras imbres, qui mandaveras aeri et divinos ignes eduxeras, qui falsos
salubriterinterfici jusseras sacerdotes, qui constanter in faciem
exprobraveras regi quodipse et domus sua populum everteret Israel; qui
dixeras,
Vivit Dominus, si erit pluvia aut ros, nisi in verbo oris
mei
(R3, 17, 1); qui domum viduae spicarumaream et torcular feceras olei; qui
omnibus imperaveras elementis, sermonemnunc audiens meretricis
expavisti, et una muliercula profugum fecit timorisquecaptivum.
O stupendam rem! Vide duos istos, Petrum et Eliam, magnificos viros
etcaeteris clariores, velut duas civitatum arces in sublime porrectas,
amulieribus fatigari: Petrus timet puellam, Jezabel deterret
Eliam.
Et quia ejusdem culpae vitio uterque subjacuit, amborum naturalis
infirmitasunum sortita est proditorem.
Fugit ergo Elias viam quadraginta dierum.
Ubi est zeli tui ardor incontinens, ubi constantiae flamma, ubi
auctoritas libertatis cum dicebas, Vivit Dominus, si erit pluvia
super terram? vel cum regem cominus arguebas, et cum ultrices
flammas coelitus deponebas,talia tantaque mirabilia faciens, unum
adulterae non tulisti sermonem? Sed considera quid in his ostendatur,
quod scilicet homini, quamdiu Domini gratia cooperatur, omnia secunda
sunt, omnia fida: elementa serviunt, et principes prosternuntur, reges
adorant, populi venerantur; si vero se semel perfectionisvel
correptionis causa, supernum ab homine suspendat auxilium, confestim
fragilitas naturae monstratur; mox insurgunt quae videbantur esse
subjecta, quae prius ut Dominum metuebant, incipiunt esse terrori
Jezabel quae interpretatur Fluxus vanus, Synagogae gestavit typum, quae
vanis superstitionibus serviens, in evangelica praedicatione credere
noluit, etauctorem vitae persequens, sicut et Jezabel Eliam exstinguere
magis quam credere maluit.
Puer Eliae qui in Bethsabee, quae interpretatur Puteus juramenti,
dimissusest, sacerdotale accipiendum est ministerium, quod templo Domini
in Hierusalemcultu divino exhibebatur.
Desertum vero ad quod via unius diei Elias legitur pervenisse, et sub
arborejuniperi quievisse, universus accipiendus est mundus, qui propter
daemonumculturam in maligno fuerat positus, ad quem Dominus relicta
Judaea perpraedicatores suos transire dignatus est; et ibi quasi dormit,
dum per fidem incorde fidelium requiescit.
Arbor vero juniperi agrestis atque inculta Ecclesiam praesignabat
exgentibus, quae sacrarum Scripturarum nequaquam fuerat exculta
praeceptis; adquam Israeliticum regnum transiturum Dominum praedixisse
evangelista pronuntiat:
Auferetur a vobis regnum
, inquit Judaeis,
et dabitur genti facienti voluntatem Dei
(Mt, 21, 43).
Via vero unius diei, quam Elias egisse legitur, unitas intelligenda est
Trinitatis, quam evangelica praedicatio cunctis nationibus
introduxit.
Panis subcinericius et vas aquae quid aliud indicant, nisi
gentiumpoenitentiam et lacrymarum effusionem, quibus Dominus valde
reficitur?
Post haec pervenit, inquit,
Fugiens ergo Elias venit ad quemdam locum et obdormivit ibi, et venit
ad eumDominus, Dominus scilicet ad servum, et ait: Quid tu hic,
Elia? Velut notans eum timoris et fugae.
Quid tu, inquit, Elia? Putasne fugisti, et furor te
unius mulierculae profugum fecit? Ubi est illa constantia, ubi libertas?
Disce decaetero non tibi ipsi confidere, nec propriae, cum res secundo
cursu ferantur,imputare virtuti.
Verumtamen Elias respondet et dicit, aliud quidem mente retinens, aliud
oredepromens: Domine, prophetas tuos occiderunt, altaria tua
destruxerunt, et ego relictus sum solus, et quaerunt animam meam
(voir: R3, 19, 14)
.
Hoc est, haec cogitatio quae tantum prophetam de ipso dejecit
fastigiomeritorum, communem hominem demonstravit.
Denique mox eum corripit sermo divinus.
Non ita inquit, est Elia, falleris, et humanae cogitationis
laqueisirretiris; non idcirco fugisti, nec te ideo quod solus esses
regina perterruit;nec enim tu es tantummodo qui non adoraveris Baal;
sunt mihi fideles famuli,sunt multi amici, et septem millia virorum
electissima virtus, quam nec errorhumanus inclinare, nec inanis gloriae
cogitatio potuit elevare.
Hi omnes non curvaverunt genua ante Baal, sed instabili poplite ad
instarcoelestis exercitus me semper adorant.
Fugisti ergo non quod in te solo furor adulterae desaeviret, sed quod
tibihanc elationem genuerit magnitudo virtutum, ut tam arrogantem ferres
de generehumano sententiam; erasque paulisper mea gratia deserendus; et
nisi tibi tantaeelationis frena laxassem, lapsum incurreres graviorem,
et disceres bona factanon tuae virtuti ascribere, sed divinae.
Non igitur alia ex causa fugisti, nisi quod secedente mea gratia mulier
teminaci sermone deterruit.
Consideremus ergo quanta vis fuerit in adulterae sermone, gratia
recedente,quanta formidinis magnitudo, quod quadraginta diebus oberrabat
fugiens Elias per invia et deserta, tantique jejunii metu consternatus
non sensitesuriem.
Quid agis, Elia?
(R3, 19, 9 et R3, 19, 13) Ubi est, ut saepe jam memini, illa omnibus stupenda fiducia, ubi
os illud metuendum, ubi lingua terribilis alternis imperans elementis?
Sed hoc tibi, ut dixi, constabat gratia ministrante, Vide ergo
quemadmodum levitate culpae permittitur jacere tantus propheta, ut
emendatuselationis vitio atque correptus, integro vestiatur moderationis
et clementiaeindumento.
Jam ergo eruditi sumus et docti in Petro atque Elia, quemadmodum eos
Dominusnostri causa circumscribi delicto, quemadmodum illos fidei
pietatisquesigniferos, et generis humani columnas permiserit metu
dominante quassari: utpopulorum esset exemplum, a Deo sibi non peccandi
gratiam minime condonatam, necum ipsi a culpis essent ac vitiis alieni,
peccatoribus diri existerent etcrudeles; sed cum forte quis fuerit
delicto praeventus, non statim abjiciant,non condemnent jacentis
affectum, sed impartiantur viscera charitatis,porrigant manum, et
erigant lapsum, spem ei divinae clementiae promittentes,sicque se
exemplo illorum commendent magistrorum.
Haec autem idcirco diximus, non justos culpando, sed peccatores ad
spemerigendo protulimus; et primo quidem virtutes eorum extulimus, nunc
culpasintulimus, ut et justis formam cautelae, et peccatoribus salutis
portumfidelissimum monstraremus.
Merito quaeritur quo modo licite sacrificaverit Elias extra templum
Dei,quando et ignem de coelo impetravit, et prophetas daemoniorum
convicit.
Quod mihi non videtur alia ratione defendi, quam illa qua defenditur
etAbrahae factum, quando Filium Dei jussu voluit immolare; cum enim
jubet illequi legem constituit aliquid fieri quod in lege prohibuit,
jussio ipsa pre legehabetur quoniam auctor est legis; non enim deesse
possent, miracula alia,praeter sacrificium, quibus superarentur et
convincerentur prophetae lucorum,sed spiritus Dei, qui fuerat in Elia,
quidquid in hac re fecit, contra legemesse non potest, quia dator est
legis.
alia adhuc insuper quaestio animum pulsat, quare interpellaverit Elias
Deum,quod Israel derelicto Deo prophetas occiderit, et ejus destruxerit
altaria, cumin lege olim jussum fuisset, non eos posse amplius habere
altare quam unum,primum in tabernaculo, deinde in templo; nisi quod
liquide datur intelligi,quod postquam decem tribus a domo David excisae,
et a templo et Hierusalem suntseparatae, illi qui in decem tribubus,
quae vocabatur Ephraim, cultores divininominis erant, et ut putandum
est, ad illa altaria recurrebant, quae olimerexerant patriarchae
Abraham, Isaac et Jacob, locis competentibus, ubi eisDeus apparuerat; ad
haec altaria cultores divini nominis, et si non adsacrificandum, tamen
ad adorandum Deum patrum suorum recurrebant.
Haec videntes Israelitae sacrilegi et idolorum cultores destruebant, ut
necibi locus esset, ubi veri adoratores Dominum precarentur; et hoc est,
ut insuperiori parte jam praemissum est, quod instauraverit Elias altare
Domini,quod destructum fuerat.
Quod autem ait ante Dominum spiritum praecessisse grandem, et caetera,
ejusadventum significat ad corda credentium, quibusdam occultis et
ineffabilibus signis esse profuturum; nam quod ait,
Subvertens montes, et conterens petras ante Dominum
(R3, 19, 11), hoc est quod Apostolus
(voir: 2Co, 10)
ait,
Spiritus ante Dominum evertit montes, et conterit petras, quia pavor
qui exadventu ejus ingruit, et altitudinem cordis nostri dejicit, et
duritiam liquefacit.
Sed spiritui commotionis et ignis, Deum non inesse dicit; in sibilo
verotenuis aurae non negat: quia nimirum mens cum in contemplationis
sublimitatesuspenditur, quidquid perfecte perspicere valet Deus non
est.
Cum vero subtiliter aliquid conspicit, hoc quod de
incomprehensibilisubstantia aeternitatis audit, quasi sibilum aurae
tenuis percipit; sed sibilumaurae tenuis percipimus, cum saporem
incircumscriptae veritatis contemplationesubita subtiliter
degustamus.
Tunc ergo verum est quod Deum cognoscimus, cum plene nos aliquid de
illocognoscere non posse sentimus.
Unde bene illic subditur;
Quod cum audisset Elias, operuit vultum suum pallio, et
egressus stetit in ostio speluncae
(R3, 19, 13).
Quid est quod propheta cum vocem Domini loquentis secum audit, in
speluncaesuae ostio stat et faciem velat, nisi quia dum contemplationis
gratia voxsupernae intelligentiae fit in mente, totus homo jam intra
speluncam non est,quia animum carnis cura non possidet; sed stat in
ostio, quia mortalitatisangustias exire meditatur.
Sed jam quia in ostio speluncae consistit, et verba Dei in aure
cordispercipit, necesse est ut faciem velet: quia dum per supernam
gratiam ad altioraintelligentiae ducimur, quanto sublimius levamur,
tanto semper per humilitatemnosmetipsos intellectu nostro premere
debemus, ne conemur plus sapere, sedsapere ad sobrietatem; ne, dum nimis
invisibilia discutimus, aberremus, ne inilla natura incorporea, corporei
luminis aliquid quaeramus; aurem enimintendere, et faciem operire, est
vocem interioris substantiae audire permentem, et tamen ab omni specie
corporea oculos cordis avertere, ne quid sibiin illa corporale animus
fingat, quae ubique tota et ubique incircumscriptaest.
Abelmaula urbs est una de praecipuis urbibus Salomonis; est autem nunc
vicus,ut in Locorum libro legimus, in Aulone, decem ab Scythopoli
milliaria distanscontra australem plagam, et nunc dicitur
Bethulia.
Damascus enim, qui interpretatur Sanguinem bibens, sive propinans,
totiusmundi typum gerebat, in quo habitatores illius, immolando
daemonibus filiossuos, sanguinem bibere ac propinare non est ambiguum:
sanguis enim pro peccatoac morte ponitur in Scripturis, quam non solum
sibi infelices videbanturinferre, sed et suis imitatoribus
propinabant.
Azahel vero, qui interpretatur Factura Dei, universarum gentium
continebatfiguram, cui valde congruit interpretatio, Dei factura; opus
enim Dei fuit, utobdurato Israele, et signis atque virtutibus Domini
penitus nequaquam credente,nationum populi cum omni mentis alacritate
crederent in Crucifixum.
Sive aliter factura Dei, id est, imago Dei per fidem Christi
gentibusrestituta, nulli poterit esse dubium.
Nam ut in Jacob et Esau figura praecesserat, majoris quondam filii
primatusac benedictio ad juniorem fratrem translata, ita etiam in istis,
Azahelevidelicet et Jehu, divina dispensatione intelligimus geri, ut
gentium populus,qui fuerat junior, per Azahelem praeponatur in persona
Jehu primogenito, utscriptum est, Israeli; et juxta Scripturae
testimonium, populus qui erat incapite, propter praevaricationes
assiduas, et piaculum quod intulit Domino,factus in cauda est;
translatoque ab eodem regno, ut Dominus fueratprotestatus, datum est
gentium populo Dei voluntatem videlicetexsequenti.
Sed quia divinae pietatis est omnes homines salvos fieri, sicuti Esau,
licetjuniori fratri subjectum nequaquam benedictione privavit, ita
quoque et hicEliae a Deo praedicitur,
Relinquam mihi septem millia virorum quorum genua non sunt
curvata ante Baal
(R3, 19, 18).
Relinquam enim ad futurum tempus pertinere intelligi voluit, quod in
Dominiadventu constat fuisse expletum, de illis pro certo exstitisse
intelligendum,qui ex omni Israele per apostolos Christi fidem
susceperunt, et septiformigratia Spiritus sancti sunt.
Jehu vero, cujus vocabulum interpretatur Ipse vel Est, filius
videlicetNamsi, qui interpretatur Attrectans vel Palpans, apostolorum
spiritaliterpraefigurabat personam.
Illis quippe horum nominum valde congruit interpretatio.
Beati enim apostoli semper pro certo sunt, qui pro Trinitatis
confessione etveridica praedicatione Deo et universo orbi perpetuo
vivunt.
Joannes quoque in Epistola sua, cum de Verbo vitae, hoc est Dei Filio,
quicarnem assumpsit scriberet, ita effatus est, Quem nostris oculis
vidimus, et auribus nostris audivimus, et manus nostrae tractaverunt
(voir: 1Jn, 1, 1)
.
Quod autem dicitur Eliae,
Elisaeum filium Saphat Abelmaula unges prophetam pro
te
(R3, 19, 16), ita intelligendum est, Elisaeus enim interpretaturDei mei salus,
Saphat autem Judicans, Abelmaula vero Luctus parturiens.
Dei enim Filius, qui est vera fidelium salus, cui omne judicium
tradiditPater, in quo judicio impiis et incredulis erit luctus
parturiens, gehennae videlicet cruciatus, quia in substantiae suae
splendore atque virtute non poterat ab hominibus contemplari ex deitate,
ut Apostolus ait, se ex inaniens majestate, in Elisaei praefiguratione
servi dignatus est suscipere formam, quiverus homo ex Virginis utero
procreatus, sanctoque Spiritu est unctus.
Quod autem ait historia,
Qui effugerit gladium Azahel, occidet eum Jehu, et qui
effugerit gladium Jehu, interficiet eum Elisaeus
(R3, 19, 17), hoc modointelligi potest, gladius enim Azahel Syri, illorum
doctrina accipienda est,qui ex gentibus Dominicae incarnationis, et
passionis, ac resurrectionis vatesinspirati divinitus exstiterunt, ad
confutandos videlicet Judaeorum doctores,qui hoc mysterium populis
occultabant.
Gladius vero Jehu, qui super Israel unctus est, praedicatio
intelligenda estJoannis Domini praecursoris qui, Saducaeos et Pharisaeos
venientes ad baptismum suum increpans, dixisse scribitur,
Genimina viperarum, quis vobis ostendit fugere futuram
iram?
(Lc, 3, 7) Gladius praeterea Elisaei, Evangelica accipienda est praedicatio,
de qua dixisse scribitur:
Non veni pacem mittere, sed gladium
(Mt, 10, 34): quia fideles et justos quodammododi vidit et separat ab
infidelibus et injustis, et quia in cordibus credentiumcupiditates
interimit noxias, et vitia universa atque peccata.
Interea ait Dominus ad Eliam: Reliqui mihi septem millia virorum qui
non curvaverunt genua ante Baal, et omne os quod non adoraverit eum
osculans manum
(voir: R3, 19, 18)
.
Certum est quod cordis sui oculum per elationis tenebras exstinguit,
qui cumrecte agit, considerare meliorum merita negligit.
Ac contra magno humilitatis exemplo semetipsum illuminat, qui aliorum
bonasubtiliter pensat, quia dum ea quae ipse fecerit facta foris et ab
aliisconspicit, eum qui de singularitate intus erumpere nititur,
superbiae tumorempremit.
Hinc est quod voce Domini ad Eliam solum se aestimantem dicitur,
Reliqui mihi septem millia virorum qui non curvaverunt genua ante Baal
(voir: R3, 19, 18)
: ut dumnon solum se remansisse cognosceret, elationis gloria,
quae ei de singularitatesurgebat, inclinaret.
Propheta namque erat, et saepe mysteria superna cognoverat.
Qui ergo difficile fuit agnoscere, in hoc mundo fideliter Dei famulos
etalios remansisse? Sed hinc solerter intuendum est, oculum elatio quam
nequiter claudat, quia qui humilis occulta Dei noverat, elatus et aperta
nesciebat.
Post haec inquit,
Duodecim juga boum viginti quatuor veteris Testamenti figuraliter
accipiendisunt libri; duodecim aratores, duodecim sunt intelligendi
apostoli; sed inomnibus illis Dominus existere dignatus est operator,
qui dixit:
Sine me nihil potestis facere
(Jn, 15, 5).
Osculum patris, reconciliationis dignoscitur signum.
In duobus enim bobus lex accipienda est et prophetia, quarum umbras
etimagines Dominus noster per incarnationis suae ac passionis mysterium
occiditin littera, et in crucis suae coxit aratro, necnon ad comedendum
fidelibuspraebuit, ut jam non vivant secundum litteram, sed secundum
spiritum.
Post haec refert Scriptura quod Benadab rex Syriae obsidens et
impugnareincipiens Samariam, ait:
Haec faciant mihi dii, et haec addant, si suffecerit pulvis
Samariae pugillis omnis populi qui sequitur me
(R3, 20, 10).
Hunc habet sensum: Samaria, juxta morem civitatum, habebat terram
interiusprope muros pene ipsis muris aequalem, ut videlicet eos sine
subsidiis terraeadjacentis erectos creber, insistente manu hostili,
dejiceret ictus arietis;extrinsecus autem murorum altitudo longe
superficiem terrae transcenderat,maxime cum in montis vertice, ut
Scriptura refert, fuerit urbs eadem.
Ait ergo rex superbus obsessam terrens civitatem, quod tantam
haberetexercitus multitudinem, ut etiam si quisque militum ejus
solummodo lapidem, velcespitem, vel stipitem ad construendum contra
urbem aggerem apportaret, tamsublimis ex eo posset agger exsurgere, qui
superficiei civitatis ipsius quaeerat intra muros, esse videretur
aequalis, ita ut ex aequo pugnantes contracivitatem, tela vel faces
mittere possent.
Cujus temeritatem arrogantiae modesto sermone compescens rex Israel
ait,
Dicite ei, Ne glorietur accinctus, aeque ut
discinctus
(R3, 20, 11).
Aliud est autem accinctus, aliud discinctus, aliud non accinctus;
accinctusnamque est, qui cingulo circumdatus incedit; discinctus qui
cingulum nuperdeposuit, verbi gratia, vel balneum intraturus, vel lectum
ascensurus, velalteram tunicam forte induturus; non accinctus, qui nuper
tunica indutus,necdum se addita zonae circumpositione munivit.
Sic ergo et in expeditione castrensi qui positus est, recte
accinctusnominatur, id est, armis indutus, qui pugna confecta victor
domum rediit, jurediscinctus vocatur, quia nimirum depositis armis
optatae pacis otium gerit; quivero necdum pugnare, neque se ad certamen
parare jam coeperat, merito nonaccinctus esse dicitur.
Ait ergo rex Israel regi Syriae glorianti, quasi jam cepisset Samariam,
quamobsidere coeperat,
Ne glorietur accinctus aeque ut discinctus
(R3, 20, 11); ac siaperte dicat, Noli gloriari quasi jam victor bellici
discriminis, qui adhuc inacie positus, quem victoria sequatur,
ignoras.
Et verum profecto dicebat, nam mox inito certamine Benadab non
victisadversariis triumphans, sed caeso suo exercitu fugiens, domum
rediit.
Benadab regem Syriae typum habuisse diaboli, qui princeps est hujus
mundi,non dubium est, qui cum triginta et duobus regibus, hoc est,
omnibus vitiissuis adversus humanum genus pugnare non desistit.
Achab vero, qui interpretatur Frater patris, hoc in loco personam
gestavitJudaeorum, cum quibus diabolus prius conflictum habuit.
Interea sequitur Scriptura de visione Michaeae prophetae, ubi ait
adAchab:
Quid per solium Domini nisi angelicas potestates accipimus, quarum
alispraesidens inferius cuncta disponit? Ecquid exercitus coeli, nisi
ministrantiumangelorum multitudo describitur? Quid est ergo quod
exercitus coeli a dextriset a sinistris ejus stare perhibetur? Deus
enim, qui est intra omnia, ut etiamsit extra omnia, et qui
incircumscriptus est, veritas illa, aeterna beatitudo,quae dextera ejus
dicitur, sinistram non habet, quia nihil est quod displiceat,quia simul
omnia contuetur, simul cuncta aspicit, ea autem in quibus et
bonusspiritus vivit et malus, exercitum coeli a dextris et a sinistris
haberedescribitur: ut per dexteram intelligamus angelos electos, per
sinistram verospiritus reprobos; non enim ministrant Deo solummodo boni,
qui adjuvant, sedetiam mali qui probant; non solum qui a culpa redeuntes
sublevant, sed etiamqui redire nolentes gravant.
Nec movere debet quod exercitus coeli etiam repulsi angeli vocantur,
quia etipsi quamvis ab aethereo coelo expulsi sint, adhuc tamen in aereo
coelodemorantur; aquas enim in aere suspendi novimus, aves coeli
nominamus, et deeisdem spiritalibus Paulus dicit,
Contra spiritalia nequitiae in coelestibus
(Ep, 6, 12).
Quorum caput enuntians ait:
Secundum principem potestatis aeris hujus
(Ep, 2, 2).
Ad dexteram ergo et sinistram exercitus stat, quia voluntas electorum
spirituum divinae pietati concordat, et reproborum sensus malitiae
serviens, judicio districtionis ejus obtemperat.
Unde et mox spiritus in medio prosiliisse describitur, per quem Achab
rex exigentibus suis meritis deciperetur; neque enim fas est credere
bonum spiritum fallaciae deservire voluisse, ut diceret,
Egrediar et ero mendax spiritus in ore omnium prophetarum
ejus
(R3, 22, 22); sed quia Achab rex peccatis praecedentibus dignus erat, ut tali
debuisset deceptione damnari, quatenus quisaepe volens ceciderat in
culpa, quandoque nolens caperetur ad poenam, occultajustitia, licentia
malignis spiritibus datur, ut quos volentes in peccatilaqueo
strangulant, in peccati poenam etiam nolentes trahant.
Sed quo modo Deus haec agat ubique praesens, et ubique totus, ac
semperpraesens, et quo modo ejus simplicem et incommutabilem aeternamque
veritatemconsulant sancti angeli, omnesque ab eodem creati sublimes et
mundissimispiritus, atque id quod in eo sempiterne justum vident, pro
congruentia reruminferendarum temporaliter peragant: quo modo etiam
lapsi spiritus qui inveritate non steterunt, propter immunditiam et
infirmitatem concupiscentiarumet poenarum suarum non valentes praesentem
intrinsecus contueri et consulereveritatem, signa forinsecus per
creaturam exspectent, eisque moveantur, sive adfaciendum aliquid, sive
ad non faciendum; quove modo cogantur aeterna lege quauniversitas
regitur, vincti atque constricti, vel sinente Deo operari, velcedere
jubenti; et complecti arduum, et explicare longissimum est.
Post mortem Achab regnare coepit Ochozias filius ejus pro eo; de quo
refert Scriptura quod
cecidit per cancellos coenaculi sui, quod habebat in Samaria;
et aegrotavit
(R4, 1, 2) Ochozias rex Samariae, qui se a domo Davidseparavit, et per
cancellos decidit, hoc significare videtur quia haeretici sive
schismatici, etsi aliquam bonae actionis arcem conscendere videntur,
quiatamen compagem Ecclesiae unitatis non habent, quasi patentibus et
non solidislaterum praesidiis semper ad vitiorum infirma relabuntur, dum
divino destitutiauxilio suae pertinaciae fastu intereunt.
Deinde refert eadem Scriptura quod idem Ochozias miserit duos
principesquinquagenarios ad Eliam, quem quia procaciter hominem Dei
vocaverunt, illoorante, coelesti igne consumpti sunt; tertius autem
missus salvatus est.
Figuraliter autem quinquagenarius numerus confessio poenitentiae est,
perquod declaratur remissio peccatorum.
Judaei enim nolentes Christum Deum esse verum, nec principem
indulgentiaelargitorem, dicunt ei,
Quinquaginta annos nondum habes, et Abraham vidisti
(Jn, 8, 57)? Hi tales futuro divini ignis incendioexstinguuntur.
Tertius autem quinquagenarius, quia conversus ad fidem Trinitatis,
demonstratpoenitentiae sacramenta, idcirco ad indulgentiam meruit
pervenire.
Sciendum est quod Scriptura sacra duobus modis maledictum memorat,
aliudvidelicet quod approbat, aliud quod damnat; aliter enim maledictum
proferturjudicio justitiae, aliter livore vindictae.
Maledictum quippe judicio justitiae ipso primo homine peccante prolatum
est, cum audivit: Maledicta terra in opere tuo
(voir: Gn, 2)
.
Maledictum justitiae judicio profertur, cum dicitur ad Abraham,
Maledicam maledicentibus tibi
(Gn, 12, 3).
Rursum quia maledictum non judicio justitiae, sed livore vindictae
promitur,voce Pauli praedicantis admonemur, qui ait,
Benedicite, et nolite maledicere
(Rm, 12, 14); et rursum idem:
Neque maledici regnum Dei possidebunt
(1Co, 6, 10).
Deus ergo maledicere dicitur, et tamen maledicere hominem prohibet;
quia quodhomo agit malitia vindictae, Deus non facit, nisi examine et
virtute justitiae;nam et sancti viri cum maledictionis sententiam
proferunt, non ad hanc ex votoultionis, sed ex justitiae examine
erumpunt; intus enim subtile Dei judiciumaspiciunt et mala foris
exsurgentia, quia maledicto debeant ferire cognoscunt,et eo in maledicto
non peceant, quod ab interno judicio non discordant.
Hinc est quod Petrus in offerentem sibi pecunias Simonem sententiam
maledictionis intorsit, dicens,
Pecunia tua tecum sit in perditionem
(AC, 8, 20); qui enim non ait, Est, sed Sit, non indicativo, sed optativomodo
se haec dixisse significavit.
Hinc Elias duobus quinquagenariis ad se venientibus dixit:
Si homo Dei sum, descendat ignis de coelo, et consumat
vos
(R4, 1, 10 et R4, 1, 12); quorum utique sententiaquanta veritatis ratione convaluit,
terminus causae monstravit; nam et Simonaeterna perditione interiit, et
duos quinquagenarios desuper flamma veniensconsumpsit.
Virtus ergo subsequens testificatur qua mente maledictionis sententia
cummaledicentis innocentia permanet, cum eum qui maledicitur usque ad
interitummaledictio absorbet.
Itaque ex utriusque fine partis colligitur quia ab uno et intimo judice
inreo sententia sumpta jaculatur; quod enim abstrahendus Elias atque
elevandus adcoelum jusserit Elisaeo ut resideret in Bethel, aut Hiericho
sive Jordane, etille semper juraverit per Dominum quod non relinqueret
eum, hoc figurassevidetur quod apostolorum in se habuerit figuram, qui
ab ipsa revelatione fidei,hoc enim interpretatur Galgala, Christo Domino
individue adhaerentes, usque indiem ascensionis ejus in coelum, ab ejus
comitatu non recesserunt.
Secundum historiae fidem duplex spiritus Eliae Elisaeo collatus est,
quiamulto plures virtutes Elisaeus quam Elias operatus est; tropologice
vero duplexspiritus Eliae Elisaeo attributus est, quia post ascensionem
Domini peradventum Spiritus sancti duplex intelligentiae donum, hoc est,
novi ac veterisTestamenti apostolis est collatum.
Currus Israel, hoc est, mente videntium Deum, non incongrue Dominus
JesusChristus accipitur, qui electos suos patienter tolerando velut in
curru portat,atque per praedicationem et disciplinam suam sicut auriga
agitat.
Moraliter autem quid est quod Elias currus et auriga dicitur, nisi
quiaauriga agitat, et currus portat? Doctor ergo qui mores populi et per
patientiamsustinet et sacri eloquii verbis docet, et auriga dicitur et
currus: currus,quia tolerando portat; auriga, quia populos bonis
admonitionibus exercet.
Quid est autem quod Elias ad coelum raptus esse dicitur? Numquidnam eum
adhucin hac carne corruptibili positum, ad illius summae quietis requiem
anteresurrectionem ascensionemque Domini credimus esse perductum? Sed
aliud estcoelum aereum, et aliud aethereum.
Coelum quippe aereum terrae est proximum, unde et aves coeli dicimus,
quiaeas volitare in aere videmus.
In coelum quippe aereum Elias sublevatus est, ut in secreta quadam
terraeregione repente duceretur, ubi in magna jam carnis ac spiritus
quiete viveret,quousque ad finem mundi redeat et mortis debitum
solvat.
Sublevatus namque Elias ascensionem Domini designavit: ille enim
mortemdistulit, non evasit; Redemptor autem noster, quia non distulit
superavit,eamque resurgendo consumpsit, et resurrectionis suae gloriam
ascendendodeclaravit.
Notandum quoque est quod Elias in curru legitur ascendisse, ut
videlicetaperte monstraretur quia purus homo adjutorio egebat
alieno.
Per angelos namque illa facta et ostensa sunt adjumenta, quia nec ad
coelumquidem aereum per se ascendere poterat, quem naturae suae
infirmitasgravabat.
Redemptor autem noster non curru, non angelis sublevatus legitur, quia
is quifecerat omnia, nimirum super omnia, sua virtute ferebatur, illo
etenimrevertebatur ubi erat, et inde redibat ubi remanebat, quia per
humanitatemascenderat in coelum, per divinitatem suam et terram pariter
continebat etcoelum; neque enim arbitrandum est Eliam vel sic esse sicut
erunt sancti,quando, peracto operis die, denarium pariter accepturi
sunt; vel sicquemadmodum sunt homines, qui ex ista vita nondum
emigraverunt, de qua illetamen non morte, sed translatione
migravit.
Jam itaque aliquid melius habet, quam in hac vita posset, quamvis
nondumhabet quod ex hac vita recte gesta in fine habiturus est; pro
nobis enimmeliora providerunt, ne sine nobis perfecti
perficerentur.
Aut si quisquam putat hoc Eliam mereri non potuisse, si duxisset
uxoremfiliosque procreasset: creditur enim non habuisse, quia hoc
Scriptura nondixit, quamvis et de caelibatu ejus nihil dixerit: quid de
Enoch respondebit,qui filiis genitis Deo placens non mortuus, sed
translatus est? Cur ergo etAdam et Eva, si juste viventes caste filios
procreassent, nonne eis possenttranslatione non morte succedentibus
cedere? nam si Enoch et Elias in Adammortui, mortisque propaginem in
carne gestantes, quod debitum ut solvant,creduntur etiam redituri ad
hanc vitam, et quod tamdiu dilatum est morituri,nunc tamen in alia vita
sunt, ubi ante resurrectionem carnis antequam animalecorpus in spiritale
mutetur, nec morbo nec senectute deficiunt, quanto justiusac
probabilius, primis hominibus, illis praestaretur, sine ullo suo
parentumvepeccato viventibus, ut in meliorem aliquem statum filiis
genitis cederent, undesaeculo finito cum omni prosperitate sanctorum in
evangelicam formam, non percarnis mortem, sed per Dei / virtutem multo
felicius mutarentur!
Apprehenditque vestimenta sua, et scidit illa in duas
partes, et levavit Elisaeus pallium Eliae quod ceciderat
ei
(R4, 2, 12 et R4, 2, 13).
Elisaeus enim Domini ac Redemptoris nostri figuram gestavit, vestimenta
veroillius veteris Testamenti accipiendae sunt Scripturae, quae tunc
scissae, hocest, revelatae hominibus sunt, quando per passionem et
resurrectionem siveascensionem ipsius in coelo expletae sunt.
Pallium vero Eliae ab Elisaeo collectum, virtus accipienda est Verbi,
quam adglorificandam carnem suam mundo reliquit.
Habitante autem Elisaeo in Hiericho, venerunt ad eum viri civitatis,
etdixerunt ei:
Civitas Hiericho mundi hujus praesignabat figuram, cujus habitatio
secundumConditoris creationem non simpliciter tantum, sed valde ab
omnibus, utcernitur, optima est, Aquae vero illius pessimae, doctrina
accipienda estphilosophorum et poetarum, videlicet hominum mentes ad
daemonum cultum etlibidinem atque luxuriam provocans.
Terra vero sterilis omne indicat hominum genus, qui, relicto Creatore
Deo,obscuratis sensibus, deserviebant omnibus creaturis.
Quem enim in hoc facto miraculo, nisi Dominum Jesum Christum
praefiguravit,qui postquam
Verbum caro factum est
(Jn, 1, 14), atque per ministrum in Jordane fluvio baptizari dignatus est,
aquas Hiericho steriles, hoc est, hujusmundi convertit in lavacri
fecunditatem, ut quidquid ex eis regeneratumfuisset, vitalem acciperet
spiritum.
In sale quippe sapientia, in vase vero rudi caro Domini
intelligitur.
Ascendit
, inquit,
in Bethel. Cumque ascenderet per viam, pueri parvi
egressi sunt de civitate, illudebantque ei dicentes: Ascende,
calve, ascende calve! Quibus maledicens in nomine Domini,
continuo egressi sunt duo ursi de saltu, et laceraverunt ex eis
quadraginta duos pueros; et abiit ex inde in montem
Carmeli
(R4, 2, 23, R4, 2, 24 et R4, 2, 25).
Elisaeus, qui interpretatur Dei salus, personam Salvatoris gestasse
nondubium est; qui Salvator ascendens in Bethel, hoc est, ad domum Dei
coelestem, a Judaeis quasi a pueris insipientibus subsannatus est,
clamantibus iisdem Judaeis,
Ascende, calve, ascende, calve
(R4, 2, 23)!
Crucifige, crucifige
(Jn, 19, 6)! in Calvariae loco: ob cujus piaculi facinus plebs
Judaeorum,decursis quadraginta duobus annis, post resurrectionem
Salvatoris etascensionem in coelos, a principibus Romanorum, Vespasiano
videlicet et Tito,quasi a duobus ursis consumpta est.
Mons vero Carmelus Ecclesia intelligenda est, ad quam, spreto Israele,
suumDominus transtulit regnum.
Mulier quaedam
(R4, 4, 1), inquit,
Mulier haec vidua antiquam sanctorum patrum, qui sub lege
fuerunt,significavit Ecclesiam, quae in adventu Salvatoris a legali
praecepto quasi alegitimo viro destituta, cum duobus superstitibus
filiis, id est, gemino populoderelicta est.
Creditor hujus Ecclesiae diabolus intelligendus est, qui humanum genus
anteadventum Salvatoris per originale delictum et quotidiana peccata
obnoxiumtenebat.
Quae Ecclesia parum olei in vasculo tenebat, quia gratiam
evangelicaepraedicationis intra litteram legis et prophetiam veteris
Testamenti nonrevelatam apud se continebat.
Postquam vero ad cognitionem veri Elisaei, hoc est, Salvatoris
nostripervenire promeruit, ejus consultu a vicinis suis, plurima vasa
vacua petiit,quia per Apostolorum praedicationem multitudinem credentium
ex diversisgentibus intra domum fidei ad se collegit.
De oleo quoque, quod apud se habebat, in caetera vascula transfudit,
quiagratiam spiritalem per ora praedicatorum in cunctis gentibus
mutavit; de quooleo, id est, divino, filios suos redemit, quia per donum
Spiritus sancti atquecharitatis unctionem a perpetua servitute peccati
semetipsam cum cunctisfidelibus liberavit.
etc. Mulier ista Sunamitis typum Ecclesiae retentabat, quae priusquam verumElisaeum, hoc est, Salvatorem nostrum per fidem susciperet, sterilis fuit;postquam vero eumdem Dominum in hospitio cordis sui suscipere promeruit,populum fidelem quasi unicum filium genuit. In coenaculo altitudo fidei, in lectulo vero quies spiritalis atquecontemplationis otium praefiguratur. In mensa autem unitas fidei et concordia praedicationis innuitur; in sellavero docendi potestas; in candelabro illuminatio fidei, sive claritas virtutumexprimitur.
Post haec refert Scriptura de filio Sunamitis, quem puer Elisaei missus
cumbaculo non resuscitat, per semetipsum vero veniens, seque super
mortuumsternens, atque ad ejus membra se colligens, huc illucque
deambulans, et in oremortui septies aspirans hunc ad redivivam lucem
protinus per mysteriumcompassionis animavit: quia videlicet auctor
humani generis Deus quasi mortuumpuerum doluit, cum exstinctos nos
iniquitatis aculeo miseratus aspexit.
Et quia per Moysen terrorem legis protulit, quasi per puerum virgam
misit:per legem quippe virgam Dominus tenuerat cum dicebat, Si quis haec
vel illafecerit, morte moriatur.
A peccati igitur morte timor nos suscitare non valuit, sed ad statum
vitaeaspirata mansuetudinis gratia erexit.
Sed puer cum baculo mortuum suscitare non voluit,
quia
, Paulo attestante,
nihil ad perfectum adduxit lex
(He, 7, 19).
Ipse autem per semetipsum veniens, et super cadaver se humiliter
sternens, adadaequanda mortui membra se collegit, quia
cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est
esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit, formam
servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu
inventus ut homo
(Ph, 2, 6 et Ph, 2, 7).
Huc illucque deambulabat, quia et Judam juxta et longe positas gentes
vocat.Super mortuum septies inspirat, quia per apertionem divini numinis
gratiaseptiformis Spiritus in peccati morte jacentibus aspirat; moxque
vivensagitatur, quia is quem terroris virga suscitare non potuit, per
amoris spiritumpuer ad vitam rediit.
Jam. nunc historia Naaman Syri prosequenda est.
Superius ostendimus Elisaeum typum habuisse Domini Salvatoris.
Naaman vero princeps militiae Syriae
(R4, 5, 1), qui leprosus fuerat
(voir: R4, 5, 1)
, etsuggerente ancilla ab beatum Elisaeum sanandus advenit,
populum gentiumfiguravit.
Puella vero parvula, quae de terra Israel ab Assyriis capta, et in
Syriamducta, uxori Naaman servitium exhibebat, et dominae suae
suggesserat quod si adbeatum Elisaeum suus dominus pergeret, sanitatem
consequeretur, legis accipienda est fama: idcirco videlicet parvula
nuncupata est, quia, ut Apostolus ait
(voir: He, 7)
, nullum ad perfectum perducere valuit: omnisenim perfectio in
Domino Jesu Christo est: fama quippe eorum quae in lege decastitate et
sobrietate, patientia, justitia, hospitalitate, pietatecaeterisque
virtutibus habebantur, ad universas pervenerat nationes: quia licetin
tempore illo in sola Judaea prophetia floruerit, fieri tamen non
poterat,nisi ut etiam ad illas vicinas gentes beata ejus notitia
perveniret; etquamquam eamdem custodire contenderent, tamen velut
captiva eisdem serviebat,quia idololatriae cultui deditae erant.
Audivit Naaman puellam, et venit ad Elisaeum sanandus a lepra; et
populusgentium audivit famam legis prophetiae, et venit ad Christum ab
omniumpeccatorum lepra sanandus.
Quid tamen dixit beatus Elisaeus per nuntium ad Naaman, videamus.
Ait enim ei,
Vade
, inquit,
lavare septies in Jordane
(R4, 5, 10).
Quod cum audisset Naaman, tantum ut lavaretur septies in Jordane,
indignatusest, et volebat renuere; sed ab amicis suis consilio accepto,
acquievit utlavaretur, et purgatus est.
Hoc significavit quia populus gentium, antequam Christus
crucifigeretur, ipsoper se Christo loquente non crediderunt, sed postea
docentibus apostolis adsacramentum baptismi fideliter venit.
Elisaeus namque in praefiguratione futurorum Naaman Syrum videre
noluit, ettamen minime despexit; sic nimirum Dominus Jesus Christus
populum gentium, quieum carnalibus oculis minime vidit, exterum a sua
salute non fecit.
Dixit ergo Elisaeus ad Naaman ut lavaretur septies in Jordane.
Notandum quod Elisaeus mittit Naaman ad Jordanem fluvium; ita
Christuspopulum gentium missurus erat ad baptismum.
Quod autem Elisaeus non per se ipsum Naaman aut tetigit aut baptizavit,
hocsignificatum est, quod Christus non per se ipsum venit ad populum
gentium, sedper apostolos suos, quia illis dixit:
Ite et baptizate omnes gentes in nomine Patris, et Filii, et
Spiritus sancti
(Mt, 28, 19).
Et hoc attendendum est, quia Naaman, qui populum gentium figurabat, in
illofluvio sanitatem receperit, quem postea Christus suo
baptismateconsecravit.
Audiens vero Naaman ut lavaretur septies in Jordane, indignatus est
dicens:
Numquid non meliora sunt flumina regionis meae, flumina
Damasci Abana, et Pharphar, ut in ipsis laver et munder?
(R4, 5, 12) Haec illo dicente, consiliumdederunt servi sui ut acquiesceret
prophetae consilio.
Quid autem hoc significet, intuendum est.
Sanctus Elisaeus sicut diximus, typum habebat Domini Salvatoris, et
Naamanfigurabat populum gentium.
Quod vero de suis fluminibus sanitatem se recepturum esse credebat,
hocindicabat quod genus humanum de libero arbitrio et de propriis
meritispraesumebat.
Sed propria merita sine gratia Christi libertatem habere possunt,
reciperesanitatem omnino non possunt.
Unde nisi ad exemplum Naaman, humanum genus consilium Elisaei audisset,
idest, per Christi gratiam donum baptismatis humiliter excepisset, ab
originaliet actuali lepra liberari non potuisset.
Sive aliter flumina Damasci, quorum aquas Naaman Syrus meliores
aquisJordanis esse opinabatur, hujus mundi sapientiam significant, quam
populusgentium priusquam fidem Christi perciperet, pro magno habens,
evangelicapraecepta negligens, contemnebat.
Lavare septies
(R4, 5, 10), dixit, propter septiformem gratiam Spiritus sancti,quae in
Christo Domino requievit.
Denique quando in eo fluvio Dominus baptizatus est, Spiritus sanctus
incolumbae specie super eum venit.
Cum ergo in figura baptismi Naaman in fluvium descendisset, Facta
est, inquit Scriptura,
caro ejus tamquam pueri parvuli
(R4, 5, 14).
Hanc similitudinem in populo Christiano compleri videmus, quia omnes
quibaptizantur, sive senex sit, sive juvenis, omnes tamen infantes
appellantur,quia per Adam et Evam veteres nascuntur, per Christum et
Ecclesiam noviregenerantur.
Prima generatio perducit ad mortem, secunda generatio perducit
advitam.
Prima generatio filiae irae, secunda generatio vasa misericordiae,
sicutApostolus dicit:
In Adam omnes moriuntur, in Christo omnes
vivificabuntur
(1Co, 15, 22).
Quo modo Naaman senex septies lavando factus est velut puer, sic
populusgentium cum esset peccatis veteribus senex, et multis iniquitatum
maculis velutlepra perfusus, per gratiam baptismi ita renovatur, ut in
eo nec originalis necactualis peccati lepra remaneat; et qui fuerat
criminum ponderibus curvus, adexemplum Naaman salutari lavacro
renovatur, ut parvulus, et prima stolainduitur.
De qua Apostolus ait:
Quicumque in Christo baptizati estis, Christum
induistis
(Ga, 3, 27).
emundatione Naaman Syri, decima virtus ponitur Elisaei.
Denarius enim numerus consummationem sive perfectionem demonstrat, quia
infine mundi Dominus legitur advenisse, in quo universis lepra
infidelitatisaspersis cognoscitur salus attributa.
Quod vero posteaquam mundatus est Naaman munera obtulit beato Elisaeo,
etille accipere noluit Christi in hoc gratia figuratur, quae ideo gratia
dictaest quia gratis datur; sic enim ipse Dominus in Evangelio
discipulis dixit:
Infirmos curate, mortuos suscitate, daemone sejicite: gratis
accepistis, gratis date
(Mt, 10, 8).
Dixitque interea Naaman ad Elisaeum: Obsecro, concede mihi
servo tuo, ut tollam onus duorum burdonum de terra: non enim
faciet ultra servus holocaustum aut victimas diis alienis, nisi
Domino soli
(R4, 5, 17).
Onus terrae duorum burdonum, incarnationis Christi praetendebat
sacramentum,cujus mysterium uterque populus ex circumcisione videlicet
et praeputio ob spemaeternae beatitudinis portare non renuit.
Posthaec refert eadem Scriptura quod interrogaverit Elisaeus Jezi
puerumsuum:
Sic enim propheta Elisaeus puerum suum Jezi absens corpore vidit
accipientemmunera, quae dedit illi Naaman Syrus, quem propheta memoratus
a lepraedeformitate mundaverat, quod servus nequam, Domino suo non
vidente, latenter sefecisse putaverat, quanto magis in illo corpore
spiritali videbunt sanctiomnia, non solum si oculos claudant, verum
etiam unde sunt corpore absentes?Tunc enim erit perfectum illud de quo
loquens Apostolus ait:
Ex parte
,inquit,
scimus, et ex parte prophetamus; cum autem
venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte
est
(1Co, 13, 9 et 1Co, 13, 10) [mauvais référencement: He, 13]
.
Deinde ut quo modo posset aliqua similitudine ostendere quantum ab illa
quaefutura est distet haec vita, non qualiumcumque hominum, verum etiam
quipraecipua hic sanctitate sunt praediti:
Cum essem
, inquit,
parvulus, quasi parvulus sapiebam, quasi
parvulus loquebar, quasi parvulus cogitabam; cum autem
factus sum vir, evacuavi quae parvuli erant; videmus
nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad
faciem; nunc scio ex parte, tunc autem cognoscam sicut
et cognitus sum
(1Co, 13, 11 et 1Co, 13, 12) [mauvais référencement: He, 13]
.
Si ergo in hac vita, ubi hominum mirabilium prophetia ita comparanda
est illivitae, quasi parvuli ad juvenem, vidit tamen Elisaeus
accipientem munera servumsuum, ubi ipse non erat.
Itane cum venerit quod perfectum est, nec jam corpus corruptibile
aggravabitanimam, sed incorruptibile nihil impediet, illis sancti ad ea,
quae videndasunt, oculis corporeis, quibus Elisaeus absens ad servum
suum videndum nonindiguit, indigebunt? Namque, secundum interpretes
septuaginta, ista sunt ad Jezi verba prophetae: Nonne cor meum erat
tecum, quando conversus est vir de curru in obviam tibi, et
accepisti pecuniam? et caetera.
Sic autem ex Hebraeo interpretatus est presbyter Hieronymus:
Nonne cor meum
, inquit,
in praesenti erat, quando reversus est homo de curru suo in
occursum tui?
(R4, 5, 26) Corde suo ergo dixit se hoc vidisse propheta,adjutus quidem
mirabiliter, nullo dubitante, divinitus; sed quanto amplius tuncomnes
munere isto abundabunt, cum Deus erit omnia in omnibus; habebunt
tamenetiam illi oculi corporei officium suum, et in loco suo uterque
erit illisspiritus per spiritale corpus: neque enim ille propheta, quia
eis non indiguit,ut videret absentem, non eis usus est ad videnda
praesentia: quae tamen viderespiritu posset, etiam si illos clauderet,
sicut vidit absentia, ubi cum eisipse non erat.
Absit ergo ut dicamus illos sanctos in illa vita Deum clausis oculis
nonvisuros, quem spiritu semper videbunt; sed utrum videbunt et per
oculoscorporis, cum eos apertos habebunt, inde quaestio est: si enim
tantum poteruntin corpore spiritali, eo modo utique etiam ipsi oculi
spiritales, quantumpossunt isti, quales nunc habemus, procul dubio per
eos Deus videri nonpoterit.
Longe itaque alterius erunt potentiae, si per eos videbitur incorporea
illanatura, quae non continetur loco, sed ubique tota est.
Jezi, minister Elisaei, qui cupiditate argenti deceptus, pecuniam a
NaamanSyro accepit, et post paululum leprae contagione est percussus,
Judaeproditoris typum gessisse non dubium est: sicut enim Jezi ideo
serviebat beatoElisaeo, ut pecuniam posset acquirere, ita et Judas
propterea adhaeserat DominoSalvatori, ut fraudem faceret, et terrenas
divitias congregaret.
Denique sic de illo in Evangelio scriptum est,
Quia fur erat, et loculos habebat, et ea quae mittebantur,
exportabat
(Jn, 12, 6).
Nam Jezi qui gratiam magistri potuerat promereri, sicut dominus
suusconsecutus fuerat beati Eliae, cupiditate victus in aeternum meruit
crudelilepra perfundi; Judas vero per amorem pecuniae et apostolatus
gratiam perdidit,et laqueo vitam finivit.
Ac sic intelligimus omnes malos sacerdotes intra Ecclesiam intus in
animapeccati lepra esse perfusos, qui contra Dominica praecepta
ministerium quodgratis acceperunt gratis non administrant, et pro omni
opere quod in Ecclesiagerunt non futuram mercedem, sed praesentem
quaerunt retributionem; potest enimJezi etiam Judaeorum populum
figurare, qui eo tempore peccati lepra percutitur,quo ab ea populus
gentium liberatur.
Denique sic infideles Judaei in passione clamaverunt:
Sanguis ejus super nos, et super filios nostros
(Mt, 27, 25): tunc enim peccati lepraperfundi meruerunt, quando super
coelestem medicum ore sacrilego clamaverunt:
Tolle, tolle, crucifige eum
(Jn, 19, 15)! Ergo eo tempore in illisremansit lepra, quo ad nos transiit
gratia.
Denique sic et apostolus Paulus ad eos locutus est dicens:
Vobis
,inquit,
oportuit primum loqui verbum Dei, sed quia vos indignos
judicastis aeternae vitae, ecce convertimur ad gentes
(Ac, 13, 46).
Quando doctrina apostolorum ad gentes transiit, tunc in miseris
Judaeispeccati lepra permansit.
Posthaec refert Scriptura quod, eunte beato Elisaeo cum filiis
prophetarum adJordanem fluvium, dum sibi ligna conciderent, ceciderit
securis in aquam, etille de cujus manu corruit clamaverit ad beatum
Elisaeum:
Heu! heu! et hoc ipsum mutuo acceperam
(R4, 6, 5).
Posthaec in loco ubi securis illa ceciderat, beatus Elisaeus
misit lignum, et natavit ferrum
(R4, 6, 6).
Dominus Jesus Christus, cujus figuram Elisaeus gestavit, cum per
praesentiam corporis sui Judaeorum impietatem tamquam infructuosam
arborem succidere vellet, quia de illo Joannes ait:
Ecce securis ad radicem arborum posita est
(Mt, 3, 10): interveniente passione corpus ipsum velut manubriumdeseruit, et
in inferni profunda descendit, quod in sepultura depositum, advitam
tamquam ab manubrium suum spiritu redeunte, surrexit.
Sive aliter, Elisaeum typum habuisse Domini Salvatoris frequenter jam
supradiximus; sed et in puero illo filio prophetae, cui securis de manu
lapsa est,non incongrue Christus intelligitur: securis illa quae
cecidit, Adam sive totumgenus humanum significasse videtur.
Tenebat ergo filius prophetae securim in manu sua, et Dominus ac
Salvatornoster humanum genus quod creaverat in manu potentiae
suae.
Sed quomodo securis illa de manu prophetae in profundum corruit, ita et
genushumanum de manu omnipotentis Dei per superbiam se excussit,
ceciditque influvium luxuriae, vel omnium peccatorum gurgite se
submersit.
Securis ergo illa in profundo jacebat, quia genus humanum in omnium
criminumabysso infelici ruina corruerat, sicut scriptum est,
Infixus sum in limo profundi
(Ps, 68, 3).
Iterum:
Deveni in altitudinem maris, et tempestas demersit me
(Ps, 68, 3): fluvius enim ille ubi securis cecidit,
significatpraeterfluentem, et fugitivum, et descendentem in voluptatem
vel luxuriam,saeculi hujus cursum; fluvius enim a fluendo nomen accepit,
et quia omnespeccatores transitoriis voluptatibus inhaerentes fluere
dicuntur, ideo securisilla in fluminis limo jacebat oppressa.
Veniens ergo Elisaeus
misit lignum, et natavit ferrum
(R4, 6, 6).
Quid est lignum mittere et ferrum in lucem producere, nisi patibulum
crucisascendere, et de profundo inferni humanum genus eripere, et de
omniumpeccatorum limo per crucis mysterium liberare? Postquam vero
natavit ferrum, misit manum propheta et recepit illud, et
reddidit ad utilem usum domini.
Ita et de nobis factum est, qui de manu Domini superbiendo cecideramus,
percrucis lignum ad manum vel potestatem Domini redimus.
Item moraliter, ferrum in manubrio donum intelligitur in corde; ligna
veroper hoc caedere, est prave agentes increpare, quod nonnumquam dum
fluxe agitur,dum lapsus vanae gloriae in accepta eadem scientia non
vitatur, ferrum in aquaperditur, quia ex dissoluto opere intelligentia
fatuatur, quam profectointelligentiam ad hoc novimus dari, ut ante
dantis oculos ex bona actionedebeat restitui.
Unde et recte is qui ferrum amiserat, clamabat,
Heu! heu! heu! domine mi, et hoc ipsum mutuo
acceperam
(R4, 6, 5); habent enim hoc electi proprium, siquando in eis sua scientia
furtiva vanae gloriae culpa subripitur, ad corvelociter redeunt, et
quidquid in se ante districti judicis oculos damnabileinveniunt,
lacrymis insequuntur; qui flentes non solum caute inspiciunt, quaemala
commiserunt, sed ex accepto munere quae reddere etiam bona debuerunt,
quianimirum tanto se amplius peccatores sentiunt, quanto ex neglectis
bonis quaeagere poterant debitores tenentur: recte enim qui ferrum
perdidit, clamabat,
Heu! heu! heu! et hoc ipsum mutuo acceperam
(R4, 6, 5).
Ac si dicat, Illud per dissolutionem negligentiae perdidi, quod ut per
bonaopera redderem, ex gratia creditoris acceperam.
Et numquam Deus mentem deserit, quae in peccatis se veraciter
agnoscit.
Unde et mox Elisaeus veniens, lignum deorsum mittit, et ferrum in
superficiemattulit: quia videlicet Redemptor noster, pie nos repiciens,
cor peccatorishumiliat, et ei quam amiserat intelligentiam reformat;
lignum mergit, et ferrumlevat, quia cor affligit, et scientiam
reparat.
Unde bene in alia translatione dicitur quod infregit lignum atque
jactavit,et sic ferrum sustulit: lignum namque confringere est cor ab
elationeconterere; lignum ad ima jactare, elevatum cor in cognitionem,
ut diximus,propriae infirmitatis humiliare; atque illico ferrum in
superficiem redit, quiaad usum exercitationis pristinum intelligentiae
recurrit.
Igitur quoniam donum intellectus quod accipitur vix cum tot
difficultatibuscustoditur, curandum valde est ne otio torpeat, curandum
ne incitationes operisvitio elationis evanescant.
Sancti namque viri minime exsultant, cum cognoscunt quae faciunt, sed
cumfaciunt quae cognoverunt; etsi intelligendo largiores congaudent a
munerelargitoris, moerentes tamen considerant debitum operis, ut
videlicet actionepersolvant quod eis prorogatum est in
cogitatione.
Stultus namque est debitor, qui gaudens pecunias mutuas accepit, et
tempusquo reddere debet non attendit.
Moderatur autem laetitia accipiendi, quando solerti providentia
etiamconstitutum tempus reddendi cogitatur.
Rex autem Syriae pugnabat contra Israelem; consiliumque iniit
cum servis suis dicens: In loco illo et illo ponamus
insidias
(R4, 6, 8), et reliqua.
Rex Syriae Samariam obsidens, diaboli gestabat typum, qui ante
adventumSalvatoris Judaeorum populum sua obsidione concluserat, cujus
saevitiae atqueoccultae insidiae, quas humano praetendebat generi veri
Elisaei, hoc est,Domini Salvatoris praescientia atque virtute frustratae
sunt.
Exercitus regis Assyriorum, qui ad capiendum Elisaeum ab ipso missus
est,Scribarum et Pharisaeorum habuerunt typum, qui instinctu diaboli
adpersequendum Deum instigati sunt, et per virtutem ejusdem Domini et
Salvatorisnostri justo judicio obcaecati sunt, et rursum per
misericordiam illius paneverbi Dei sunt pasti, et aqua scientiae
refecti.
Merito movet quo modo potuerunt Syri isti ire in Samariam, si tali
erantcaecitate percussi ut omnino nihil viderent.
Hac aorasia etiam illi percussi sunt qui quaerebant ostium Loth: hoc
enimmodo sua calamitate turbati amentes facti sunt, usque dum irent in
Samariam, etulterius prophetam tali modo comprehendere non
quaesierunt.
etc. Fames Samariae illata inopiam significat verbi Dei, sive egestatem fidei, perquam diabolus ante adventum Salvatoris Dei populum concluserat. Hanc reprobi omnes, neglecto decalogo legis, atque ogdoada Evangelii, in quaimago est Dei, in cibum maluerunt sumere quam panem verbi Dei. Quarta vero pars canistri stercoris columbarum, quod quinque argenteisemptum, in cibum sumere dicitur, hoc figurasse videtur, quod populus reprobus,relicta cultura Dei, atque quinque corporis sensibus subditus, per idolorumculturam et simulationem velut quodam fetore peccatorum pasti, diabolosatisfaciebant. Duae mulieres, quarum una famis inopia coacta filium suum comedit, reprobamplebem ex Judaeis significasse non dubium est, quae omne bonum quod in seoriginaliter habuit inopia fidei consulta consumpsit. Alia vero quae in tale facinus consensum praebere renuit, electam plebemprocul dubio figuravit. et reliqua. Quatuor leprosi qui extra civitatem positi futuram Israeli defensionempronuntiant, illos indicasse videntur qui ex populo Judaeorum immunditiampeccatorum suorum prius caeteris confessi sunt, et ad tantam perveniremeruerunt gratiam, ut victum atque fugatum diabolum per victoriam crucisChristi caeteris annuntiarent. Quinque equi qui in Samaria prae inopia famis tantummodo remansisse dicuntur,carnalem Judaeorum populum sub quinque libris legis derelictum figurasse certumest. Dux ille qui futuram frumenti abundantiam per Elisaeum venturam audiens,credere noluit, Scribarum atque Pharisaeorum gestavit figuram, qui fertilitatemin Ecclesia divinitus collatam vidit, et quia credere noluit, ab hac impietatesua mortuus, a fidelibus conculcatus est. Mulier Sunamitis, quae ob inopiam famis consultu Elisaei de Judaea ad terram Philistiim transivit, primitivam Ecclesiam, quae per apostolos ex circumcisionein Christo credidit, praesignavit; quae Ecclesia ob infidelitatem Judaeorum,atque inopiam verbi Dei, quae illos obtinuit, revelante sibi divino Spiritu ad populum gentium transmigravit: haec enim in fine mundi, postquam plenitudo gentium introierit, ad priorem populum revertens, praedicante Elia, electos exeadem plebe quasi pristinam paternorum suorum possessionem in proprio jure recipiet, et tunc omnis Israel salvus fiet (voir: Rm, 11) . Quod ait Joiada pontifex sacerdotibus et levitis in templo, proferens Joasfilium Azariae, quem sex annis, quibus regnavit Athalia, clam nutriebat intemplo.
etc. quae ibidem dicta vel facta commemorantur, melius intelliguntur, si
delocis templi in quibus actum est, latius aliqua replicentur.
Templum quidem ipsum, exceptis porticibus, quibus omni ex parte
sibiadhaerentibus circumdabatur, habebat intra parietes: haec est enim
mensura prima quam Verba dierum nominant: Sexaginta cubitos
longitudinis, viginti autem latitudinis
(voir: Ch2, 3, 3)
; cujus omnis ambitus atrio tribus cubitis alto eratcircumdatus,
habente introitum a parte orientis, cujus in libro Regum ita meminit
Scriptura,
Et aedificavit atrium interius tribus ordinibus lapidum
politorum, et uno ordine lignorum cedri
(R3, 6, 36): interius videlicet hocappellans atrium, eo quod alia circa hoc
exteriora sint facta.
Porro in Verbis dierum ita:
Fecit etiam atrium sacerdotum, et basilicam grandem, et ostia
in basilica; quae texit aere
(Ch2, 4, 9): atriumvidelicet sacerdotum hoc nominans, quia nimirum ad hoc
erat factum, ut abingressu templi caeteros arceret, solisque hoc
sacerdotibus liceredesignaret.
Erat autem hoc idem atrium ab australi, ab occidentali et
septentrionaliparte vicinius muro templi.
Porro ad portam Solis, unde et introitum per gradus habebat, in magnam
seprolixitatem a templo protendebat: utpote quod in illa sui parte
altareholocausti, in illa luteres bis quinos, in quibus hostiae
lavarentur, in illamare aeneum, in quo intraturi ad ministerium
sacerdotes lavarentur, in illasacerdotum immolantium et psallentium
habebat choros levitarum.
Circumdabatur hoc atrium undique versum a longa aede per maxima in
quadrum;cujus interior paries, id est, qui templum a quatuor mundi
partibusrespiciebat, inferius erat per totum in arcubus constructus,
ulterior verofirma soliditate fundatus, et januas habens aereas, ut
supra dictummemoravimus, et ostia in basilica, quae texit aere; quae
etiam porticibuscommunita, maximis et opportunis erat discreta
coenaculis; et rursus extra hancaedem in gyro altera simili schemate
facta; sed et tertia nihilominus circaillam eodem ordine facta per
gyrum, interiora omnia longe lateque circuibat, inhoc tantum a prioribus
distans aedibus, quod orientalis et septentrionalis ejusparies ostia
minime habebat, eo quod uterque eorum ad muros
pertineretcivitatis.
Haec autem sunt atria de quibus canitur in psalmis,
Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri
(Ps, 133, 1).
Et quoniam ipsa domus Domini mediocri loco constructa erat, fiebat ut
atriaquanto exteriora fuerint, tanto altiores haberent parietes, utpote
inferiusfundamenta habentes, adeo ut ultima quadringentos in altitudine
cubitoshaberent, nec tamen aequandae templi altitudini aliquantulum
appropinquarent,quorum omnium in libro Paralipomenon ita generalis fit
mentio.
Dedit autem David Salomoni filio suo descriptionem
porticus, et templi, et cellariorum, et coenaculi, et
cubiculorum in adytis, et domus propitiationis, nec non et
omnium quae cogitaverat atriorum et exedrarum per circuitum in
thesauros domus Domini, et in thesauros sanctorum
(Ch1, 28, 11 et Ch1, 28, 12).
Sed et Josephi scriptura, vel pictura ab antiquis formata, plenius quo
sinthaec ordine facta distinguit
(voir: Antiq, Jud, 8, 3)
.
His vero ita compositis, in sancta sanctorum summi tantum sacerdotis
eratsemel in anno ingredi, cum sanguine hostiarum; in sanctuario ante
oraculum sacerdotes tantum purificati introibant; in atrio interiori
sacerdotes omnes et levitae; circa hoc atrium sub divo, vel si tempestas
arcebat, in aedibus circumpositis viri Israelitae ad orandum sive
audiendum verbum Deiconveniebant.
In tertio ordine atriorum stabant ad orandum mulieres Israeliticae sub
divo,vel si tempestas non sinebat, proxima circumpositarum aedium
tectasubibant.
Porro in ultimo ordine atriorum gentiles, qui ad orandum forte
convenerant,intrabant, ubi etiam post tempora dispersionis ii qui de
gentibus nuper advenerant Israelitae, septem diebus purificati, sic
tandem in interiora sanctorum petebant.
Quae autem intra atria vel in atriis erant pavimenta, lapide vario sunt
omniastrata.
Ita vero ostia in aedibus contra invicem posita erant, ut ii etiam qui
inultimis consistebant templum possent intueri.
Erant autem sortes viginti quatuor et sacerdotum, et levitarum, et
janitorum,qui per totidem septimanas sibi ex ordine succederent; sabbato
nova turma intrante ad officium, et post sabbatum ea quae proxima
septimana ministraverat,domum redeunte.
Sed hic pontifex proponit necessitatem augendi circa novum regem
exercitus,et eos qui intrandi septimanam habebant, suscepit in ordinem,
et illos qui jamsuam septimanam ministrando impleverant, ne abirent,
retinuit, qui aliosquosque levitas de cunctis urbibus Juda simul et
principes familiarum Israel,missis in hoc centurionibus Hierosolymam,
congregaverat, ut Verba dierumnarrant; quos educturus filius regis tali
ratione distinxit, ut omnes quiimpleverunt sabbatum et egressuri erant,
in duas divisi partes regem ininterioribus atrii locis armati
circumstarent; reliqua vero multitudo, id est,qui non erant de stirpe
Levi, exteriores atriorum januas contra furoremreginae, si quid forte
adversi moliretur, custodirent.
Porro qui nuper ad sabbatum venerant sacerdotes, et levitae, et
janitores, intres divisi partes, domum regis, id est, palatium
observarent, ne vel hoc regina collecto exercitu contra regem
defenderent, servarent et portam habitaculi scutariorum, per quam de
templo ad palatium descendebatur, sicut infra dicitur
(voir: Ch2, 12)
.
Duxeruntque regem de domo Domini, et venerunt per viam portae
scutariorum inpalatium et sedit super thronum regium, ubi etiam porta
Seyr, et domus Messa,quae cum porta scutariorum nominantur, esse
videntur.
Scutarios autem tutores regis appellat, testante libro Paralipomenon,
qui,cum Roboam scuta aerea pro aureis fecisse commemorasset, adjecit,
Et tradidit illa principibus scutariorum, qui
custodiebant vestibulum palatii
(Ch2, 12, 10) [mauvais référencement: Ch2, 23]
.
In quo videlicet libro distinctius haec cuncta replicantur.
etc. Quod sequitur de eodem:
Produxitque filium regis, et posuit super eum diadema, et
testimonium in diademate insigne capitis regium
(R4, 11, 12), intestimonio designat decreta legis Dei, quibus quid agere rex
debeat, qualiter vivere, praecipitur.
Denique in libro Verborum dierum apertius: Et imposuerunt,
inquit, ei diadema, dederuntque in manu ejus tenendam legem; et
magnaeutique erat salutarisque prudentiae, ut per tyrannicae impiaeque
reginae necemsuccedente in regnum filio regis legitimi, cum ipso regni
habitu simuldisciplina legis Dei servanda comitetur; et qui se praelatum
regendo videret,ipse se regendum divinis legibus subdi debere
meminisset.
Quod instauratum templum Domini tempore praefati regis Joas dicitur; et
nonfiebat ratio his hominibus qui accipiebant pecuniam, ut distribuerent
eamartificibus, sed in fide tractabant eam, devotionem ostendit eorum,
de quibussermo est, qui tantum studii in religione habuerunt, ut nullus
dubitaverit quinpecuniam Domini sine alicujus fraudis suspicione
tractarent, et hanc de aerariosublatam fideliter artificibus ad
muniendam domum, prout singulis opus esset,offerrent.
Post haec mortuus est,
inquit,
Latrunculi enim Moab figuraliter daemones intelligendi sunt, qui ad
incestumet omne opus exsecrabile vitiorum stimulis perurgent infelicium
mentes.
Qui vero mortuum sepeliebant, ii accipiendi sunt, qui, ut apostolus
Jacobusait, impios et peccatores ab errore viae suae assidua
exhortatione convertuntad tramitem pietatis et castitatis, animas eorum
salvantes a perpetua morte,cooperiunt multitudinem peccatorum.
Sive aliter: Sepelientes mortuum ac latrunculos fugientes illi
meritoappellandi sunt, qui pie vivere volentes in Christo, fugiunt ac
declinant vitiauniversa atque peccata, quia mortem videlicet operantur;
corporaque in fontemprojiciunt baptismi, in quo secundum Apostolum
credentes sepeliuntur cumChristo, ut per communionem corporis et
sanguinis ejus deinceps possint viverecum Christo.
Quod dicitur de Amasia rege Juda,
Ipse percussit Edom in valle Salinarum decem millia, et
apprehendit Petram inpraelio vocavitque nomen ejus
Jectehel
(R4, 14, 7).
Vallis Salinarum erat, ubi salesfaciebant, vel feno videlicet
salsuginis, ut multis in locis deciso, exsiccato etincenso; vel aquis
puteorum salis fervefactis, et usque ad salis firmitatemcoquendo
perductis, vel alio quolibet ordine, quo sal fieri consuevit; in
quoetiam loco Joab duodecim millia Idumaeorum percussisse legitur.
Nec praetereundumquod pro valle Salinarum vetus editio quasi nomen
regionis Gemela posuit.
Petraautem civitas est Arabiae nobilis in eadem terra Edom, quae in
libro NumerorumRecem dicitur, et a Syris hodieque sic appellatur.
Jectehel vero, quod Amasiasvictor ei nomen imposuit, interpretatur
Coetus Dei, vel Auxilium Dei, agente eofideliter, ut perenni inderetur
memoriae, quod hanc vel coetu populi Dei, vel Deoauxiliante
ceperit.
Quod dicitur de Jeroboam rege Israel,
Ipse restituit terminos Israel ab introitu Emath usque ad
mare Solitudinis
(R4, 14, 25), Emath quae nunc Epiphaniadicitur, septentrionalis erat terminus
Israel.
Mare autem solitudinis, quod Hebraice dicitur Araba, mare Mortuum
designat,quod in longitudine per stadia 580 usque ad Zoaras Arabiae, in
latitudine per1150 usque ad vicina Sodomorum protenditur.
Quod dicitur de his, quae in Samariam a rege Assyriorum adductae
sunt,nationibus,
Et unaquaeque gens fabricata est Deum suum,
posueruntque eos in fanis excelsis, quae fecerat Samaritana
gens, et gens in urbibus suis, in quibus habitabant: viri enim
Babylonii fecerunt Sochot Benoth; viri autem Chutaeni fecerunt
Nergel, et viri de Emetha fecerunt Asima, porro Evaei fecerunt
Nebaaz et Tharha
(R4, 17, 29, R4, 17, 30 et R4, 17, 31); in libro quidem Locorum legitur quod Benothet Nergel fuerunt
civitates, quas construxerunt in regione Judaeae Samaritani,qui de
Babylonia transierant.
Asima quoque oppidum, quod aedificaverunt qui ad eam venerant de
Emath.
Nebaaz etiam et Thartha civitates, quas Evaei in eadem Judaeae
terracondiderunt.
Videtur autem, juxta consequentiam sermonis, etiam idolorum, quibus
haegentes prius in terra sua servierunt, hic posse intelligi vocabula:
quia cumdictum esset,
Et unaquaeque gens fabricata est deum suum
(R4, 17, 29), quasi adexpletionem sententiae subjunctum est,
Viri enim Babylonii fecerunt Sochot
(R4, 17, 30), id est, tabernacula Benoth; et melius, ni fallor,
faceretinterpres, si Sochot Latine in tabernacula verteret, et nomen
idoli Benothabsolute poneret; et sicut in sequentibus manifeste dicitur:
Ii autem qui erant de Sapharvaim, comburebant filios suos
igni Adremalech et Anamalech diis Sepharvaim
(R4, 17, 31), ubi ostenditur Adremalech et Anamalech idola fuisseurbis
Sepharvaim: ita videtur consequens, ut etiam Nergel Chuthanorum,
AsimaEmethanorum, Nebaaz et Thartha idola fuerint Evaeorum.
Anno quarto decimo regis Ezechiae ascendit Sennacherib rex
Assyriorum super omnes civitates Judae munitas, et cepit
eas
(R4, 18, 13), etc.
Historia manifesta est, et interpretatione non indiget.
In verbis autem Rabsacis arrogantia consideranda est, quae velut
contrariaquaedam fortitudo imitatur consuetudinem prophetarum: ut quod
illi solent in prologis ponere,
Haec dicit Dominus
(R4, 19, 6), quo auctoritatem et magnitudinem loquentis ostendant, iste nunc
dixerit,
Haec dicit rex magnus, rex Assyriorum
(R4, 18, 19).
Consideremus verba Rabsacis, ac primum quod dicit: Confidis super
baculum arundineum confractum istum, super Aegyptum
(voir: R4, 18, 20 et R4, 18, 21)
, falsum est; nulla enim narrat historia quod Ezechias ad
Aegyptios miserit, et Pharaonis auxilium postularit.
Quodque infert, Si responderis mihi, In Domino Deo nostro
confidimus, verum est; sed rursum jungit mendacium veritati,
quod
abstulerit Ezechias excelsa
illius
et altaria
(R4, 18, 22); hoc enim non contra Dominum, sed pro Domino fecerat, ut
idololatria et veteri erroredestructo, juberet Dominum adorare in
Hierusalem, ubi erat templum ejus.
Quodque paucitatem obsessorum volens ostendere, equorum duo
milliapollicetur, quorum Ezechias ascensores praebere non posset, non
deimbecillitate venit Judaeorum, qui equitandi carebant scientia; sed
deobservatione mandatorum Dei, qui per Moysen super regem praeceperat
Israel,
Non multiplicabit sibi equos, et uxores plurimas non
habebit
(Dt, 17, 16 et Dt, 17, 17).
Ad id autem quod dixerat, Si responderis mihi, In Domino Deo
confidimus, callide prudenterque respondit se non sua
voluntate, sedDomini venisse praeceptis.
Et dixit Eliachim et caeteri ad Rabsacen:
Loquere ad servos tuos Syra lingua, si quid
intelligimus
(R4, 18, 26), et caetera.
Accusatio Rabsacis Ezechiae testimonium est, quod captis cunctis
urbibusJudaeae, in Domino Deo confisus sit, dixeritque ad populum,
inquit,
populus hujuscemodi verbis Ezechiae
(Ch2, 32, 8).
Unde Rabsaces destruere vult quod ille construxerat, et loquitur ad
populum:
Non seducat vos Ezechias, et non vobis tribuat
fiduciam super Domino Deo
(Es, 36, 14 et Es, 36, 15).
Rursumque adjiciens comminationem et terrorem:
Ut comedant
, inquit,
stercora sua, et bibant urinam pedum suorum vobiscum
(Es, 36, 12); per quaeostendit famem eos et penuria sitique esse capiendos;
simulque illecebram jungiformidini, ut quos terrore non vicerat,
repromissionibus et persuasione decipiat dicens:
Facite mecum quod est utile
(R4, 18, 31).
Ergo sensus est: Facite, inquit, quod vobis prosit et in
benedictionemvestram proficiat.
Sive hoc dicit: Benedicite regi Assyriorum, et laudate eum ut
dominum,confitemini, ut praemia consequamini.
Et
donec revertar
de Aegypto, sive capta Lobna redeam, habitare inurbe vestra, et
rebus vestris fruimini, postea autem veniam
et transferam vos in terram quae similis est terrae
vestrae
(R4, 18, 32).
Quidam putant terram eis Mediae repromitti, quae habebat terrae
Judaeaesimilitudinem tam in situ quam in frugibus.
Quodque infert,
Ubi est Deus Emath, et Arphath, et Sepharvaim? Numquid
liberaverunt Samariam de manu mea?
(R4, 18, 34) ostendit omnium civitatum sivegentium diis serviisse Samaritas;
et quia non erant dii, sed idola, meritocultores vanitatis, ut decebat,
esse submersos ostendit.
Est autem urbs Coelesyriae, quae nunc Epiphania dicitur, juxta Emesan,
utsupra monuimus.
Arphat urbs Damasci, quam expugnatam a rege Assyriorum etiam
Jeremiasscribit.
Sepharvaim, quod numero plurali libros vel litteras sonat, nomen est
locorum,de quibus Assyrii transmigrantes habitaverunt in Samaria, ut in
Locorum librisinvenimus.
Verum in Isaia hoc quoque vocabulum esse civitatis apparet, ubi
apertedicitur,
Ubi est Deus urbis Sepharvaim
(R4, 18, 34)? Tametsi pluraliter dictum, utThebarum, Athenarum.
Pro Ana et Ava vetus editio quasi unius urbis nomen Ana et Ava posuit;
etquidem in Hebraeo ita scriptum est.
Verum quia syllaba v, quae in medio nominis posita
est,conjunctionem apud eos significat, potest etiam ita distingui ut
dicatur Anteet Gave, ut Aquila transtulit, sive Ana et Ava, ut noster
vertitinterpres.
Vere justus Ezechias agebat cuncta fideliter, universa cum consilio;
ideoenim jusserat blasphemanti Assyrio non respondere, ne eum ad
majoresblasphemias provocaret.
Et ingressus est Eliachim et caeteri cum eo ad Ezechiam scissis
vestibus.
Perspicua relinquentes, ea tantum, in quibus latens sensus est
disseramus.Scindunt vestes, quia Rabsacen audierant blasphemantem.
Scindit et ipse rex vestimenta sua, quia peccatorum suorum et populi
essecredebat, quod Rabsaces usque ad portas Hierusalem venerit, et
contra Dominumtalia sit locutus.
Pro regio ergo cultu obvolutus est sacco, et de palatio ad templum
gradiens,
Eliachim pontificem, et Sobnam scribam, et seniores de
sacerdotibus misit ad Isaiam filium Amos prophetam
(R4, 19, 2).
In quo regis consideranda est humilitas atque prudentia.
Ipse pergit ad templum, principes populi et senes sacerdotum non
stolissacerdotalibus, sed ciliciis coopertos mittit ad Isaiam prophetam
filiumAmos.
Dixerunt
, inquit,
ad eum: Haec dicit Ezechias, Dies tribulationis, et
corruptionis, et blasphemiae
(R4, 19, 3); dies haec tribulationis nostrae,corruptionis Dei, blasphemiae
hostium.
Ponitque similitudinem parturientis mulieris et dolentis, quod venerunt
filiiusque ad partum, et virenon habet parturiens.
Haec juxta litteram peccatis facientibus videmus, quia cum hostes
irruunt,defensores nostri praeparantur, sed nullatenus ad
praeparataconvalescunt.
Scriptum namque est,
Requiescet super eum spiritus consilii et
fortitudinis
(Es, 11, 2).
Quae utraque necessario sibi juncta sunt, quia neque virtus sine
consilioesse utilis valet, neque consilium sine virtute.
Quid igitur prosunt qui per consilium praeparantur, dum ad praelium
perfortitudinem non procedunt? Afflictus igitur atque turbatus Ezechias
rexloquitur dicens:
Dies tribulationis et blasphemiae dies iste; venerunt filii
usque ad partum, et vires non habet parturiens
(R4, 19, 3).
Filii quippe usque ad partum veniunt, quando apta consilia usque
addesiderium efficiendi operis procedunt; sed virtutem non habet
parturiens, duminfirmus quisque consilia haec ad utilitatem aliquam per
partum operis nonperducit.
Sequitur.
Si forte audiat Dominus tuus universa verba Rabsacis, quem
misit rex Assyriorum dominus suus
(R4, 19, 4).
Non enim audemus Dominum omnium nostrum Dominum dicere, quo irascente
tantapatimur; sed tuum dicimus Dominum, et hanc habemus ultionis
fiduciam, quoniamvivens Deus blasphematur a cultore idolorum
mortuorum.
Cumque venissent servi regis Ezechiae ad Isaiam, praevenit eos Isaias;
etiamabsentem regem audierat, et dicit quod respondere deberent Domino
suo,humilitate mixta fiducia conscientiae.
Dicite, inquit, Domino vestro, qui vester est
Dominus; meusenim
haec dicit Dominus: Noli timere verba, quibus
non tu, sed
ego sum blasphematus. Ecce ego mittam ei spiritum, et
audiet nuntium, et revertetur in terram suam, et dejiciam eum
gladio in terra sua
(R4, 19, 6 et R4, 19, 7).
Ut duo pariter Ezechias, quae optabat, audiret, se de obsidione et
periculoliberandum, et inimicum iratumque regem in sua terra esse
moriturum.
Reversus autem Rabsaces, invenit regem Assyriorum expugnantem
Lobnam
(R4, 19, 8),etc.
Pugnasse autem Sennacherib regem Assyriorum contra Aegyptios, et
obsedissePelusium, jamque exstructis aggeribus urbe capienda, venisse
Thracam regemAethiopum in auxilium, et una nocte juxta Hierusalem 185
millia exercitusAssyrii pestilentia corruisse narrat Herodotus, et
plenissime BerosusChaldaicae scriptor historiae.
Itaque cum accepisset Ezechias litteras de manu nuntiorum, et
legisset eas, ascendit in domum Domini, et expandit eas coram
Domino
(R4, 19, 14), etc.
Contra Sennacherib regis blasphemias solida Ezechias arma arripuit,
rursumquepergit ad templum, et epistolas expandit coram Domino, audacter
Dominumdeprecatus, et solum Deum asserit esse viventem, per quem idola
intelligimusimaginum mortuorum.
Quia tam audacter Ezechias Dominum deprecatus est, nec misit ad Isaiam,
utprius miserat, non ipse propheta pergit ad eum, sed mittit nuntios qui
eidicerent verbum Dei.
Supra Sennacherib, contra quem rogas, Domini ista sententia est:
Virgo filia Sion
et
filia Hierusalem
(R4, 19, 21), quae ideo virgo appellatur etfilia, quia cunctis gentibus
simulacra adorantibus, haec sola conservatcastitatem religionis Dei et
unius divinitatis cultum.
Subsannavit te atque despexit, et quae ne ad majores te
blasphemiasconcitaret, praesenti non respondebat, post, te abeunte,
movebit caput suum,certa de ultione, secura de poena, et haec locutus
est: Non contra me, sedcontra Dominum superbisti, nec ipse per te, sed
per servos tuos, ut major essetarrogantia blasphemantis; dixisti enim
quod in quadrigarum tuarum multitudineascenderis altitudinem montium, et
juga Libani succideris, cedros atque abietesillius; quae vel de cunctis
gentibus metaphorice principibusque earum debemusaccipere; vel
Hierusalem quae interpretatur Libanus, ut cedros ejus atqueabietes ad
potentes quosque et optimates, altitudinem vero summitatis
illius,saltumque Carmeli referamus ad templum.
Quodque infert, Ego fodi et bibi aquam, et exsiccavi vestigia pedis
mei, omnes rivos aggerum
(voir: R4, 19, 24)
, hoc intelligi potest juxta historiam, quod pro multitudine
exercitus omnia fluenta siccaverit, ut puteos sibi fodere sit compulsus:
juxta translationem, quod omnes populos, qui sub aquarum nomineinterdum
scribuntur, suo vastaret exercitu.
Haec ex persona Domini contra verba Assyrii sentienda sunt, quod
adblasphemiam ejus sic responderit Dominus.
Num ignoras quod haec quae fecisti mea feceris voluntate, et ego haec
futurapraedixerim, ac per te facienda mandaverim.
Itaque quod olim decreveram, hoc expletum est tempore, ut colles, id
est,principes, qui inter se pugnabant, et civitates munitissimae, me
contrahentemanum meam nec solitum praebente auxilium, eradicarentur, et
contremiscerent acperirent, et compararentur non olivae et vineae
fructuosisque arboribus, sedfeno et gramini herbisque domatum quae
frugibus impedimenta sunt, et antemarcescunt quam ad maturitatem
perveniant.
Itaque sessionem et egressum et introitum tuum ante cognovi, insaniam
quacontra me debacchaturus eras, prophetis vaticinantibus sum locutus,
per quosolim dicturum esse te noveram: In coelum ascendam, super sidera
coeli ponam thronum meum, eroque similis Altissimo
(voir: Es, 14, 13)
.
Itaque furor tuus et superbia tua pervenit in aures meas, et nequaquam
teultra portabo, ut intelligas quod potuisti, non tuis te potuisse
viribus, sedmeo arbitrio.
Merebantur enim impiae gentes et infructuosae arbores, ut per te
quasisecurim et serram meam succiderentur et caderent.
Ponam itaque circulum in naribus tuis, et camum in labiis
tuis
(R4, 19, 28), ut blasphemantium ora constringam, et nequaquam ultra talia
loqui audeas,frenumque injiciam labiis tuis, quod tuam ferocitatem
domet, et te reducat inAssyrios.
Tibi autem, Ezechia, hoc erit signum, Comede hoc anno quae
repereris, et in anno secundo quae sponte nascuntur; porro in
anno tertio seminate et metite, plantate vineas et comedite
fructum earum
(R4, 19, 29).
Omnia haec propheta per nuntios ad Ezechiam loquitur; quid
Sennacheribdixerit, quid ei Dominus responderit, non ad ipsum sermonem
facit, ne forsitandubitet futura quae dicta sunt, et idcirco vel maxime
prophetae apud populumsermonum suorum habebant fidem, quia non solum de
his quae multa post saeculafutura erant, sed etiam quae in continenti,
et post non grandis temporisspatium essent implenda, memorabant, et quod
intra biennium et rex Assyrioruminteriret, et urbi Hierusalem securitas
redderetur.
Hoc erit signum eorum, quae futura pronuntio, quod hoc anno ea comedas
quaerepereris; anno autem secundo quae sponte nascuntur, in anno autem
tertio,fugato jam Assyrio et obsidione laxata, seminate et metite,
plantate vineas etcomedite fructus earum: siquidem urbis hujus
reliquiae, quae nunc hostilivallantur exercitu, et evasuras esse non
credunt, tantam recipient rerum omniumabundantiam ac felicitatem, ut
instar arboris, alta radice fundatae, pomisdensissimis impleantur.
Et quodcumque reliquum fuerit de domo Juda, mittet
radicem deorsum, et faciet fructum sursum
(R4, 19, 30).
Quid hoc loco radicum nomine nisi latentes cogitationes accipimus, quae
inocculto prodeunt, sed in ostentatione operis per apertum surgunt?
Radicem ergodeorsum mittere, est cogitationem bonam in abditis
multiplicare.
Fructum vero sursum facere, est efficacia operis recta quae
cogitavitostendere.
Mittit ergo radicem deorsum ut faciat fructum sursum, ac si aperte
diceretur:In imis cogitatio nascitur, ut in summis retributio
reddatur.
De Hierusalem etenim et de monte Sion egredientur
reliquiae
(R4, 19, 31), etimplebunt terram Judaeam non suo merito, sed Dei misericordia,
immo zelo quodadversus impios zelatus est populum suum.
Quod autem ad extremum infert:
Propter me et propter David servum meum
(R4, 19, 34), illud significat, quod non merito suo, sed Dei
clementiaconserventur; immo patris eorum David memoria, in quo
admonentur et suaenegligentiae, et illius fidei atque justitiae, quod in
tantum justitiam diligatDeus, ut etiam posteros hominum sanctorum non
suo merito, sed majorum virtutetueatur.
Factum est igitur in nocte illa, venit angelus Domini et
percussit castra Assyriorum 185 millia
(R4, 19, 35).
De hoc quoque in Paralipomenon legitur:
Et misit Dominus angelum qui percussit omnem virum robustum
et bellatorem et principem exercitus regis Assyriorum;
reversusque est cum ignominia in terram suam
(Ch2, 32, 21).
185 millia fortissimorum virorum ab uno angelo una nocte caeduntur, et
absquevulneribus occisorum mors saeva discurrit, excludens a corporibus
animas,Domini voluntate; et ipse rex Assyriorum idcirco servatus est, ut
sciretpotentiam Dei et blasphemantia ora comprimeret, fieretque testis
illiusmajestatis quem paulo ante contempserat.
De talibus autem rebus agit multa omnipotens Deus per angelos, non ut
ipse abeis discat, sed ut ab illo ipsi per verbum ejus agant aut
nuntient sinecorporali sono etiam quod voluerit, ab eo missi ad quos
voluerit, totum ab illoper verbum illud ejus audientes, id est, in ejus
veritate invenientes quid sibifaciendum, quid, quibus, quando,
nuntiandum sit.
Sed tamen non ex angelis homines, sed ex se ipso sicut angelos, ita
hominesbeatificat; nec aliqua ex aliquo tempore, aut ab angelis, aut ab
hominibuscognovit ut nosset, sed futura omnia temporalia, atque in eis
etiam quid etquando ab illo petituri fueramus, et quos et de quibus
rebus vel exauditurus,vel non exauditurus esset, sine initio ante
praescivit.
Universas autem creaturas suas et spiritales et corporales non quia
sunt,ideo novit, sed ideo sunt, quinovit.
Cum enim rex iste reversus esset Niniven urbem sedem regni sui, et
adoraretin templo Nesrach deum suum, quasi victoriam de hostibus
reportaret, etdelubrum idoli sui triumphator gratulabundus ingrederetur,
contemptor veri Deiin fano falsi numinis trucidatur, nec angeli periit
gladio quod erat communecum pluribus, sed parricidio filiorum qui
fugerunt in terram Ararath, in quaScriptura Asorathan filium ejus qui
regnavit pro eo testatur misissehabitatores Samariae, ne terra remaneret
inculta.
Ararath autem regio Armeniorum campestris, per quam Araxis fluvius
fluit,incredibilis est ubertatis, ad radices Tauri montis, quae usque
illucextenditur.
Ergo et arca in qua liberatus est Noe cum liberis suis, cessante
diluvio, nonad montes generaliter Armeniae delata est, quae appellatur
Ararath, sed admontes Tauri altissimos, qui Ararath imminent
campis.
Ne elevaretur cor Ezechiae post incredibiles triumphos et victoriam
demedia capitivitate, infirmitate corporis visitatur, et audit se esse
moriturum,ut conversus ad Dominum flectat sententiam ejus.
Sed nulla quae in hoc mundo hominibus eveniunt, absque omnipotentis
Deiocculto consilio fiunt: nam cuncta Deus futura praesciens, ante
saeculadecrevit qualiter per saecula disponantur.
Statutum quippe jam homini est vel quantum hunc mundi prosperitas
sequatur,vel quantum unumquemque adversitas feriat, ne electos ejus aut
immoderataprosperitas elevet, aut nimia adversitas gravet.
Statutum quoque est in aeterna veritate quantum in ista vita
mortaliunusquisque temporaliter vivat, quia, etsi annos quindecim
Ezechiae regi advitam addidit, omnipotens tamen Deus, cum eum mori
permisit, tunc eumpraescivit esse moriturum.
Qua in re quaestio oritur quo modo ei per prophetam dicatur:
Dispone domui tuae, quia morieris tu et non vives
(Es, 38, 1), cui mortis sententia dictaest, sed protinus ad ejus lacrymas est
addita vita.
Sed per prophetam Dominus dixit quo tempore mori ipse debebat, per
largitatemvero misericordiae illo eum tempore a morte distulit, quo ante
saecula ipsepraescivit.
Nec propheta igitur fallax, quia tempus mortis innotuit, quo vir ille
morimerebatur, nec Dominica instituta convulsa sunt, quia ut largitate
Dei annivitae crescerent, hoc quoque ante saecula praefixum fuit, atque
spatium vitaequod inopinate foris est additum, sine augmento
praescientiae fuit intusstatutum.
Convertitque Ezechias faciem suam ad parietem
(Es, 38, 2).
Quia ad templum ire non poterat, ad parietem templi juxta quod
Salomonpalatium exstruxerat; vel absolute ad parietem, ne lacrymas suas
assidentibussibi ostentare videretur.
Et ait: Obsecro, Domine, memento, quaeso, quo modo
ambulaverim coram te in veritate et in corde perfecto, et quod
placitum est coram te fecerim
(Es, 38, 3).
Perfectionem cordis nunc in eo dicit, quod idola destruxerit, templi
valvasaperuerit, serpentem aeneum comminuerit, et caetera fecerit quae
Scripturalibris Regum et Paralipomenon commemorat.
Flevitque fletu magno
(Es, 38, 3), propter promissionem Domini ad David, quamvidebat in sua morte
perituram.
Eo enim tempore Ezechias filios non habebat; post tertium enim
annumconcessae vitae, Manassen genuit.
Ergo iste omnis est fletus, quia desperaverat Christum de suo
seminenasciturum: plerumque enim justi aliquibus necessitatibus afflicti
sua operacoguntur fateri, sed cum eorum dicta injusti audiunt, haec per
elationem potiusquam per veritatem existimant prolata: ex suis enim
cordibus verba justorumpensant, et dici humiliter posse vera bona non
existimant.
Sicut enim gravis culpa est sibi hoc hominem arrogare quod non est,
sicplerumque culpa nulla est, si humiliter bonum dicat quod est.
Unde saepe contingit ut justi et injusti habeant verba similia, sed
tamen corsemper longe dissimile: et ex quibus dictis Dominus ab injustis
offenditur, ineisdem quoque a justis placatur: nam Pharisaeus ingressus
templum dicebat:
Jejuno bis in sabbato, decimas do omnium quae
possideo
(Lc, 18, 12), sed justificatus magis publicanus quam ille exiit.
Ezechias quoque rex cum molestia corporis afflictus ad extremitatem
venisset,in oratione compunctus dixit:
Obsecro, Domine, memento quomodo ambulaverim coram te in
veritate et corde perfecto
(Es, 38, 3).
Nec tamen Dominus hanc confessionem perfectionis ejus despexit aut
renuit,quem mox in suis precibus exaudivit.
Ecce Pharisaeus se justificavit in opere, Ezechias justum se asseruit
etiamin cogitatione; atque unde ille offendit, inde iste Domino
placuit.
Cur itaque hoc, nisi quia omnipotens Deus singulorum verba ac
cogitationespensat, et in ejus auribus superba non sunt, quae humili
cordeproferuntur?
Vocatur quoque Ezechias dux populi et filius David, cujus opera
sectabatur:fecerat enim rectum juxta omnia quae fecit.
David pater ejus; et auditur ejus oratio, videnturque lacrymae quo
modoambulaverat coram Domino in veritate et corde perfecto, et fleverat
fletu magnoet quod placitum est in oculis ejus fecerat.
Et addam diebus tuis quindecim annos, sed et de manu regis
Assyriorum liberabo te et civitatem hanc, et protegam urbem
istam propter me et propter David servum meum
(R4, 20, 6).
Secundum quasdam causas futurorum moriturus erat Ezechias, cui Deus
addiditquindecim annos ad vitam, id utique faciens quod ante
constitutionem mundi sefacturum esse praesciebat, et in sua voluntate
servabat.
Non ergo id fecit quod futurum non erat, hoc enim magis erat futurum
quod sefacturum esse praesciebat: tamen illi anni additi non recte
dicerentur, nisi adaliquid adderentur, quod se aliter in aliis causis
habuerat.
Secundum aliquas igitur causas inferiores jam vitam finierat; secundum
illasautem quae sunt in voluntate et praescientia Dei, qui ex
aeternitate noveratquid illo tempore facturus erat, et hoc vere futurum
erat, tunc erat finiturusvitam quando finivit vitam; quia etsi oranti
concessum est, etiam sic eumoraturum ut tali orationi concedi oporteret,
ille utique praesciebat cujuspraescientia falli non poterat, et ideo
quod praesciebat, necessario futurumerat.
Quindecim anni Ezechiae regi, miserante Deo, protelati ad vitam sunt
ei,mystice figurantes quia quicumque utriusque Testamenti plenitudinem
custodiunt,aeternae salutis praemium consequuntur, ac per legis
consummationem etEvangelii plenitudinem ad vitae aeternae transeunt
beatitudinem.
Dixitque Isaias: Afferte mihi massam ficorum: quam cum
attulissent et posuissent super ulcus ejus, sanatum est
(R4, 20, 7).
Ac per hoc non spernendam esse medicinam quae usu constet et
experimento,quia et hanc fecerit Deus.
Posthaec ait Isaias:
Idem nomen graduum quod et linearum significat, id est,
distinctionemhorarum, quas duodecim per diem in horologio notare
solemus.
Ita erant exstructi gradus arte mechanica, ut per singulos umbra
descendens,horarum spatia terminaret.
Erat autem hora die decima, quando haec regi loquebatur.
Vis ergo
, inquit,
ut ascendat umbra decem lineis
(R4, 20, 9) procedentesole super terram per boreales plagas usque ad
orientem, quod subtus terramquotidiana consuetudine cursus sui erat
facturus; an ut revertatur umbratotidem gradibus conversa retrorsum,
sole ipso quoque per australem plagam adorientem regresso? At rex:
Facile est
, inquit,
umbram crescere decem lineis; nec hoc volo ut fiat, sed ut
revertatur retrorsum decem gradibus
(R4, 20, 10).
Vidit namque quia majoris miraculi esse poterat, si sol contrarium suo
moricursum ageret, quam si consueto processu incedens, tametsi multo
altius, idest, supra terras elatus ad orientem, quasi secundi diei mane
nullainterveniente nocte facturus advolaret.
Nam et hoc qui in insula Thyle, quae ultra Britanniam est, in
ultimisScytharum finibus degunt, omni aestate diebus aliquot fieri
vident; quia solcaetero orbi in occasu et sub terra positus, nihilo
minus tota nocte supraterrum appareat, et quo modo aperte occidens ad
orientem humilis redeatmanifeste videatur, donec tempore opportuno denuo
toto orbi communi exortureddatur: sicut et veterum historiae et nostri
homines aevi, qui illis departibus adveniunt abundantissime
produnt.
Numquam autem ii qui interiora austri incolunt, videre solem per
meridianasplagas queunt ad orientem ab occasu redire.
Ut manifestiorem enim sensum legentibus faceret, quod signum et
praesentistemporis et futuri typus erat, ut quo modo sol revertebatur ad
exordium sui,ita et Ezechiae vita addita annos redderet, nobis quoque in
hebdomade etogdoade viventibus, per resurrectionem Christi vitae spatia
protelentur.
Vel certe decem gradus in descensu solis temporum ordines sunt, per
quosumbra figurarum Christi descenderat, et per quos iterum Sol
justitiae Christusper resurrectionem ascendit.
Primus itaque gradus descensionis in angelis fuit, in quo antiquis
patribusapparere dignatus est, quia magni consilii nuntius erat; denique
et ad Jacobsic loquitur: Et dixit, inquit, angelus Dei: Ego sum Deus cui
unxisti titulum et vovisti votum
(voir: Gn, 31, 13)
, ut et angelum et Deumostenderet.
Secundus gradus descensionis in patriarchis fuit, quia in omnibus,
utApostolus ait, ipse est operatus.
Tertius in legis datione, quia et in lege ipse locutus est.
Quartus gradus in Jesu Nave, qui populum in terram
repromissionisintroduxit.
Quintus in judicibus, quia eumdem populum per eos ipse regebat.
Sextus in regibus Judaeorum, quia in eis ipse regnabat. Septimus
inprophetis, quia per eos est nuntiatus.
Octavus in pontificibus, quia ipse summus Sacerdos est Patris. Nonus
inhomine.
Decimus in passione.
Per hos enim gradus decem, quos ipse per umbram legis Christus
descendit, acrursus post resurrectionem suam Sol justitiae Christus per
eosdem gradusascendit in coelum, et omnem illam umbram legis veritatis
radiis illustravit,obscura revelans, clausa reserans, et omnia recta
denudans.
In tempore illo misit Marodachaladan rex Babylonis litteras
et munera ad Ezechiam; audierat enim quod aegrotasset
(R4, 20, 12).
In tempore illo, hoc est, in eodem anno quo haec gesta sunt quae
superiusnarrantur, misit Marodochaladan rex Babylonis libros et munera
ad Ezechiam,quia apud eos astrorum observantia est, stellarumque cursus
longo usu etexercitatione cognitus, quod et in Dei nativitate
monstratur.
Intellexerunt solem reversum, diei spatia du licata, servire ei quem
solumDeum putabant.
Cumque causas hujus miraculi rationemque perquirerent, fama per omnes
gentesvolitante, didicerunt propter aegrotationem regis Judae etiam
cursum signiclarissimi commutatum.
Quod etiam liber Paralipomenon plenissime testatur dicens:
Ipse est Ezechias, qui fecit in omnibus suis prospere
quae voluit; attamen in legatione principum Babylonis qui missi
fuerunt ad eum, ut interrogarent de portento quod acciderat
super terram, reliquit eum Deus, ut tentaretur, et nota fierent
omnia quae erant in corde ejus
(Ch2, 32, 30 et Ch2, 32, 31).
Idcirco autem tentationi relictus est, quia post tantam victoriam et
solisregressum et congratulationem regni potentissimi, cor illius clatum
est.
Denique in eodem volumine scribitur:
Multi deferebant hostias et sacrificia Domino in
Hierusalem, et munera Ezechiae regi Judae, et exaltatus est
coram cunctis gentibus. In diebus illis aegrotavit usque ad
mortem, et oravit Dominum, et exaudivit eum, et dedit ei signum;
sed non juxta beneficia quae acceperat retribuit, quia exaltatum
est cor ejus, et facta est contra eum ira, et contra Judam et
Hierusalem
(Ch2, 32, 23, Ch2, 32, 24 et Ch2, 32, 25).
Rursumque Scriptura sancta elationem cordis ejus dicit poenitentia
mitigataminferens:
Humiliatus est postea, eo quod exaltatum esset cor ejus, tam
ipse quam habitatores Hierusalem; et idcirco non venit super eos
ira Domini
(Ch2, 32, 26). In diebus illis Ezechias laetatus est in adventu legatorum
Marodachaladan, quem patrem fuisse Nabuchodonosor Hebraei autumant, et
in oblatione munerum etcongratulatione sanitatis suae.
Ostenditque eis domum aromatum suorum, et thesauros argenti et auri, et
odoramentorum et unguenti optimi, et omnes thesauros vasorum suorum; non
fuit res quam non ostenderit eis in domo sua et in omni potestate sua
(voir: R4, 20, 13)
.
Unde iram Dei justissime merebatur, quod non solum thesauros suos
atquepalatii, sed et templi ostenderet; quod certe fuit potestas ejus de
cujusvalvis aureas laminas ante antulerat.
Introivit autem Isaias propheta ad regem Ezechiam
(R4, 20, 14).
Rursumque post corporis sanitatem et signi magnitudinem offerri
cernimus aliam occasionem superbiae, quam ut prudens et Dei cultor
vitare debuerat, nec monstrare alieni genis divitias suas, quas Deo
tribuente possederat, ex quojuxta legis tropologiam discimus non
mittendas margaritas ante porcos, necdandum sanctum canibus
(voir: Mt, 7)
(Matth. VII): qui enim fidelis est spiritu abscondit
negotia, et quicumque hoc non fecerit, omnis virtus illius
enervatur,periitque posteritas; et amisso virili robore, in muliebrem
redigiturmollitudinem.
Ingreditur ergo Isaias ad regem; et quasi nescius sciscitatur:
Quid dixerunt viri isti? et unde venerunt?
(R4, 20, 14) Duo interrogat: quid locuti sunt,et unde venerunt.
Ille ad unum respondit, altero praetermisso:
De terra longinqua venerunt ad me, de Babylone
(R4, 20, 14), quod quanto terra longior sit unde venerunt, tantoiste rex
gloriosior propter quem venerunt.
Et venerunt, inquit, ad me, quod debuerat dicere: Venerunt ad
glorificandumDeum, pro signi magnitudine de Babylone, quae urbs in toto
orbe potentissimaest.
Rursumque Isaias,
Quid
, inquit,
viderunt in domo tua?
(R4, 20, 15) Etille respondit ex parte verum, quod omnia viderint in domo
illius; nec fueritres quam non ostenderit eis in thesauris suis; sed
alterum tacuit, de quoverebatur offensam, quod ostenderit ei cuncta quae
habuerit in potestate sua,haud dubium quin et templi
supellectilem.
Propter quae Isaias Dei sermone profert sententiam: Audi verbum Domini
exercituum: Veniet tempus quando omnia haec quae in domo tua sunt, et
non tua, sed patrum tuorum labore quaesita, in Babylonem transferantur,
et de semine tuo fiant eunuchi in aula regis
(voir: Es, 39, 5 et Es, 39, 6)
.
Ex quo Hebraei volunt Danielem.
Ananiam, Misahelem et Azariam, qui fuerunt de regio semine, factos
esseeunuchos; quos in ministerio fuisse Nabuchodonosor non dubium
est.
Eunuchos enim, id est, abscissos, non negamus aliquos fuisse de semine
regioin palatio regis Babylonis, juxta prophetiam beati Isaiae.
Daniel et socios ejus credendum nullo modo est; quod si essent,
depulchritudine corporis et aspectu illorum non timeret dux ille, qui
eos adhucpueros erudiebat, quia species faciei solet deperire in pueris
abscissis.
Fuit autem consuetudo et apud antiquos, eunuchos vocare cubicularios
etcustodes palatii, qui uxores habebant, et abscissi corpore non
fuerunt.
Dixitque Ezechias, Bonum verbum Domini quod locutus est; fiat
tantum pax in diebus meis
(Es, 39, 8).
In quo ab Hebraeis reprehenditur, cur non sit imitatus bonitatem
Moysis, quilocutus est ad Deum:
Aut dimitte eis hanc noxam, aut si non facies, dele me
de libro quem scripsisti
(Ex, 32, 31 et Ex, 32, 32).
Quid hoc loco prophetae sententia contra Ezechiam regem, nisi
arrogantiumhypocritarum cogitationes suas in exquirenda hominum
admiratione significat?Per omne enim quod hypocritae faciunt, occultis
cogitationibus laudes hominumrequirunt.
Operaturi quippe laudes suas cogitant; laudati autem secum taciti
incogitationibus versant, gaudent se precibus in humana veste
actioneclaruisse.
Cumque inflati favoribus apud semetipsos intumescunt, saepe mirantur
tacitietiam ipsi quod sunt, videri quotidie semetipsis altiores cupiunt,
ac mirisinventionibus in opere excrescunt: quia sicut virtutes omne
vitium enervant,sic arrogantia roborat: cogit namque mentem juvenescere,
et contra viresvalere: quia et quod negat vigor valetudinis, imperat
amor laudis.
Unde et factis suis, ut diximus, arbitros inquirunt; si vero operi
testesdeesse contingat, narrant ipsi quae gesserint.
Cumque efferri favoribus coeperint, saepe eisdem operibus suis, quae
egissese referunt, mentiendo aliquid adjungunt.
Cum vero et vera dicunt, haec dicendo aliena faciunt, quia
quaesitisremunerati favoribus, a vera et intima retributione
vacant.
In eo enim quod bona sua patefaciunt, ostendunt malignis spiritibus
quasiinsidiantibus hostibus, unde praedentur.
Horum ergo vitam illa cunctis notissima Ezechiae culpa figuravit,
quipostquam una prece et sub unius noctis spatio centum octoginta
quinque milliahostium, angelo feriente prostravit, postquam occasui
proximum, ad altioracoeli spatia solem reduxit, postquam vitam
propinquante jam termino coarctatamin tempora longiora protelavit,
susceptis Babylonici regis nuntiis bona omniaquae possidebat ostendit;
sed prophetae protinus vocem audivit:
Ecce dies veniunt, et auferentur omnia quae in domo tua sunt
in Babylonem, et non relinquetur quidquam, dicit Dominus
(Es, 39, 6).
Sic nimirum hypocritae, postquam magnis virtutibus excrescunt, quia
caveremalignorum spirituum insidias negligunt, et celari in eisdem
virtutibus nolunt,bona sua ostendendo, hostium faciunt; et prodentes
subito amittunt quidquiddiutius studentes operantur.
Hinc per Psalmistam dicitur:
Tradidit in captivitatem virtutes eorum, et pulchritudines
eorum in manus inimici
(Ps, 77, 61).
Virtus quippe et pulchritudo arrogantium inimici manibus traditur, quia
omnebonum, quod per concupiscentiam laudum ostenditur, occulti
adversarii viribusmancipatur.
Hostes namque ad rapinam provocant, qui suas eorum notitiae
divitiasdenudant: quousque enim ab aeternae patriae securitate
disjungimur, in latronuminsidiantium iter ambulamus.
Qui ergo in itinere depraedari formidat, abscondat necesse est bona
quaeportat.
O miseri, qui affectantes laudes hominum, in semetipsis dissipant
fructuslaborum! Cumque se ostendere alienis oculis appetunt, damnant
quod agunt.
Quos nimirum maligni spiritus, cum ad jactantiam provocant, eorum,
sicutdiximus, opera captivantes denudant.
Hinc est enim quod per Evangelium Veritas dicit:
Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua, ut
sit eleemosyna tua in abscondito, et Pater tuus qui videt in
abscondito reddet tibi
(Mt, 6, 3 et Mt, 6, 4).
Hinc est quod de electorum Ecclesia per Psalmistam dicitur:
Omnis gloria ejus filiae regis ab intus
(Ps, 44, 14).
Hinc Paulus ait:
Gloria nostra haec est, testimonium conscientiae
nostrae
(2Co, 1, 12).
Filia quippe regum Ecclesia, quae in bono est opere spiritalium
principumpraedicatione generata, gloriam intus habet, quia hoc quod agit
inostentationis jactantia non habet.
Gloriam suam Paulus testimonium conscientiae memorat, quia dum favores
orisalieni non appetit, vitae suae gaudia extra semetipsum ponere
ignorat.
Occultanda sunt ergo quae agimus, ne haec in hujus vitae itinere
incauteportantes latrocinantium spirituum incursione perdamus.
Duodecim annorum erat Manasses cum regnare
coepisset, et quinquaginta quinque annis regnavit in
Hierusalem, fecitque malum in conspectu Domini juxta idola
gentium, quas delevit Dominus a facie filiorum Israel;
conversusque est et aedificavit excelsa quae dissipaverat
Ezechias pater ejus; et erexit aras Baal et fecit lucos,
sicut fecerat Achab rex Israel, et adoravit omnem militiam
coeli et coluit eam, et exstruxit aras in domo Domini, de
qua dixit Dominus: In Hierusalem ponam nomen meum; et
exstruxit altaria universae militiae coeli in duobus atriis
templi, et transduxit filium suum per ignem, et ariolatus
est, et observavit auguria; et fecit pythones, et aruspices
multiplicavit, ut faceret malum coram Domino et irritaret
eum
(R4, 21, 1, R4, 21, 2, R4, 21, 3, R4, 21, 4, R4, 21, 5 et R4, 21, 6).
Haec ergo omnia, id est, sive auguratio, sive auspicium, sive
quaelibetimmolatio, sive etiam sortitio, aut quicumque motus avium vel
pecudum, etinspectio quaecumque fibrarum, aut aliquid quod de futuris
videatur ostendere,in operatione daemonum fieri non dubito, diligentium
vel avium vel pecudum, velfibrarum motus aut sortium secundum ea signa
quae docuerunt iidem daemonesobservari ab his quibus artis hujus
scientiam tradiderunt; a quibus omnibus isqui homo Dei est, et in
portione Dei numeratus, penitus debet esse alienus; necaliquid in his
habere commune, quae occultis machinis daemones operantur, neforte
rursus per haec daemonibus societur, atque eorum spiritu et
virtuterepleatur, et ad idolorum cultum denuo reparetur.
Post aliquanta dicitur quod miserit Josias nuntios ad Oldam
prophetissam uxorem Sellum, quae habitabat in Hierusalem in secunda,
propter librum legis divinae qui inventus fuerat.
Quid sit hoc quod dicit quod habitaverit in secunda, in superiori parte
libri hujus scribitur de rege Ezechia:
Aedificavit quoque omnem murum qui fuerat dissipatus,
et exstruxit turres, et forinsecus alterum murum
(Ch2, 32, 5) [mauvais référencement: Ch2, 12]
.
Meminit hujus loci et Sophonias dicens:
Vox clamoris ad portam piscium et ululatus a secunda
(So, 1, 10); pro qua vetus editio quasi propitium nomen loci transtulit in
Masana. Masana quippe interpretatur Secunda.
Quod ergo dicitur haec prophetissa habitasse in secunda, in secundi
muriparte intelligere debemus.
Regi autem Juda qui misit vos, ut consuleretis Dominum
sic dicetis: Haec dicit Dominus Deus Israel: Pro eo quod audisti
verba voluminis hujus, et perterritum est cor tuum, et
humiliatus es coram Domino auditis sermonibus contra locum istum
et habitatores ejus, quod videlicet fierent in stuporem et
maledictum, et scidisti vestimenta tua, et flevisti coram me, et
ego audivi, dicit Dominus, idcirco colligam te ad patres tuos,
et colligeris in sepulcrum tuum in pace, ut non videant oculi
tui omnia mala quae adducturus sum super locum istum
(R4, 22, 18, R4, 22, 19 et R4, 22, 20).
Territus iste Dei comminationibus fleverat, et sua vestimenta
consciderat, etfit omnium malorum futurorum de praeparata morte securus,
quod ita requieturusesset in pace, ut illa omnia non videret.
Ibi ergo sunt spiritus defunctorum, ubi non vident quaecumque aguntur
auteveniunt in ista vita hominum.
Quo modo ergo vident tumulos suos aut corpora sua, utrum abjecta
jaceant ansepulta? Quo modo intersunt miseriae vivorum, cum vel sua ipsi
mala patiantursi talia merita contraxerunt; vel in pace requiescant,
sicut huic Josiaepromissum est, ubi mala ulla nec patiendo sustineant:
liberati ab omnibusmalis, quae patiendo et compatiendo, cum hic
viverent, sustinebant.
Dixerit aliquis: Si nulla est mortuis cura de vivis, quo modo ille
dives quiapud inferos torquebatur rogabat Abraham patrem ut mittat
Lazarum ad quinquefratres suos nondum mortuos, et agat cum eis, ne
veniant et ipsi in eumdemtormentorum locum.
Sed numquid quia hoc ille dives dixit, ideo quid fratres agerent vel
quidpaterentur illo tempore scivit.
Ita illi fuit cura de vivis, quamvis quid agerent omnino
nesciret,quemadmodum est nobis cura de mortuis, quamvis quid agant
utique nesciamus: namsi nihil de mortuis curaremus, non utique pro illis
Deo supplicaremus.
Denique Abraham nec Lazarum misit, et Moysem et prophetas hic eos
habererespondit, quos audire deberent, ut ad illa supplicia non
venirent.
Ubi rursus occurrit quo modo, quid ageretur, Abraham pater ipse
sciebat, ubisciebat esse Moysem et prophetas, id est, libros eorum
quibus homines obediendotormenta infernalia vitarent.
Denique noverat divitem illum in deliciis, pauperem vero Lazarum in
laboribusvixisse; nam et hoc illi ait:
Memento, fili, quia recepisti bona in vita tua, Lazarus autem
mala
(Lc, 16, 25).
Sciebat ergo haec quae utique apud vivos gesta fuerant; verum non cum
agerentur in vivis, sed cum eis mortuis potuit, Lazaro indicante,
cognoscere, ne falsum sit quod ait propheta:
Abraham nescivit nos
(Es, 63, 16).
Proinde fatendum est nescire quidem mortuos quid hic agetur, sed dum
agitur; postea vero audire ab eis qui hinc ad eos moriendo pergunt, non
quidem omnia,sed quae sinuntur indicare, et illa tantum meminisse quae
illos, quibus haec indicant, oportet audire.
Possunt et ab angelis, qui rebus quae aguntur hic praesto sunt,
audirealiquid mortui, quod unumquemque illorum audire debere judicat,
cui cunctasubjecta sunt: nisi enim essent angeli, qui possent interesse
et vivorum et mortuorum locis, non dixisset Dominus Jesus: Contigit
autem mori inopem illum et afferri ab angelis in sinum
Abrahae.
Nunc ergo hic, nunc hi illic esse potuerunt, qui hinc illum, quem
Deusvoluit, abstulerunt.
Possunt etiam spiritus mortuorum aliqua quae hic agantur, quae
necessariumsit eos nosse, non solum praesentia vel praeterita, verum
etiam futura, spirituDei revelante, cognoscere; sicut non omnes homines,
sed prophetae dum hicviverent cognoscebant, nec ipsi omnia, sed quae
illis esse revelanda Deiprovidentia judicabat.
Mitti quoque ad vivos aliquos ex mortuis, sicut econtrario Paulus ex
vivis inparadisum raptus est, divina Scriptura testatur: nam Samuel
propheta defunctusvivo regi Sauli etiam futurum praedixit; quamvis
nonnulli non ipsum fuisse, quipotuisset magicis artibus evocari, sed
aliquem spiritum tam malis operibuscongruentem, illius existiment
similitudinem figurasse.
Haec per excessum idcirco protulimus, ut noverint homines aeternam
veritatemquaerere, qui volunt salvari, a quo creati sumus, in quo
vivimus, per quemmovemur et sumus; animas autem sanctas, sanctas eas
credamus esse, et nonhumanis miseriis interesse, sicut dicit Isaias ad
Deum qui erat filius Abrahae:
Tu, Domine, pater noster es; Abraham nescivit nos, et Israel
non cognovit nos
(Es, 63, 16).
Posthaec sequitur historia de gestis Josiae, ita dicens:
Contaminavit quoque Tophet, quod est in convalle filii Ennom,
ut nemo consecraret filium suum aut filiam per ignem
Moloch
(R4, 23, 10).
Frequens est in Scripturis horum mentio locorum, maxime in libro Regum
etJeremiae prophetae.
Est autem vallis Ennom sive filii Ennom juxta murum Hierusalem
contraorientem, in qua nemus pulcherrimum Siloe fontibus
irrigatur.
Tophet autem erat locus in eadem convalle juxta piscinam fullonis,
cujusmeminit Scriptura, juxta agrum Acheldemach qui usque hodie
monstratur adaustralem plagam montis Sion.
Solebant autem in Tophet, quia locus erat amoenissimus, unde
hodiequehortorum praebet delicias, ara posita sacrificare daemonibus,
nefandoque rogosuos consecrare liberos sive holocaustum offerre, sicut
in libro Verborum dierum de Achaz rege scriptum est:
Ipse est qui adolevit incensum in valle Bennenom, et
lustravit filios suos in igne Bennenom
(Ch2, 28, 3): siquidem filium Eunom significat.
Vallis autem Ennom Hebraice dicitur Gehennom, cujus nomine in novo
Testamentopoena inferorum gehenna cognominatur: quia nimirum sicut in
convalle Ennom quiidolis servierunt, in ea prophetis attestantibus
perierunt, ita peccatores exhis quae peccaverunt, aeterna damnatione
puniuntur.
Denique Jeremias cum referret sibi praecepisse Dominum, ac dixisse ad
vallemfilii Ennom quae est juxta introitum portae fictilis, paulo post
dicit:
Et non vocabitur locus iste amplius Tophet et vallis
filii Ennom, sed vallis occisionis; et dissipabo consilium Juda
et Hierusalem in loco isto, et subvertam eos gladio
(Jr, 19, 6 et Jr, 19, 7).
Isaias quoque manifestissime Tophet infernum appellat, qui cum
perpetuum diaboli interitum sub nomine Assur describeret, dicens:
A voce enim Domini pavebit Assur virga percussus, et
erit transitus virgae fundatus, quam requiescere faciet Dominus
super eum
(Es, 30, 31 et Es, 30, 32); statim quomodo et ubi esset periturus subdidit dicens:
Praeparata enim ab heri Tophet a rege, praeparata, profunda
et dilatata
(Es, 30, 33): pulchre ait dilatata, quia Tophet dicitur Latitudo.
Nutrimenti
, inquit,
ejus ignis et ligna multa flatus Domini sicut torrens
sulphuris succendens eam
(Es, 30, 33).
Contaminavit autem Josias Tophet, vel ossa mortuorum ibi, sicut
insequentibus de aliis idolorum locis fecisse legitur, vel alia
quaelibet immundadispergens, quatenus abominationi potius quam
delectation aptus omnibus, quiaspicerent, locus appareret.
Quod sequitur de eodem rege Josia:
Abstulit quoque equos quos dederant reges Juda soli in
introitu templi Domini
(R4, 23, 11); et paulo post:
Currus autem solis combussit igni
(R4, 23, 11), ostendit omnium gentium idololatrarumsuperstitioni Judaeos eo
tempore fuisse mancipatos, ita ut in venerationemsolis, quem more
gentilium Deum esse credebant, simulacro ejus quod fecerantcurrus
equosque subdiderint, et hoc in atriis templi Domini: sic enim
solentgentiles pingere vel facere simulacrum solis, ut puerum imberbem
in curruponentes, equos eidem quasi curru coelum petentes
subjugent.
Cui propterea pueri aptant imaginem, quia sol velut quotidie novo ortu
natusnullum per saecula senium incidit.
Ut autem eidem currus et equos tribuant, de miraculo sumptum Eliae
prophetae,quia curru igneo et equis igneis est raptus ad coelum, Joannes
Constantinopolitanus episcopus aestimat: quia enim Graece
helios dicitur sol, sicut etiam Sedulius cum de Eliae
ascensu caneret, ostendit dicens:
Quam bene fulminei praelucens semita coeli,Convenit Eliae,
meritoque et nomine fulgens!Hac ope dignus erat: nam si
sermonis hujus una per accentum mutareturlittera, sol est; audientes
Graeci ab Israelitis, quos divinas litteras haberefama prodebat,
praedicari, quod Elias curru igneo et equis sit igneis adcoelestia
translatus, vel certe hoc ipsum inter alia depictum in parietevidentes,
crediderunt vicinia decepti nominis, solis hic transitum per coelosesse
designatum; et miraculum divinitus factum, commutarunt in
argumentumerroris humana stultitia commendatum; quos imitati ipsi Judaei
satagerunt ne inaliquo gentilium stultissimis minus parerent
stulti.
Quod paulo post de eodem rege dicitur:
Excelsa quoque quae erant in Hierusalem ad dextram
partem montis offensionis, quae aedificaverat rex Salomon
Astaroth idolo Sidoniorum et Chamos offensioni Moab, et Melcho
abominationi filiorum Ammon, polluit rex et contrivit statuas,
et succidit lucos, replevitque loca eorum ossibus
mortuorum
(R4, 23, 13 et R4, 23, 14).
Luce est clarius quod excelsa nominare solet Scriptura loca in
collibusposita frondentibus, in quibus vel daemonibus immolabant, vel
etiam Domino,locorum amoenitate allecti, contra interdictum relicto
altari, quod erat intemplo, hostias offerebant.
Unde saepius in hoc libro de regibus qui minus perfecte justi fuere,
dicitur:
Verumtamen excelsa non abstulit
(R4, 12, 3 et R4, 15, 35).
Montem autem offensionis montem idoli dicit, quia nimirum consuetudinis
estScripturarum offensionem idola nuncupare, quia vel in illis
offenditur Deus,vel offensionem et ruinam suis afferunt cultoribus:
sicut in hac ipsa sententia subsequenter intimatur, dum dicitur:
Quod aedificaverat Salomon rex Israel Astaroth idolo
Sidoniorum, et Chamos offensioni Moab, et montem abominationi
filiorum Ammon
(R4, 23, 13).
Ubi quoque, ni fallor, palam ostenditur, quod utinam non ostenderetur!
quiavidelicet Salomon de admisso idololatriae scelere numquam
perfectepoenituit.
Nam si fructus poenitentiae dignos faceret, satageret ante omnia ut
idolaquae aedificaverat de civitate sancta tollerentur, et non in
scandalumstultorum, quae ipse, cum fuisset sapientissimus, erronee
fecerat, quasisapienter ac recte facta reliquisset.
Meminit supra et hujus loci Scriptura dicens:
Tunc aedificavit Salomon fanum Chamos idolo Moab in monte qui
est contra Hierusalem, et Moloch idolo filiorum Ammon
(R3, 11, 7).
Nec videri debet contrarium quod ibi mons in quo facta sunt haec idola
contraHierusalem, hic in Hierusalem esse positus asseritur; nimirum in
tanta eraturbis vicinia positus, ut ad ipsam pertinere, et ad ipsam
quoque sordibus, quaein eo congerebantur, attingere videretur.
Quod referens de Nabuchodonosor, quia
transtulerit omnem Hierusalem, et universos principes, et
omnes fortes exercitus decem millia in captivitatem
(R4, 24, 14), addidit Scriptura dicens:
Et omnem artificem et inclusorem
(R4, 24, 14); hoc est quod supra eidem populo Israel Philisthim regnantes
fecisse narrantur cum dicitur:
Porro faber terrarius non inveniebatur in omni terra Israel:
caverant enim Philisthim, ne forte facerent Hebraei gladium aut
lanceam
(R1, 13, 19): sicut enim tunc illi caverunt nehaberent fabros ferrarios
Hebraei qui arma ad repugnandum facerent, ita nuncChaldaei, destructa
Hierusalem et vastata omni terra repromissionis, satageruntut nullus in
ea remaneret artifex, nullus clusor, qui vel foedata urbis
moeniacomponere vel possit resarcire disrupta: quin potius quidquid apud
gentemexterminatam artis invenerant, totum Babyloniam transferunt, ut
vel ad nihilumvaleat ultra, vel illius civitatis utilitatibus proficiat:
cujus tam deflendaehistoriae, quae multum negligentiae nostri temporis
congruit, non opinorallegoriam esse reticendam.
Constat namque quia Jerusalem et terra Israel civitatem Christi, id
est,Ecclesiam sanctam; Babylon autem et Chaldaei sive Philistaei,
civitatemdiaboli, id est, omnem malignorum spirituum sive hominum sive
angelorummultitudinem designant.
Servitque Israel Philistaeis sive Chaldaeis, cum fideles quique nomine
tenusin Ecclesia consistentes, ab immundis vel spiritibus vel hominibus
decepti, autavaritiae, aut luxuriae, aut alteri cuilibet peccato mentis
colla submittunt.
Abducit autem Nabuchodonosor Jerusalem et universos principes
fortesque exercitus decem millia in captivitatem, cum eis et
magistros populorumet eos qui invincibili animo Domino servire, ac
decalogum legis fideliter inDei ac proximi videbantur amore conservare,
cum subito sive illecebris mundiseu adversitatibus subacti, aut
majoribus se polluunt facinoribus, aut certe inhaeresim declinando
apertae apostasiae notam incidunt.
Arma vero quibus contra diabolum repugnantes, libertatem a Deo nobis
donatamdefendamus, quae sunt alia nisi eloquia Scripturarum, in quibus
et ipsiusDomini et sanctorum ejus exemplis quo ordine bella vitiorum
superari debeant,luce clarius discimus.
Sed Philistaei filios Israel fabris armorum privant, cum maligni
spiritusanimos fidelium a meditatione sacrae lectionis saecularia illis
negotiainferendo retardant: ne vel ipsi per hujus exercitium resistendi
fiduciamsumant, vel aliquos forte, qui legere nesciunt ad resistendum
vitiis exhortandoaut corripiendo accendant.
Tollunt fabros armorum, cum eos qui sacra eloquia norunt in tantum
sceleribusobruunt, ut dicere bona quae didicerant prorsus
erubescant.
Transferunt omnem artificem et clusorem in Babyloniam de Jerusalem, cum
eosqui multifaria virtutum operatione pluribus prodesse, et civitatem
Dei contrairruptiones tentationum munire solebant, a proposito
deflectunt, atqueingenium, quod tuitioni sanctae Ecclesiae impendere
debuerant, ad voluntatempotius regis vitiorum dispensare
compellunt.
Quod si clusorem hoc loco non ostiorum sive murorum, sed auri
potiusgemmarumque intelligere voluerimus, ad unum profecto eumdemque
spiritalisexpositio finem respicit.
Dictum quippe est de sapientia, quia aurum est, et multitudo gemmarum,
atqueideo clusores horum non alios aptius, quam doctores intelligere
valemus, quiquamdiu recte vivunt ac docent, in ornatum sanctae civitatis
industriam suaeartis impendunt.
At si forte erraverint, quid nisi a rege Chaldaeorum captivi
Babyloniamtransferuntur? Artificem et clusorem ab Jerosolymis
transmigrare Babyloniam,est talentum verbi coelitus acceptum in terram
defodiri, id est, sapientiamspiritalem ad peccatorum opera
converti.
Posthaec infert Scriptura quod fugientem regem Sedechiam ab
exercituChaldaeorum apprehensum,
duxerunt ad regem Babylonis in Reblatha, qui locutus
est cum eo judicium: filios autem Sedechiae occidit coram eo, et
oculos ejus effodit, vinxitque eum catenis, et abduxit in
Babylonem
(R4, 25, 6 et R4, 25, 7).
Dum sacra Scriptura Sedechiae captivitatem narrat, ordinem
captivitatisinternae denuntiat.
Rex quippe Babylonis est antiquus hostis, possessor intimae
confusionis, quiprius filios ante intuentis oculos trucidat, quia saepe
sic bona operainterficit, ut haec se amittere ipse, qui captus est
dolens cernat: nam gemitplerumque animus, et tamen carnis suae
delectationibus victus, bona, quaegenuit, amans perdit, ea quae patitur
damna considerat, nec tamen virtutisbrachium contra regem Babylonis
levat.
Sed dum videns nequitiae perpetratione percutitur, ad hoc quandoque
peccatosuperducitur, ut ipso quoque rationis lumine privetur.
Unde Babylonis rex exstinctis prius filiis, Sedechiae oculos eruit,
quiamalignus spiritus, subductis prius bonis operibus, postea
intelligentiae lumentollit.
Quod recte Sedechias in Reblatha patitur.
Reblatha quippe, Multa haec interpretatur: ei enim quandoque et
lumenrationis claudetur, qui pravo usu ex iniquitatis suae multitudine
gravatur:sicut enim quarta die coelum in initio creaturarum luminaribus
ornatumexstitit, ita quarta aetate mundi Israeliticus populus coelesti
fide inclytus,a prophetis quasi a stellis illuminatus, regno David et
Salomonis gloriosus,templi etiam altitudine toto est nobilitatus in
orbe.
Sed accepit vesperam, quando crebrescentibus peccatis regnum illud
aChaldaeis dissipatum, templum dirutum, et tota illa gens in Babyloniam
esttranslata.
Quae quarta saeculi aetas a David usque ad transmigrationem Babylonis,
habetannos juxta Hebraicam veritatem CCCCLXXXIII, juxta LXX Interpretes
aliquotamplius, generationes juxta utrorumque codices XVII, quas tamen
evangelistaMatthaeus certi mysterii gratia XIV ponit; a qua velut
juvenili aetate inpopulo Dei Regum tempora coeperunt.
Haec namque in hominibus aetas apta ad gubernandum solet
existere.
Sedechias autem suprascriptus filius Josiae regnavit annis XI.
Hujus XI anno, regis autem Babylonis XVIII, secundum dies lunares mense
IV, Vdie mensis: juxta solares vero dies, VIII kalendas Julii, luna V,
quem illiquintum diem computant, feria VII, aperta est civitas, et
ingressi sunt omnesprincipes regis Babylonis, possederuntque civitatem,
et transduxerunt populumcaptivum in Babylonem: et inde postea Nabuzardam
princeps militiae exercitusBabylonis mense V, X die mensis lunaris,
solaris vero V kalendas Augusti, lunaX, quam Hebraei decimum diem quinti
mensis vocant, destructi sunt muricivitatis, et templum pariter incensum
atque vastatum est, anno ex quo fundaricoepit, CCCCXXX.
Si vero a me quaeratur per quid sciam hoc, aut quo modo potuit hoc
fieri, uttalibus diebus vel comprehensa fuerit civitas, vel incensa,
respondeo quia ipsoanno X kalendas Aprilis exstitit secundum dies
lunares anni principium, etprimi mensis initium.
Jam ipsa in Babyloniam transmigratio, quo etiam spiritus Dei per
Jeremiamprophetam jubet ut peragant et orent pro eis ipsis, in quorum
regnoperegrinantur, quod in illorum pace etiam pax esset istorum, et
aedificarentdomos, et novellarent vineas, et plantarent hortos: quis non
agnoscat quidpraefiguraverit, qui attenderit veros Israelitas, in quibus
dolus non est, perApostolicam dispensationem cum Evangelico sacramento
ad regnum gentiumtransmigrasse? unde nobis Apostolus tamquam Jeremias
replicans ait:
Volo ergo primum omnium fieri deprecationes,
orationes, interpellationes, gratiarum actiones pro omnibus
hominibus, pro regibus et his qui in sublimitate sunt, ut
quietam et tranquillam vitam agamus in omni pietate et
castitate: hoc enim bonum et acceptum est coram Salvatore nostro
Deo, qui omnes homines vult salvos fieri, et in agnitionem
veritatis venire
(1Ti, 2, 1, 1Ti, 2, 2, 1Ti, 2, 3 et 1Ti, 2, 4).
Ex hoc quippe etiam illis credentibus domicilia sunt constructa
pacis,basilicae Christianorum congregationum, et novellatae vineae
populorumfidelium, et plantati horti, ubi etiam inter omnia olera granum
illud sinapisregnat, sub cujus umbraculis longe lateque porrectis, etiam
altipetax superbiagentium tamquam in coeli volatilibus confugiendo
requiescit.
Nam quod etiam post LXX annos secundum ejusdem Jeremiae prophetiam
reditur excaptivitate, et templum renovatur, quis fidelis Christi non
intelligat, postevoluta tempora quae septenarii dierum numeri
repetitione transcurrunt, etiamnobis, id est, Ecclesiae Dei ad illam
coelestem Jerusalem ex hujus saeculiperegrinatione redeundum? Per quem
nisi per Jesum Christum vere sacerdotemmagnum, cujus figuram gerebat
ille Jesus sacerdos magnus illius temporis, quotemplum aedificatum est
post captivitatem, quem propheta Zacharias vidit insordido habitu,
devictoque diabolo, qui ad ejus accusationem stabat, ablatamilli
sordidam vestem et datum indumentum honoris et gloriae: sicut corpus
JesuChristi, quod est Ecclesia adversario in fine temporum per judicium
superato aluctu peregrinationis in gloriam sempiternae salutis
assumetur? Quod etiam inpsalmo dedicationis domus apertissime canitur:
Convertisti planctum meum in gaudium mihi
(Ps, 29, 12), etc..
Quis potest ex occasione alterius operis omnia quae in illis veteribus
legiset prophetarum libris Christum annuntiant, quantalibet brevitate
perstringere,ne forte quis putet ingenio fieri, ut ea quae rerum ordine
sua temporacucurrerunt, ad Christi significationes interpretando
vertantur? Hoc forteJudaei possunt dicere sive pagani, eis autem qui se
Christianos putari volunt,premit cervicem Apostolica auctoritas dicens:
Omnia haec in figura contingebant illis, et haec omnia
figurae nostrae fuerunt
(1Co, 10, 11 et 1Co, 10, 6).