Angelomus Luxovensis(-c.895)

Caput 1 : Dans le chapitre I

Fuit vir unus de Ramathaim Sophim, de monte Ephraim, et nomen ejus Elcana, filius Jeroham, filii Eliu, filii Thau, filii Suph, Ephrataeus. (S1, 1, 1) Quia enim in prolegomena, imo in isagoge polliciti sumus prius fundamentahistoriae ponere, et postmodum culmen allegoriae, atque ubi gratum fuerit, moralitatisharmoniam inserere, ideoque primum dignumfore arbitramur de generatione sanctiSamuelis prophetae historiam praedicere, ut postmodum continuatim allegoriam ejusvaleamus, Domino favente, dirigere. Elcana namque pater ipsius de stirpe Levi fuit, sed non de generatione Aaronsacerdotis: quod enim pater ejus de tribu Levi fuerit, Verba dierum manifestissimecomprobant, ubi series generationis usque ad Levi perducitur. Dicitur enim filius fuisse Jeroham, filii Eliu, filii Thau, filii Sophoniae, filii Elcana, filii Maath, filii Amasai, filii Elcanae, filii Joel, filii Azariae, filii Sophoniae, filii Thaath, filii Asir, filii Abiasaph, filii Core, filii Isaar, filii Levi (Ch1, 6), et reliqui. Cujus generatio hic concordare comprobatur. Quam generationem in sequentibus spiritali intellectui concinnere conabimur.Matrem quoque ejus de tribu Juda fuisse monstratur, in eo quod Ephrataeusvocatur. Ephrataeus ab Ephrata uxore Chaleb, quam constat fuisse de tribu Juda, dictusest. Ephrataeus ab Ephrata civitate, id est Bethlehem, quia Bethlehem prius Ephratavocata est. Et si quem movet quod ab Ephraim, non ab Ephrata, Ephrataeus vocatur, unde insubsequentibus legitur (voir: S1, 1, 17) quod David filius Ephrataei vocetur, cum liquido pateat eumdem Isai patremDavid, non de Ephraim, sed de tribu Juda exstitisse: et probet eumdem ElcanamEphrataeum ab Ephrata, non ab Ephraim dici. Hic inter medios cives Ephrem sortis exsistens, Ramathaim Sophim civitateminhabitabat, unde Scriptura de monte fuisse Ephraim commemorat. Intra cunctas namquetribus habitationem Levitarum fuisse non dubium est Ramathaim,ipsa est quae in Evangeliis Arimathia legitur, de qua fuisse Joseph eadem Evangeliacomprobant (voir: Mt, 27, Mc, 15, Lc, 23 et Jn) . Est enim civitas in regione Tamnitica, juxta Diospolim. De qua notandum est, quod juxta Hebraicam veritatem non Ramathaim, sed Armathasive Aramathaim (sicut in libris locorum legimus) habetur. Similiter etiam interpretationibus Hebraicorum nominum Aramathaim reperitur, quodnos ita legendum non dubitamus, unde et Armathia nuncupatur, et interpretatur excelsaduo vel eorum. Bene excelsa duo. Juxta historiam, ut quae intelligantur tribus, regalis, videlicet et sacerdotalis,id est Juda et Levi, ex quibus exstitit pater ejus etmater. Sophim, Speculator dicitur: speculatores hic fortassis prophetaeintelliguntur, quorum filius Elcana fuerit.

Et habuit duas uxores: nomen uni Anna, et nomen secundae Phenenna. Fueruntque Phenennae filii, Annae autem non erant liberi. (S1, 1, 2)Convenienter igitur Annae sterilitas commemoratur, cujus partus celebriorfuturus erat instar priorum patrum, ut majus gaudium post longum moerorem de perceptafecunditate parentum insinuetur. Sicut enim Abraham patriarchae legitima uxor, quam primitus duxit, Sara videlicet,primum sterilis fuit, Agar Aegyptia generante filium: et sicut Jacob serviente socerosuo pro Rachel uxore, ipsa Rachel sterilis fuit, sorore ejus Lia liberos gignente (voir: Gn, 2, Gn, 16, Gn, 29 et Gn, 30) : ita et Elcanae melior uxor quae prophetam genuit, sterilis primum fuit, posteaautem per Domini gratiam fecunda, ut tali ortu magnus futurus propheta etiammonstraretur.

Et ascendebat vir ille de civitate sua statutis diebus, ut adoraret et sacrificaret Domino exercituum in Silo, (S1, 1, 3) etc. Silo civitas est in tribu Ephraim, in quo loco arca testamenti mansit ettabernaculum Domini, a temporibus Josue filii Nun (voir: Js, 13, Js, 14 et Js, 15) . Postquam vicerat gentes quae terram repromissionis possederant, usque ad temporaSamuelis. Narratur enim in libro Jesu Nave, quod praedictus dux sorte ibi missa coramDomino, terram repromissionis singulis tribubus distribuerit.Est autem Silo in nonagesimo milliario, Neapoleos in regione Arabithena. Sed et Judae patriarchae filium Sela appellatum legimus (voir: Gn, 38) . Ad hanc ergo ascendit Elcana cum domo sua, statutis diebus secundum legem, utadoraret, et sacrificaret Domino exercituum. Quod autem dicit statutis diebus, hoc est tribus festivitatibus, Pascha videlicetet Pentecoste, et solemnitate tabernaculorum, unde Dominus in Exodo praecepit, dicens: Tribus vicibus per singulos annos mihi festa celebrabitis. (Ex, 24) Et item: Ter, inquit, in animo apparebit omne masculinum tuum coram Domino Deo tuo, in loco quem elegerit Dominus Deus tuus. (Ex, 23) Ergo in Silo cum esset eo tempore arca Domini, ibi hic Elcana cum esset ipseLevita,post oblatas victimas, cum uxoribus et filiis atque filiabus paritervescebatur.

Deditque Phenennae uxori suae et cunctis filiis ejus et filiabus partes. Annae autem dedit partem unam tristis, quia Annam diligebat. Dominus autem concluserat vulvam ejus. Affligebat quoque eam aemula ejus, et vehementer angebat, in tantum, ut exprobraret quod conclusisset Dominus vulvam ejus, (S1, 1, 4 et S1, 1, 5) et reliqua. Nam quod ait, deditque Phenennae uxori suae, et cunctis filiis et filiabus, partes: (S1, 1, 4) hae partes, partes sacrificiorum, quas de immolatis dedit, intelliguntursecundum consuetudinem legis. Quanquam opinio Judaeorum, vestes intelligi velit, Annae autem dedit partem unam, inquit, tristis. (S1, 1, 5) Tristis videlicet erat, quia Dominus concluserat vulvam ejus. In hoc vero quod subjunxit: Affligebat quoque eam aemula ejus, (S1, 1, 6) etc., demonstratur quod sicut Saram sterilem Agar concipiens despexit: ita et Annamsterilem Phenenna prole fecunda aemulabatur. Malorum enim est solatium, vitam bonorum carpere. Porro illa flebat, et non capiebat cibum laeta corporeum, sed secundum prophetam, Fuerunt illi lacrymae panes die ac nocte, et potum suum cum fletu temperabat. (Ps, 41, 4) [mauvais référencement: Ps, 41]

Surrexit autem Anna postquam comederat in Silo et biberat, et Heli sacerdote sedente super sellam ante postes templi Domini. (S1, 1, 9) Heli iste summus sacerdos erat, et post Samson populumIsrael regebat (ut inHebraeorum libro invenitur) annis quadraginta: secundum Septuaginta autem interpretesannis viginti.

Cum esset amaro animo, oravit Dominum flens largiter, et votum vovit, dicens: Domine exercituum, si respiciens videris afflictionem famulae tuae, et recordatus mei fueris, nec oblitus ancillae tuae, dederisque servae tuae sexum virilem, dabo eum Domino omnibus diebus vitae ejus, (S1, 1, 10 et S1, 1, 11) et reliqua Recordabatur forsan verborum beati Job, quibus dixit: Qui deridetur ab amico suo sicut ego, invocabit Dominum et exaudiet eum, quia ipse laborem et dolorem suorum considerat. (Jb, 12) De quo scriptum est: Tibi, Domine, derelictus est pauperpupillo tu eris adjutor. (Ps, 9, 35) [mauvais référencement: Ps, 19] Cui vota justorum sunt placabilia et oculi ejus ad preces eorum.

Factum est ergo cum illa multiplicaret preces coram Domino, ut Heli observaret os ejus.Porro Anna loquebatur in corde suo, tantumque labia illius movebantur, et vox penitus non audiebatur. Aestimavit igitur eam Heli temulentam, dixitque ei: Usquequo ebria eris? Digere paulisper vinum quo mades. Respondens Anna, Nequaquam (inquit), domine mi. Nam mulier infelix nimis ego sum, vinumque et omne quod inebriare potest non bibi, sed effudi animam meam in conspectu Domini. Ne reputes ancillam tuam quasi unam de filiabus Belial, quia ex multitudine doloris et moeroris meilocuta sum usque in praesens. (S1, 1, 12, S1, 1, 13, S1, 1, 14, S1, 1, 15 et S1, 1, 16) Belial interpretatur absque jugo. Nota quod hi qui ebrietatemsectantur, filii Belial vocitentur: hoc loco impletur illud quod scriptum est, Homo videt in facie, Deus autem intuetur cor, (S1, 16) quia Heli tantum os deprecantis Annae intuebatur, et vocem ejus penitus nonaudiebat, sed motum labiorum cernebat, aestimabat ebriam esse. Illa autem, quia sursum elevabat cor et confitebatur Domino in toto corde suo,respexit Dominus ad orationem ejus, et non sprevit preces illius. Nobisque optimus modus orandi ad exemplum datus est (sicut in sequentibus pleniusdicturi sumus), ut non in multiloquio formemus preces nostras ad Dominum, sed incompunctione cordis et effusione lacrymarum, nos exaudiri ab eocredimus: quia sacrificium Deo est, spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum Deus non spernit (Ps, 50, 19) [mauvais référencement: Ps, 50]. Quod tunc digne fit, si, oratione completa, nos in eodem tenore justitiaepermanebimus. Unde et sequitur.

Et abiit mulier in viam suam et comedit, vultusque illius non sunt amplius in diversa mutati. Et factum est post circulum dierum, concepit Anna et peperit filium, vocavitque nomen ejus Samuel, eo quod a Domino postulasset eum. (S1, 1, 18, S1, 1, 19 et S1, 1, 20) Post circulum ergo dierum, id est post anni reditum, peperit Anna puerum,vocavitque nomen ejus Samuel. Samuel qui interpretatur postulatio Dei, sive nomen ejus Deus,quia auctor nativitatis ejus Deus erat, qui ab sterili exoratus concessit haberefilium, quidignus haberetur in templo Dei cunctis diebus assistere ad servitiumejus. Qui superius non solum vir, sed vir unus appellatur, quia videlicet non in diversavagabundus, vel mobilis atque instabilis, sed firmus atque inconcussus persistens virunus erat. Et non solum vir unus dicitur ille, qui firmus perseverat, sed omnes competentesunus dicuntur, unam sapientiam omnes habentes, qui unum Christum Jesum confitentur, inuno Spiritu Dei replentur. Unusquisque insipientium non est unus, sed multi. Unde Scriptura: Stultus ut luna mutatur. (Ec, 27) Luna cum videtur una esse per substantiam, per mutationem dierum semper ipsaalia est et diversa. Sic et peccatores, qui mutantur asapientia et scientia, et diversa concupiscunt,instabiles efficiuntur in omnibus viis suis. Ecce historiam praelibavimus, sed spiritualem intellectum necesse est ut brevitertandem tangamus: Vir enim iste Elcana, qui interpretatur Dei possessio,figuram gestavit unici Filii Dei, qui vera et specialis est Dei Patrispossessio. De ipso namque per Salomonem dicitur: Dominus possedit me initio viarum suarum. (Pr, 8) Et Pater de ipso: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui. (Mt, 3, 17 et Mt, 17, 5) [mauvais référencement: Mt, 3 et Mt, 17] Et idem Filius in Evangelio: Pater in me manens, ipse facit opera: qui bene vir unus dicitur. (Jn, 14, 10) [mauvais référencement: Jn, 14] Unus autem appellatur Deus, non de numero, sed quia nunquam a semetipso alterefficitur, ideo nunquam mutatur. UndePsalmista: Tu autem idem ipse es et anni tui non deficient. (Ps, 101, 28) [mauvais référencement: Ps, 104] Armathaim Sophim, quae interpretatur excelsa vel specula,coelestem significat Jerusalem. De qua ad nos veniens, eamdem speculationem et docuit, imo et ad eamdempossidendam sua morte reparavit. In qua ipse sedens ad dexteram Patris, interpellat pro nobis secundum quodApostolus ait: Advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum justum, (1Jn, 2) etc. Qui bene filius dicitur, filii Jeroham, filii Eliu, filii Suph Ephrataeus. Jeroham quippe misericors interpretatur: Eliu vero, Deus meus:Suph, effundens: quae nomina, sicut nobis videtur, jure ad Deum Patremreferuntur. Ipse est misericordia nostra, quia sua miseratione actum est, ut unigenitus Filiusad nos veniens, suocruore nos redimeret, juxta quod Apostolus ait: Sic enim dilexitDeus mundum, ut Unigenitum suum daret pro nobis (voir: Jn, 3) . Qui in passione, pro nobis laborans, aiebat: Deus meus, Deus meus, ut quid me dereliquisti?. (Ps, 21, 2) [mauvais référencement: Ps, 21] Unde Suph effundens dicitur, quia ad nos sinus suae pietatis eum decoelestibus effudit, ut semetipsum exinaniret, atque quodammodo effunderet, et genushumanum liberaret. Unde per Salomonem in Canticis canticorum dicitur: Unguentum effusum est nomen tuum. (Ct, 1) Nomen ergo Dei unguentum effusum est, quando ab immensitate divinitatis suae,ad naturam nostram se exterius effudit, et ab eo quod erat invisibilis, visibilem sereddidit. Si enim se non effunderet, nequaquam nobis se innotesceret. De quaeffusione Paulus ait: Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit, (Ph, 2) et reliqua. Quod Paulus ait exinanivit, hoc Salomon dixit, effudit. Qui jureEphrataeus dicitur, Ephrataeus frugifer interpretatur. Quod bene eidem unigenito Dei Filio convenit: ipse enim omnibus donis Spiritussancti et virtutibus abundans habetur. Hinc Isaias ait: Requievit super eum spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, (Es, 2) et reliqua. Sequitur: Habuitque uxores duas, nomen uni Phenenna, et nomen secundae Anna. Fueruntque Phenennae filii. Annae autem non erant liberi, (S1, 1, 12) et reliqua. Istae duae uxores,Anna videlicet, quae interpretatur gratia, et Phenenna,quae dicitur conversio, geminae plebis, hoc est Ecclesiae gentium etSynagogae, praetenderunt imaginem. Phenenna namque Synagogae typum praelibabat quae fecunda primum in filiisexstitit, quos Deo per praedicationem legis generare videbatur. Sed quia conversa est a fide patriarcharum et prophetarum ad infidelitatem,infecunda permanet. Anna vero sterilis, quae interpretatur gratia, Ecclesiam significabatgentium, quae gratia sancti Salvatoris cognoscitur esse redempta. Juxta quod Apostolus ait: Gratia enim Dei salvi facti estis per fidem, et non ex vobis, donum Dei est. (Ep, 2) Et iterum: Vocabo non plebem meam, plebem meam, et non misericordiam consecutam misericordiamconsecutam, (Rm, 9) etc. Quae sterilis dicitur, juxta quod scriptum est: Laetare, sterilis, quae non paris; erumpe et clama, quae non parturis, quia multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum. (Es, 54) De qua etiam Psalmista ait: Qui habitare facit sterilem in domo, matrem filiorum laetantem. (Ps, 112, 9) [mauvais référencement: Ps, 112] Quae olim sterilis a fecunditate prolis spiritualis, nunc Deo spiritualesfilios per fontem baptismatis, et gratiam Spiritus sancti gignere non desisTit. De quain Canticis canticorum Apostoli dicunt: Soror nostra parvula est, et ubera non habet. (Ct, 8) Quid faciemus sorori nostrae, in die quando alloquenda est: Parvula, inquiunt,est quia mysterium praedicationis nondum sufficit subire, ut filios generans abintimis mysteriis,vel ut ex uberibus nutrire possit. Quid ergo tibi videtur, o Synagoga, de sorore nostra faciendum, quando alloquendaest, id est per verbi mysterium ducenda ad fidem, ut quae modo sterilis videtur possitfecunda spiritualiter filios generare? Synagoga tacente, ipse sponsus sive Apostoliquid fieri debeat, respondent: Si murus est, aedificemus super eum propugnaculaargentea, id est scientiam divinarum Scripturarum, ut possit non solum protegereinfirmos, sed etiam docere indoctos, ne semper sterilis permaneat. Ista enim quanquam tunc uxor esset in praedestinatione divinae gratiae, juxta quodsponsus loquitur de ea: Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilavi te, amica mea, (Ct, 1) id est, tu adhuc in curribus Pharaonis subintus serviebas,subintus currebas ingentilitate, sed ego attendi quid de te per praedestinationem fecit: Equitatui meo te assimilavi, (Ct, 1, 8) id est electis meis te similem attendi. Tamen quia nondum sponsus eam proprio sanguine redemerat, nec desponsaverat,sterilis habebatur, quia ei per fidem conjuncta non erat, sed Synagoga ei quodammodofilios per legem, ut diximus, parere videbatur. Haec enim breviter tangendo, ut diximus, sed in consequentibus post aliqua quaeinterpolata videntur, in historia prolata plenius describere conabimur. Erant alibi duo filii Heli, Hophni et Phinees, sacerdotes Domini. Quia historia luce clarius patet, ad spiritalem intellectum transducimur. Hophni namque, qui interpretatur discalceatus sine insania conversionis: et Phinees quoque, qui dicitur os mutum, scribas etPharisaeos significant Judaeorum. Qui bene filii Heli dicuntur, qui typum tenebat sacerdotii Judaeorum proptersacrificia carnalia legis et sacerdotii ipsorum. Ipsi enim scribae et Pharisaei dum suam, juxta Apostolum (voir: Rm, 10) , voluerunt statuere justitiam, et justitiae Dei contemnentes, noluerunt essesubjecti, nec ipsum recipere quem lex et prophetae praedixerunt esse venturum,degenerantes a fide patriarcharum et prophetarum, ad insaniam infidelitatis conversi,os mutum meruerunt habere, a vero sacerdotio Christi et confessione veri sacerdotis,de quo scriptum est: Juravit Dominus et non poenitebit eum, tu es sacerdos in aeternum secundumordinem Melchisedeh. (Ps, 109, 4) [mauvais référencement: Ps, 109] Et quia Ecclesiam sibi, proprie quae Christo debebatur, qui erat verus sponsus,tanquam propriam vindicare voluerunt, et noluerunt suscitare semen fidei in nominedefuncti fratris, id est Christi, juxta quod in lege scriptum erat, non meruerunt essein sorte eorum. De quibus ait Apostolus: Et calceati pedes in praeparatione Evangelii pacis. (Ep, 6) Et de quibus per prophetam dicitur: Quam speciosi pedes eorum qui annuntiant bona. (Rm, 10) Et ideo nudi et discalceati a vera fide et dignitate sacerdotiiremanserunt. Quod pertimescebat agere Joannes quando dicebat eis, Non sum ego Christus: venit enim fortior me post me, cujus non sum dignus ut solvam corrigiam calceamenti ejus. (Jn, 1, 27) [mauvais référencement: Jn, 1] Ac si diceret: Ego redemptorisvestigia denudare non valeo, quia nomen sponsimihi immeritus non usurpo. Quod quia scribae et Pharisaei indebite usurpare conati sunt videlicet nomensponsi sibi et non Christo tribuere, et insuper e contrario contempserunt, imo infaciem conspuere non dubitaverunt: jure nomen illorum dicitur domus discalceati, sicut in lege scriptum est (voir: Dt, 25) . Ac per hoc nudi remanserunt ab omni dignitate, et discalceati ab exemplispatriarcharum et prophetarum. Unde Silo quidem eis congruit, ubi sacerdotes fuisse leguntur. Silo namque dimissio ejus, vel petitio interpretatur: quia enimipsi expetierunt Pilatum, ut dimitteret Barabbam, et Jesum traderet eis (voir: Mt, 27) . Unde ad insaniam crudelitatis conversi, clamabant dicentes: Si dimittis eum, non esamicus Caesaris. (Jn, 19, 12) [mauvais référencement: Jn, 19] Et item: Crucifige, crucifige eum. (Lc, 23, 21) [mauvais référencement: Lc, 23] Merito dimissi fuerunt, et derelicti a Deo, exuti ab omni bonitate, traditisunt gentibus, et amiserunt sacerdotium et regnum, et torpore infidelitatis nudi,frigescunt inter gentes. Sequitur: Dedit ergo Elcana Phenennae et filiis ejus et filiabus partes. Annae autem dedit partem unam tristis, quia Annam diligebat. (S1, 1, 4 et S1, 1, 5) Jam enim superius inculcavimus quod Phenenna typum tenuit Synagogae, quae a Deoquidem partes cum filiis et filiabus (quantum juxta anagogen pertinet) percepit,videlicet temporalia bona terrae promissionis. Juxta quod per Psalmistam dicitur: Dedit eis regiones gentium et labores populorum possederunt, ut custodiantjustificationes ejus, et legem ejus requirant: (Ps, 104, 44 et Ps, 104, 45) [mauvais référencement: Ps, 104] et quia primum credita sunt illis eloquia Dei, et legislatio, et testamentum,et repromissio, et reliqua. Quanquam ingrata fuisset, Annae autem dedit partem unam tristis. Pars enim ista quam conditor rerum Annae, hoc est Ecclesiae gentium contulit,naturale ingenium possumus accipere, per quod Deum agnoscere poterat. De quo praedicator egregius ad Romanos describens ait: Invisibilia enim ipsius a creatura mundi, per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur. (Rm, 1) Sempiterna quoque ejus virtus ac divinitas: unde de sapientibus hujus mundipraemisit, dicens: Quia quod notum est Dei, manifestum est illis. (Rm, 1) Deus enim illis manifestavit, sed bene ait, tristis, quia Dominusconcluserat vulvam ejus. Denique quia spiritualiter Deo generare filios non poterat anxie ferebat, scilicetquia nondum advenerat tempus miserendi ejus, ut a sua sterilitate aperiretur, etspirituali gratia fecundaretur. Cujus fecunditatem longe considerans Isaias, clamabat: Laetare, sterilis, quae non paris, (Es, 54) et reliqua. Post hanc sterilitatem, tristis erat Ecclesia, quia non solum non pariebat filios,verum etiam a gratia Dominicae incarnationis, et ab amissione legis sterilem sevidebat. Sed ut hoc perpendere potuisset, per naturale ingenium intellexit. Quia ipsam Dominus diligebat, scilicet non qualis tunc erat, sed qualis inpraedestinatione futura erat. Sed quia hanc praedestinationem et futuram gratiam Synagoga ignorabat,gentilitatem despiciebat,et insuper etiam odio insequebatur. Nam sequitur: Affligebat quoque eam aemula ejus, et vehementer angebat, intantum, ut exprobraret quod conclusisset Dominus vulvam ejus. (S1, 1, 6) Nulli igitur legenti dubium est, quod Synagoga Judaeorum Ecclesiam gentiumpersecuta est, et propter idololatriae cultum contemnebat et exprobrabat. Denique etiam ipsa primitiva Ecclesia ignorans mysterium salvationis ipsius,Petrum redarguere volebat, quare ingressus esset ad Cornelium et manducaret cumgentilibus. Sed Petrus cum divinam gratiam eis retulisset, glorificaverunt Deum (voir: Ac, 2) . De qua etiam despectione idololatriae, Ecclesia ex gentibus Synagogae respondit,dicens: Noli me considerare quod fusca sim, quia decoloravit me sol. (Ct, 1) Ac si apertedixisset: Inde fusca sum, unde peccatrix, quia me sol decoloravit,id est creator meus in errore positam me deseruit, et radios suae districtionissubtraxit. Ego in errorem lapsa sum, unde et subjungit: Filii matris meae pugnaverunt contra me. (Ct, 1) Filii matris, immundi intelliguntur spiritus, quia ab una gratia benignitatiset potentiae Dei, nos et angeli conditi sumus. Et ex eo quod rationales sumus, quasi quamdam societatem fraternitatis habemus:quia tamen cadentes angeli, et ante adventum Salvatoris, et quotidie contra Ecclesiamgentium bellum gerunt, dicat: Filii matris meae pugnaverunt contra me. (Ct, 1) Ac si dicat, quia creator meus in gentilitate me deseruit, filii matris meae pugnaverunt contra me. (Ct, 1) Noli me despicere, o Synagoga, quia si nigra sum per meritum, formosa sum perdivinae praedestinationis gratiam. Sed ideo Synagoga contemnit Ecclesiam, quia attendebat qualis erat, sed ignorabat,ut diximus, qualis futura erat. Verum postea considerans Ecclesiam per naturale ingenium ornatam, divina scilicetillustratam gratia venire ad Christum, ait: Quae est ista, quae ascendit per desertum sicut virgula fumi, ex aromatibus myrrhae et thuris, et universi pulveris pigmentarii? (Ct, 111) Nam admiratur quomodo gentium populus, nullo circumcisionis mysterio emundatus,nullis prophetarum admonitionibus instructus, subito ab infimis voluptatibus perdesertum gentilitatis et idololatriae, ad alta virtutum culmina, et ad amplexus sponsiascendisset.Et bene ait: Sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris, et universi pulveris pigmentarii, (Ct, 3) id est igne amoris accensa, vel omni nisu virtutum ad coelestia tendit. Per myrrham, mortificatio carnalium voluptatum. Per thus, puritas orationum: et in diversis pulveribus pigmentarii omnium virtutumodor accipitur. Unde alibi stupens Synagoga dicit, Nescivi, anima mea conturbavit me, propter quadrigas Aminadab . (Ct, 6) Ac si dixisset, Nescivi, o Ecclesia gentium, dona gratiae spiritualis in teesse, sed anima mea conturbavit me propter inductionem Novi Testamenti, et evangelicaequadrigae. Aminadab quippe interpretatur populus meus spontaneus, id est Christusqui sponte gratiam suam contulit Ecclesiae, qui per totum jam vehitur orbem.Sed quia eamdem gratiam nondum adhuc perceperat Ecclesia, sed sterilis permanebatet tristabatur, recte subinfertur: Porro illa flebat, et non capiebat cibum. Dixit ergo ei Elcana vir suus: Anna, cur fles? et quare non comedis? et quamobrem affligitur cor tuum: Nunquid non ego melior sum tibi quam decem filii? (S1, 1, 7 et S1, 1, 8) Ait enim: Porro illa flebat et non capiebat cibum. (S1, 1, 7) Hoc est quod beatus Job ex eadem Ecclesia gentium, quae adventum suiRedemptoris desiderabat loquitur, dicens: Nunquid rugiet onager cum habuerit herbam? (Jb, 6) Quid per onagrum, id est agrestem asinum, nisi gentilis populus designatur?quem sicut natura extra stabula disciplinae edidit, ita vagus in voluptatum suarumcampo permansit. VIta namque beati Job attestante, cognoscimusexspectasse Redemptorisadventum multos etiam ex gentilibus. Herba ergo onagri est haec ipsa mediatoris incarnatio, per quam ipsa gentilitasjam satiatur. Quia enim per prophetam dicitur: Omnis caro fenum, universitatis conditor ex nostra substantia carnem sumens fenum fieri voluit, ne nostra in perpetuum fenum caro remaneret. (Es, 90) Tunc ergo herbam onage. invenit, cum gentilis populus gratiam divinae incarnationis accepit. Sed quia diu vota electorum gentilium dilata sunt, longo tempore redemptionem suamexspectando gemuerunt, et non meruerunt eamdem gratiam percipere, qua fecundarentur etsaturarentur illo cibo de quo Dominus ait: Qui manducat carnem meam, et bibit sanguinemmeum, in me manet, et ego in eo. (Jn, 6, 57) [mauvais référencement: Jn, 6] Bene dictum est: Porro Anna flebat, et non capiebat cibum. (S1, 1, 7) Et quia Ecclesia perseveravit in prece pro eadem Redemptoris gratia, tandemipse per mysterium suae incarnationis consolationem adhibuit. Unde et dicitur: Anna, cur fles? nunquid non ego melior tibi quam decem filii? (S1, 1, 8) Verum est, inquam, verum quod loquitur sermo divinae consolationis: melior estEcclesiae vir suus, Dominus scilicet Christus, quam decem filii. Decem namque filii illi significantur, quos per legem Synagoga Deo ederevidebatur, sed multoties plus eum diligit, imo gratiam Evangelicae praedicationis,quae per ipsum data est, quam illos quos carnaliter pariebat. Diligit ipse Ecclesiam, et diligitur. Scriptum namque est: Dilectus meusmihi, et ego illi (voir: Ct, 2) . Adeo diligit Ecclesia Christum, ut non solum omnia contemnat pro ipso, adversascilicet et prospera mundi, verumetiam mori non formidet pro dilectione ejus. De cujus dilectione (quanquam aliter intelligatur) in Canticis canticorum dicitur, Fortis est ut mors dilectio, (ct, 8) sed quia Ecclesia in eadem gratia atque dilectione quam percepit, perseveravit,recte quibusdam interpositis de ipsa dicitur, vultusque ejus non sunt amplius indiversa mutati. Nequaquam enim Ecclesia a cognitione fidei, et dilectione sui Redemptoris immutataest, neque evelli in diversa declinando potuit, ab ipsa devotionis gratia quampercepit. Caeterum quantum ad historiae fidem pertinet, bene ait: Vultusque ejus non sunt ampliusin diversa mutati. (S1, 1, 18) Videlicet quia quod ad Deum postulavit, ex fide credens, adipisci se nondubitavit: sive quia in vero affectu compunctionis permansit, usque dum adepta essetquod postulavit. Hic enim datur exemplum orandi, quia videlicet quisquis exaudiri desiderat, talisdebet perseverare, qualis in oratione inveniri se exoptat. Et si semel compunctionis gratiam percipit per puritatem mentis, debet in eademmunditia mentis persistere, et a nullo deviare per lasciviam, donec ad affectumvoluntatis, quod petit, perveniat. Imo donec prolem divinae contemplationis consequatur. Et si hoc voluerit non sufficit semel compungi, sed sedulo per compunctionisgratiam emundari, juxta quod per Psalmistam dicitur: Constituite diem solemnem in confrequentatione,usque ad cornu altaris. (Ps, 117, 27) [mauvais référencement: Ps, 117] Dies solemnis est Domino, compunctio cordis nostri. Sed tunc in confrequentatione dies constituitur, cum ad lacrymas pro amore Dominiassidue mens movetur. Cui velut si diceremus, quandiu? subjungit, dicens usque ad cornu altaris. (Ps, 117, 27) [mauvais référencement: Ps, 117] Cornu altaris est exaltatio sacrificii interioris, hoc est contemplatio divinaevisionis. Inde est quod anima quae jam per amorem compungi desiderat, in Canticiscanticorum, ait: Osculetur me osculo oris sui. (Ct, 1) Toties enim anima osculatur Deum, quoties in ejus amore compungitur. Ait enim, Osculetur me osculo oris sui. (Ct, 1) Ac si aperte dicat: « Tangat me gratia compunctionis suae, » vel certe, «osculum oris ejusest » perfectio pacis intimae, ad quam cum pervenerimus, nihilremanebit amplius quod quaeramus. Et ideo debemus in eadem gratia compunctionis tanquam Anna permanere, et nonvultum in diversa mutare, donec perveniamus ad prolem divinae contemplationis. Nos hactenus ista de Elcana, et duabus uxoribus ejus, ac partibus earum, etcaetera quae inseruimus, prout intelligere potuimus, et a traditore didicimus,describere conati sumus. Quae si cui displicuerint, et melius invenire potuerit: nos sequenda judicavimus,quia magis decrevimus alterius sensum sequi, quam pertinaciae deservire. Caeterum, his descriptis, ad ea quae sequuntur, Domino favente, stylum vertereconabimur: sed prius notandum quia nonnulli juxta ethicam disciplinam, id estmoralemquam aliter tropologiam nominant, Elcanam, qui interpretatur Domini possessio, sanctum quemlibet et perfectum praedicatorem intelligi volunt, cujusmentem Dominus possidet. Per duas vero uxores, Phenennam videlicet et Annam, activam et contemplativamvitam designant, Phenenna namque fecunda in filiis, quae dicitur conversio,activam; Anna vero sterilis, quae interpretatur gratia ejus, contemplativamdesignat vitam. Activa enim vita est, panem esurienti tribuere, verbo sapientiae nescientemdocere, errantem corrigere, ad humilitatis viam superbientem proximum revocare,infirmantis curam gerere, quae singulis quibusque expediant, dispensare. Quae non immerito significatur per Phenennam fecundam, quae interpretatur conversio, quia activamultas habet actiones quibus subvenire potestproximis. Ad quas necesse est, ut sollicite convertatur. Est enim fecunda in filiis et filiabus, quia fortia licet infirma videantur, incomparatione contemplationis gignit opera pariter infirma, quae significantur perfilios et filias. Contemplativa vita est vero, charitatem Dei quidem et proximi, tota menteretinere, sed ab exteriori actione quiescere, soli desiderio conditoris inhaerere, utnihil jam agere libeat, sed calcatis curis omnibus ad videndam faciem sui conditorisanimus inardescat. Haec enim significatur per Annam, quae interpretatur gratia, sedsterilem. Bene itaque sterilis dicitur, quia contemplativa vita prout est nullus penetrarevalet. Sive quia nullus eam perfecte praedicare sufficit quod sentit, ut eampraedicandoplures filios gignere possit. Unde non immerito per Annam, quae interpretatur gratia, figuratur: quianemo ad ipsam pervenire sufficit, nisi per divinam gratiam. Sed bene duas uxores habuisse describitur, quia perfectus quilibet praedicator nonest, nisi utramque vitam exercere noverit. Debet ex amplexibus Phenennae, transire ad complexus Annae: quia debet se priusexercere in activa, ut dum multos filios generaverit, possit postmodum adcontemplativam vitam arctius accingi, et toto desiderio in ejus contemplationeimmorari, et perfecta opera gignere. Quibus uxoribus et filiis et filiabus partes tribuet: quia summus vir siveinfirma, seu creaverit fortia opera, semper studet et in activa et in contemplativavita desudansamplius laborando, virtutibus virtutes subnectere ut perfectus inveniaturquandoque in contemplatione. Et ideo qui vult effici possessio Dei, has duas ducat uxores: activam scilicetprimum, ac deinceps transeat ad contemplativam. Seu, ut aliter dicamus, conjungat sibi eam, quae nobilior est, Annam, hoc estgratiam. Haec enim prima conjungitur homini per fidem, ubi Apostolus ait: Gratia enim Dei salvi facti estis per fidem. (Ep, 2) Secundo conjungatur Phenennae, id est conversioni, quia post gratiamcredulitatis, sequi debet emendatio morum. Prima filios generat Phenenna, quia primi fructus proferuntur perconversionem. Nisi enim convertamur a malo, non poterimus effici patres de Anna, et generareSamuelem, qui hic interpretari potest, ubiipse Deus. Ubi enim spiritusgratiae est, ibi dicitur Deus. Unde Paulus ait: Et cadens in faciem, adorabit Deum, dicens: Vere, Deus in vobis est. (1Co, 14) Et ideo nisi praecedant opera conversionis, non possumus dona divini Spiritusgenerare. Et hoc orandum est sed sciendum est quia Deus non voce tantum invenitur, sedcorde. Unde beatus Job loquitur, dicens: Quis mihi tribuat auditorem, ut desiderium meum Omnipotens audiat? (Jb, 31) Non ait, preces, sed desiderium meum. (Jb, 31) Vere quippe postulatio non in voce oris est, sed in cogitationibuscordis. Hinc est quod ad Moysen dicitur: Quid clamas ad me? (Ex, 4) cum penitus nihil loqueretur. Hinc est quod Anna superius ore quidem tacuit, et tamen tot sui desiderii vocesemisit. Sicut scriptumest: Porro Anna loquebatur in corde suo, tantumque labia illius movebantur. (S1, 1, 13) Hinc Dominus in Evangelio dicit: Intra in cubiculum tuum et, clauso ostio, ora Patrem tuum, et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. (Mt, 6, 6) [mauvais référencement: Mt, 6] Clauso quippe ostio, petit in cubiculo, qui tacenti ore in conspectusupernae pietatis fundit affectum mentis. Et vox auditur in abscondito, cum per sancta desideria silenter exauditur. Unde dicitur: Desiderium pauperum exaudivit Dominus. (Ps, 9, 38) [mauvais référencement: Ps, 9] Et quia Anna ita Dominum postulavit, exaudiri pro filio promeruit. Quae concepit et peperit filium, vocavitque nomen ejus Samuel, eo quod a Domino postulasset eum. (S1, 1, 20) [mauvais référencement: Ps, 9] Sic nimirum sancta Ecclesia orans per naturalem intellectum, gratiam fidei etmysterium incarnationis,cPs_9orde concepit, et ore confessionis gignere promeruit. Nam, juxta Apostolum: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. (Rm, 10) Hinc est quod ad Cornelium angelus ait: Corneli, exauditae sunt orationes tuae, et eleemosynae tuae in conspectu Dei, (Ac, 10) etc.-- « Quem filium vocavit (inquit) Samuelem. » Samuel, qui interpretatur nomen ejus Deus, Annae videlicet primogenitus et prophetiae gratia decoratus, quisalius intelligendus est, nisi Dominicus homo, Dominus scilicet ac Redemptor noster? Deipso enim scriptum est: Omnipotens ipse veniet et salvabit nos. (Es, 35) Ipse etiam propheta dictus est, juxta quod Moyses ait: Prophetam suscitabitDominus Deus, tanquam me ipsum audietis (voir: Dt, 18 et Ac, 3, 7) , et reliquis denique ipse de semetipso dicit: Non est propheta sine honore, nisi in patria sua. (Mt, 13, 57) [mauvais référencement: Mt, 13] Cui itaque Samuelis valde congruit interpretatio nominis, quia ipsum Deum ethominem confitetur omnis Ecclesia. De qua subnectitur.

Et adduxit eum secum, postquam ablactaverat, in vitulis tribus, et tribus modiis farinae, et amphora vini, et adduxit eum in domum Domini in Silo. (S1, 1, 24) Bene ait: Postquam ablactaverat, (S1, 1, 24) quia videlicet Anna, id est sancta Ecclesia ex nationibus. De quibus Dominus ait: Et alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient. (Jn, 10, 16) [mauvais référencement: Jn, 10] Prius lacte enutrivit filium, quem corde concepit per fidem, id estsimpliciintellectu in suis auditoribus. De quo Paulus apostolus ait: Lac vobis potum dedi, non escam. (1Co, 3) Scilicet quia mysterium incarnationis et crucis et praecepit etpraedicavit. Unde idem egregius praedicator iterum dicit: Nihil me judicavi scire inter vos, nisi Christum Dominum Jesum, et hunc crucifixum: Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam. (1Co, 2) Et recte in vitulis tribus. (S1, 1, 24) Tres enim vituli, tria, ut nobis traditum est, tempora signifiCant. Ante legemvidelicet, sub exemplis patriarcharum, et sub lege, sub dictis prophetarum scilicet,quibus praefiguratus est Dominus, et eum exspectabat Ecclesia et ideo tristabatur,quia gratiam incarnationis nondum habebat. In tertio tempore gratiae, eo apparente, jam et fidem percepitcredendo, etpraedicationem quodammodo praesentavit, quia manifeste se credidit. Unde et sequitur, et in tribus modiis farinae. (S1, 1, 24) Per tres modios farinae, tres virtutes in unitate fidei compactas acciperedebemus, fidem videlicet, et spem, et charitatem, quas perfectas obtulit Ecclesia; seutres modii farinae, tres accipiuntur filii Noe, quos plures credens Ecclesia perduxitad fidem, atque Deo obtulit confitendo. Nonnulli etiam in farina modiorum, corpus Domini accipiunt: et in amphora vini,sanguinis mysterium ipsius, quae mysteria quotidie celebrat Ecclesia offerendo, etsumit ore ad imitandum. Haec sunt enim dona quae pro puero offert Ecclesia gentium, ut ostendat se puerumgenuisse, id est, percepisse se veraciter perfectam fidem Christi, et eamse operibusdemonstrare velle. Et adduxit eum in Silo in domum Domini. (S1, 1, 24) Quia cum eadem perfecta fide mysterii incarnationis Christi, et crucis trophaei,junxit se primitivae Ecclesiae ex Synagoga Judaeorum, quae domus Dei dictafuerat. De qua dictum est: Domum tuam decet sanctitudo. (Ps, 92, 5) [mauvais référencement: Ps, 92] Dicamus et aliter secundum opiniones aliquorum. Nam quod ait: Adduxit eum secum postquam ablactaverat, in vitulis tribus, et tribus modiis farinae, (S1, 1, 24) in Hebraeo, ut aiunt, non tribus modiis, sed modio farinae haberidicunt, et apud Latinos scriptorum vitio putant depravatum, et non contra legispraeceptum tres modios obtulisse: quia ibi praecipitur, ut mense primo offerrentsimilae oleo conspersae tres decimasper singulos vitulos, duas decimas per arietem,unam decimam per agnum. Haec vero decima, decima pars erat ephi: unde datur intelligi, quod non potuerittres modios farinae cum tribus vitulis offerre, sed novem decimas, quibus secundumHebraicam mensuram unus efficitur ephi. Caeterum allegorice, quod noluit illum ducere ad domum Domini antequamablactaretur, significat matrem Ecclesiam quemlibet filiorum suorum non ante adsacerdotium provehere, quam illum a lacte infantiae et parvitate sensus educatum,effecerit capacem spiritalis doctrinae. Omnis enim, ut ait Apostolus, qui lactis est particeps, expers est justitiae sermonum. (He, 5) Offert eum in tribus vitulis, et modio farinae, et amphora vini, hoc est insacrificio piae confessionis, in exercitiobonae operationis, et gratia sacraeeruditionis, et fide sanctae Trinitatis pleniter instructum. Qui potest dicere cum propheta: Reddemus Domino vitulos labiorum nostrorum, (Os, 14)et jugiter in domo Dei permanens, offerat digne sacramentum corporis etsanguinis Domini. Sequitur

Oravit Anna, et ait: (S1, 1, 28)

Caput 2 : Dans le chapitre II

Exsultavit cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in Deo meo. (S1, 2, 1) Hinc enim jam manifestissime Anna in cantico suo mutationem, sicut superiuspraediximus, Veteris Testamenti, vel sacerdotii, in Novum Testamentum vel sacerdotium,qui est Christus, prophetare videtur: quanquam nonnullinon prophetasse dicant, sedtantummodo propter filium impetratum, Deum exsultanti praedicatione laudasse. Quid ergo sibi vult quod ait, arcus fortium superatus est, et infirmi accincti sunt fortitudine, et repleti prius pro panibus se locaverunt, et famelici saturati sunt. Donec sterilis peperit septem, et quae multos habebat filios, infirmata est. (S1, 2, 4 et S1, 2, 5) Numquid ipsa peperit septem quamvis sterilis fuerit, unicum habebat quando istadicebat, sed nec postea septem peperit, sive sex, quibus septimus esset Samuel, sedtres mares et duas feminas. Deinde in illo populo cum adhuc nemo regnaret, quod extremo posuit, dat virtutemregibus, et exaltabit cornu Christi sui. Unde dicebat, si non prophetabat? Conticescant ergo Judaei, taceant multi, qui hocjuxtahistoriam pro accepto filio dictum putant. Dicat Anna prophetando, prospiciens in se fecunditatem Ecclesia dicat. Dicat etiam Ecclesia Christi, civitas regis magni gratia plena, prole fecunda,dicat: Exsultavit cor meum in Domino. (S1, 2, 1) Cor enim sanctae Ecclesiae non in rebus transitoriis exsultat: quia potest quisgaudere in carnalibus, non gloriatur ex jucunditate terrenarum rerum, sed in Domino;juxta quod Paulus commonet dicens: Qui gloriatur, in Domino glorietur. (1Co, 1) Hinc enim in Canticis canticorum, ex voce electorum dicitur: Exsultabimus et laetabimur in te (Ct, 1) Ac si aperte dicatur: Non in nobis sed in te exsultabimus et laetabimur, quiadum fortiores ad contemplanda sublimia pervenisse cognoscimus,spem nos infirmi in te,de venia peccatorum, sumimus. Unde recte subinfertur, Et exaltatum est cornu meum in Deo meo. (S1, 2, 1) Quid igitur per cornu Ecclesiae nisi regnum ipsius accipere debemus? Sicut enimcornu carnem excedit, ita regnum sanctae Ecclesiae adversa hujus mundi et desideriacarnis transcendit. Sed hoc regnum in Domino exaltatum dicitur, quo ab ipso ubique sublimatur. Quod regnum primitiva Ecclesia intra fines Judaeae angustatum habuit, sed jamdilatatum per gentes atque sublimatum habetur. Unde per prophetam ei dicitur: Dilata locum tentorii tui, longos fac funiculos tuos, et clavos tuos consolida, et pelles tabernaculorum tuorum extende. (Es, 54) Ad dexteram enim et ad sinistram penetrabis, et locum tuumgenteshaereditabunt. Quod per Apostolum dilatatum atque extensum est. Sed regnum Synagogae Ecclesia gentium percepit, quae de suis praedicatoribusgratulabunda in sequentibus loquitur, dicens: Dilatatum est os meum super inimicos ejus. (S1, 2, 1) Itaque Ecclesiae praedicatores sancti intelliguntur, quorum praedicatio velfides dilatata est super inimicos ejus, quia videlicet excessit scientiam scribarum ethaereticorum, et maxime persecutorum, juxta quod per prophetam (voir: Es, 54) ei repromissum fuerat: « Et lingua resistentium tibi in judicio superabis. »Non enim in angustiis pressurarum, juxta Apostolum (voir: 2Ti, 2) , sermo Dei est alligatus, videlicet, quia laetata est Ecclesia in salutareDei. Salutare Dei, Filium Dei dicit, de quo Simeon, suscipiens in ulnas, ovans,aiebat: Nunc dimittis, Domine, servum tuum in pace, secundum verbum tuum: Quia viderunt oculi mei salutare tuum: Quod parasti, ante faciem omnium populorum. (Lc, 2, 29) [mauvais référencement: Lc, 2] Et de quo patriarcha Jacob loquebatur, dicens: Salutare tuum exspectabo, Domine (Gn, 49, 18) [mauvais référencement: Gn, 44] Cujus magnificentiam ac potentiam considerans, ait:

Non est sanctus, ut est Dominus, neque enim est alius extra te, et non est fortis sicut Deus noster, (S1, 2, 2)et reliqua. Bene dictum est: Non est sanctus, ut est Dominus, (S1, 2, 2) quia nullus ejus sanctitati se comparare valet. Distinctione utitur, ut dixit Dominus, sed nullus est sicut Dominus, sanctus etsanctificans, justus et justificans. Nam hoc considerabat Psalmista quando dicebat: Quis in nubibus aequabitur Domino,aut quis similis Deo inter filios Dei? (Ps, 88, 7) [mauvais référencement: Ps, 88] Unde et merito subinfertur: Neque enim est alius extra te et non est fortis sicut Deus noster. (S1, 2, 1) Quia nemo fit sanctus, nisi ab ipso sanctificatus fuerit. Et non solum sanctus, sed nec consistere valet, nec aliquam fortitudinem habere,nisi ab ipso perceperit. Hinc Paulus apostolus ait: Quoniam in ipso vivimus, movemur, et sumus. (Ac, 17) Hinc suis discipulis ipsa Veritas ait: Sine me nihil potestis facere. (Jn, 15, 5) [mauvais référencement: Jn, 15] Et si sunt qui dicuntur dii multi et domini multi, nullus tamen eorum est,naturaliter id quod Deus est. Quid est enim umbra ad comparationem corporis, et fumus ad comparationem ignis?Hoc perpendensAbraham, quando cum Domino loquebatur, dicit: Loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et cinis? (Gn, 18, 27) [mauvais référencement: Gn, 18] In comparatione tantae majestatis, cum dives esset, nihil aliud nisi cinerem etpulverem se esse cognovit. Quod scribae et Pharisaei, caeterique reproborum humana sapientes, considerarecontemnunt. Unde de eis subjungitur:

Nolite multiplicare loqui sublimia, gloriantes. Recedant vetera de ore vestro, (S1, 2, 3) etc. Redarguit sancta Ecclesia Judaeos et sapientes hujus saeculi, extollentes secontra scientiam Dei, ne superbe sapiant, nec prave de Deo sentiant, sed humilia etsapiant et loquantur. Scriptum namque est: Dominus in coelo, et tu super terram. (2M, 15) Ideo pauci sint sermones tui. Recedant, inquam,vetera legis de ore ipsorum, et caetera quae ad veterem hominempertinent, id est ad carnalem conversationem. Sed scientiam quae ex Deo est, inquirere satagant, non sint humana et carnaliscientia legis gloriantes, et non exeat vaniloquium de ore ipsorum, et sciant quianemo potest habere, nisi ab ipso perceperit, scientiam veritatis: « quia ipse estscientiarum Dominus, et ipsi, necesse est, ut praeparentur bonae cogitationes. » Quiascriptum est: Spiritus enim sanctus disciplinae effugiet fictum, et auferet se a cogitationibus, quae sunt sine intellectu. Quoniam in malevolam animam non introibit sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis. (Sg, 1) Et spiritus scrutatur etiam profunda Dei (voir: 1Co, 2) . Verum quia Judaei gloriantesin lege, altiora se quaerentes, et nescientes quiaDeus est scientiarum, et arbiter conscientiarum, et carnaliter sapientes, ita ageredespexerunt, a fastu suae superbiae corruentes, humiliati sunt. Nam sequitur:

Arcus fortium superatus est, et infirmi accincti sunt robore. (S1, 2, 4) Arcus enim nomine, in sacro eloquio, aliquando dies judicii, juxta quod perPsalmistam dicitur: Ostendisti populo tuo dura, potasti nos vino compunctionis. Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. (Ps, 59, 5) [mauvais référencement: Ps, 59] Aliquando vero sacra eloquia designantur, sicut per eumdem Prophetam dicitur: Arcum suum tetendit et paravit illum, et in ipso paravit vasa mortis, (Ps, 7, 13 et Ps, 7, 14) [mauvais référencement: Ps, 7] etc. Aliquando autem malorum insidiae, et intentiones figurantur perversorum, sicut inPsalmo legimus: Intenderunt arcum suum, rem amaram. (Ps, 36, 14) [mauvais référencement: Ps, 36] Unde et in hoc loco dicitur: Arcus fortium superatus est. (S1, 2, 4) Denique quia Judaei duritiam legis, velut cornua arcus corda Novi Testamenti,flectere noluerunt, sed carnaliter sapere, et praedicationem Salvatoris conati suntsuis perversis intentionibus superare, et prave de ipso sentire, atque Ecclesiamipsius contemnere, et parare arcum suum rem amaram, et propterea dejecti sunt atquehumiliati. Bene dictum est: Arcus fortium superatus est. (S1, 2, 4) Id est intentio Judaeorum perversa, quia prave senserunt, ex Veteri Testamentoprolata, in Novo infirmata est. Quia ex hoc quod carnaliterin lege gloriati sunt, et ea quodammodo defenderesuperbe voluerunt, infirmati sunt, et malum quod de pharetra sui livoris intenderevoluerunt, in ipsos conversum est, juxta quod alibi scriptum est: Conversi sunt in arcum pravum. (Ps, 77, 57) [mauvais référencement: Ps, 67] Arcus enim a quo intenditur, ad ipsum convertitur: quia pravitas malignaeintentionis, quam de pharetra sui livoris exerere Judaica perfidia voluit, in eamconversa est, quia sua malitia infidelitatis damnata exstitit, et gratiam fortitudinisqua gloriabatur posse sine adjutorio divino humana sufficientia legem implere, amisit,et eamdem gratiam valetudinis credentes, ex gentibus qui prius infirmi videbanturesse, Domino largiente, perceperunt, sicut subnectitur: Et infirmi accincti sunt robore. (S1, 2, 4) Videlicet populi gentium,qui de suis virtutibus nihil praesumentes, in Dominisunt justitia roborati. Ex quorum voce Psalmista loquitur dicens: Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum. (Ps, 6, 3) [mauvais référencement: Ps, 6] Et iterum: Miserere mei, Deus, miserere mei, quoniam in te confidit anima mea. (Ps, 56, 2) [mauvais référencement: Ps, 56] Infirmus erat populus gentilis, quando alienus a testamento Dei fuerat. Hinc Salomon de eadem gentium infirmitate ait: Lepusculus plebs invalida, quae collocat in petra cubile suum. (Pr, 30) Plebs est invalida natio gentium fidelis, quae in suis viribus nil fidens, sedin auxilio sui Redemptoris sperare didicit. Et hoc est illi in petra collocare cubile. Petra autem, inquit Apostolus, erat Christus. (1Co, 10) Cujus praesidio ut aversos vitet incursus, Domino dicerenovit cum Psalmista: Esto mihi in lapidem fortissimum, et in domum munitam, ut salves me. (Ps, 30, 3) [mauvais référencement: Ps, 70] Unde bene de abjectione Judaeorum et salute gentium subinfertur:

Repleti prius pro panibus se locaverunt, et famelici saturati sunt. (S1, 2, 5) In Graeco ita habetur: « Pleni panibus minorati sunt, et esurientes transieruntterram. » Repleti prius, seu pleni panibus Judaei intelliguntur, qui minorati sunt:quia videlicet credita sunt illis eloquia Dei, quae per panes designantur, quibussatiari videbantur prius. Sed quia spiritaliter intelligere, nec etiam ipsum, qui de semetipso ait: Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi (Jn, 6, 51) [mauvais référencement: Jn, 6] recipere noluerunt qui multa beneficia signorum atque miraculorum eiscontulit,et ingratus apparuit. Ideoque dum hi superbirent, et et terrena saperent, de majoribus minores effecti,pro eisdem panibus elocati, a propriis sedibus sunt evulsi. Quia dum carnaliter legem voluerunt defendere, et se subtraxerunt ne crederent inSalvatorem, et in ipsis panibus, id est divinis eloquiis, terrena tantum saperevoluerunt, et locum, et gentem, et ipsa eloquia Dei perdiderunt, juxta quod Dominuseis comminatus est, dicens: Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus. (Mt, 21, 43) [mauvais référencement: Mt, 21] Hinc Apostoli aiunt: Vobis quidem oportebat primum loqui verbum Dei, sed quia repulistis illud, et indignos vos judicastis aeternae vitae, ex hoc ibimus ad gentes (Ac, 13) Dequibus subjungitur, et famelici saturati sunt. (S1, 2, 5) Famelici enim gentiles intelliguntur, qui prius esuriebant panem verbiDei. Sed quia Judaei a propriis sedibus elocati sunt, et esuriem sustinuere, juxta quodper prophetam olim dictum fuerat: Mittam in vobis famem, non famem panis, neque sitim aquae, sed audiendi verbum Dei, (Am, 8) ex eodem cibo spiritaliter saturari coeperunt. Unde et in Graeco ita habetur: « Et esurientes transierunt terram: » quia gentes,ad quas ipsa eloquia Dei transierunt, multum esuriendo, non terrena, ut Judaei, sedcoelestia sapuerunt. Hinc in libro beati Job scriptum est: Cujus messem famelicus comedet, et ipsum rapiet armatus, et bibent sitientes divitias ejus. (Jb, 5) Judaici enim populi messis, fuerantsacrae legis eloquia, ex quibus sapientersatiari debuerat, non comedit: quia legem quidem verbotenus tenuit, sed per fatuitatisfastidium, ab ejus intellectu jejunavit. Hujus ergo messem famelicus comedit, quia nimirum gentilis populus verba legisintelligendo edidit, a quibus Judaica plebs sine intellectu laboravit. Hos famelicos fidei Dominus praevidit, cum per Evangelium dixit: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. (Mt, 5, 6) [mauvais référencement: Mt, 5] Sed quia Judaicus populus messem perdidit, recte subjungitur qualiter ipseperiit, dum dicitur: Et ipsum rapiet armatus. (Jb, 5) Antiquus hostis Judaicum populum armatus rapuit, quia in eum vitam fidei,fraudulentae suggestionis jaculis exstinxit, ut unde se inhaerere Deo crederet, indeejus ordinatione repugnaret.De quo et dicitur: Et bibent sitientes divitias ejus. (Jb, 5) Hujus enim sitientes divitias bibunt, quia fluentis sacrae locutionis, quaeJudaicus populus in superbiae ostentatione possederat, conversae gentilium mentesirrigantur. De quibus benedicitur: Donec sterilis peperit plurimos, et quae multos habebat filios infirmata est. (S1, 2, 5) In Hebraeo et Septuaginta non plurimi, sed septem leguntur:unde Judaei deliramenta fingunt, videlicet quod nato Samuele inquiunt mortuus sitfilius primogenitus Phenennae, et singulis Annae filiis nascentibus, singuli filiiPhenennae mortui sint. Sed quia stare non potest, praetermittimus, et ad intellectum altioremproperabimus. Nam et in Graeco, ut aiunt, ita legitur: « Sterilis peperit septem, et multa infiliis infirmataest. » Sterilis enim quae plurimos, sive septem peperit. Ecclesia ex gentibus intelligitur, quae multos filios per fontem baptismatis, etdonum Spiritus sancti, qui septiformis dicitur propter septenariam operationem sui, idest sapientiae et intellectus, consilii, et fortitudinis, scientiae, et pietatis, ettimoris Dei gignere non cessat. Quae prius sterilis erat in gentibus, sed nunc fecunda gratulatur in Domino, juxtaquod olim Isaias praedixerat: Laetabitur deserta et invia, et exsultabit solitudo,et florebit quasi lilium. (Es, 35) Ista enim prius deserta ac solitudo peperit septem. Septenario quippe numero unitas ac universitas perfectionis solet demonstrari, eoquod primo impari, et primopari, id est ternario et quaternario numero tanquam exdiverso, unitas tota conficitur. Et ideo per ipsum figurantur universi, quos in unitate fidei sancta Ecclesia perquatuor partes mundi Domino genuit. De ipsa iterum per eumdem prophetam dicitur: Laetare, sterilis, quae non paris: erumpe et clama, quae non parturis, quoniam multi filii desertae, magis quam ejus quae habet virum. (Ga, 4) Deserta diu fuit a sancto Spiritu gentium mater Ecclesia. Nec habuit filios ante gratiam regenerationis, quae postea gentes et populos, Deoin se, ut diximus, operante, generavit: unde subjungitur, magis quam ejus quae habet virum. (Es, 54 et Ga, 4) Hoc est Synagoga quae velut jugo viri, ita legis onere premebatur. Aut certe referendum est, quae antequam ejiceretur virum se habere credebat,sedpostquam abjecta est et virum perdidit, Ecclesia fecunda fuit. Hinc per Salomonem dicitur: Florebit amygdalum, impinguabitur locusta, dissipabitur capparis. (Si, 12) Amygdalum quippe florem prius cunctis arboribus ostendit; et quid in floreamygdali, nisi sanctae Ecclesiae primordia designantur? quae in praedicatoribus suis,primitivos virtutum flores aperuit, et ad inferenda poma bonorum operum venturossanctos, quasi arbusta sequentia praevenit, in qua mox est locusta impinguata, gratiacoelesti infusa: sed statim capparis dissipatur, quia dum gratia gentilitatemattingit, Judaea in sua sterilitate remanens, bene vivendi ordinem amisit. De qua adhuc subditur: Et quae multos habebat filios, infirmata est. (S1, 2, 5) Scilicet Synagoga Judaeorum, et terrenaJerusalem, quae multos filios carnaliterper legem edere videbatur, quae quia vivificantem Spiritum recipere noluit, inoccidente littera infirmata est de qua Paulus apostolus ait: Littera occidit, spiritus autem vivfiicat. (2Co, 3) Et quia superficiem litterae sequi voluit, spiritalem intelligentiam inincredulis amisit, et infirma permansit: quod in Evangelio praefiguratum est, ubiPetrus auriculam servi principis sacerdotum amputavit (voir: Lc, 22) . Quia videlicet populus Judaeorum principis sacerdotum indebito mancipatusobsequio, adeo ut suasu illorum Barrabam dimitti, Jesum vero peterent crucifigi (voir: Mt, 27) . In Domini passione dexteram auriculam, id est spiritalem legis intelligentiamperdidit, ut totam litterae intelligentiam audiat in sinistra.Hinc in Canticis canticorum sponsus Ecclesiae, quam mysterio Crucis redemit, exinfidelitate Synagogae loquitur, dicens: Sub arbore malo suscitavi te, (Ct, 8) et reliqua; ac si dixisset: Sub arbore crucis a perpetua morte liberavite. Sed ibi corrupta est mater tua, ibi violata est genitrix tua, (Ct, 8) id est major pars plebis, me negando et Barrabam eligendo, a me reprobata estatque infirmata. De qua recte subinfertur:

Dominus mortificat et vivificat, deducit ad inferos et reducit. (S1, 2, 6) Mortificat multam in filiis Synagogam scilicet, vivificat sterilem, Ecclesiamgentium. Quamvis possit commodius intelligi eosdem vivificare, quos mortificaverit, idemrepetit dicendo: Deducit ad inferos et reducit. (S1, 2, 6) Hoc est quod Apostolus ait: Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. (Col, 5) Et iterum: Si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt quaerite, (Col, 5) et reliqua. Sed nunquid eosdem deduxit ad inferos et reduxit? Sed hoc in capite Ecclesiae, idest Christo, cujus membra sunt fideles, absque ulla controversia potest accipi, cumquo vitam nostram Apostolus dixit absconditam. Ipse descendit ad inferos, et non est anima ejus in inferno derelicta, sed citoresurrexit a mortuis et reduxit eo Pater ad semetipsum (voir: Ps, 15) . De quo inferendo dicitur.

Dominus pauperem facit et dicat, humiliat et sublimat. (S1, 2, 7) Manifesta est historia cum hoc nobiscertissimum est, videlicet quia humiliatsuperbos, et exaltat humiles (voir: Lc, 1) . Sed altiori intelligentia de Domino potest accipi, qui propter nos pauper factusest voluntate Patris: quia sic Deus dilexit mundum, ut ipsum Unigenitum daret pronobis (voir: Jn, 3) . Sicut Paulus ait: Qui proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum. (Rm, 8) Imo etiam et sua voluntate, ut nos sua paupertate, et hic divites faceret infide, et illic haeredes regni, quod repromisit Deus diligentibus se. Ipse enim ditatus est magnificentia majestatis, quia in ipso habitavit omnis plenitudo divinitatis corporaliter. (Col, 2) De ipso etiam Isaias ait: Requievit super eum Spiritus Domini, Spiritus sapientiae et intellectus, Spiritus consilii et fortitudinis, Spiritusscientiae et pietatis, replevit eum Spiritus timoris Domini. (Es, 2) Ipse etiam humiliatus est propter nos atque sublimatus, sicut Apostolus ait: Christus factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. (Phm, 2) Ecce audivimus ejus humilitatem, audiamus et sublimitatem. Propter quod et Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium, et infernorum. (Phm, 2) De cujus etiam sublimitate subjungitur:

Suscitans de pulvere egenum et de stercore erigens pauperem. (S1, 2, 8) Pater videlicet de terrae pulvere Filium tam cito suscitavit, juxta quod ipseper Psalmistam postulat, dicens: Resuscita me et retribuameis, ut caro ejus non videret corruptionem, (Ps, 40, 11) [mauvais référencement: Ps, 40] secundum quod per eumdem Psalmistam dicitur: Non derelinques animam meam in inferno, nec dabis Sanctum tuum videre corruptionem. (Ps, 15, 10) [mauvais référencement: Ps, 4] Ipse etiam, sicut supra dictum est, cum pauper apparuisset, atque egenus incarne ut supra paupertate atque humilitate superaret diabolum superbum, qui rexdicitur super omnes filios superbiae, tamen majestas Dei Patris, de stercore eumsublimavit ineffabiliter, et hoc quare? Quaeris quare? Audi quare: Ut sedeat , inquit, cum principibus et solium gloriae teneat. (S1, 2, 8) [mauvais référencement: Mt, 19] Principes, sancti apostoli intelliguntur, qui sedebunt cum Christo superduodecim sedes. SedDominus solium gloriae retinet non solum videlicet in aequalitate Patris,sedendo ad dexteram majestatis: juxta quod Apostolus dicit: Sedet ad dexteram majestatis in excelsis; (He, 1) Tanto melior angelis effectus, quanto differentius prae illis nomenhaereditavit, verumetiam solium gloriae tenebit secundum quod ipse ait: Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio. (Jn, 5, 22) [mauvais référencement: Jn, 5] Ipse enim in gloria Patris sui venturus est ad judicium, cum angelis et archangelis, cum thronis et dominationibus, et sedebit in sede gloriae majestatis suae, judicans orbem in aequitate. (Mt, 16, 27) [mauvais référencement: Mc, 8] Sedebunt etiam et principes super duodecim sedes, judicantes duodecim tribus Israel. (Mt, 19, 28) [mauvais référencement: Mt, 19] Hinc Isaias dicit: Dominus ad judicium veniet cum senioribuspopuli sui. (Es, 3) Hinc Salomon ait: Nobilis in portis vir ejus, quando sederit cum senatoribus. (Pr, 31) Nobilis ergo erit Dominus, vir sanctae Ecclesiae, in portis suae civitatis, quividebatur ignobilis, ante tribunal praesidis. Quia etiam nunc a multis contemnendus putatur, quia ubi saeculi finis advenerit,ubi patriae coelestis ingressum aperuerit electis, jam cunctis parebit sublimis. Et solium gloriae tenebit sine fine, quia regni ejus non erit finis (voir: Lc, 1) . Nam sequitur: Quia ipse dominabitur a mari usque ad mare, (Ps, 71, 8) [mauvais référencement: Ps, 71] etc. Domini enim sunt cardines terrae, et posuit super eos orbem. (S1, 2, 8) Cardines terrae quatuor climata mundi intelliguntur, videlicet oriens,occidens, septentrio, atque meridies, super quae posuit orbem, quia videlicetubiquedilatavit Ecclesiam suam. Hinc Psalmista ait: Ab ortu solis usque ad occasum, laudabile nomen Domini. (Ps, 112, 3) [mauvais référencement: Ps, 112] Hinc iterum scriptum est: A finibus terrae audivimus laudes justi. (Es, 24) Et iterum de sanctis praedicatoribus: In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum . (Ps, 18, 5) [mauvais référencement: Ps, 28] Quanquam cardines terrae, ut quibusdam placet, ipsi praedicatoresintelligantur, super quorum fidem stabilita est Ecclesia. De quibus scriptum est: Sub quo curvantur, qui portant orbem (Jb, 19) Ipsi quidem sunt qui alibi columnae dicuntur, sicut scriptum est: Columnae coeli contremiscunt et pavent ad nutum ejus, (Jb, 26) videlicet sancti Ecclesiae praedicatores, super quos fabricae Ecclesiaestructuraconsurgit, sicut alia Scriptura testatur, dicens: Qui vicerit, faciam illum columnam in templo Dei mei. (Ap, 3) Nam quisquis in Dei opere, recta intentione firmatur, columna in structurafabricae spiritalis erigitur, ut in hoc templo, quod est Ecclesia positus, etutilitate prosit, et decore. Unde de sanctorum praedicatione subinfertur:

Pedes sanctorum suorum servabit, et impii in tenebris conticescent, quia non in fortitudine sua roborabitur vir. (S1, 2, 9) Licet pedes ipsi doctores designentur, sicut per Moysem dicitur: Qui appropinquant pedibus suis accipiunt de doctrina illius quos Dominus inter scandala persecutorum servavit. (Dt, 32) Verumtamen pedes sanctorum incessusactionis et ipsum opus praedicationis,accipere possumus, quod Dominus in viam justitiae dirigit. De quibus Dominus ipsis praedicatoribus ait: In quamcunque domum vel civitatem intraveritis, et non receperint vos, exeuntes de civitate, excutite pulverem de pedibus vestris. (Mt, 10, 14, Mc, 6, 10 et Mc, 6, 11) [mauvais référencement: Mt, 10 et Mc, 6] Pulvis enim levitas est terrenae cogitationis, a quo ipsi etiam summipraedicatores immunes esse nequeunt, cum pro auditoribus suis solliciti salubribuscuris incessanter intendunt, et quasi per itinera mundi imo vix calcaneo terraepulverem lingant, sed hunc pulverem levitatis quotidie per effusionem doctores abluerefestinant lacrymarum. Hinc est quod in Canticis canticorum cum Ecclesia ad officium praedicationissurgere praeciperetur, sponsorespondit, dicens: Exspoliavi me tunica mea, quomodo induar illa? Lavi pedes meos, quomodo inquinabo illos? (Ct, 6) Ac si aperte dicat: Deserui negotia saecularia tui causa, quomodo repetam illa?Etiam secreta compunctionibus, fletibus ablui, quidquid in incessu praedicationis, etin cogitationibus terrenis reliqui, quomodo immundis sordibus iterum polluar? Sedlicet hoc pertimescant electi, pedes eorum a Deo servantur, ut in nulla faecehaereticae pravitatis foedentur neque ad pravum aliquod opus dilabantur unde sanctisanimabus per Ezechielem dicitur: Pedes eorum pedes recti. (Ez, 1) Pedes sanctorum pedes recti dicuntur, quia eorum opera ad sequendam iniquitatemnon sunt retorta; quia inter fluctus hujus saeculi servantur a Domino.Sed dum illi servantur, impii e contrario qui eorum praedicationibus contrariifuerunt, in tenebris conticescent, scilicet: Judaei, qui tenebris infidelitati etignorantiae involvuntur, et lumen veritatis contemplari non merentur, dum sine divinoadjutorio sibi posse sufficere crediderunt, unde et sequitur. Quia non in fortitudine sua roborabitur vir. (S1, 2, 9) Videlicet propria, sed virtute divina potens est vir, id est gentilis populus;vel potest generaliter intelligi, quia nullus suis viribus bona operari valet, necdiabolo resistere, imo si se contra Dominum erigere tentaverit, bonum si quod haberevidetur amittit, quod in ipso primo angelo, et postea in homine demonstratumest. Scriptum namque est: Non glorietur prudens in prudentia sua, nec sapiens in sapientiasua, nec dives in divitiis suis: sed qui gloriatur, in Domino glorietur. (Jr, 9) Hinc iterum alibi dicitur: Perdam sapientiam sapientium, et prudentiam prudentium reprobabo. (1Co, 1) Quod evidentissime ostensum est in Judaeis, de quibus subditur:

Dominum formidabunt adversarii ejus, et super ipsos in coelis tonabit. (S1, 2, 10) Domini namque adversarii, idem Judaei intelliguntur, qui dixerunt: Mittamus lignum in panem ejus, et eradamus eum de terra viventium, et nomen ejus non memoretur amplius. (Es, 11) Inde est quod postea clamaverunt, dicentes: Crucifige, crucifige eum. (Jn, 19, 6) [mauvais référencement: Jn, 19] Super hos enim (ut quibusdam videtur) adversarios, de coelisDominus tonavit,quando per apostolos perfida eorum corda terruit. Coelorum igitur nomine, ipsi apostoli intelliguntur, de quibus per Psalmistamdicitur: Coeli enarrant gloriam Dei. (Ps, 18) Per tonitrua vero, comminationes miraculorum, et terrores signorum accipiuntur,quae expleta sunt quando apostoli coeperunt in die Pentecostes variis linguis loquimagnalia Dei, quando Spiritus sanctus in ignis visione super eos apparuit. Et Petro praedicante, Judaei tanquam tonitru perculsi, compuncti dixerunt: Viri fratres, quid faciemus? (Ac, 2) Tunc Petrus apostolus ait: Poenitemini igitur, et baptizetur unusquisque vestrum, et deleantur vestra peccata. (Ac, 2) Hinc in Apocalypsi scriptum est: Et de throno procedebant fulgura et voces et tonitrua; (Ap, 4) hoc est quod Marcus ait: Illi autem profecti praedicaverunt ubique Domino cooperante, et sermonem confirmante, sequentibus signis. (Mc, 16, 20) [mauvais référencement: Mc, 16] Quibus scilicet tonantibus exterriti sunt inimici, ex quibus multi conversisunt ad fidem: juxta quod Lucas ait: Et multa turba sacerdotum obediebat fidei; (Ac, 6) per hos etenim coelos imo per nubes, quas Spiritu sancto replevit, cumascendisset in coelum, super adversarios intonuit: quanquam de futuro judicio nonnullivelint intelligi, ubi infideles Judaei qui suam hic voluerunt statuere justitiam,gloriantes de observantia legis, sine fide Christi, justitiae ejus noluerunt essesubjecti: judicandi sunt, non solum a Domino quem contempserunt, verum etiam abApostolis qui coeli nomine intelliguntur,damnandi sunt sicut Dominus ait: Sedebitis super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel. (Mt, 19, 28) [mauvais référencement: Mt, 19] Hinc ad eosdem Judaeos Dominus dicit: Si ego in principe daemoniorum ejicio daemonia, filii vestri in quo ejiciunt? ideo judices vestri erunt. (Mt, 9, 34 et Mt, 12, 27) [mauvais référencement: Mt, 12] Hinc etiam per prophetam dicitur: Vocabit Dominus judicium ad ignem et devorabit abyssum multam, et comedet partem domus. (Am, 7) Judicium quippe ad ignem vocabitur, cum in judicio justitiae sententia adpoenam jam aeternae concremationis ostenditur; et abyssum devorabit, quia iniquasatque incomprehensibiles hominum mentes concremabit, quae nunc se hominibus etiam subsignorum miraculis occultant, qui in judicio dicturi sunt: Domine, Domine,nonne in nomine tuo prophetavimus? (Mt, 7, 22) [mauvais référencement: Mt, 7] et reliqua. Sed tunc audient a Domino: Discedite a me, operarii iniquitatis, nescio qui estis. (Lc, 13, 27) [mauvais référencement: Lc, 13] Cum his etiam pars domus comedetur, quia Judaeos gloriantes de suae caeremoniislegis atque de electorum numero se esse jactantes, unde et dixerunt. Nos patrem habemus Abraham, (Jn, 8, 39) [mauvais référencement: Jn, 8]qui olim domus Dei dicti sunt, tunc gehennae flamma concremabit. Unde non immerito de utrisque sequitur: Dominus judicabit fines terrae. (S1, 2, 10) Quod quamvis juxta historiam possit intelligi, quia ipse judicat omnes finesterrae. Juxta quod per Psalmistam dicitur: Quia in manu ejus omnes fines terrae, (Ps, 94, 4) [mauvais référencement: Ps, 94] videlicet sua potestate cuncta decernens, tamen de futuro, utdiximus, accipiturjudicio ubi juxta retributio futura est a Domino super filios. Adae, ubi juxta Apostolum: Omnes oportet praesentari ante tribunal ipsius, ut reddat unusquisque rationem prout gessit se (2Co, 5) Unde et Psalmista: Reddet unicuique secundum opera sua. (Ps, 61, 13) [mauvais référencement: Ps, 61] Tunc scilicet quando congregabuntur ante eum omnes gentes et segregabit omnesab invicem, tanquam segregat pastor oves ab haedis (voir: Mt, 25) . Hinc per Prophetam dicitur: Paravit in judicio thronum suum, et ipse judicabit orbem terrae in aequitate, judicabit populos in justitia. (Ps, 9, 8 et Ps, 9, 9) [mauvais référencement: Ps, 9] Ipsem utique Dominus Christus qui adversarios suos, ac eorum injustitia, hicpatiendo pertulit, ibi impiis veraciter dicitur demonstrare justitiam. Orbem terrae, sanctos virosdebemus accipere, qui de universali Ecclesia quasi decoronae circulo congregantur. Isti in aequitate judicandi sunt, quibus propter fidei et humilitatis suae bonum,misericordia copiosa praestabitur, qui audituri sunt: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum, (Mt, 25, 34) [mauvais référencement: Mt, 25] etc. Populi autem debent accipi peccatores, qui operibus diabolicis nonvidentur exuti; isti cum justitia judicandi sunt, quia pro factorum suorum sceleredamnabuntur, quibus dicendum est: Ite, maledicti, in ignem aeternum. (Mt, 25, 41) [mauvais référencement: Mt, 25] Sic duobus nominibus aequitatis et justitiae, qualitatem illam judicii,mirabili brevitate descripsit. In quo judicio, ut diximus, iniqui Judaei acrius damnabuntur, quia Dominusjudicabit fines terrae. Caeterum quantum ad moralem pertinet intelligentiam, finesterrae extrema hominumatque intentiones designantur, quae Dominus judicare dicitur. Ipse quidem pius Conditor noster, facturam suam non deserens, mala hominum et persuam patientiam tolerat, et per eorum quandoque conversionem relaxat. Cum duras atque insensibiles mentes respicit, modo eas minis, modo verberibus,modo revelationibus terret, ut quae pessima securitate duruerant, salubri timoremollesCant. Scit enim Dominus, quia extrema vitae nostrae, plus judicat: et idcircoelectos suos in fine sollicitius purgat. Hinc est quod hic scriptum est: Dominus judicabit fines terrae, (S1, 2, 10) quia tanto ultimis nostris invigilat, quanto in ipsis initia sequentispensat. Et quia nostra opera atque intentiones diversis modis, sicut dictum est, inextremitate examinat,bene dictum est, Dominus judicabit fines terrae; (S1, 2, 10) est extrema hominis, quoniam non inde judicabuntur, quae in melius vel indeterius medio tempore commutantur, sed in quibus extremis inventus fuerit quijudicabitur. Sequitur: Et dabit imperium regi suo. (S1, 2, 10) Dominus dat imperium regi suo, quia Deus Pater ubique potestatem deditunigenito Filio suo: juxta quod Daniel in visione sua loquitur, dicens: Aspiciebam in visione noctis, et ecce cum nubibus coeli, quasi filius hominis venit, et usque ad Antiquum dierum pervenit et in conspectu ejus obtulerunt eum, et dedit ei potestatem et honorem et regnum, et omnes populi, tribus et linguae, ipsi servient. Potestas ejus potestas aeterna, quae non auferetur, et regnum ejus regnum sempiternum, quod non corrumpetur. (Da, 7) Hoc est quod Apostolus ait: , Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo humiliavit semetipsum, factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis: Propter quod et Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, (Ph, 2) et reliqua. Hinc Isaias ait: Multiplicabitur ejus imperium, et pacis non erit finis. (Es, 9) Super solium David, et super regnum ejus sedebit. (Lc, 1, 32) [mauvais référencement: Lc, 1] Hinc Angelus ad Mariam ait: Dabit illiDominus Deus sedem David patris sui, et regnabit in domo Jacob in aeternum, et regni ejus non erit finis. (Mi, 4) De quo etiam bene ait et dabit imperium regi suo, (S1, 2, 10) ipsi videlicet Christo, cui tradidit Pater! Pater omnia in manus; seu dabitregi suo imperium, hoc est populo Christiano. Dat eis virtutem, quia super carnem, sicut reges, regnant: et in illo, qui proptereos fudit sanguinem suum, mundum vincunt. Et sublimabit cornu Christi sui. (S1, 2, 10) Quid per cornu Christi, nisi firmissimam ac celsam potentiam suam debemusintelligere, quae cuncta supereminet de ipso: namque Zacharias loquitur, dicens: Erexit cornu salutis nobis. (Lc, 1, 69) [mauvais référencement: Lc, 1] Ossa siquidem omnia, carne involuta sunt; cornu excedit carnem, et ideo cornusalutis regnum SalvatorisChristi vocatur, quod cuncta gaudia hujus saeculi superat, incujus significatione, David vel Salomon, cornu olei sunt in regni gloriamconsecrati. Verum, ut quibusdam placet, per imperium quod a Patre Filius accepit, specialiterEcclesia tantummodo designatur. De quo per Psalmistam Pater loquitur, dicens: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae. (Ps, 2, 8) [mauvais référencement: Ps, 2] Cujus terminos indicat, sicut superius dictum est: Dominus judicabit fines terrae. (S1, 2, 10) -- Pater non judicat quemquam, inquit in Evangelio, sed omne judicium dedit Filio. (Jn, 5, 22) [mauvais référencement: Jn, 5] Et illud: Potestatem dedit ei facere judicium, quia Filius hominis est. (Jn, 5, 27) [mauvais référencement: Ps, 2] De quo etiam alibi ipse Filius dicit: Ego autem constitutus sum rex ab eosuper Sion montem sanctum ejus. (Ps, 2, 6) [mauvais référencement: Ps, 2] De quo etiam imperio annectit, dicens: Et sublimabit cornu Christi sui. (S1, 2, 10) Hoc ad corpus ejus, quod est Ecclesia, referri volunt. Omnes quippe unctos ejus chrismate recte christos possumus dicere, quod tamentotum cum suo capite, corpus, unus est Christus. Cujus Christi regnum, id est corporis sui, ipse Filius sublimavit, quantum ubiquedilatavit, et in fide firmiter stabilivit, et regna mundi confregit, et superari eafecit. Juxta quid per Psalmistam ait: Et omnia cornua peccatorum confringam, id est regna, et exaltabuntur cornua justi. (Ps, 74, 11) [mauvais référencement: Ps, 74] Cornua justi, regnum est populi electi. His (quanquam impolite, ut intelligere potuimus, et mihi traditafuerant,inculcavimus qualiter Anna de Christo, atque de Ecclesia gentium, et repulsioneSynagogae prophetaverat) expletis, Domino favente, ad alia tandem stylum vertereconamur.

« Interea Samuel erat ministrans in templo Domini accinctus ephod, » hoc estsuperhumerali lineo, quod distat ab illo ephod, quo induebatur pontifex; ex quatuorcoloribus et concessum minoribus gradibus erat, ad utendum.

Et tunicam parvam faciebat ei mater sua, (S1, 2, 19) et reliqua. Tunica enim parva, quam faciebat ei mater, significat doctrinam facilem, quaminduendi sunt rudes animi credentium; qualibus Paulus dicit: Lac vobis potum dedi, (1Co, 5) et reliqua. Superhumerale vero lineum significat castitatemet continentiam cum bonisoperibus. Quia quisquis divino ministerio fungi appetit, necesse est ut primum castecontinenterque vivat, ac sic in bonis operibus semetipsum exerceat.

Porro filii Heli, et filii Belial, nescientes Dominum neque officium sacerdotum ad populum, sed quicunque immolasset victimam, veniebat puer sacerdotis dum coquerentur carnes, et habebat fuscinulam tridentem in manu sua, et mittebat eam in lebetem, vel in caldariam, (S1, 2, 12, S1, 2, 13 et S1, 2, 14) et reliqua, usquequo ait, Erat ergo peccatum puerorum grande nimis coram Domino, quia detrahebant omnes sacrificio Domini. (S1, 2, 17) Hic enim nihil aliud juxta anagogen dicere possumus nisi secundum moralemintelligentiam, quam solers sapientiumdoctrina ethicam vocat, qualiter multi perappetitum gulae, et mucrone concupiscentiae pereunt. Quorum qualitates, ut liquidius lector cognoscere possit, quinque modos, divinarumScripturarum auctoritate freti, describere conabimur, sicut Papa Gregorius etiam suisdictis asseruit. Aliquando namque indigentiae tempora praevenit, aliquando vero tempus nonpraevenit, sed cibos lautiores quaerit. Aliquando quaelibet, quae sumenda sunt, praeparari accuratius expeTit. Aliquandoautem qualitatem ciborum, tempori congruit, sed in ipsa quantitate sumendi, mensuramrefectionis excedit. Nonnunquam vero abjectum est quod desiderat, et tamen ipso aestu immensi desideriideterius peccat. Mortis quippe sententiam patris ore Jonathan meruit, qui in gustu mellisconstitutumedendi tempus antecessit. Et Aegypto populus eductus in eremo occubuit, quia, despecto manna, cibos carniumpetiit, quos lautiores putavit. Et prima (sicut hic textus historiae edocet) filiorum Heli culpa suborta est, quodex eorum voto sacerdotis puer, non antiquo more coctas, vellet de sacrificio et carnesaccipere, sed crudas quaereret, quas accuratius exhiberet. Et cum ad Jerusalem dicitur: Haec fuit iniquitas Sodomae sororis tuae, superbia, saturitas panis, et abundantia aquae, (Ez, 7) aperte ostenditur, quod idcirco salutem perdidit, quia cum superbiae vitiomensuram moderatae refectionis excessit. Et primogenitorum gloriam Esau amisit, quia magno aestu desiderii,vilem cibum, idest lenticulam, concupivit. Quam cum venditis etiam primogenitis praetulit, quo in illam appetitu anhelaret,indicavit. Neque enim cibus, sed appetitus in vitio est. Unde et lautiores cibos plerumque sine culpa sumimus, et abjectiores non sinereatu conscientiae degustamus. Hic quippe (quem diximus) Esau, primatum per lenticulam perdidit, et Elias ineremo virtutem corporis carnes edendo servavit. Unde et antiquus hostis quia non cibum, sed cibi concupiscentiam esse causamdamnationis intellexit, et primum sibi hominem non carne, sed pomo subdidit, etsecundum non carne, sed pane tentavit. Hinc est quod plerumque Adae culpa committitur etiam cum abjecta et viliasumuntur. Neque enim Adam solus, ut a vetito sepomo suspenderet, praeceptum prohibitionisaccepit: nam cum alimenta quaedam saluti nostrae Deus contraria indicat, ab his nosquasi per sententiam vetat. Et cum concupiscentur noxia, attingimus profecto quod aliud quam vetitadegustamus? Ea itaque sumenda sunt, quae naturae necessitas quaerit, et non quaeedendi libido suggerit. Nam si quis voluptatibus gulae ineffrenate deservire studuerit, ad foveam vitiorumgravius prolabitur. Et etiam ab statu rectitudinis cadens, ad mortem animae pertrahitur, et bonum quodvidetur habere amitTit. Quod de his filiis Heli in sequentibus demonstratur, quipropter libidinem gulae ad majus peccatum sui cumulandum pervenerunt, ut dormirent cummulieribus et transgredi facerent populum Domini. Unde non soluma sacerdotio ejecti sunt, sed etiam morte mulctati. Nam sequitur:

Heli autem senex erat valde, et audivit omnia quae faciebant filii sui universo Israeli, et quomodo dormiebant cum mulieribus, (S1, 2, 22) etc. Quanquam simpliciter nonnulli super adulterio intelligi velint, ut Josephus quoquedicit, mulieribus religionis causa convenientibus contumelias inferebant. aliis quidem violentias facientes, aliis vero persuadentes donis. Nihilque eorum vita a tyrannide pessima differebat, quod et nostri doctoresasserunt: tamen dormisse eos dicunt Hebraei cum mulieribus quae observabant ad ostiumtabernaculi eo quod post menstrui tempus aut partus, non impleto secundum legispraeceptum sacrificio, suadebant eis ad virossuos redire eisque adcommisceri. Et dormire ideo dicuntur, quia eas dormire cum viris suis contra legis praeceptumfaciebant. Unde idem Heli post paulum ait:

Non est enim bona fama quam ego audio, ut transgredi faciatis populum Domini. (S1, 2, 22) Transgressionem ergo populus faciebat, quia sacrificio non rite peractouxoribus suis jungebatur. Sicut enim extorquebant carnes ab immolante, ita etiam extorquebant sacrificium abofferente. Et idcirco sicut in offerendis carnibus faciebant homines detrahere sacrificioDomini, ita quoque nihilominus in conjungen is uxoribus transgredi faciebantpopulum. Quam intelligentiam si quis sequi voluerit, suo judicioderelinquimus: nos prioremmagis sequi decernimus.

Si peccaverit vir in virum, placari ei potest Deus; si autem in Deum peccaverit vir, quis orabit pro eo? (S1, 2, 25) Non igitur eo modo in virum, quo in Deum peccatur: quia in virum peccarepeccatum qualecunque est, leviorque remissio. In Deum vero peccare, id est, ab ejus cultu recedere, impietatis peccatum est,difficiliorque remissio. Et quoniam cum in virum quis peccat, placato sibi viro, facit sibi Deumplacabilem; in Deum autem cum quis peccat, quis orabit pro eo? Ac si dicatur: Perquem, Deum sibi in quem peccavit propitium facere potuerunt. Tamen non ita intelligendum est, quod nulla venia speranda sit iis qui in divinoofficioaliquid deliquerint, etiamsi digne poenitentiam gerant, sed quod difficiliorsit venia et major agenda poenitentia iis qui in rebus Deo sacratis offendunt, quamqui proximum suum in verbo vel in facto aliquid laeserit. Quia quanto major gloria, tanto gravior sit offensa. Hic notandum est siquidem quia praesulibus ac omnibus qui praesunt populoChristiano, considerandum est subtilius, qualiter filii Heli divina sacrificiatemerantes peccabant coram Domino, et deridebant per eos multi sacrificium Domini,unde et Heli sacerdos per eorum iniquitatem damnatus est, quod eos peccantes minussevera animadversione flectebat. Et quidem coercuit, et quidem corripuit, sed lenitate et mansuetudine patris, nonseveritate et auctoritate pontificis: quasententia discant sacerdotes (ut dicerecoepimus) quod non debeant propter ullos humanos favores, aut commoda terrena iisquibus praesunt, in peccatis quibus peccant in Deum, non solum assentire et blandiri,sed nec lenitate, aut mansuetudine, imo dura ac severa increpatione corrigere etemendare: ne si tacuerint peccata filiorum, id est scelera populorum, ipsi pereant quicorrecti non fuerant, et qui praesunt pariter cum eis puniantur. Quod quamvis sancti sunt, culpa tamen subditorum propter silentium et mollitieminvectionis, si non coerceant, eis reputabitur. E regione namque si juxta modum culpae, dura invectione increpare studuerint, etantidoto suae praedicationis, vulnera peccatorum curare non neglexerint, coronamaeternaemercedis sciant se esse percepturos. Scriptum namque est: Qui converti fecerit peccatorem ab errore viae suae, salvabit animam ejus a morte, et operiet multitudinem peccatorum. (Jc, 5) Denique in Veteri Testamento legimus, quod Phinees sacerdos zelatus, ut furoremDomini placaret, peccantes coram populo pugione transfixit, et propterea et nomen etsacerdotium aeternum sibi promeruit. Quod quia Heli animadversione in filios peccatum vindicare noluit, non solumsacerdotium perdidit, sed etiam morte mulctatus est, sicut diximus, et sacra historiain sequentibus manifestissime ostendit. Nam sequitur:

Venit enim quidam propheta Domini ad Heli sacerdotem, et dixit ei: Haec dicit Dominus: Nunquid non aperte revelatus sum domui patris tui, cum esset in Aegypto? (S1, 2, 27) Domum principis sui Aaron dicit de cujus stirpe successit in sacerdotium. Cui se revelatum Dominus dicit quando ait in Aegypto: Vade in occursum Moysi in desertum. (Ex, 4) Hic primum revelatus fuit ei Dominus, atque ad obedientiam destinavit, et posteanon solum ipse, sed etiam omnes tribus in sacerdotem elegerunt. Unde dicitur:

Et elegi eum ex omnibus tribuous Israel mihi in sacerdotem, ut ascenderet ad altare meum: et adoleret mihi incensum, et portaret ephod coram me. Et dedi domui patris tui omnia de sacrificiis filiorum Israel. Quare calce abjecistis victimammeam et munera mea quae praecepi ut offerrentur in templo et magis honorasti filios tuos quam me, ut comederetis primitias omnis sacrificii populi mei Israel? Propterea, ait Dominus Deus Israel, loquens locutus sum, ut domus tua et domus patris tui ministraret in conspectu meo, usque in sempiternum. Nunc autem dicit Dominus: Absit hoc a me. Sed quicunque glorificaverit me, glorificabo eum. Qui autem contemnunt me, erunt ignobiles. Ecce dies veniunt et praecidam brachium tuum domus patris tui, (S1, 2, 28, S1, 2, 29, S1, 2, 30 et S1, 2, 31) id est dignitatem et robur sacerdotii et summum sacerdotem. Unde et dicitur: Ut non sit senex in domo tua, (S1, 2, 31) id est, sacerdos magnus.

Et videbis brachium aemulum tuum. (S1, 2, 32) Aemulusdomus Heli Sadoch exstitit, qui ejecto Abiatha r a Salomone sacerdotiumsuscepit: quanquam de Samuel velint intelligi,sicut in Malachim legitur: Projecitque Salomon Abiathar ne esset sacerdos Domini, ut impleretur verbum Domini quod locutus est super domum Heli. (R3, 2)

Verumtamen non auferam penitus virum ex te ab altari meo, sed ut deficiant oculi tui, et tabescat anima tua. (S1, 2, 33) Ideo Dominus non penitus ablaturum virum ex domo Heli ab altari suo, dicit utsemper de domo Heli esset in domo Domini vir qui in dignitate sacerdotii aliumsubstitutum et se eadem dignitate privatum videns, ejus oculi deficerent et animatabesceret prae nimietate moeroris. Mystice haec prophetia de mutatione sacerdotii, nonest in Samuele completa, sed inDomino Jesu Christo exstitit adumbrata. Nam post Samuelem prophetam, postea sacerdotes fuerunt de genere Aaron, sicutSadoch et Abiathar, regnante David, et alii deinceps: antequam tempus veniret ex quoista de sacerdotio mutando, per Christum effici oportebat. Nam cum diceret: Loquens locutus sum, ut domus tua et domus patris tui, (S1, 2, 30) id est, Aaron, qui primus sacerdos est institutus, de cujus progenie caeterisequerentur, ministraret in conspectu meo usque in sempiternum. Nunc autem dicit Dominus: Absit hoc a me. Sed quicunque glorificaverit me, glorificabo eum. Qui autem contemnunt me, erunt ignobiles; (S1, 2, 30) ecce isti sunt dies qui praenuntiati sunt; jam enim venerunt: nullus enimsacerdos est secundum ordinem Aaron. Et quicunque ex ejus genere est homo, cum videt sacerdotium, imo sacrificiumChristianorum, toto orbe pollere et se abjectum, deficiunt oculi ejus, et anima ejusdefluit, prae nimietate moeroris. Unde et sequitur:

Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem secundum cor meum. (S1, 2, 35) Quod ait Propheta ad Heli loquens ex persona Dei, Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui juxta cor meum et animam meam faciet, et aedificabo ei domum fidelem, et ambulabit coram Christo meo cunctis diebus; (S1, 2, 35) sub figura Samuelis de Domino Salvatore, summo videlicet ac vero pontifice,debet intelligi. Quia nimirum sicut Samuel defuncto Heli successit in sacerdotium, nonde stirpeAaron sed de alia Levi familia electus: fuit enim filius Elcana, filii Jeroham, filiiEliu, filii Thau, filii Suph, filii Elcana, filii Joel, filii Azariae, filiiSophoniae, filii Taath, filii Aser, filii Asaph, filii Core, filii Isaar, filii Caath,filii Levi, filii Israel, ut verba dierum narrant; ita Mediator Dei et hominum, utesset nobis pontifex non de Levi, sed de alia utique tribu, id est Juda, carnemsumpsit. Aliamque legaliter hostiam ipsam suam carnem obtulit Patri pro nobis. Aliosque de genere Aaron pontificatus sui reliquit haeredes filios, videlicetgratiae Novi Testamenti: non tantum ex Judaeis, sed de universa gentium nationecollectos. Quod vere quasi humano more loquens Deus dicit: Qui juxta cor meum et animam meamfaciet, de Samuele quidem recte potestintelligi quod in omnibus ejus voluntati sicuthomo Dei, Deo paruerit. De Domino autem Salvatore potest etiam accipi altius: quia sicut Filius unigenituspaternorum in omnibus sit conscius arcanorum, juxta quod de seipso manifeste testatur,dicens: Et a me ipso facio nihil, sed sicut docuit me Pater, haec loquor. (Jn, 8, 28) [mauvais référencement: Jn, 6] Et: Qui me misit, mecum est, et non reliquit me solum: quia quae placita sunt ei, facio semper. (Jn, 8, 29) [mauvais référencement: Jn, 8] Cui domum fidelem aedificat Pater, quae domus sumus nos, si fiduciam et gloriamspei usque in finem, firmam retineamus. Et haec domus ambulabit coram Christo ejus, ipso videlicet summo pontifice,cunctis diebus, quia nimirum usque ad finem saeculi, suorum augmentatione membrorumEcclesia sanctaproficere nunquam cessabit: alioquin quomodo de Samuele potest accipi,quod aedificata sit ei domus fidelis quae coram Christo Domini, id est, ipso Samuelecunctis incederet diebus; cum legamus in sequentibus quod filii illius aversi de viisejus post avaritiam declinaverunt et perverterint judicium, nisi forte domus ejus hocloco plebem Israeliticam intelligamus, quae cunctis diebus sacerdotii ejus Dominoservierit? De qua scriptum est: Et requievit omnis Israel post Dominum. (S1, 7, 2) Et paulo post: Abstulerunt ergo filii Israel Baalin et Astaroth, et servierunt Domino soli. (S1, 7, 4) Quod vero subditur:

Futurum est autem ut quicunque remanserit in domo tua, ut oretur pro eo et offerat nummum argenteum et tortam panis. (S1, 2, 36) Non proprie de domo dicitur hujus Heli, sed illius Aaron, de quo genere etiamhucusque non desunt, qui veniant et convertantur. De quibus dicitur: Reliquiae secundum electionem gratiae salvae factae sunt. (Rm, 11) De talibus enim reliquiis bene intelligitur quod dicitur: Qui remanserit in domo tua, veniet ut oretur pro eo; (S1, 2, 36) profecto qui credit in Christum sicut et temporibus apostolorum, et inpraesenti tempore aliquantum solet impleri, et in fine mundi perfectecomplebitur. Nam etsi pauci, tamen aliqui, quotidie ex Judaeorum non tantum ex plebe sed exsacerdotali stirpe ad Ecclesiam confugiunt. Et cum intraverit plenitudo gentium, tunc omnis Israel salvus fiet. (Rm, 11) Quicunque autem ex his salvandus est, ipse enim qui remansurus esse dicitur, indomo pereunte sacerdotis Heli necesse est ad Ecclesiam confugiat, et offerat pro sesacerdoti Christiano nummum confessionis Dei devote quae in symbolo continetur: brevemquidem verbo, sed virtute praecipuam. Constat argento claritatem verbi coelestis, sicut splendorem sapientiaespiritualis auro saepe designari. Offerat et panem sacrificii salutaris abjectis carnibus legalium victimarum, dicatque: Dimitte me, obsecro, ad unam partem sacerdotalem, (S1, 2, 36) id est, ad ipsam plebem Christo sacerdote praeclaram. Cui Petrus ait: Vos enim genus electum, regale sacerdotium. (1P, 2) Quod autem addit, ut comedam buccellam panis, (S1, 2, 36) etiam ipsum sacrificiigenus eleganter expressit. De quo dicit sacerdos ipse: Panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita. (Jn, 6, 52) [mauvais référencement: Jn, 6] Quia enim dixerat superius dedisse cibos domui Aaron de victimis VeterisTestamenti, qui fuerant sacrificia Judaeorum, ideo hic dixit postulandum ad comedendumbuccellam panis, quod est de Novo Testamento sacrificium Christianorum.

Caput 3 : Dans le chapitre III

Puer autem Samuel ministrabat Domino coram Heli, et sermo Domini erat pretiosus. (S1, 3, 1) Bene ait, et sermo Domini erat pretiosus. (S1, 3, 1) Pretiosus namque dicitur, quia perrarus erat, et per prophetam rarofiebat. Omne enim quod rarum est, pretiosum est,quia amplius desideratur. Unde et subjungitur: In diebus illis non erat visio manifesta. (S1, 3, 1) Quia videlicet prophetia non plena manifestabatur. Propter peccata enim populi, et eorum qui praefuerunt populo, jam nonmanifestabantur visiones, sicut patribus eorum. Ecce juxta historiam. Caeterum juxta spiritualem intelligentiam bene dicitur. Puer autem Samuel ministrabat Domino coram Heli. (S1, 3, 1) Quia unigenitus Filius Dei Patris, quem per Samuelem significari diximus, quiinterpretatur nomen ejus Deus, in omnibus voluntatem Patris apparens in carneexhibuit. Sicut ipse ait: Non veni facere voluntatem meam, sed ejus qui misit me. (Jn, 4, 34) [mauvais référencement: Jn, 4] Unde bene agitur, « coram Heli, » quia sacerdotium Judaeorummox noluitdestruere, antequam verum sacerdotium appareret; unde et subjungitur, et sermo ejus erat pretiosus, (S1, 3, 1) quia praedicatio ejus fidelibus amabilis atque pretiosa erat, infidelibus verodespecta. De quibus per significationem subjungitur:

Factum est ergo in die quadam, Heli jacebat in loco suo, et oculi ejus caligaverant, nec poterat videre lucernam Dei antequam exstingueretur. (S1, 3, 2) Prae nimia senectute oculi ejus caligaverant, nec poterat videre lucernam Dei,cum arderet in tabernaculo antequam lux diurna fieret, quando eadem exstinguenda eratlucerna, sicut per Moysen praecipitur, ut eadem lucerna luceret usque mane, legibusExodi (voir: Ex, 27) . Sive hoc significat, quod in caecitate sua ipse Heli permaneret, donec fundituscumprole sua exstingueretur, hoc est, vita careret corporali. Mystice autem caecitas Heli significat caecitatem cordis Judaeorum. Lucerna quippe Dei, Dominus noster intelligendus est. Scimus enim quia in lucerna testa exterius, et lumen interius est. Ipse namque per Prophetam dicit: Exaruit velut testa virtus mea . (Ps, 21, 16) [mauvais référencement: Ps, 21] Quid per testam, nisi corpus ipsius accipitur? in qua testa lumen Divinitatisexstitit, et flamma virtutum atque miraculorum effulsit. Cujus utique virtutes atque miracula, principes seu sacerdotes Judaeorum, dumcredere contem pserunt, veritatis lumen in eis exstinctum est. Et bene ait, antequam exstingueretur, (S1, 3, 3) quia nec fulgore miraculorum, quae ab eo fulgebant, intelligere, nec doctrinamejus corde intento capere potuerunt,donec ipsum sacerdotium simul cum templo et populofunditus everteretur. De quibus etiam adhuc in persona Heli dicitur: Idcirco juravi domui Heli, quod non expietur iniquitas domus ejus victimis et muneribus, usque in aeternum, (S1, 3, 14) quia peccatum sacerdotum Judaeorum quod in Christo admiserunt, videlicet quianon solum contempserunt, sed etiam crucifixerunt, victimis atque sacrificiis legalibususque in sempiternum expiari non potest.

Samuel autem dormiebat in templo Domini, ubi erat arca Dei. Et vocavit Dominus Samuel. Qui respondens, ait: Ecce ego, (S1, 3, 3 et S1, 3, 4) et reliqua usquequo ait, porro Samuel necdum sciebat Dominum, neque revelatus fuerat ei sermo Domini. (S1, 3, 7) Quod ter Dominus Samuelem vocavit, praefigurabatur quodipse puer futurus eratpropheta, dux, et sacerdos. Nescire Dominum dicitur Samuel, quia prophetiae mysterium necdum ei, vel sermoDomini revelatus fuerat. Nam communiter ut caeteri sciebat.

Dixitque Dominus ad Samuel: Ecce ego facio verbum in Israel: quod quicunque audierit, tinient ambae aures ejus. (S1, 3, 11) Hoc in loco comminatio Dei est super Heli, et super domum ejus: eo quod inpeccato filiorum Heli arca Dei caperetur, et Israel rueret, et ejus filii interirent,et domus Heli sacerdotio domus Domini privaretur; et ob id factum, audientium aurestinnirent stupore vehementi.

Crevit autem Samuel, et Dominus erat cum eo, et non cecidit ex omnibus verbis ejus in terram. (S1, 3, 19) Quod dictum est de Samuele, postquam verba divini oraculi, quae nocteacceperat, mane Heli retulit: Et non cecidit ex omnibus verbis ejus in terram, (S1, 3, 19) significat, quia nihil ex his quae locutus est irritum fuit, sed omnia suntrebus completa quae dixit. Cadunt namque in terram verba supervacua, quae pro nihilo habenda, et universorumsunt calcanda despectu. Sic et beatus Job dixit: Et lux vultus mei non cadebat in terram. (Jb, 24) Quia nimirum in tanta gravitate vultum tenere consueverat, ut nunquamcontemptibili laetitia solveretur. Sed quotiescunque hilariorem se praesentibus exhiberet certa semper hoc causautilitatis eorum faceret. De quo et annectitur:

Et cognovit universus Israel, a Dan usque Bersabee, quod fidelis Samuel propheta esset Domini. (S1, 3, 20) Per terminos terrae Judaeae descriptos, universitatem plebis paritercomprehendit. Dan viculus est in quarto milliario a Paneade euntibus Tyrum, qui usque hodieterminus est Judaeae provinciae contra septentrionem. De quo et Jordanis flumen erumpens a loco sortitus est nomen. Bersabee similiter vicus est in tribu Judae in tricesimo ab Hebron milliario,vergens ad austrum. Et evenit sermo Samuelis universo Israeli. (S1, 3, 21) Sermo enim ejus fuit ad universum Israel, quod percutiendi essent aPhilisthaeis propter peccata filiorum Heli. Et hoc ex divina revelatione clarescebat sibi fuisse revelatum, sicut rei probaviteventus, et ideo verus propheta praedicabatur.

Caput 4 : Dans le chapitre IV

Egressus est namque Israel obviam Philisthiim in praelium, et castrametatus est juxta lapidem adjutorii. Porro Philisthiim venerunt in Aphec, et instruxerunt aciem contra Israel. Inito autem certamine, terga vertit Israel Philisthaeis, et caesa sunt in illo certamine passim per agros, quasi quatuor millia virorum. (S1, 4, 1 et S1, 4, 2) Patet juxta litteram sensus, quia ista propter peccata filiorum Heli perpessisunt filii Israel. Unde bene Aphec furor novus, sive apprehendens interpretatur,quod merito convenit rebus gestis. Qui enim iram Domini meruerunt ab hostibus apprehensi sunt. Verum juxta anagogen quid significet, breviter enucleandum est. Porro Israel, qui interpretatur vir videns Deum sive fortis cum Deo, significatcredentes in Deum, Philisthiim vero, qui interpretantur cadentes poculo, immundos significant spiritus, qui poculo superbiaeinebriati, et ipsi de coelestibus ceciderunt, et multos quotidie hominum perverterefestinant, poculo suo malitiae. Contra quos Israel, fideles scilicet, ne victi immundis spiritibus cedant, sed utsuperare possint, juxta lapidem adjutorii castrametantur. Lapis enim adjutoriis legem significat Christi, ubi lapis verus Christusinvenitur, de quo scriptum est: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, (Ps, 117, 22 et Mt, 21, 42) [mauvais référencement: Mt, 21 et Ps, 117] etc. Juxta quem morantur fideles, ut Christum invenire possint, ac dicere, « Et nobisin lapidem adjutorii; et in petram refugii. » Et illud, Adjutorium nostrum in nomine Domini. (Ps, 123, 8) [mauvais référencement: Ps, 123] Sed dum ipsi juxta lapidem versantur, id est, meditantur in lege Domini die acnocte, ut salvatorem amplius invenire valeant adjutorem, Philisthiim in Aphec veniunt,et aciem contra Israel instruunt. Aphec quippe furor novus interpretatur. Et bene furor novus interpretatur, quia quo amplius fideles immundi spiritusdivini legibus insistere conspiciunt, et spem suam in Christum collocare, eo acrioraac nova certamina felle suae malitiae abacti construere non cessant. Unde multos qui in suis virtutibus confidunt, et in humana sapientia gloriantur,aut legem (prout Judaei sentiunt) carnaliter accipere cupiunt, et gratiam Evangeliicontemnere non metuunt, immundi spiritus facile prosternunt.Nam sequitur: Inito autem certamine, terga vertit Israel Philisthaeis, et caesa sunt in illo certamine passim per agros, quasi quatuor millia virorum. (S1, 4, 2) Quatuor enim ista millia virorum in certamine Philistinorum quo congressi suntfilii Israel, videlicet credentes ex primitiva Ecclesia, perierunt, illi intelligunturqui quatuor Evangelia recipere noluerunt.

Misit ergo populus in Silo, et tulerunt inde arcam foederis Domini exercituum, sedentis super Cherubim. Et cognoverunt Philisthiim quod arca Domini venisset in castra. Timueruntque, dicentes: Venit Deus in castra. (S1, 4, 4, S1, 4, 6 et S1, 4, 7) Arca enim quam filii Israel de Silo in praelium tulerunt, duo Testamentasignificat, quae fideles ex Judaico populo ad gentes transtulerunt. Quae bene dicitur Domini exercituum sedentis super Cherubim. (S1, 4, 4) Cherubim namque plenitudo scientiae interpretatur, quae in duobusTestamentis invenitur, quanquam ad Christum referri possit, in quo sunt omnes thesaurisapientiae et scientiae reconditi (voir: Col, 2) . Quae Philisthiim audientes, videlicet sapientes istius saeculi, seu ipsi immundispiritus (de quibus superius diximus) extremuerunt, scilicet quia coeperunt Apostoliverbis pluere, ex scientia utriusque Testamenti miraculis coruscare, et quasi tonitruaintonare, clamore grandi, et personuit terra (S1, 4, 5) a voce praedicationis (voir: Ac, 2) , et crediderunt se superandos.

Ingemueruntque dicentes: Vae nobis ! Non enim fuit tanta exsultatio heri et nudiustertius. Vae nobis! Quis nos salvabit de manu deorum sublimium istorum? Pugnaverunt ergo Philisthiim, et caesus est Israel, et fugit unusquisque in tabernaculum suum. (S1, 4, 7, S1, 4, 8 et S1, 4, 10) Et hic enim in hoc quod ab alienigenis arca capta dicitur, praefigurabat agentibus duo Testamenta accipienda esse, quae per arcam significari diximus.

Duo quoque filii Heli mortui sunt, Ophni et Phinees. (S1, 4, 11) Per Ophni enim, qui discalceatus; et per Phinees, qui dicitur os mutum, per quos significari diximus longe superius sacerdotium Judaeorum, quimodo mortui referuntur, ipsius sacerdotii finis intelligitur. Qui bene postquam arca capta est, mortui referuntur: quia postquam duo Testamentaad sapientes istius saeculi et gentiles pervenerunt, sacerdotiumJudaeorum funditusfinem accepit, et exigentibus peccatis exterminatum est, et ipsi sacerdotes a gentibusinterfecti sunt. Hinc ad Ezechielem Dominus ait: Et tu, fili hominis, sume tibi gladium acutum radentem pilos, et assumas eum et duces per caput tuum et barbam tuam, (Ez, 5) etc. Quid per gladium acutum, nisi vastationem significat Judaeorum, quae subVespasiano et Tito facta est? Quid vero per caesariem capitis et barbam, nisi omnempulchritudinem et virilitatem ejusdem populi demonstrat? Quae omnia Judaei amittentes,quique ex ipsis fame ac pestilentia et gladio remanserunt, sub figura capillorum incunctis gentibus quasi in omnem ventum dispersi sunt. Et ut manifestius juxta superiorem intelligentiam intelligatur,dicamusaliter. Ait enim: Et tu, fili hominis, sume tibi gladium acutum radentem pilos, (Ez, 5) etc. In hoc namque facto judicium Redemptoris exprimitur, qui in carne apparens caputrasit, quia Judaico sacerdotio praeceptorum suorum sacramenta abstulit. Unde per decisos capillos, sacramentorum subtilitas; per caput vero, summasacerdotii designatur. Barbam rasit, quia regnum Israeliticum deserens, decorem virtutis amputavit.

Currens autem vir de Benjamin, ait ad Heli: Fugit Israel coram Philisthiim, et ruina magna facta est in populo. Insuper et duo filii tui mortui sunt, Ophni et Phinees; et arca Dei capta est. Cumque ille nominasset arcam Dei, cecidit de sella retrorsum juxta ostium, et, fractis cervicibus, mortuus est. (S1, 4, 12, S1, 4, 17 et S1, 4, 18) Sicut superius mors filiorum finem significat sacerdotii Judaeorum, ita in hocloco mors patris designat pontificatum Judaeorum irreparabiliter prostratum, sedemquehabere vacuam, et gloriam sacerdotii regnique exstinctam, sicut superius paulo pleniusexemplo inculcavimus. Et hoc est de sella retrorsum cecidisse et mortuum esse. Denique post exstinctum sacerdotium ac sedem vastatam pontificatus Judaeorum,carnalis etiam Synagoga, carnaliter illi adhaerens, mox interiit. De cujus significatione subjungitur:

Nurus autem ejus, uxor Phinees, praegnans erat vicinaque partui. Et audito nuntio quod capta esset arca Dei, et mortuus esset socer suus et vir suus, incurvavit se et peperit. Irruerant enim ineam dolores subiti, in ipso autem momento mortis ejus dixerunt ei qui stabant circa eam: Ne timeas, quia filium peperisti, (S1, 4, 19 et S1, 4, 20) etc. Omnia enim ad superiora tendunt. Nam, sicut diximus, nurus Heli, uxor Phinees, carnalem plebem Judaicam designabat,quae carnali sacerdotio copulata, cum ipso finem accepit, atque divinitusinteriit. Sed notandum est, quia non antea interiit antequam vivum parturiret. Ita et Synagoga Judaeorum ex toto non interiit, antequam vivi ex ipsa nascerentur,id est ipsa primitiva Ecclesia, quae ex ipsa plebe credidit. Unde et merito consolationem non recipiens ab his quae consolabatur, id estSynagoga desperans ab humilibus credentibus ait:

Translata est gloria de Israel, quia capta est arca Dei. (S1, 4, 21) Hoc est quod Dominus ait: Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus. (Mt, 21, 43) [mauvais référencement: Mt, 12] Unde notandum est, quia puerum vocavit Ichabod. Chabod enim gloria, Ichabod vero cecidit gloria ad illosrefertur qui ex Synagoga non credentes prodierunt, qui in decorem et gloriam essepoterant ipsi Synagogae, si credere in Deum, et eorum praedicationibusvoluissent. Et quia hoc agere contempserunt, gloriam eamdem amiserunt: quia praedicatoressancti, eis contemptis, ad gentes pervenerunt. Unde et iisdem apostoli dicunt: Vobis quidem oportebat primum loqui verbum Dei. Sed quia repulistis illud, et indignos vos judicastis aeternae vitae, ex hoc ibimus ad gentes. (Ac, 13)

Caput 5 : Dans le chapitre V

Philisthiim autem tulerunt arcam Dei, et asportaverunt eam a Lapide adjutorii in Azotum. Tuleruntque Philisthiim arcam Dei, et intulerunt eam in templum Dagon, et statuerunt eam juxta Dagon. (S1, 5, 1 et S1, 5, 2) Lapis adjutorii dicitur locus ille, in quo posuit Samuel lapidem unum, interMasphat et inter Sem. Azotusque et Azot dicitur, est una de quinque civitatibus Allophylorum,interpretatur autem incendium patris. Et bene incendium patris dicitur, ubiidolum Dagon consistebat, quia adventus arcae Dei in Azotum incendium erat diabolipatris omnium inimicorum. Dagon interpretatur piscis tristitiae, significathostem antiquum, qui inmari istius mundi positus, devorat peccatores.

Cumque surrexissent diluculo Azoti altera die, ecce Dagon jacebat pronus in terra ante arcam Domini, (S1, 5, 3) et reliqua. Jam superius diximus quod arca duo significat Testamenta. Philisthiim vero in hoc loco gentiles praefigurantur. Sed dum arcam ad templum suum deferunt, Dagon illorum deus corruit, atque duaepalmae et caput absciduntur. Quid est enim hoc, quod dum arca juxta Dagon constituitur, mox in terramprosternitur, nisi statim ut testamenta Dei ad gentes pervenerunt, confestim idolaquae deceptum possidebant orbem destructa sunt, omnisque error simulacrorum corruit,praesentiam Dei ferre non sustinens. Sed notandum est,quia hi qui arcam constituunt juxta Dagon, ut arca Dei subditailli fuisset, figuram gesserunt sapientium hujus mundi, qui testamenta Dei subderevoluerunt sub suorum scientia. Illi vero qui Dagon restituerunt in locum suum, figuram gesserunt eorum quidefensores fuerunt idololatriae cultus. Nam in manibus Dagon praecisis opus idololatriae amputatum, in capite vero ejussuperbia diaboli abscisa significabatur, a quo initium peccati fuit. Quod vero in limine inveniuntur, gestum est, ut scilicet praefinitum suaeidololatriae finem agnoscerent. Limen enim finem itineris significat, id est consummationem idoli. Seu limen significat fidem, per quam idololatriae cultus destructus est. Etiam illud pertinet admagnam significationem, in ipsa ruina Dagon sui, atquefractura illius, solum invenerunt fractis ejus omnibus membris dorsum. Dorsum quippe fugam, significat, id est abolitionem idolorum. Quicunque enim fugiunt, persequentibus dorsum dant. Unde et de hostibus scriptum est: Qui pones eos dorsum. (Ps, 20, 13) [mauvais référencement: Ps, 26] Ubi enim sunt idola? perierunt, et si aliqua sunt remanentia ab aliquibusabscondunt, fugiunt. Nam sequitur:

Aggravata est autem manus Domini super Azotos, et demolitus est eos, et percussit in secretiori parte natium Azotum et fines ejus; (S1, 5, 6) et quatuor reliquas civitates. Hic etiam figura praetenditur. Quod autem percussi sunt in posteriora hi qui arcam Dei captivaverunt, hac poenasignificari videtur,quia si qui susceperint testamentum Dei, et posteriorem vitamdilexerint, ex ipsis et pro ipsis, justissime justo judicio Dei in posterioracruciabuntur, quae, sicut ait Apostolus, existimari debent sicut stercora (voir: Ph, 3) . Qui enim sic assumunt testamentum divinum, ut in posteriora respicientes veteri sevanitate non exuant, similes sunt hostibus illis qui arcam testamenti captivam juxtaidola sua posuerunt. Et illa quidem vetera etiam nolentibus cadunt: quia « omnis caro fenum, et » claritas « hominis, ut flos feni. Aruit fenum, flos cecidit. » Arca autem Domini manet in aeternum. (Es, 40) Secretum scilicet testamentum regnumque coelorum, ubi est aeternum Deiverbum.

Caput 6 : Dans le chapitre VI

Fuit ergo arca Domini in regione Philisthinorum septem mensibus. (S1, 6, 1) Hoc enim tempus propter universitatem temporum quae septenario numero discurritsignificat Testamentum Domini usque ad consummationem saeculi in gentibuspermansurum. Deinde sequitur qualiter inito consilio, quinque anos aureos, juxta numerumcivitatum suarum, obtulerunt arcae. Patet enim litterae sensus, tamen aliquid significationis habet: quia quosdamsignificat qui post idola poenitentiam gerunt. Illi enim aureos anos atque mures aureos, ad arcam Domini offerunt, qui perflagella agnita virtute ejus, pro transactis peccatis, et idolorum culturapoenitudinem gerentes, per veram confessionem Deo gloriam reddunt. Et licetcoacti studium vitae suae ad meliora convertunt, cognoscentes se flagellaDomini atque plagas juste perpeti a Domino. Unde quinque civitates Philisthinorum, quinque corporis sensus, id est visum,auditum, gustum, odoratum, et tactum, figuram habuisse non dubium est. Per hos enim homo, aut bene operando praecepta Dei adimplet, aut prave vivendodiabolo satisfacit. Sequitur:

Nunc ergo arripite et facite plaustrum novum unum et duas vaccas fetas, quibus non est impositum jugum, jungite in plaustro et recludite vitulos earum domi. Tolletisque arcam Domini et ponetis in plaustro, (S1, 6, 7 et S1, 6, 8) et reliqua. Haec igitur, quanquam historiae seriem praetermittamus enucleandam, quia luceclariuspatet, tamen ne alicui ludus esse videatur, quid significationis gerebatmoraliter, ex sanctorum dictis, non nostra ponentes, pandamus. Quid igitur vaccae Allophylorum arcam Dei gestantes, nisi figuram sanctorum acfidelium renuntiantium saeculo praefigurabant? qui nullum delicti jugum traxerunt,neque ullo parentelae studio a proposito religionis praepediuntur, neque opere, sicutper Moysen de talibus dicitur: Qui dicunt patri suo et matri, Nescio vos, et nescierunt. (Dt, 33) Quid ab eisdem vaccis vehebatur: sacrae Scripturae praetendebat sacramentum,cui omnes sancti obedientes, dum obtemperant quasi superimpositam arcam Dominiportant. Plaustrum vero illud, in quo arca gestabatur, crucis Christi innuebatmysterium. Unde et Veritasait: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem suam et sequatur me. (Mt, 16, 24 et Mc, 8, 34) [mauvais référencement: Mt, 26 et Mc, 8] Sed notandum est quod caedem vaccae fetae fuisse memorantur, quia sunt quiplerique in via Dei intrinsecus positi foris carnalibus affectibus ligantur, sed nondeclinant a recto itinere, quia arcam Dei portant in mente. Ecce enim vaccae Bethsamis pergunt. Bethsamis quippe dicitur domus solis, et Propheta ait: Vobis autem qui timetis Deum orietur sol justitiae. (Ma, 4) Si igitur ad aeterni solis habitationem tendimus, dignum profecto est, ut deDei itinere pro carnalibus affectibus non declinemus. Tota enim virtute pensandum est, quod vaccae Dei plaustro suppositae pergunt etgemunt, dant ab intimis mugitus, et tamen de itinerenon deflectunt gressus. Sic nimirum praedicatores sancti, sic fideles quique intra sanctam Ecclesiamdebent ut compatiantur proximis per charitatem, et tamen de via Dei non exorbitent perconfessionem.

Sed et satrapae Philisthinorum sequebantur usque ad terminos Bethsames. Porro Bethsamitae metebant triticum in valle. Et elevantes oculos suos, viderunt arcam, et gavisi sunt cum vidissent. Et plaustrum venit in agrum Josue Bethsamitae, et stetit ibi. Erat autem ibi lapis magnus. Et conciderunt ligna plaustri, (S1, 6, 12, S1, 6, 13 et S1, 6, 14) et reliqua. Jam enim superius dictum est, quod Bethsamis domus solisinterpretaretur. Sed nunc quae alia potest in hoc loco esse domus solis, nisi sancta Ecclesia, aSole justitiae illustrata? Et quid est Bethsamitas invalle frumenta metere, nisidoctores Ecclesiae annonam verbi Dei in humilitate tractare? Quis est lapis in agroJosue, nisi Christus Dominus in Ecclesia sua? Ligna vero illa plaustri, ipsius Christipraefigurasse crucis mysterium non dubium est. Vaccas vero super lapidem immolare, est conversos sanctos a saeculo in Christiimitatione mortificare.

Hi sunt autem ani aurei quos reddiderunt Philisthiim pro delicto, Domino: Azotus unum, Gaza unum, Ascalon unum, Beth unum, Accaron unum. (S1, 6, 17) Azotus enim interpretatur ignis, Gaza vero fortitudo ejus,sive divitiae. Ascalon quippe pondera vel ignis homicida,Geth torcular, Accaron vero sterilitas vel eradicatiodicitur. Quinque enim civitates Palaestinorumquinque corporis sensus a quibusdamintelliguntur. Ex quibus bene Azotus interpretatur ignis, illum scilicet significans,quo corda miserorum suecenduntur. De quibus scriptum est: Omnes adulterantes velut clibanus corda eorum. (Os, 7) Et Gaza, quae dicitur fortitudo ejus, quia fortes sunt adulterantes inmalum; sive divitiae, de quibus Dominus dicit: Sollicitudines divitiarum suffocant verbum, (Mt, 13, 22) [mauvais référencement: Mt, 1] accipiuntur in quibus confidunt iniqui. Et Ascalon, quae ponderata sonat, vel ignis homicida, malitiaepondus, quo deprimuntur reprobi. De qua dicitur: Iniquitas in talento plumbi sedet, quia iniquitate succensi, utdivitiis abundare possint, homicidia perpetrant. Unde Geth jure sequitur, quae torcular interpretatur: Significatautemtribulationes praesentis vitae, ubi torquentur electi ac reprobi. Et Accaron vero, quae sterilitas vel era dicatio dicitur,reproborum significat sterilitatem, qui his vitiis insistunt; et si in hisperseveraverint, eradicabuntur a terra viventium. Sed hae quinque civitates munera aurea offerunt, quando auro spiritalisintelligentiae instructi, ab his vitiis per poenitentiam declinantes, quae in quinquesensibus corporis admittuntur divinis Testamentis se subdunt. Unde necesse est ut attendant ad mortem, ubi est tristitia vera et sterilitasperpetua et sic se cohibebant ab iniquitatibus. Sed quod ait juxta historiam:

Ab urbe murata usque ad villam quae erat absque muro et usque ad Abel magnum super quem posuerunt arcam Domini. (S1, 6, 18) Abel magnum civitasest in termino Israel. Abel magnum idcirco vocatur, cum antea Bethsamis vocata sit, sive propterluctum super viris Bethsamitis ita factum, sive propter distinctionem civitatis AbelBethmacha, de qua exclamavit mulier sapiens ad Joab, dicens: Qui interrogant, interrogent in Abela. (S2, 16) Sic itaque intelligendum est, quod ab urbe murata usque ad villam quae estabsque muro, et usque ad Abel magnum dederunt mures. Super quem, (S1, 6, 18) id est, super luctum posuerunt arcam Domini, quae erat usque in illam diem in agro Josue Bethsamitis, et fuit ibi donec in Cariathiarim ducta est. Et percussit de populo septuaginta viros, et quinquaginta millia plebis, (S1, 6, 18 et S1, 6, 19) et reliqua usquequo ait:

Caput 7 : Dans le chapitre VII

Et factum est ex qua die mansit arca Domini in Cariathiarim, multiplicati sunt dies (erat quippe annus vicesimus), et requievit omnis Israel domus post Dominum. (S1, 7, 2) Quod enim dictum est, quia percussit de populo qui non erant de stirpeLevitica, septuaginta viros, et quinquaginta millia plebis, pro una eademque reindifferenter accipitur. Nam et ex uno Graeco quod est λαὸς soletutrumque transferri. Sed in hoc videtur esse distantia, quia in priore commate versiculi, additum estviri septuaginta sunt percussi. De ipsa autem turba vulgari homines quinquaginta millia, quod ne pateretur (voir: Ex, 20) populus a longe stabat et orabat, solus Moyses ascenditad Dominum. Unde in Hebraeo ita habetur: « Et percussit de populo septuaginta viros, etquinquaginta millia viros; » hos septuaginta viros judices, septuaginta Hebraeiintelliguntur, quorum merita et gloria quinquaginta millia viris comparantur: sicut etde David dicitur . Quia tu unus pro decem millibus computaris. (S2, 18) Quod dictum est: Quia ex qua die mansit arca Domini Cariathiarim, multiplicati sunt dies: erat quippe annus vicesimus, (S1, 7, 2) et reliqua, jam ad octavum usque annum regni David, quando eam, congregatapopuli frequentia, in Jerusalem adduxit, sint [anni] computandi. Invenitur namque in sequentibus quia temporibus Saulis fuerat ablata de haccivitate, et allata in castra pugnante eo adversum Philisthaeos. Sic etenim scriptumest: Et ait Saul ad Achiam: Applica arcam Dei. (S1, 14, 18) Erat enim ibi arca Dei in die illa, cum filiis Israel. Et quia constat (voir: S2, 6) , quod David eam in Jerusalem adduxerit cultam de domo Aminadab, in quam nonillata esse perhibetur, restat intelligi, quia in diebus Saulis relata de castris, etin praefata remansit illata civitate, unde denuo, regnante David, afferetur inJerusalem. Est ergo sensus memoratae sententiae, quia ex qua die mansit arca in Cariathiarim,erat annus vicesimus, cum eam inde transferri temporibus Saul causa bellicontingeret. Denique, vicesimo peracto anno, translata est a Samuele in Masphat. Et de Masphat transtulerunt eam, Samuel et Saul, in Galgala. Inde translata est a Saul in Nobee, de Nobee in Gabaa, deGabaa ad Aiud domumObededon. Inde transtulit in Sion. De Sion transtulit eam Salomon in Sancta sanctorum, vel certe vicesimus eratannus, cum adhuc omnis domus Israel quievisset post Dominum, abjectis idolisvidelicet, illi soli serviens. Quod in sequentibus dicitur: Abstulerunt filii Israel Baalim et Astaroth, et servierunt Domino soli. (S1, 7, 4) Quod ea facta sit toto tempore praesulatus Samuelis, qui, Josepho teste,duodecim annis completus est, et primo tempore regni Saul, qui, eodem historicoaffirmante, viginti annis tenuit, nullus sanctae historiae curiosus ignorat. Namque postmodum cum recessisset Spiritus Domini a Saule, et agitaret eum spiritusnequam, maxime ad persequendum David innoxium et justum, necesse erat partem militiaevel plebis ejusnullam, malitiae illius exstitisse complicem. His juxta historiam praelibatis, quid mystice significet, quod arca venit inCariathiarim, et intulerunt eam in domum Aminadab in Gabaa, et ex qua die mansit ibimultiplicati sunt dies, enucleare conabimur. Aminadab enim, in cujus domum venit arca, pater meus spontaneusinterpretatur. Significat populum gentium, cui Dominus Pater gratiam Testamenti contulit. Qui cum Psalmista dicere potest: Voluntarie sacrificabo tibi et confitebor nomini tuo, Domine, quoniam bonum est. (Ps, 53, 8) [mauvais référencement: Ps, 53] Gabaa vero collis dicitur, et animas significat humilium de quibusdicitur: Suscipiant montes pacem populo, et coles justitiam. (Ps, 71, 3) [mauvais référencement: Ps, 71] Montes enim, Augustinoteste, majores animae sunt; colles vero minores. Seu etiam Gabaa, ubi Eleazar filius Aminadab sacerdos constituitur, ut custodiatarcam Domini, interpretatur collis, vel sublimitas. Eleazar adjutorium dicitur: et bene qui custodit arcam Domini, adjutoriuminterpretatur, quia sancti viri quidquid boni habent, non ad se, sed ad Dominumreferuntur. Unde Apostolus: Fiduciam talem habemus per Christum ad Deum, non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est, (1Co, 3) et reliqua. Verum Cariathiarim, quae interpretatur villa silvarum, significat sanctamEcclesiam, ex multitudine gentium collectam. In qua postquam Testamentum mansit, multiplicati sunt justi, qui ab ipso velutdies illuminatisunt. Baalim habentes, sive ascendentes, aut superioresinterpretatur, quem filii Israel projecerunt; pariter cum Astaroth, idola gentiumsignificat, quae projecerunt credentes ex gentibus, post susceptionem arcaeTestamenti. Seu qui vetus Israel est, id est vir videns Deum, aufert a se omnemfacturam malignorum spirituum, hoc enim interpretatur Astaroth. Aufert jactantiam atque superbiam et sic servit Deo soli, quia nulla societas est lucis ad tenebras, nec ulla conventio Christi ad Belial. (1Co, 6)

Dixit autem Samuel: Congregate universum Israel in Masphath, ut orem pro vobis Dominum. Et convenerunt in Masphath, hauseruntque aquam, et effuderunt in conspectu Domini, (S1, 7, 5 et S1, 7, 6) et reliqua. Hic enim, si praesumptio non videatur (quia non pleniusintelligimus) quid est,quod aquam hauserunt et effuderunt in conspectu Domini, quid Hebraeorum traditiosentiat, sicut in quibusdam codicibus legimus, inserere nisi sumus. Tradunt enim quod coram Domino in eadem aqua maledicta congesta sint, et sicut inlege mulier zelotypa hausta aqua probabatur, ita et hic idololatrae hac aqua probatisunt. Hi videlicet, qui se idola coluisse penitus denegabant. Tradunt etiam, quod quicunque idololatra hanc aquam gustasset, labia ejus ita sibiadhaererent, ut nequaquam ea ab invicem separare posset. Hoc indicio idololatria deprehendebatur, et interficiebatur. Quod et sequentia demonstrant, in eo quod ait: Judicavitque Samuel filios Israel in Masphath. (S1, 7, 6) Judicare hoc in loco, idololatras secundum legem mortitradere dicit. Dicunt etiam quod hoc modo Moyses idololatras, qui vitulum fecerant, probaverit,quando arripuit vitulum et combussit, contrivitque usque ad pulverem, et sparsit inaquam, et dedit ex eo potum filiis Israel. Nos jam illorum deliramenta omittentes, quia utrum verum sit ignoramus,simpliciter intelligimus, quod tam sancto viro conveniebat ut plebem sibi commissam,in justitia et veritate, et summa prudentia gubernaret. Caeterum quid figura significet, intimare breviter aggredimur. Masphath enim quo congregatus est Israel, ubi et aquam hausit, in conspectuDomini, interpretatur intentio, sanctam significans Ecclesiam, ubi vera estintentio, quae melius potest per ipsum Masphath intelligi, in unitate fidei,sub novosacerdotio, collectam: aquas lacrymarum hauriens, et per satisfactionem poenitentiae,eas in conspectu Domini effundens. Quod autem Samuel propheta in eodem loco, hoc est in Masphath, populumIsraeliticum judicabat, hoc indicasse videtur, quod omnis praedicator spiritualis, eosfideles maxime docere studet, quos in intentionem contemplationis atque ad amorempatriae coelestis intentos esse perspexerit.

Et ascenderunt satrapae Philisthinorum ad Israel. Quod cum audissent filii Israel, timuerunt a facie Philisthinorum, dixeruntque ad Samuelem: Ne cesses pro nobis clamare ad Dominum Deum nostrum, ut salvet nos de manu Philisthinorum. Tulit autem Samuel agnum lactentem unum, et obtulitillum holocaustum integrum Domino. (S1, 7, 7, S1, 7, 8 et S1, 7, 9) Agnus hic in typo oblatus populo Dei victoriam praestitit, quia videlicet perpassionem Christi immundis spiritibus superatis, pax reddita est fidelibus. Unde et in sacra historia subjungitur:

Factum est ergo cum offerret holocaustum Domino, Philisthiim iniere praelium contra Israel. Intonuit autem Dominus fragore magno in die illa super Philisthiim, et exterruit eos, (S1, 7, 10) et reliqua. Tunc enim Dominus fragore magno intonuit, quando per sanctos apostolos sonumpraedicationis emisit. Juxta quod scriptum est: Intonuit de coelis Dominus, et Altissimus dedit vocem suam. (Ps, 17, 14) [mauvais référencement: Ps, 17] Sed dum ista intonuit Dominus, exterruit Philisthiim, et caesi sunt a filiisIsrael. Quia videlicet immundispiritus, praedicationibus sanctorum cedentes, a facie eorumdiscesserunt, quod plenius in ecclesiastica historia declaratur. Unde Bethchar, ubi caesi sunt, interpretatur domus agnitionis, sive domus agni, Ecclesiam praefiguravit illius de quo Joannes ait: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. (Jn, 1, 29) [mauvais référencement: Jn, 1] In qua, et a qua Ecclesia, Domino favente, immundi spiritus superatisunt. Et bene ait: Persecuti sunt eos usque ad locum qui erat super Bethchar, (S1, 7, 11) quae interpretatur domus agnitionis, quia tandiu praedicatorespersecuti sunt, quousque omnis error expurgaretur, et vere Deus agnosceretur. Sequitur:

Tulit autem Samuel lapidem unum, et posuit eum inter Masphath et inter Sen; et vocavit nomenejus: Lapis adjutorii, (S1, 7, 12) et reliqua. Lapis enim iste, quem Samuel inter Masphath, quae interpretatur intentio:et Sen, quod dicitur dentium, ob signum victoriae posuit, quem alium nisiDominum nostrum Jesum Christum praefiguravit? qui secundum dicta prophetarum interinventionem Veteris Testamenti, et Evangelii praedicationem positus, fidelibus suiscontra adversarias potestates dimicantibus auxilium praestat. Ipse enim praefigurabatur in lapide, propter firmitatem: ipse significabatur inagno, propter innocentiam: sive, quia pro nobis est immolatus. Quod autem ait: Hucusque auxiliatus est nobis Dominus, (S1, 7, 12) ostendit quia quicunque hos terminos transcendunt, sicut haeretici, auxiliumDei non merentur. Quod autem ait: Erat pax inter Israel et Amorrhaeum, (S1, 7, 14) hoc in futuro intelligere dabatur, quia postquam per passionem Domini aereaepotestates victae cesserunt, usque populus ex circumcisione videlicet et praeputiocredens, in civitate fidei sibi concordavit. Amorrhaeus interpretatur amarus, vel loquens. Et Apostolus ait: Vos qui eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi. Ipse est enim pax nostra, qui fecit utraque unum, (Ep, 2) et reliqua. Iste est Samuel qui invocavit Deum, sicut in sequentibus legitur, exaudivit eumDeus, et in tempore messis pluviam impetravit. Pluvia enim in sanctis Scripturis verba sunt Evangelii, sive legis. Sicut et Moyses dicit: Exspectetur sicut pluvia eloquium meum, et descendant sicut ros verba mea. (Dt, 32) Hanc igitur pluviam dedit mundo Christus in tempore messis, id est quandogentes colligi oportebat, ut sicut frumentum horreis, sic intra Ecclesiae sinumcongregarentur.

Judicabat Samuel Israel cunctis diebus vitae suae, et ibat per singulos annos circumveniens Bethel, et Galgala, et Masphath, et judicabat Israel in supradictis locis. (S1, 7, 15 et S1, 7, 16) Non enim vacat a mysterio quod Samuel in supradictis locis conveniens judicabatIsrael. In hoc enim typum tenuit doctorum sanctae Ecclesiae, et ut hoc manifestius pateat,manifestemus clarius: Bethel enim, quae interpretatur domus Dei, sanctamsignificat Ecclesiam quae domus Dei dicitur, in qua Dominus sua gratia videlicet inmentibus electorum habitare dignatus est. Juxta quod ait: Et inambulabo et inhabitabo in eis. (2Co, 6 et Lv, 26) Unde et Galgala, quae interpretatur revelatio, eamdem significatEcclesiam, de qua Dominus dicit. Ubi fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum, (Mt, 18, 20) [mauvais référencement: Mt, 18] videlicet per gratiam suae revelationis ac praesentiae suaeDivinitatis. Et Masphath, quae interpretatur intentio, bene sequitur: quia videlicetin supradicta Ecclesia sancta Dei, est pura in mentibus electorum intentio, qua semperesurit, et anhelat ad Deum. In qua Samuel propheta judicat filios Israel, videlicet ut doctor fidelis fidelesin Ecclesia decernit. Unde bene dicitur, quod revertens habitat in Rama Samuel, ubi erat domus ejus,quia videlicet hoc indicasse videtur, quod omnis ecclesiasticus doctor, vir spiritalisinEcclesia, licet semper in altitudine contemplationis (hoc enim significat Rama, quaeinterpretatur excelsa mente ), habitare delectetur, per actiones tamencompassionum, ad infirma membra Ecclesiae condescendere non renuit, et quasi populumIsrael judicat, dum creditam sibi plebem, ad tenendam unitatem fidei, et caeterasvirtutes operandas, sua exhortatione instituit et docet: seu qui judex alieni delictiefficitur, et judicium exercet in domo Dei: non propterea et malevola mente, sedsecundum quod sacra Scriptura revelat, agere debet: ad domum proprii pectoris etconscientiae tandem redire, et hostias bonae voluntatis Deo immolare.

Caput 8 : Dans le chapitre VIII

Congregati ergo universi majores natu Israel, venerunt ad Samuelem in Ramatha, dixeruntque ei: Ecce tu senuisti, et filii tui non ambulant in viis tuis, constitue nobis regem, ut judicet nos, (S1, 8, 4 et S1, 8, 5) etc. Quid enim significabat quod seniores Israel, reprobatio Samuele propheta, regemsibi petierunt, nisi hoc quod in adventu Salvatoris impletum esse cognoscimus: quandoscribae et Pharisaei, repulso. Domino Jesu Christo vero sacerdote, regem sibi elegerunt, clamant: Non habemus regem nisi Caesarem. (Jn, 19, 15) [mauvais référencement: Jn, 19] Unde Samuel, qui interpretatur nomen ejus Deus, reprobatus asenioribus Israel, Dominum ac Redemptorem significat. Saul vero, qui dicitur petitus seu petitio, suo quod a populopostulatuslegitur, Barrabas intelligitur, quem dimitti sibi petierunt: qui Saul filiusCis, filius Abiel, fuisse legitur. Cis enim interpretatur durus vel vomens. Abiel vero pater meus dicitur, quorum nominum interpretationes ad duritiem, et ad vomitummalitiae Judaeorum pertinent, qui, Deum Patrem confitentes, Filium in passionenegaverunt, dicentes: Tolle hunc, et dimitte nobis Barrabam: non intelligentes, quiaqui negat Filium negat et Patrem, qui misit illum.

Caput 9 : CAPP. IX et X

Tulit autem Samuel lenticulam olei, et effudit super caput ejus, et deosculatus est eum, et ait: Ecce unxit te Dominus super haereditatem suamin principem. (S1, 10, 1) Sciendum est quod Saul non unius semper personae gestavit figuram, sedaliquando Judaeorum typum, ob superbiam, et adversus Deum invidentiam, sicut superiustetigimus, et in futuro demonstrabimus: aliquando Domini nostri Jesu Christi, propterunctionem regni, atque altitudinem staturae, et propter principatum. De quo Isaias ait: Factus est principatus ejus super humerum ejus. (Es, 9) Aliquando vero principem saeculi hujus, propter elationem cordis et humiliumoppressionem, sicut in sequentibus declarabitur; sed in hoc loco, ubi a Samuele unctuslegitur, ipsum Christum Dominum scilicet Salvatorem designat. Sicut enim Saul, cum asinas patris sui quae deerant quaereret, in regno assumptusest: simili quoque modo Dominuset Salvator noster, postquam a Patre suo missus, adoves quae perierant domus Israel venire dignatus est, super cunctum populum suum ab eoin regem tantum constitutus est. Sic ipse ait: Ego autem constitutus sum rex ab eo super Sion montem sanctum ejus: (Ps, 2, 6) [mauvais référencement: Mc, 23 et Ps, 2] hoc enim praefigurabatur per asinas propter simplicitatem, quod et per ovespropter innocentiam. Armus quem Saul accepit, sicut superius legitur, principatum significat Domininostri quem accepit. Qui a Samuele unctus dicitur, quia a Deo Patre unigenitus Filius spiritaliunctione delibutus legitur: de quo Psalmista: Propterea unxit te Deus, Deus tuus, (Ps, 44, 8) [mauvais référencement: Ps, 44] et reliqua. Omnes enim retro olim regesIsrael, ob unctionis sacramentum, in typo Salvatorischristi sunt appellati. Unde et David ait ad eum qui se finxerat Saul occidisse: Quomodo non timuisti manum tuam mittere in christum Domini? (S2, 1) Sed bene ait, quod ab humero sursum Saul supereminebat omnibus, juxtaspiritalem intelligentiam, quia caput nostrum sursum est supra nos, quod estChristus. Et bene dictum: Non erat melior illo, (S1, 9, 2) et Psalmista: Quis in nubibus aequabitur, aut quis similis erit Deo Filio Dei? (Ps, 88, 7) [mauvais référencement: Ps, 88] Hic enim non seriem historiae secuti, sed spiritalis intelligentiae sensumcontinuatim describere conati sumus. Caeterum quia parum historiam praetermisimus, ad eam insinuandam apostrophenfacere decrevimus. Ait enim sacra historia:

Dixitque Saul ad puerum suum; Ecce ibimus: quid feremus ad virum Dei? (S1, 9, 7) et reliqua. Non enim putabat Saul sibi asinas a Samuele aliter indicari, nisi pretiodivinationis, de quo puer ait, cum a Saule audisset: Panis defecit in sitarciisnostris:

Ecce inventa est in manu mea quarta pars stateris argenti, demus homini Dei. (S1, 9, 8) Ideo ait: Quid feremus ad virum Dei? (S1, 9, 7) Quod autem Sauli inquirenti de Vidente, responderunt dicentes:

Festina nunc, hodie enim venit in civitatem, quia sacrificium est hodie populi in excelso. (S1, 9, 12) Sacrificium in hoc loco, prout aliqui intelligi volunt, prandium intelligitur,quod praeparaverat Samuel populo in Kalendis, quia sequitur:

Neque enim comesturus est populus, donec illeveniat, quia ipse benedicet hostiae, et deinceps comedent qui vocati sunt. (S1, 9, 13) Caeterum si quis simpliciter de hostiis immolatis, ac sacrificiis intelligerevoluerit, nos non inhibemus. Dixitque Samuel ad Saul:

Ascende ante me in excelsum, ut comedas mecum et dimittam te mane, et omnia quae sunt in corde tuo indicabo tibi. (S1, 9, 19) Hic enim si non displicuerit, sicuti scriptum invenimus, traditionem Judaeoruminserere praesumimus. Erat enim in corde Saul (sicut ipsi tradunt) quod rex futurus esset, quia videratper visum se in vertice arboris collocari; quae visio signum regale erat. Denique non tantummodo de asinis quas perdiderat in corde tractabat, quia cumdictum sit: Et omnia quae sunt in cordetuo indicabo tibi, statim per partemconjunctionis copulativam, et distinguendo copulavit dicens:

Et de asinis quas perdidisti nudiustertius ne sollicitus sis, quia inventi sunt. (S1, 9, 20) Et illud: Et cujus erunt optima quaeque Israel? nonne tibi et omni domni patris tu. (S1, 9, 20) Tales enim et hujusmodi traditiones Judaeorum, de apocryphis libris eorumprolatae sunt, quos secum reconditos habent, quae in nostris non habentur. Et ideo a quibusdam recipiuntur, non propterea ut illos approbent, sed ea quaenecessaria sunt, ad confirmandum recipiunt. Quod et Paulus apostolus in Epistolis suis (voir: Tt, 1 et 1Co, 15) , non solum de Hebraeorum libris apocryphis, verumetiam ex poetarum ac comicorumgentilium,ubi opportunum vidit, exempla protulit. Non ut omnia eorum commenta approbaret, sed opportuna ubi necessarium vidit,inseruit. Hinc est quod Judas apostolus in Epistola sua ex iisdem libris exemplum intulit,dicens: Prophetavit autem de his septimus ab Adam Enoch, dicens: Ecce venit Dominus in sanctis millibus suis facere judicium contra omnes. (Jd, 2) Quod ex praedictis libris sumptum est, sed quia verum est, non estrejiciendum. Non tamen omnia approbanda sunt, sed necessaria accipienda. Sic etiam traditiones nonnullae opportuno assumendae sunt.

Cumque abieris inde, et ultra transieris, (S1, 10, 3) et reliqua usquequo ait, invenient te tres viri ascendentes ad Deum in Bethel. (S1, 10, 3) Hi viri causa orationisibant in Bethel; ubi Jacob lapidem erexerat.

Post haec veniens ad collem Dei, ubi est statio Philisthinorum. (S1, 10, 5) Collis Dei locus erat ubi prophetae habitabant. Et cum ingressus fueris in urbem, obviam habebis gregem prophetarum descendentium de excelso, ipsosque prophetantes, et insiliet in te Spiritus Domini, et prophetabis cum eis, et mutaberis in virum alium. Quando ergo evenerint signa haec omnia tibi, fac quaecunque invenerit manus tua, quia Dominus tecum est: et insiliet in te Spiritus Domini, et prophetabis cum eis. (S1, 10, 5, S1, 10, 6 et S1, 10, 7) Prophetasse eum ibi Judaei dicunt de futuro saeculo, et de Gog et Magog, et depraemiis justorum, et poena impiorum. Nam quia Spiritu Domini impulsus prophetavit, de adventu Christi et salute hominumprophetassenon dubium est.

Quando ergo venerint signa haec omnia tibi, fac quaecunque invenerit manus tua, quia Deus tecum est. (S1, 10, 7) Ac si diceret: His signis nosse poteris quia Deus te regem fieri voluit, etidcirco ad omnia quae tibi agenda sunt, regaliter age, quia Deus tecum est.

Vident es autem omnes qui noverant eum heri et nudiustertius, quod esset cum prophetis et prophetaret, dixerunt ad invicem: Quaenam res accidit filio Cis? Num et Saul inter prophetas? Responditque alius ad alterum, dicens: Et quis pater eorum? (S1, 10, 11 et S1, 10, 12) et reliqua. Bene ait, Saule prophetante cum caeteris, Et quis pater eorum? (S1, 10, 12) Acsi diceret: Et quis major illo in dignitate et sapientia? optimeenim potestinter prophetas versari et pater eorum, id est magister vocari, qui tam doctus etsapiens est. Pater magister vocatur, sicut Eliseus Eliam patrem, id est magistrum vocat, Patermi, Pater mi; currus Israel et auriga ejus. Et in libro Job: Eliu, Eliphaz patrem, id est magistrum vocat, hoc modo, Pater mi, probetur Job usque ad finem. (Jb, 34) Quod autem Saul ita invenit, sicut videns praedixerat, significat, quia omniaita evenerunt Christo, sicut libri legis et prophetarum olim praedixerunt, licet deJudaeis velint intelligi, quibus prospera seu adversa ita evenerunt, sicutpraedixerat.

Caput 10 : Dans le chapitre XI

Ascendit autem Naas Ammonites, et pugnare coepit adversum Jabes Galaad. Dixeruntque omnes viri Jabes ad Naas: Habeto nos foederatos, et serviemus tibi. Et respondit ad eos Naas Ammonites: In hoc faciam vobiscum foedus, ut eruam omnium vestrum oculos dextros. (S1, 11, 1 et S1, 11, 2) Verum quia historia est, spiritalem intelligentiam brevissima insinuationeenucleare aggredimur. Naas enim, qui interpretatur serpens, significat diabolum: non solum quialubricus et tortuosus est, sed quia primum hominem per serpentem decepit. Ipse ascendit ad praeliandum contra Jabes, qui interpretatur sensus, quiadiabolus semper sensum divinae cognationis et bonitatis auferre ab hominibusconatur. Galaad vero, qui dicitur acervus testimonii, illos significat qui eruditisunt in Ecclesia testimoniis divinarum Scripturarum.Quorum oculos dexteros eruere cupit, videlicet illuminationem fidei, etpraedicationis auferre satagit. Sed hos Saul, videlicet Dominus ac Redemptor noster, liberat cum exercitu suo: idest auxilio angelorum seu praedicatorum suorum qui in Besech populum enumerat. Besech enim egestas interpretatur, quia in egestate praesentis vitaenovit Dominus qui sunt ejus. Et apud ipsum est certus numerus electorum, quos ad praelium contra diabolumexcitat. Nam possumus ad haereticos referre, qui populus est moeroris, quoniam gaudiumSpiritus sancti non habent. Disponit eorum perversitas in hoc foedus cum populo Ecclesiae, ut eruat oculosdextros, id est sensum vel visum sanae orthodoxae fidei auferat. Et vult ut sinistrum habeant, id est perversum sensum, et prava sentiant.Sed populus fidelis acervum testimonium divinarum Scripturarum congerit, unde suishostibus resistat, emittit in universos terminos Israel, hoc est ad doctoresEcclesiae, quatenus sibi opem ferant, et scutum fidei contra hostes ex adversoopponant.

Caput 11 : Dans le chapitre XII

Dixit autem Samuel ad populum: Venite et eamus in Galgala, et innovemus ibi regnum, (S1, 11, 14) et reliqua usquequo ait, Misit Dominus Jerobaal et Bedan et Barac et Jephte et Samuel, et eruit vos de manu inimicorum vestrorum. (S1, 12, 11) Prius enim antequam superiora pandamus, dicendum est quis fuerit iste Jerobaalet Badan. Jerobaal ipse est Gedeon, qui cum trecentis viris superavit Madianitas.Badan vero, ut quibusdam placet, ipse est Samson. Caeterum juxta altiorem intelligentiam, Galgala ubi Samuel innovavit regnum acredarguit filios Israel, quae interpretatur revelatio significat revelationemet illuminationem fidei in Novo Testamento, ubi vetus regnum in novum commutatumest. De qua mutatione superius jam diximus, ubi de Eli et filiis ejus reprobatis, etelectione Samuelis descripsimus. De abjectione Saul et constitutione David, Domino favente, in posterum dicturisumus. Verum in hoc quod Samuel filios redarguit, juxta moralem intelligentiam typumtenuit spiritalium doctorum: qui in semetipsis delicta gravia non habent, quaeredarguant; sed aliorum peccata absque detrectatione feriunt.De his enim talibus per Salomonem dicitur: Verba sapientium quasi stimuli et quasi clavi in altum defixi. (Si, 12) Bene ait: Verba sapientium sicut stimuli et quasi clavi in altum defixi, (Ec, 12) quia peccata hominum nesciunt palpare, nec molli manu attrectare lascivia; sedasperae invectionis increpatione corrigere, et inerrantes poenitentiae dolorem etvulnus infigere. Si cujus igitur sermo non pungit, sed oblectationi est audientium, iste non estsermo sapientis. Hinc est quod Joannes Judaeos gloriantes redarguit dura invectione, dicens: Genimina viperarum, quis demonstrabit vobis fugere a ventura ira? (Mt, 3, 7) [mauvais référencement: Mt, 3] Denique possumus et aliter hanc sententiam brevi indagatione innuere, quoait dicens: Verba sapientium sicut stimuli, (Ec, 12) etc.,quia et ad conversionem provocant et firma sunt, et in nullo oberrant, quia sanctoSpiritu prophetis et apostolis inspirata, ad eos usque pervenerunt, et ideo solidaradice fundata sunt. Unde et in eodem versu subjungitur: Quae per magistrorum consilium data sunt apastore uno, videlicet a prophetis per quorum consilium sunt prolata, et pastore uno,id est Spiritu sancto, inspirata. Quisquis enim his est instructus, et Spiritu divino illustratus, potest corrigere,si, inquantum humana fragilitas non obsistat, se a peccatis continuerit, aliorumpeccata. Quia ille juste redarguit in caeteris malum eorum, qui spiritualiter vivens, deproprio delicto reprehendi a quoquam non potest. Scriptum namque est: Spiritalis omnia judicat et ipse a nemine judicatur. (1Co, 2) Innocens enim esse debet ab omni delicto, qui caeteros judicat pro scelereipsorum, sicut et Samuel fecisse legitur qui etiam tales pluviam de coelis, id estscientiam praedicationis ex libris prophetarum, de quibus scriptum est: Judicium positum est et libri aperti sunt, » (Da, 3) proferunt et corda hominum, ut fructus fidei, ac bonorum operum gignerepossint, diffundunt: ut eos, quia malum se egisse cognoscunt, terreant. Deinde sequitur qualiter Samuel, dum quereretur de principatu, et populusdeprecaretur, dicens: « Ne cesses orare pro nobis, » respondens ait: Absit a me hoc peccatum in Domino ut cessem orare pro vobis. (S1, 12, 23) Hic namque perfecta benignitas sanctorum, olim in Samuele demonstrata est: illavidelicet de qua Dominus ait: Diligiteinimicos, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos. (Mt, 5, 44) [mauvais référencement: Mt, 5]

Caput 12 : Dans le chapitre XIII

Filius unius anni erat Saul cum regnare coepisset; duobus autem annis regnavit super Israel. (S1, 13, 1) Non de Isboseth filio Saul tantum, sed de eodem Saule hoc dictum est. Sic enim erat innocens Saul quando regnare coeperat, sicut filius unius anni est,et in innocentia perseveraret. Et quia in eadem innocentia duobus annis regnavit et humilitate, bene diciturtanquam filius unius anni fuisse. Caeteri vero quibus regnavit indigne calculo non hic comprehenduntur. Sed si voluerit quis intelligere per anticipationemde Isboseth, eo quod insequentibus legatur, Quadraginta annorum erat Isboseth cum regnare coepisset, etduobus annis regnavit, et a morte Heli usque ad Saul omne tempus quadraginta annorumest, non prohibemus quia et intelligi valet.

Et percussit Jonathas stationem Philisthinorum quae erat in Gabaa. Quod cum audissent Philisthiim, Saul cecinit buccina in omni terra, dicens: Audiant Hebraei et universus Israel, (S1, 13, 3 et S1, 13, 4) et reliqua. Quod enim ait: Quod cum audissent Philisthiim, Saul cecinit buccina (S1, 13, 3) etc., sic intelligendum est: Quod cum audissent Philisthiim, subauditur conturbatisunt, Saul cecinit buccina. Haec buccina signum victoriae, et exhortationis fuit, ut audirent, et noscerentHebraei conturbati superatos esse Philisthaeos.Propterea sequitur:

Et universus Israel audivit hujuscemodi famam. Percussit Saul stationem Philisthinorum. (S1, 13, 4) His rebus compertis, confortatus est Israel: propter hoc et sequitur: Et erexit se Israel adversus Philisthaeos. (s1, 13, 4) Id est, viriliter coepit agere contra eos.

Quod cum vidissent viri Israel se in arcto positos (afflictus est enim populus), absconderunt se in speluncis, et in abditis, in petris quoque et in antris, et in eisternis, (S1, 13, 6) et reliqua. Si enim se abscondit Israel in praefatis locis, animum pulsat, quid est quodhistoria subjungit:

Hebraei autem transierunt Jordanem. (S1, 13, 7) Quod nos aliter intelligere non possumus, nisi illos sentiamus qui sesubstraxerant a Saule timore perterriti,et ad Philisthiim transierant. Sed postea audientes quod Philisthiim fugissent, sociaverunt se cum suis inpraelio. Quid enim hoc significet quod reversi fugitivi sociaverunt se cum suis in praelio,dicemus in posterum: Cumque adhuc esset Saul in Galgala, universus populus perterritus est, qui sequebatur eum. Et exspectavit septem diebus juxta placitum Samuelis, et non venit Samuel in Galgala. Dilapsusque est populus ab eo. Ait ergo Saul: Afferte mihi holocaustum et pacifica, (S1, 13, 7, S1, 13, 8 et S1, 13, 9) et reliqua usquequo ait: Dixitque Samuel ad Saul: Stulte egisti, nec custodisti mandata Domini Dei tui, quae praecepit tibi, (S1, 13, 13) etc. Verum jam superius dixerat: Et descendes ante me in Galgala. Ego quippe descendi ad te, ut offeras oblationem, et immoles victimaspacificas. Septem diebus exspectabis donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. (S1, 10, 8) Videtur quibusdam, inculpabiliter Saul obtulisse holocaustum, cum Samuel ab eoexspectatus, juxta placitum septem dierum non venerit. Quod qui hunc locum bene distinxerit, inveniet eum non immerito culpatum fuisse etinobedientem redargutum. Locus autem hic apud quosdam ita distinguitur: Et descendes ante me in Galgala. Ego quippe descendam ad te. (S1, 10, 8) Et postea subinfertur, ad offerendas oblationes, et immolandas victimas pacificas, septem diebus exspectabis donec veniam ad te, et ostendam tibi quae facias. (S1, 10, 8) Non ergo Samuel suum praestolari adventum Sauli septem dierum temporepraecepit, sed ad offerendasoblationes et immolandas victimas pacificas, se ab eoeisdem septem diebus voluit exspectari; quod ille nequaquam fecit, et ideo meritoculpatur, et stultitiae elogio denotatur indiscreta Saulis oblatio; ob hoc quodobedientiae praeceptum praevaricatus est, a Deo accepta non est. Quia enim prophetae praeceptum parum perpendit, Deum qui loquebatur in prophetacontempsit, dicente Domino: Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit (Lc, 10, 16) [mauvais référencement: Lc, 10]. Unde audivit:

Sed nequaquam regnum tuum ultra consurget. Quaesivit Dominus sibi virum juxta cor suum, et praecepit ei Dominus ut esset dux super populum suum, eo quod non servaveris quae praecepit Dominus. (S1, 13, 14) Reprobatio Saulis futuram praefiguravitablationem regni Judaeorum. Quod autem David superstes ei factus, hoc indicat, quod Dominus Jesus Christus perNovum Testamentum in Ecclesia regnaturus populo Judaeorum successurus erat.

Porro faber ferrarius non inveniebatur in omni terra Israel. Caverant enim Philistim, ne forte facerent Hebraei gladium aut lanceam. Descendebat ergo omnis Israel ad Philistim, ut acueret unusquisque vomerem suum et ligonem et securim et sarculum. Retusae itaque erant acies vomerum, et ligonum, et tridentum, et securium, (S1, 13, 19, S1, 13, 20 et S1, 13, 21) et reliqua. Philistim qui et Allophyli, licet plurimis in locis sanctarum Scripturarum, aliudatque aliud, multis modis allegorice significent, hoc in loco omniumhaereticorumpraefigurant catervas; quae pari consensu impietatis, adversus Ecclesiam Deiconspirantes, propter multitudinem populi sibi consentientis, et mundi hujuspotestatibus fidentes, eamdem Ecclesiam Dei a suis fidelibus depopulari conantur;quorum multitudinem infirma membra Ecclesiae pertimescentes, plerique ex ipsisabjurata fide ab Ecclesiae unitate discedentes, eisdem haereticis sociantur. Alii vero sub silentio sese occultantes, dum fidem suam palam confiteri metuunt,quasi in speluncis et cavernis terrae latitant. Philistim, quorum ingens numerus esse perhibetur, omnium haereticorum magistrosfigurasse non dubium est. Qui propter varias sectas, quasi discolores equi, uno impietatis vinculocolligati, in hujus mundi camposdissolutis habenis, ad decipiendos et opprimendos quospossunt, discurrunt. Sex millia equites, elatos exprimunt mundi, qui de carnali potentia tumidi,haereticorum adjutores existunt. Reliqua vulgi multitudo ingentem innuit vulgi plebem, quam haeretici callidispersuasionibus deceptam sibi aggregant. Sexcenti viri, qui cum Saul remansisse narrantur, catholicorum virorum formampraetendisse possunt, qui per unitatem fidei Christo Domino, velut Saul, adhaerentes,nullis malorum persuasionibus, seu terroribus, ab eo recedunt. Fabri ferrarii allegorice viros significant spiritales in Ecclesia, qui temporepacis (cum desint qui inquietent) per securitatem mentis, seu incuriam, ab spiritaliinquisitione torpentes,quasi non sint, dum inexercitati ad respondendum hostibus fideiparati nequaquam sunt. Vomeres vero atque ligones, seu caetera ferramenta, spiritaliter testimonia, seusententias indicant sacrae legis; quibus testimoniis sacerdotes Ecclesiae, in paceejusdem Ecclesiae, ad eruditionem tantummodo populi fidelis, quasi ad agriculturam,juxta historiae simplicitatem, utuntur. Quae testimonia, acsi ferramenta sint (si quando, permittente Deo, haereticorumbella adversus Ecclesiam consurrexerint), ad exercendos videlicet atque probandosfideles suos, viri ecclesiastici, subtili inquisitione ea perscrutando, et spiritaliacumine acuendo, velut in gladios vertunt; per quos et hostes fidei prosternunt, ettam se quam caeteros fideles ab eorumpersecutione, sive persuasione defendunt. Praecepta quippe divinae legis atque testimonia, et ferramenta sunt in paceEcclesiae, et arma in tempore belli. Et ut manifestius fiat quod profertur: In pace Ecclesiae praesules ejus seusacerdotes, simplici praedicatione populum sibi creditum fide informantes, non alta deDeo, neque incapabilia illis proponunt, sed ut simpliciter credant in Patrem et Filiumet Spiritum sanctum, essentialiter unum et verum Deum, trinum vero personaliter. Si autem quicunque haereticus sabellianae partis assertor dicat, quia in Deumsicut una deitas, ita et una persona credenda est, non tres, id est, ut ipse credaturPater, qui et Filius: et ipse Filius, qui Pater, sicut Sabellius impie praedicabat;quid tunc agendum erit viris ecclesiasticis,nisi ut et ipsa sacra Scriptura contrahujusmodi assertorem probare queant, quomodo Deus omnipotens unus sit in natura,trinus vero in personis. Rursum tempore quieto, nil amplius doctoribus Ecclesiae catholicae plebibus quipraesunt praedicare convenit, quam ut credant Patrem et Filium et Spiritum sanctumunius substantiae atque deitatis; Filium vero non aliunde quam de Patris substantiagenitum, sine initio, ac per omnia Patri similem et coaequalem; Spiritum vero sanctum,ex Patre et Filio procedentem, unius substantiae cum iis a quibus procedit. Si vero contra hujusmodi veridicam praedicationem provenerit ut quispiam arianaepartis assertor dicat: Non ita est ut praedicatis; sed sicut tres personas in Deumconfitemini, ita ettres substantias in eum vobis credere oportet. Filium quoque non de substantia Patris substitisse, sed ex nihilo creatum;similiter et Spiritum sanctum non Deum, sed creaturam credere oportet. Quid contra hujusmodi impium praedicatorem vir ecclesiasticus facturus erit? nisiut ex utroque Testamento proferat documenta, atque velut ferramenta acuat divinatestimonia, per quae et illa quae praedicat, defendere valeat, et contradicentesrefutare. Rursum tempore tranquillo, nil amplius de Dei Filio sacerdotibus Ecclesiaepraedicare convenit, quam ut credatur verus Deus ex substantia Patris sine temporeineffabiliter natus, et verus homo pro nostra redemptione de substantiamatristemporaliter creatus et natus, gemina substantia singulari vero persona;consubstantialem Patri secundum Divinitatem, consubstantialem vero matri juxtahumanitatem; unum eumdemque in singularitate personae. Contra quam fidem si e contrario diversi occurrant: unus videlicet qui ita duasnaturas in Filio Dei confundat atque permisceat, ut inter Deum et hominem nullam essedifferentiam astruat, sed hoc esse Deitatem, quod et humanitatem in eo, sicut etEuthitiani, et eorum similes haeretici impie defendere contendunt. Rursum alius ex adverso prosiliat, qui sicut duas in eo naturas, ita et duaspersonas affirmare velit, sicut Nestoriani. Iterum tertius vel quartus occurrat, unus videlicet, qui eumdem Filium Dei dicatin veritate Deum esse,hominem vero in phantasia fuisse, quemadmodum Manichaei etPriscillianistae dicere ausi sunt. Alius autem qui illum purum hominem fuisse, absque Deo, contendat, sicutPhotiniani. Rursum alii atque alii existant, qui eum, hoc est Filium Dei, nihil de matreassumpsisse, nec ejusdem naturae fuisse, ex qua et nos sumus, sed nescio quamimaginariam carnem in mundo gestasse; et caeteri plurimi, quos omnes memorare nimisprolixum est, et non necessarium: contra quos omnes hostes fidei, quid ecclesiasticisviris agendum est? nisi ut ex utroque Testamento diversas sententias atque testimonia,quasi varia ferramenta liment, exacuant, atque elucident, per quae et ea quae creduntac praedicant defendere queant, et adversarios suos, aut confodiendosibi substernere,aut certe terrendo in fugam convertere. Hoc quippe modo, et contra diversas quaestiones, quae in Ecclesia per contentionisvitium oriuntur, Dei sacerdotibus omni circumspectione agendum est. Et adversus varias haereticorum novitates omni studio vigilandum, ne fidesEcclesiae, velut aedificii fundamentum, per eorumdem haereticorum impetum, quasiimpulsu ventorum labatur atque subruatur. Quod autem ait Scriptura de Israeliticis viris: Descendebat ergo omnis Israel ad Philistim, ut acueret unusquisque vomerem suum et ligonem et securim, (S1, 13, 20) etc.; hoc non absurde intelligi datur, quia controversia haereticorum exercitia suntcatholicorum; et malorum contentio bonorum acuit sensum; et adversitasimpiorumsinistra sunt arma justorum. Quod tamen haeretici, velut Philistim, omnibus modis cavent, ne pro eorumoccasione, viri catholici arma possint habere spiritalia.

Caput 13 : Dans le chapitre XIV

Et accidit quadam die, ut diceret Jonathas filius Saul ad adolescentem armigerum suum: Veni, et transeamus ad stationem Philistim, quae est trans locum illum, etc. (S1, 14, 1) Pendet enim haec sententia ex superioribus. Jonathas vero, cujus nomen sonat columbae donum, sanctorum virorumspiritalium, qui in Ecclesia dono Spiritus sancti repleti sunt, gestavit figuram; perquos Dominus haereticorumconventus disturbat, dissipat atque in fugam verTit. Armigerautem ejus eorum sanctorum virorum praefiguravit discipulos, qui illorum exempla atquedoctrinam sectantes, et individue illis adhaerentes, quasi eorum arma portant. Quod autem idem Jonathas et armiger ejus adversus Philistim, non per planioraleniaque loca, sed per saxosa et ardua iter arripiunt, illud allegorice signat quodnon illi sacerdotes, qui intra Ecclesiam, latam et spatiosam viam, per dissolutamvitam, ambulant, hostibus fidei contraire queunt, neque cum illis spiritaliterdimicare, sed illi potius qui per arctam et angustam viam gradientes, inter utrumqueTestamentum, atque inter prospera et adversa, quasi inter duos scopulos dextralaevaque incedunt; qui armis sanctarum Scripturarummuniti, non proclivius ad ima, sedmentis alacritate, ad altitudinem contemplationis toto adnisu conscenderenituntur. Illud vero iter quod Jonathas armigero suo proposuit, ut nisi ipsi prius abhostibus provocati forent, nequaquam ad eos transirent, sed quieti subsisterent, hocnobis per hujusmodi iter signum sacra Scriptura typice innuit: ut ne quis excatholicis adversus haereticos prior contentionis arma commoveat, nisi ab ipsis priusad certamen provocatus fuerit; quia non per catholicos, sed potius per haereticos,contentionis bella in Ecclesia exordium sumunt. Quod autem Jonathas et armiger ejus prima congressione adversus Philistim, nonalio in loco, quam in agro culturae dedito confligentes, viginti numero prima fronteexhostibus prosternunt, illud figuraliter significare videtur, quod his doctoribushaeretici cedunt atque succumbunt, qui intra limites Ecclesiae positi, a meditationelegis, velut ab agricultura non recedunt. Sequitur:

Sed et Hebraei, qui fuerant cum Philistim heri et nudiustertius, ascenderantque cum eis in castris, reversi sunt ut essent cum Israel, (S1, 14, 21) et reliqua usquequo ait: Nuntiaverunt autem Sauli, dicentes, quod populus peccasset Domino comedens cum sanguine. Qui ait: Praevaricati estis. Volvite ad me jam nunc saxum grande. (S1, 14, 33) Nam antequam spiritalem figuram aggrediamur enucleandam, manifestandum est quidest quod Scriptura dicit de Jonatha: Illuminati sunt oculi ejus, et quidsignificetjuxta historiam quod dicit, comedisse populum cum sanguine. Quid est quod sacra Scriptura ait: « Illuminati sunt oculi Jonathae, proptergustum mellis? » nunquid ante caecus erat? Minime. Sed illuminati sunt utique, non ad videndum, quia ante videbat, sed addiscernendum, quia vetita tetigerat. Sicut de primis hominibus legitur, qui mox ut prohibita gustaverunt, apertoshabuisse oculos referuntur, ad discernendum videlicet inter bonum quod amiserant, etmalum ad quod ceciderant. Caeterum aliqui aliter intelligi volunt: Aiunt enim quod ex nimio calore oculi, etexercitio praelii ac itineris, reverberati erant, et nimio jejunio fatigatus, nonsolum corpore, sed et mente fortassis defecerat, ubisunt oculi interiorishominis. Et ideo cum gustasset gustum mellis, illuminatus dicitur: quia non solum oculi exrefectione corporis, inquiunt, clarius videre coeperant, sed et interius mens clariorconfortata dulcedine mellis, ac promptior resumptis viribus ad persequendumadversarios exstiTit. Unde et ipse ait: Turbavit pater meus terram. Vidistis ipsi, quia illuminati sunt oculi mei, eo quod gustaverim paululum de melle isto: quanto magis si comedisset populus de praeda inimicorum suorum quam ceperat? (S1, 14, 29 et S1, 14, 30) Nam quod ait, Turbavit pater meus terram, (S1, 14, 29) de patrata victoria intumuit, et ideo de indicto jejunio patrem suumreprehendit. Denique quod sequitur; Et versus ad praedam defatigatus populus, tulit oves et boves, et vitulos,et mactaverunt in terra. Comeditque populus cum sanguine. (S1, 14, 32) Non fecit populus irritum juramentum. Quod enim Saul adjuraverat, dicens: Maledictus vir qui comederit panem usque ad vesperam, donec ulciscar de inimicis meis. (S1, 14, 24) Ideo dixit, quia victoria jam potiti erant; sed peccasse Domino, et cumsanguine comedisse dicitur, quia contra legis praeceptum, antequam sacrificiumvespertinum perageretur, comederunt. Sic itaque usus erat, ut quando homicidium ab eis, aut in suis, aut in exterisfiebat, non comederent antequam sacrificium vespertinum pro eis fieret. Aliter, peccasse Domino et comedisse cum sanguine dicitur, quia, mactatisvictimis, non obtulerunt ad sanctuarium sacerdotibus, juxta legis praeceptum, adipemet sanguinem,cum videlicet sanctuarium secum haberent. Quando locus sanctuarii procul erat, jubetur sanguis victimarum in terram fundi dehis videlicet victimis, quas ad suos esus praeparabant, quando vero sanctuariumpraesens erat, sanguis hostiarum super altare Domini jubetur fundi. Sicut est illud in libro Deuteronomii: Sanguinem hostiarum tuarum fundes in altari, carnibus autem ipse vesceris. (Dt, 12) Quod quia praefatus populus non fecit, peccasse dicitur Domino, et idcircodicitur cum sanguine comedisse. Sive quia retro olim per legem mystice praeceptum fuerat, ut ne quis de filiisIsrael ovem vel bovem aut capram, vel quodlibet animal quod Domino offerebatur, incastris immolarent, sed ad ostium tabernaculi universa ducerent, et ibiomniaocciderent. Quod quia non fecerant, comedisse passim occidendo referuntur cum sanguine. Licet iste sensus posterior quibusdam placere videatur, superiores vero, quosposuimus, magis (ut nobis videtur) historiae congruunt. Non ideo dicimus, ut istum refragemus, aut inhibeamus sensum, cum maxime spiritalisensui, de quo in sequentibus Domino duce dicturi sumus, convenit; sed prudentilectori derelinquimus sensum nostrum insinuando, ut si placuerit, mihi consentiendofaveat; quia hic, ut annui, ad radicem historiae pertinet. Ecce fundamentum historiae innuimus, nunc spiritalem significationempandamus. Sed prius quid significat quod Jonathas filius Saul pergentis ad praelium,etjejunium indicentis, videns super faciem agri mel, extendit summitatem virgae, etintinxit in favunt mellis, et gustavit, et illuminati sunt oculi ejus, propalabimus,ut postmodum caetera conjunctim insinuare valeamus. Verum quod ad gustum mellis oculi Jonathae illuminati sunt, sicut diximus, non advidendum, quia antea videbat, sed ad discernendum, quia vetita tetigerat. Tunc enim casus ille, sicut Adam, fecit illum attentum, reddiditque confusum: quidaliud exprimitur, nisi hoc facto admonetur, omnes illecebras voluptatum in saeculodebere contemnere is qui Deo nititur militare? Non enim potest contra Allophylosspiritales, id est adversus principes tenebrarum, viribus animi concurrere, qui adhuchujusmodi negligit dulcedinem declinare. Mel enimdistillans, inquit Scriptura (voir: Pr, 5) , labia meretricis, quod est delectatio voluptatis carnalis. De quo putatur, juxta mysticos intellectus, hunc gustasse Jonathan, et sortedeprehensum, vix precibus populi liberatum. Illud vero quod superius descripsimus, quia postquam Domini opitulante auxilio,Philistim conturbati dispersique et in fugam versi sunt, quicunque de filiis Israeladhaeserant, rursum ad suos Israeliticos reversi sunt, etc., hanc intelligentiam mystice habere dignoscitur: quod postquam haereticorumconventus, Domino cooperante, per ecclesiasticos viros victus atque dispersus et infugam versus catholicis cesserit; eos vero qui de Ecclesia ab ipsis haereticis vi velperversione subtracti fuerant, rursum ad Ecclesiam a qua discesserantredeuntes,plerique sacerdotes, adhuc diversa sentientes et in variis sectis seducti,aut illos quos de ipsis haereticis, quasi oves aut boves, ad Ecclesiam reducerepotuerint, baptizandos denuo decernunt; sic quibusdam sacerdotibus olim visum fuerat,ut de haeresi ad Ecclesiam conversi, iterum baptizarentur, sicut faciunt Donatistaehaeretici: quod utique illicitum est, eos qui semel abluti sunt, denuo baptizare, autcerte conversis ex gentilitate, nequaquam secundum ecclesiasticam regulam, rectumbaptismum tradere. Quos tamen Christus Dominus, velut Saul, per ecclesiasticos viros ad unitatemfidei revocat in fide sua, cujus figuram lapis ille grandis praetendebat, qui omnescredentes baptizari praecepit. Nam quod praeceptum erat, ut ovem vel bovemvel quodlibet animal, quod Dominoofferebatur, non in castris immolarent, sed ad ostium tabernaculi universa adducerent,prout superius ostendimus, et ibi omnia occiderent, typos adumbrabat futuros. Quod enim in lege ostium, hoc hic ingens saxum, hoc unitas fidei in Christosignificat. Nam sicut per oves et boves et vitulos et arietes, diversos homines ad fidemvenientes significat, ita per occisionem animalium, lavacrum regenerationisinsinuat. In quo baptismo, velut quodlibet animal, vetus homo moritur, et novusresurgit. Illi enim eosdem credentes quasi diversa animalia, ut dictum est, occidentes,super terram cum sanguine comedunt, qui in varias sectas divisi, in unitate fidei,sicut oportet, nequaquambaptizant. Quos utique quasi cum sanguine comedunt, dum illos absque perfecta purificationepeccatorum sibi aggregant. Quos velut comedunt, dum se cum illis unum corpus efficiunt. Sequitur:

Aedificavit autem Saul altare Domino. Tuncque primum coepit aedificare altare Domino. (S1, 14, 35) Hebraeus non habet, primum, sicut in quibusdam codicibuslegimus. Unde quaerendum, cum ante legatur aedificasse altare, quando a Samuele increpatusest, cur hic dicitur, Tunc coepit aedificare primum altare Domino? Sed sciendum estaedificasse illum altare, sed quia inobedienter illud aedificavit, non Dominoaedificasse intelligitur. Hic autem quia obedienter et recte illud aedificavit, Domino aedificasseperhibetur.

Dixitque Saul ad populum: Applicare huc universos angulos populi. (S1, 14, 38) Angulos populi, principes populi vocat, quibus idem populus, tanquam lapidibushinc inde parietes inhaererent, adhaerebat. Deinde sequitur: Qualiter sortem mittendo deprehensus est Jonathas. Unde et ait Saul:

Haec faciat mihi Deus et haec addat, quia morte morieris, Jonatha. Dixitque populus ad Saul: Ergone Jonathas morietur qui fecit salutem hanc magnam in Israel; hoc nefas est. Liberavit ergo populus Jonatham ut non moreretur. (S1, 14, 44 et S1, 14, 45) Nota quantum prosint transacta bona contra quaelibet minima offensa. Nisi enim Jonatham praeterita adjuvissent, imminentia mala nequaquam evaderepotuisset. Non enim injustus est Deus, ut obliviscaturbonorum cujuspiam operum.

Caput 14 : Dans le chapitre XV

Dixitque Samuel ad Saul: Me misit Dominus ut ungerem te in regem super populum ejus Israel. Nunc autem audi vocem Domini: Haec dicit Dominus exercituum: Recensui quaecunque fecit Amalec Israeli (S1, 15, 1 et S1, 15, 2), etc. usquequo aut: Non parcas ei et non concupiscas ex rebus ipsius aliquid, sed interfice a viro usque ad mulierem, et parvulum atque lactentem bovem, et camelum et asinum. (S1, 15, 3) Recensere dicitur Deus mala Amalecitarum, sicut per Moysen olim in legepraenuntiatum fuerat. Unde ideo jumenta Amalec Israel Dominus demoliri jubet, ut nec in jumentis memoriafieret. Dominus enim dixerat se deleturum memoriam Amalec de subcoelo: idcirco praecipiturSauli, ut eam penitus ab homine usque ad jumenta deleret. Et quia ejus memoria penitus deleta non fuit, Saulis peccatum et inobedientia incausa exstitit, sicut sequens historia ostendit. De quo Amalecita in libro Deuteronomii dicitur: Memento quod fecerit tibi Amalec in via quando egrediebaris ex Aegypto, quomodo occurrerit et extremos agminis tui, qui lassi residebant, ceciderit. (Dt, 25) Lassoss hic Hebraei immundos secundum legem, extra castra manentesintelligunt. Quos cecidisse Amalecitae dicuntur, quia, sicut ipsi tradunt, eorum circumcisionemamputaverunt, et in subsannationem Dei in coelum projecerunt.

Dixitque Saul Cinaeo: Abite, recedite, atque descendite ab Amalec, ne forte involvam te cum eo, (S1, 15, 6) et reliqua. Cinaeus ipse est Jethro cognatus Moysi, de cujus genere erant Cinaei, quidescenderant ad Amalec, et habitabant cum eo, qui utique eorum consanguineus erat, ethaereditatem in ejus terra habebant. Misericordiam vero Cinaeus cum filiis Israel fecisse dicitur, sive quia Moysenfovit in terra Madian, sive quia consilium dedit Moysi, qualiter multitudinem populigubernaret (voir: Ex, 18) .

Nuntiatum est Samueli eo quod venisset Saul in Carmelum, et erexisset sibi fornicem triumphalem. (S1, 15, 12) Consuetudo erat regum, ut quando victoria potiebantur,facerent arcum, hoc est,fornicem de myrtetis et palmis et olivis, ob signum victoriae, pro ut quibusdamvidetur. Caeterum si quis arcum ex lapidibus intelligere voluerit, in quo victoriam suammore regum depinxerat, non inhibemus, sed potissimum consentimus, quia in Salomonelegimus: Dissipabit impios rex sapiens, et curvabit super eos fornicem. (Pr, 20) Quod alia translatio « rotam molarem » dicit; in quo ad aeternam memoriamlaudes ac victorias suas reges describebant.

Ait autem Samuel ad Saul: Sine me, et indicabo tibi quae locutus sit Dominus ad me nocte. Dixitque ei: Loquere. Et ait Samuel: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? (S1, 15, 16 et S1, 15, 16) Quid per increpationem hanc, nisi superbia elati regis objicitur? Quodadcorrectionem suam poterit quisque qui praelatus est convertere. Parvulum se Saul in suis prius oculis viderat, sed fultus temporali potentia, jamse parvulum non videbat. Caeterorum namque comparationi se praeferens, quia plus cunctis poterat, magnum seprae omnibus aestimabat. Miro autem modo, cum apud se parvulus, apud Dominum magnus: cum vero apud semagnus apparuit, apud Deum parvulus fuit. Plerumque ergo dum ex subjectorum affluentia animus inflatur, in luxum superbiaeipso potentiae fastigio lenocinante corrumpitur. Quod Sauli contigisse dicitur, cui et dicitur: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es? (S1, 15, 17) Acsi diceretur: Cum tu te parvulum conspiceres, ego te prae caeteris magnumfeci. Quiavero tu te magnum conspicis, a me parvulus aestimaris. Unde cum a Samuele increparetur, quare vocem Domini non audierit, ex ipso tastusuperbiae respondit, dicens: Imo audivi vocem Domini, et ambulavi in via per quam misit me Dominus. (S1, 15, 20) Malum enim supra malum adjecit, quia culpam suam non solum agnoscere dignatusest, sed etiam superbiendo defendere studuit, ac per hoc defendendo accumulavit. Denique in hoc quod subjungit:

Tulit autem populus de praeda oves et boves, primitias eorum quae caesa sunt, ut immolet Domino Deo suo in Galgalis. (S1, 15, 21) Primitiae hic ea quae potiora et meliora erant, intelligendae sunt. Sequitur:

Et ait Samuel: Nunquid vult Dominus holocausta et victimas, et non potius ut obediatur voci Domini? Melior est enim obedientia quam victimae; et auscultare magis quam offerre adipem arietum. Quoniam quasi peccatum hariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle acquiescere. (S1, 15, 22 et S1, 15, 23) Hic enim non aliud dicere possumus, nisi sententiam summi tractatoris papaeGregorii, quam in libris Moralium moraliter exponens, dum de bono obedientiaetractaretur, inseruit. Ait enim: Obedientia victimis jure praeponitur, quia per victimas aliena caro, perobedientiam vero voluntas propria mactatur. Tanto igitur quisque citius Deum placat, quando ante ejus oculos, repressaarbitrii superbia, gladio praecepti se immolat. Quo contrario,hariolandi peccatum inobedientia dicitur, ut quando sit virtusobedientiae demonstretur. Ex adverso ergo melius ostenditur quid de ejus laude sentiatur. Si enim quasi peccatum hariolandi, est repugnare, et quasi scelus idololatriae,nolle acquiescere: sola est obedientia quae fidei meritum possidet, qua sine quisqueinfidelis videatur. Hinc per Salomonem in ostensione obedientiae dicitur: Vir obediens loquitur victorias. (Pr, 21) Vir quippe obediens victorias loquitur: quia dum alienae voci humilitersubdimur, nosmetipsos in corde superamus. Quid enim prodest indiscrete Deo aliquid offerre velle, et ejus contrairepraeceptis? Quia nequaquam quis valet de oblatis muneribus Dominum sibi placare, quinegligit obtemperare jussis. Quiaenim bonorum nostrorum non indiget, nostra datione minime pascitur: et ob hocmelior est obedientia quam victimae. De qua plenius in libris Moralium legere quis poterit:

Dixitque Saul ad Samuel: Peccavi, quia praevaricatus sum sermonem Domini, (S1, 15, 24) et reliqua usquequo ait, et projecit te Dominus ne sis rex super Israel. (S1, 15, 26) Corripit propheta regem pro inobedientia, quia mandatum explere non curavit,praedixitque ei regnum dimissurum, quia rectitudinem mandatorum Dei sequinoluit. Et merito ille de potestatis culmine abjicitur, qui rite regimen tenerenescit. Ipse enim regimen rite tenet, qui se superiori per humilitatem ad obediendumsubjicit, et inferiori per auctoritatem ad docendum anteponit.Si enim Saul Dei mandatis obediret, rite populo praeesset.

Et conversus est Samuel ut abiret; ille autem apprehendit summitatem pallii ejus, quae et scissa est, et ait ad eum Samuel: Scidit Dominus regnum Israel a te hodie, et tradidit illud proximo tuo, meliori te. (S1, 15, 27 et S1, 15, 28) Nota mysterium, quod sicut in passione Domini, pontifex vestimentum suum scidit (voir: Mt, 26) , ita rex Saul vestem prophetae nunc scindere describitur. Per utramque enim potestatem, et regalem videlicet et sacerdotalem, scissiovestimentorum facta est, ut demonstretur stabilitatem regni et sacerdotii in populoJudaeorum fieri non posse, qui verum regem et sacerdotem ad sevenientem, Dominumvidelicet Christum, recipere noluerunt.

Porro triumphator in Israel non parcet et poenitudine non flectetur: neque enim homo est, ut agat poenitentiam. (S1, 15, 29) In Hebraeo legitur: « Porro triumphator Israel non mentietur. » Triumphatoriste Deus est, cui omnis victoria recte ascribitur. Non mentietur, quia ea quae promittit sibi famulantibus largitur. Poenitudine non flectitur, quia non poenitet eum de bonis quae largitus est, quiamutabilis non est, sed secundum justitiam et veritatem universa dijudicat.

Dixitque Saul: Peccavi, sed nunc honora me coram senioribus populi mei, et coram Israel. (S1, 15, 30) Acsi dixisset: Honora me sicut regem ut ego praecedamsicut rex, et tu sequaris, utadorem Dominum Deum tuum. Senes autem populi sui, suam tribum; et coram Israel caeteras tribus Israel,dicit. Sed in hoc quod ait: Honora me coram senioribus populi mei, (S1, 15, 30) verecundiam passus ac superbia detentus locutus est, quia timebat honoresamittere, et ideo non obtinuit quod petiit, dicens: « Peccavi, » et reliqua. Quisquis enim sub specie confessionis humanos adhuc honores amittere timet, isteindulgentiam, quam ficta humilitate postulat, a Deo adipisci non valet. Neque enim potest in confessione poenitentiae assequi veniam, ubi praeit elatiomentis. Nam quid aliud est, de reatu facinoris in conspectu hominum reprehendi refugere,nisi superbia cordis, per quam peccator, dum displicere hominibusrefugit, veniam quama Deo accipere poterat a semetipso excludit? Ficta enim humilitas veniam a Deoconsequi non valet. Sed notandum quod alia editio habet: « Non revertar tecum, inquit Samuel, quiasprevisti verbum Domini, et spernit te Dominus ne sis rex super Israel. Et convertit Samuel faciem suam ut abiret. Et tenuit Saul penulam diploidis, et disrupit eam. Et dixit ad eum Samuel: Disrupit Dominus regnum Israel de manu tua hodie, et dabitproximo tuo bono super te; et dividetur Israel in duo, et non avertetur nequepoenitebit eum, quoniam non est sicut homo ut poeniteat eum. Ipse minatur et non permanet. » Iste cui dicitur: « spernit te Dominus ne sis rexsuper Israel, » quadraginta regnavit annis super Israel, tanto scilicettemporis spatioquanto et ipse David, et audivit hoc primo tempore regni sui. Intelligamus ideo dictum, quia nullus de ejus stirpe fuerat regnaturus, etrespiciamus ad stirpem David, unde exortus est secundum carnem Dominus, mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus : (1Ti, 2, 5) [mauvais référencement: 1Ti] prout beatus Augustinus ait, et in Graecis exemplaribus legitur: « DisrupitDominus regnum Israel de manu tua, » ut hoc intelligatur « de manu tua » quod est abIsrael. Ipsius namque populi gerebat personam figurate homo iste, qui populus regnumfuerat amissurus, Christo Domino nostro spiritaliter regnaturo. De quo cum dicitur, « et dabitur illud proximo tuo, » ad carnis agnationem idrefertur. Ex IsraelChristus secundum carnem, unde et Saul. Quod vero additum est, « bono super te, » potest quidem intelligi « meliori te; »ac si dicatur: Ut quia ille bonus est, ideo sit super te. Juxta illud aliud propheticum; Donec ponam omnes inimicos tuos sub pedibus tuis. (Ps, 109, 1) [mauvais référencement: Ps, 109] In quibus est et Israel, cui suo persecutori regnum abstulit Christus. Unde et dicitur, « et dividetur Israel in duo. » In Israel scilicet inimicumChristo, et Israel adhaerentem Christo. In Israel ad ancillam, et Israel ad liberam pertinentem (voir: 1Co, 15) . Nam ista duo genera primum simul erant, donec sterilis per gratiam Christifecunda, ejiceret ancillam et filium ejus (voir: Gn, 21) . Propter peccatum quidem Salomonis, regnante filio ejus Roboam, scimus Israel induo fuisse divisum,et ita perseverasse donec a Chaldaeis captivaretur. Sed hoc quid ad Saulem? Cum si tale aliquid comminandum esset, ipsi David fueritpotius comminandum, cui erat filius Salomon. Postremo inter se Hebraea divisa non est, sed indifferenter in ejusdem errorissocietate dispersa per terras. Divisio vero illa, quam Deus sub persona Saulis, illius regni et populi figuramgerentis, eidem regno populoque minatus est. « Quoniam non est sicut homo ut poeniteat eum. Ipse minatur et non permanet. » Id est homo minatur et non permanet. Non est autem Deus, quem poenitet sicut hominem. Ubi enim legitur quod poeniteat eum, mutatio rerum intelligitur, immutabilipraescientia manente divina. Ubi ergo non poenitere dicitur, non mutare intelligitur.Prorsus insolubilem videmus per haec verba prolatam divinitus fuisse sententiam deista divisione populi Israel: et omnino perpetua quaecunque transierunt, auttransibunt ad Christum, nunquam erunt cum Israeliticis, qui ejus inimici usque infinem vitae hujus esse persistunt. Sed in divisione, quae hic praenuntiata est, perpetuo permanebunt.

Dixitque Samuel: Adducite ad me Agag regem Amalec. Et oblatus est ei. Et in frusta concidit Samuel Agag coram Domino in Galgalis. (S1, 15, 32 et S1, 15, 33) Quando legitur quidem in Scripturis, quod sancti nulli hostium parcunt,efficiunt ut humanum sanguinem sitientes dicuntur, quia et justi ita percusserunthostes, ut non relinqueretur ab his qui salvus fieret. Et non intelligunt sub his verbis adumbrari mysteria,et hoc magis nobis indicari,quod impugnantes adversus vitia, nullum penitus relinquere debeamus, sed omniainterimere, ne si pepercerimus, reputetur nobis in culpam, sicut scriptum est de Saul,qui vivum servaverat regem Amalec. Quomodo enim quisque justus manebit, si adhuc aliquid peccati in semetipsoservaverit sicut Saul? At vero sancti, in figura Samuelis ita saeviunt super hostessuos, id est super vitia peccatorum, ut non permittant relinqui aliquod peccatumimpunitum.

Verumtamen lugebat Samuel Saul. Quoniam Dominum poenitebat, quod constituisset regem Saul super Israel. (S1, 15, 35) Hic enim benignitas perfecta sanctorum in Samuele propheta erga Saulpraeostensaest, qui dum sciret Saul peccasse, ex affectu benignitatis lugebatcum. Sic etiam Paulus lugebat illos, qui post fornicationem et immunditiam non egeruntpoenitentiam (voir: 2Co, 2) .

Caput 15 : Dans le chapitre XVI

Dixitque Dominus ad Samuel: Imple cornu tuum oleo, et veni ut mittam te ad Isai Bethlehemitem; providi enim in filiis ejus regem mihi. (S1, 16, 1) Fecit Samuel prout Dominus imperavit, et unxit David oves patris sui in medio fratrum suorum, qui erat rufus et pulcher aspectu, decoraque facie. (S1, 16, 12 et S1, 16, 13) Sed videamus eumdem David, quomodo Christum prophetice significaverit. David enim interpretatur manu fortis, sive desiderabilis. Etquid fortius leone illo detribu Juda, qui vicit mundum? Et quid desiderabilius illo?de quo dicitur: Veniet Desideratus cunctis gentibus. (Ag, 2) Ungitur iste David in regem futurum, denuntians per unctionem illamChristum. Christus enim a Chrismate appellatur. Reprobatis septem filiis Isai majoribus, minimus aetate electus est ad regnum;quia spreto Judaico sacerdotio, et regno prioris populi, qui sabbatismum secundumlegem servabant, Christus Dominus noster, caput minoris populi, sacerdotio perpetuofunctus est: et in regem unctus, cujus regnum non habet finem, et cui omnes gentes,tribus et linguae, servient. Quod autem in medio fratrum suorum unctus esse dicitur, hoc est quod Propheta deDomino ait: Unxit te Deus Deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis. (Ps, 44, 8) [mauvais référencement: Ps, 44] David ab officio pastorali pecorum, ad hominum regnum transfertur: noster autemDavid ipse Jesus, ab ovibus Judaicae plebis ablatus, in regnum gentium translatus est;in Judaea enim plebe non est modo Christus, ablatus est inde, nunc gentium gregespascit.

Surgensque Samuel, abiit in Ramatha. Spiritus autem Domini recessit a Saule, et exagitabat eum spiritus nequam a Domino. (S1, 16, 13 et S1, 16, 14) Quaeritur de hoc spiritu nequam: Si Domini, cur malus? si malus cur Domini? Sedduobus verbis comprehensa est haec sententia. Et in Domino potestas justa, et in diabolo potestas injusta. Nam idem spiritus, malus, per nequissimam voluntatem, et idem spiritus, Domini,per acceptam justissimam potestatem. Inde ergo spiritus Domini appellatusest diabolus, propter ministerium, quiaomnibus etiam spiritalibus malis bene uti dicitur, vel ad damnationem quorumdam, velemendationem, vel ad probationem. Et licet afflictionem semper appetat, tamen si ab auctore nostro potestatem nonaccipit, idem malignus spiritus ad tentationis articulum nullatenus convalescit. Unde et omnis voluntas diaboli injusta est; et tamen, permittente Deo, omnispotestas justa. Bene ergo dicitur, spiritus Domini malus exagitabat eum, Domini, videlicet perlicentiam potestatis justae, malus autem, per desiderium voluntatis injustae. Et quamvis malignitas a Domino non sit, potestas nisi a Deo non est. Sic et alibi dictum est etiam de sopore Domini qui occupaverat militesejusdemSaul, cum David hastam et scyphum abstulisset a capite dormientis. Non quia sopor tunc in Domino erat, ut ipse dormiret, sed quia ille sopor (voir: S1, 26) , qui tunc homines apprehenderat, nutu Dei erat infusus, ne David a servis ejusin eo loco praesentia sentiretur. Dicitur ergo spiritus malus Domini, hoc est minister Dei, ad faciendum in Saulquod eum pati debere Omnipotentissimus judicabat. Quoniam spiritus ille, ut dictum est, voluntate qua malus erat, non erat Dei;creatura vero qua conditus erat, et potestate quam non suam, sed Domini omniumaequitate acceperat, Domini erat. Hoc secundum historiam dictum est. Tropologice vero per Saul, populus praefigurabatur Judaeorum qui in adventuSalvatoris, ob impietatem suam a Deo derelictusest. Spiritum sanctum quem olim acceperat, amisit; atque ab spiritu nequam, hoc est,diaboli mendacio, usque nunc agitatur.

Igitur quandocunque Spiritus Domini arripiebat Saul, tollebat David citharam et percutiebat manu sua, et refocillabatur Saul, et levius habebat. Recedebat enim ab eo spiritus malus. (S1, 16, 23) Pendet enim ex superioribus. Hic etiam prout supra, typum tenuit Salvatoris. David in canticis musicis eruditus erat, et Dominus Jesus Christus in Ecclesiaeunitate variis concentibus in expositione sanctarum Scripturarum quotidie resonat, etsuavitate mystica modulatur: David in cithara canens malignum spiritum fugabat, etChristus per virtutem crucis suae daemones oppressit atque de corde credentiumfugavit.Non enim in cithara illius tanta virtus erat, sed mysterium crucis Christi, perlignum extensione nervorum, mystice gerebatur: in qua etiam passio Christicantabatur. David octavus et minimus frater in regno eligitur, et Dominus Jesus Christussemetipsum exinanivit, formamque servi accipiens, per gloriam resurrectionis suae, etEvangelicam praedicationem (hoc enim sacramenti octavi numeri obtinet arcanum), regnumin gentibus adeptus est. David pulchra facie esse describitur, quia et Dominus Jesus Christus speciosusforma est prae filiis hominum. David rufus esse narratur, et de Salvatore nostro Propheta canit: Quis est iste qui venit de Edom? (Es, 63) et reliqua, quod interpretatur rubeus, sive sanguineus.Caeterum moraliter nos instruit,quod cum Saulem spiritus immundus invaderet,apprehensa David cithara ejus, vesaniam sedabat. Plerumque superbus, dives, exhortationis blandimento placandus est, quia etplerumque dura vulnera, per lenia fomenta mollescunt, et furor insanorum saepe adsalutem, medio blandiente, reducitur. Cumque ab eis in dulcedinem condescenditur, languor insaniae mitigatur. Neque enim negligenter intuendum est, quod cum Saulem spiritus adversus invaderet,apprehensa David cithara, ejus vesaniam sedabat. Quid enim per Saulem nisi elatio potentium? Et quid per David innuitur, nisihumilis vita sanctorum? Cum ergo Saul ab immundo spiritu arripitur, David canente,ejus vesania temperatur, quia cumsensus potentium per elationem in furorem vertitur,dignum est ut ad salutem mentis, quasi dulcedine citharae, locutionis nostraetranquillitate revocetur.

Caput 16 : Dans le chapitre XVII

Congregantes vero Philistim agmina sua in praelium convenerunt in Sochoth, (S1, 17, 1) et reliqua. Sochoth est oppidum in tribu Juda, ut in libris Locorum legitur. Sunt autem usque hodie viculi duo pergentibus Aeliam de Eleutheropoli in nonomilliario viae publicae: unus in monte, et alter in campo situs, qui Sochothnuncupantur. Interpretatur vero ramus vel humilitas Azeca, civitasChananaeorum in parte tribus Judae, ad quam usque persecutus est Jesus quinquereges. Sed et hodie vocatur villa Azeca, inter Eleutheropolimet Aeliam, et interpretatur fortitudo, sive decipula. Domu sive Domim in tribu Juda vicusgrandis est, in Daromam, hoc est ad australem plagam in finibus Eleutheropoleos, decemet septem ab ea milliaribus distans, et interpretatatur silentium sive gaudium.

Porro Saul et viri Israel congregati sunt in valle Terebinthi. (S1, 17, 2) Terebinthus est in Sichimis, sub qua abscondit Jacob idola juxtaNeapolim. Hinc refert Josephus quod Palaestini castrametati sunt inter Sochoth etAzeca. Contra quos denuo Saul perduxit exercitum, et super quemdam montem castra ponens,coegit Palaestinos priora quidem castra relinquere, et ex adverso montis, quem Saulapprehenderat, advenire. Divisitque eorum exercitus medius mons,qui erat positus inter eos.

Et egressus est vir spurius de castris Philisthinorum nomine Goliath, (S1, 17, 4) et reliqua. Igitur quemadmodum in exordio polliciti sumus, paulatim historiam tangere cupimusut postmodum culmen spiritalis intelligentiae deponamus. Spurius dicitur, quia ex patre gigante, matre vero Gethaea, natus erat. David autem erat filius viri Ephrataei de Bethlehem Juda, cui nomen erat Isai, quihabebat octo filios. Quaeritur cur hic octo filios habere dicatur, cum in Paralipomenon non ampliusquam septem leguntur? Quod ita solvitur: Nathan itaque prophetam, filium Samaa filiisui, quem in loco filii educaverat et nutrierat, inter filios numerat. Nam et coramSamuele septem ejus filii leguntur adducti, et octavus esse inpascuis: inter quos Nathan adductum fuisse manifestum est, qui et Jonathanvocatur. De quo in extrema parte Samuelis dicitur: Percussit autem eum Jonathan filiusSamaa, fratris David. Et notandum quod ubicunque propheta vocatur, Nathan scribitur, non Jonathan.

Dixitque ad David pater suus: Vade ad fratres tuos, visitabis si recte agant, et cum quibus ordinati sunt, disce. (S1, 17, 17 et S1, 17, 18) In Hebraeo ita habetur: « Et fratres tuos visitabis si recte agant, et pignoraeorum tollentes. » Pignora in hoc loco, Hebraei libellum repudiiintelligunt. Secundum usum gentis illius fecerunt, ut quando ibatur ab eis in pugnam libellosrepudii uxoribus suis darent, ut si contigissetvirum in praelio capi et incaptivitatem duci, mulier ejus, exspectatis tribus annis, si vir ejus non rediisset,alium duxisset virum. Eligat prudens lector quid sibi placuerit, nos simplicitatem historiae nostraetenere decrevimus.

Dixitque ei frater suus: Quare venisti et quare dereliquisti pauculas oves illas in deserto; ego novi superbiam tuam, (S1, 17, 28) et reliqua. Nosse se dicit illius superbiam et nequitiam cordis, quia putabat eum tumorecordis elevari, eo quod Samuel illum unxisset in regem.

Assumens autem David caput Philisthaei attulit illud in Jerusalem. Arma vero posuit in tabernaculo. (S1, 17, 54) Quod dicit attulisse David caput Philisthaei in Jerusalem, anticipatio est,quod postea fecit. Armavero ejus, id est Philisthaei, non est intelligendum quod in suo posuerittabernaculo, sed in tabernaculo Domini, de quo tabernaculo postea ab Abimelechsacerdote accepit, ideoque superfluo additum est, suo.

Dixitque Abner: Vivit anima tua, rex, si novi. (S1, 17, 55) Secundum illud locutionis genus hoc dictum est quod alibi legimus, BenedixitNabath Deo et regi; acsi diceret: Non vivat anima tua, rex, si novi. Aliter: Videam mortem tuam si novi. Seu etiam, ut quidam volunt, si positum est pro non adverbio, utest illud Psalmistae: Si introibunt in requiem meam. (Ps, 94, 11) [mauvais référencement: Ps, 94] Id est non introibunt.Si novi dicit acsi diceret, non novi. Utitur enim modo jurandi pervitam regis, et affirmat se non nosse unde sit David. Hoc etiammodo usus est Joseph, quando ait fratribus suis: Per salutem Pharaonis, non regrediemini hinc, donec veniat frater vester minimus. (Gn, 42, 15) [mauvais référencement: Gn, 42] Ecce historiam, sicut spopondimus, summatim tetigimus, nunc figuras spiritaliumrerum subjungamus. Ait enim sacra descriptio: Congregantes vero Philistim agmina, sua, (S1, 17, 1) et reliqua. Quid per Philisthaeos nisi adversarias potestates? Et quid per Goliath Gethaeum,nisi caput omnium malorum diabolus praefiguratus est? qui adversus populum Dei, cumsatellitibus suis ab origine mundi dimicavit, sed ante adventum veri David, hoc esthumani generis Redemptoris, a nullo superari poterat. Geth vero civitas est ejusdem Goliath, quae interpretatur torcular, etpraesentis mundi seu inferni praetendebat similitudinem, inquo mundo atque infernodiabolus humanum genus peccatis obnoxium, velut in torculari conculcabat. Enormitas, sive altitudo ipsius Goliath, diaboli designabat superbiam. Septenarius namque numerus supernae quietis obtinet sacramentum, ex qua idemdiabolus ob superbiae suae meritum exclusus, in hunc mundum, qui sex diebus factusesse narratur, lapsus est. Et quia super delinquentem creaturam propter peccati meritum, in hoc mundoprincipatum obtinuit, quasi palmam super ipsius mundi creaturam superbiendoextulit. Arma vero Goliath, et operimentum ejus, totius diaboli impietatem atque nequitiamdemonstrabant, per quae humanum genus debellando gravi pondere peccatorumdepresserat:quae arma impietatis, Dominus Jesus Christus igne Spiritus sui sancti,sicut Psalmographus canit, combussit et ad nihilum usque redegit. (Ps, 14, 4) [mauvais référencement: Ps, 106] -- Procedebat vero Philisthaeus mane et vespere per quadraginta dies, (S1, 17, 16) et reliqua. Quadraginta dies quibus Goliath adversus populum Israel stetisse narratur, omnetempus vitae praesentis, propter denarii numeri perfectionem, atque mundi quatuorpartes sive quatuor elementa, e quibus visibilis creatura constat, figuram habuissenon dubium est. David a patre suo ad visitandum fratres missus est: similiter et Christus Dominusa Deo Patre ad oves quae perierant domus Israel, se destinatum dicit (voir: Mt, 15) . David ephi polentae, hoc est trium mediorum mensuram fratribus suis detulit, etChristus per novamdoctrinam quam Ecclesiae suae tradidit, mysterium sanctae Trinitatiscunctis credentibus commendavit. David decem formellas casei tribuno detulit, et Dominus Jesus Christus decalogumlegis populo Judaeorum tradidit. Goliath Gethaeus personam diaboli gestabat, qui de altitudine superbiae suae sejactans, per omne tempus quod ante adventum Salvatoris decursum est, adversus populumDei dimicans, in imo hujus mundi, velut in valle, a nullo poterat superari. Eliab, frater David major, qui interpretatur Deus meus pater, typumgestasse Judaeorum non dubium est, qui licet falsa opinione, se Domini patrem haberementiuntur, per hoc vero quod Dominum Jesum Christum filium ejus aemulati sunt, abhaereditate filiorum Dei degeneraverunt, et primogenita, quae illisjure debebantur, obculpae meritum perdiderunt. David leonem pariter et ursum necavit, et Dominus Jesus Christus diabolumhominibus latenter insidiantem, et ante Christum in posterum manifestissimesaevientem, in judicio puniturus est. David arma Saulis deposuit, quia et Christus corporalia sacramenta legis, atquecarnalia bella, quae non sunt imposita gentibus, repulit. Onera namque legis legimus, sed carnaliter non observamus. Quinque limpidissimos lapides de torrente elegit, et in peram pastoralem misit, etChristus Dominus quinque libros Mosaicae legis de fluvio saeculi hujusassumpsit. Labitur enim mortale saeculum, et praeterfluit quidquid venit in mundum. Erat enim in flumine tanquam in populo illo. Et in peram pastorale mmisit. (S1, 17, 40) Nam ipse est Deus verus pastor animarum. Vas quoque pastorale quo lac, ut nonnulli dicunt, mulgere consueverat, divinamsignificat gratiam quae legi conjungitur, quae intelligitur in quinque lapidibus, sinequa non impletur. David rufus et pulcher fuisse narratur, quia de Domino Jesu Christo in Canticiscanticorum Ecclesia dicit: Dilectus meus candidus et rubicundus, electus ex millibus. (Ct, 5) De cujus pulchritudine superius praelibavimus. Goliath David ad pugnam provocavit, similiter et elatio diaboli Christihumilitatem parvipendens, ab ipso prostratus est. Baculus David a diabolo despectus, mysterium gestavit Dominicae crucis. David ex quinque lapidibus unum jecit, quiaet Christus qui ex lege nuntiabatur,singulari potentia, per unitatem fidei et gratiam suam, diaboli superbiam prostravit:funda vero Ecclesiam praefiguravit, quae per volumina temporum, velut in circuituvolvitur. David Goliath in fronte percussum prostravit, similiter et Christus, devictodiabolo, qui ei haeserant se infigens, ab ejus societate secernens, fidei suaesubdidit: hoc enim indicabat quod idem Goliath percussus in faciem ruit. David, Goliath percusso, gladium ejus tulit, hoc fecit noster David, qui ejectumdiabolum de suis, quando credunt magnitudinem ejus, quos ille in potestate habebat, etde quibus tetras animas trucidabat, convertunt linguas suas contra diabolum, et sicGoliath de gladio suo caput inciditur. David gladium Goliath in Jerusalemdetulit, similiter et Christus eos quos depotestate diaboli rapuit, ad defensionem altaris fidei in Ecclesiam suamtranstulit. Saul de David Abner velut pro incognito requirit, de qua stirpe descenderit, velcujus esset filius, cum jam dudum ipse David ei ministrasset, atque in conspectu ejusad repellendum nequam spiritum assisteret. Sic nimirum caecitas Judaeorum, Dominum Jesum Christum per legem et prophetasventurum esse noverunt: et quem in praesentia corporali per administrationem virtutum,Filium Dei esse approbare poterant, tanquam ignorantes dicunt ei: Tu qui es? et ubi est pater tuus? (Jn, 8, 19) [mauvais référencement: Jn, 8] Moraliter vero David typum tenuit Domini, quia videlicet manu fortisinterpretatur. Goliath quidem haereticorum superbiam signans,qui cum gladio ratione dominicafidei superati sunt. David vero cum pera pastorali venit ad praelium, sed eumdem Goliath David superanssuo gladio occidit: quod sancti quoque agunt, qui praemissi David membra, ex ejusfieri dignatione meruerunt, nam cum superbientes haereticos et sacrae Scripturaesententias deferentes, eisdem verbis atque sententiis quas proferunt, vincunt, quasielatum Goliath gladio suo detrunCant.

Caput 17 : Dans le chapitre XVIII

Et factum est cum complesset loqui ad Saul, anima Jonathae colligata est animae David, et dilexit eum Jonathas quasi animam suam, (s1, 18, 1) et reliqua. Jonathas filius Saul, cujus anima David colligataest, illos sanctos significassevidetur, qui Domino Jesu Christo ex populo Judaeorum per fidem adhaeserunt, quiaccepta Spiritus sancti gratia, pro Christi amore relictis omnibus, ipsum secuti sunt,sicut fuerunt apostoli et illi qui in Actibus apostolorum vendebant omnia, et pretiaafferebant ad pedes apostolorum (voir: Ac, 2) . Quod autem idem Jonathas vestimentis suis atque armis se nudavit, et Davidvestivit, hoc indicasse videtur: quod cuncta sacramenta spoliata, hoc est sacerdotiumatque praedicatio, quae populo Judaeorum olim collata fuerat, ad Christi Ecclesiamtransferenda essent. Sive secundum superiorem sensum, bene a tunica usque ad baltheum omnia dedit: quiacredentes quique, quidquidhabere poterant in hoc mundo, omnia in lucrum Christiconferre satagebant.

Porro cum reverteretur, percusso Philisthaeo, David, egressae sunt mulieres de universis urbibus Israel cantantes, chorosque ducentes in occursum regis Saul in tympanis laetitiae et in sistris, et praecinebant mulieres ludentes atque dicentes: Percussit Saul mille, et David decem millia. Iratus est autem Saul nimis, et displicuit in oculis ejus iste sermo, dixitque: Dederunt David decem millia, et mihi mille dederunt. Quid ei superest nisi solum regnum? Non rectis ergo oculis Saul aspiciebat David ex die illa et deinceps. (S1, 18, 6, S1, 18, 7, S1, 18, 8 et S1, 18, 9) Sic enim accipitur: Saul adversus David invidia exarsit,similiter et populusJudaeorum adversus Christum Dominumaemulationes suo malo pariter conspiratisunt. Et dum audiebant Christum praedicari in Ecclesiis, quem ipsi neci tradiderunt: etde victoria ejus qui hostem antiquum triumphavit, credentes in laudibus ipsiuscongratulari: graviter inde offensi sunt.

Post diem autem alteram invasit spiritus Dei malus Saul, et prophetabat in medio domus suae. David autem psallebat manu sua sicut per singulos dies, (S1, 18, 10) et reliqua. Quod autem dicit, invasit spiritus Dei malus Saul (S1, 18, 10) more arreptitiorum agebat, Et prophetabat. (S1, 18, 10) Prophetare enim in hoc loco non est aliud intelligendum, nisi alienaretulisse. Quod vero sequitur de David.

Et egrediebatur et ingrediebatur in conspectu populi. (S1, 18, 13) Sic accipiendum est: Quando egrediebantur in pugnam, ipse primus, more regio,egrediebatur in conspectu eorum, et regrediebatur.

Dilexit autem Michol filia Saul altera David. Et nuntiatum est Saul, et placuit ei. Dixitque Saul: Dabo eam illi, ut fiat ei in scandalum et sit super eum manus Philisthinorum, (S1, 18, 20 et S1, 18, 21) et reliqua. Denique his duobus periculis Saul David putabat interimi posse, scilicet autinsidiis filiae suae, a qua se videbat multum amari, aut causa praeputiorumPhilisthinorum, propter quae adipiscenda Philisthaeos bello erat aggressurus. Unde et ait:

In duabus rebus gener meus eris hodie. Et mandavit Saul servis suis: Loquimini ad David clam me, dicentes: Ecce places regi, et omnes servi ejus diligunt te, (S1, 18, 21 et S1, 18, 22) etc. In duabus ergo rebus generum suum sibi futurum dicit, quia jam attulerat praeputiaPhilisthinorum pro Merob, quam Saul dedit Hadrieli Molathitae, et postea pro Micholducenta. Et quamvis non aperte dicatur pro Merob Sauli Philisthinorum David dedisse, tamenqui praecedentia et subsequentia perlegerit et scrutatus fuerit, inveniet eum bisSauli praeputia Philisthinorum dedisse. Nam superius dixerat Saul: Non sit manus mea in eo, sed sit super illum manus Philisthinorum. (S1, 18, 17) In sequentibus vero ait:

Non habet necesse rex sponsalia, nisi tantum centum praeputia Philisthinorum, ut fiat ultio de inimicis regis. (S1, 18, 25) Et subjungit Scriptura: Porro cogitabat David tradere in manus Philisthinorum. Cumque renuntiassent servi ejus David verba quae dixerat Saul, (S1, 18, 25 et S1, 18, 26) et reliqua. Ecce hanc sententiam ita digessimus, prout opinio aliquorum commentatur: quam siquis recipere noluerit, non contradicimus, sed si melius intellexerit, sequi gaudentergratulabundi decrevimus. Caeterum dicamus prout nobis videtur. Bene ait: In duabus rebus gener meus eris hodie, (S1, 18, 21) videlicet quia tam ingentem gigantem prostraverit, et in hoc dignus erat tantaevirtutis, ut gener regis efficeretur: et haec est una res. Altera vero quam ei proposuit, scilicet si centum praeputia Allophylorum deferret,qui non solumcentum, verum etiam ducenta attulit. Et unde creditur regio perire voto, inde actus est gloriosiori trophaeo: eccehistoria. Caeterum tropice, quod Saul callide simulat David offerre discrimini, et undecreditus est regio perire voto, inde actus gloriosiori trophaeo, intelligitur quodJudaei, dum contra voluntatem Dei Christum interficere nisi sunt, per id salutemgentium egerunt, per quod crediderunt exstinguere. Quod enim David alienigenarum praeputia attulit, et sic denuo filiae Saul nuptiishaesit, significabat quod Christus non prius Synagogam connubio suo sponderet, nisigloriosus in gentibus fieret. Prius enim in nationibus resecavit carnis pollutionem in utroque sexu, et posteacopulatus est Synagogae. Postquam enim, sicut scriptum est, introierit plenitudo,tunc omnis Israel salvusfiet (voir: Rm, 11) . Dupla autem, id est ducenta praeputia attulit, sive pro Judaeis et gentibusacquisitis, sive quia major est numerus acquisitionis populi gentium, quam credentiumJudaeorum. Deinde odium Saul adversus David in tantum auxit, ut rex ob medelam sui spiritus,David more psallentem jaculo conaretur conficere. Quid est quod dum Saulem spiritus adversus invaderet, apprehensa David cithara,ejus vesaniam mitigabat? Per Saulem enim, Judaeorum elatio: per David autem, humilitasChristi significatur. Cum ergo Saul ab immundo spiritu arripitur, David canente, ejus vesaniatemperatur: quia cum sensus Judaeorum per blasphemiam in furorem vertitur, dignum estut ad salutem mentes eorum, quasi dulcedinecitharae, locutionis evangelicaetranquillitate revocentur. Nam quod nisus est Saul configere David lancea in pariete, et David declinavit, etlancea casso vulnere perlata est in parietem, possumus juxta quosdam ita intelligerequod, praedicante Christo Evangelium, Judaei meditati sunt ei mortem inferre, sed dumille ab eis ad salutem gentium vivus secessit, solam duritiam mentis illorum malitiasua laesit.

Caput 18 : Dans le chapitre XIX

Dixitque Jonathas ad David. Ego autem egrediens stabo juxta patrem meum in agro ubicunque fuerit, et ego loquar de te ad patrem meum, et quodcunque videro, nuntiabo tibi, (S1, 19, 3) et reliqua. In hoc agro consiliandi causa, Saul venire consueverat, ubi etiam condictumfuerat, ut occideretur David, quod et Jonathas David indicaverat.

Mittit Saul custodes ad domum David, ut custodirent cum, et interficeretur mane. Quod cum annuntiasset David Michol uxor sua, dicens: Nisi salvaveris te nocte hac, cras morieris: deposuit eum per fenestram. Porro ille abiit et fugit, atque salvatus est. Cumque venissent nuntii Saul, invenerunt statuam in lecto David positam, et pellem pilosam caprarum ad caput ejus. (S1, 19, 11, S1, 19, 12 et S1, 19, 16) Audiamus ergo quid hoc significet, quod miserit Saul ad custodiendam domumDavid ut eum interficerent. Hoc non ad crucem Domini, sed tamen ad passionemejus pertinet. Crucifixus enim Christus, et mortuus et sepultus est. Erat ergo illa sepultura tanquam domus, ad quam custodiendam, misit regnumJudaeorum, quando custodes adhibuit sepulcro Christi. Quomodo custodita est domus, si David figurabat Christum, ut Christusinterficeretur. dum non in sepultura Christus, sed in cruce sit interfectus? Refertur ergo hoc adcorpus Christi: quia interficere Christum, erat tollere nomen Christi. Neque enim crederetur in Christum, si mendacium praevaleret custodum, qui corruptisunt ut dicerent: quia dormientibus nobis, venerunt discipuli ejus, et abstulerunt eum. (Mt, 28, 13) [mauvais référencement: Mt, 28] Hoc itaque velle Christum interficere, nomen resurrectionis ejusexstinguere, ut mendacium Evangelio praeferretur. Sedsicut illud non valuit Saul, ut interficeret David, sic nec hoc potuit regnumJudaeorum efficere, ut memoriam Christi deleret. Isti autem qui de virtute Saul, id est de regno Judaeorum in Christo praesumerevoluerunt, offenderunt in lapidem offensionis, tanquam in statuam, et haedus eis visusest agnus: quia in quem peccatum non invenerunt quasi peccatorem persecuti sunt.

Nuntiatum est Sauli a dicentibus: Ecce David in Naioth in Rama. (S1, 19, 19) Naioth locus est in Rama; ubi sedit David. Rama vero in tribu Benjamin civitas est Saulis, in sexto milliario, ab Helia adseptentrionalem plagam contra Bethel. Alia est autem in tribu Aser. Naioth interpretatur pulchritudo, et Rama excelsum. Bene ergoconveniunt haec nominalocorum, rebus in his expletis, qui prophetarum dicta etcelsitudinem habent scientiae ac venustatem locutionis.

Et exspoliavit se etiam ipse vestimentis suis, et prophetavit cum caeteris coram Samuel, et cecinit nudus tota die illa et nocte. Unde exivit proverbium: Num et Saul inter prophetas? (S1, 19, 24) Quaestio magna hic oritur, cum in praecedentibus legatur: Et non vidit SamuelSaulem, usque in diem mortis suae, et hic prophetasse coram Samuele dicatur. Quam quaestionem duobus modis Hebraei solvunt: Aut non vidit eum, quia quandojunctus est Saul cuneo prophetarum, abscondit se Samuel ne videretur ab eo: aut nonvidit indutus habitu regio, quoindutus erat, ideoque dictum est: Non vidit eum usquein diem mortis suae, subauditur, indutus habitu regio. Exspoliasse vero se non omnibus vestimentis, sed regalibus tantum intelligendumest. Idem quaeritur quomodo et illi qui missi essent ad tenendum hominem et ad necemducendum, tales Dei Spiritu effici digni meruerunt. Et Saul ipse qui miserat, veniens et ipse sanguinem innocentem quaerens effundere,accipere meruit spiritum illum et prophetare. Quantum enim ad litteram attinet, non est mirum hominem reprobum ad momentatransitoria prophetasse, dum etiam multi similes prophetiae donum legantur habuisse:sicut Balaam ille reprobus, quem non tacet Scriptura judicio divino esse damnatum, sedtamen prophetiam habebat.Nec illa verba parum attestantur huic sententiae, quae in Evangelio scripta suntmultos dicturos in illa die, Domine, Domine, in tuo nomine manducavimus et bibimus, etin nomine tuo prophetavimus, et in nomine tuo virtutes multas fecimus. Quibus dicturus est: Non novi vos, discedite a me, operarii iniquitatis. (Lc, 13, 27) [mauvais référencement: Lc, 13] Mystice autem exemplum hujus Saul nuntiorumque ejus, in hac sententia quiprophetare coeperunt, qui ad persequendum David missi sunt, quid aliud significabant,nisi quosdam haereticos, qui aliquid boni de munere Spiritus sancti habent, sicuttestamenta legis et Evangelii, sicut baptismi sacramentum, sed Christum in membrissuis persequuntur? Qui enim ad Ecclesiam catholicam veniunt, non est in eis ullomodoviolandum, aut quasi non habeant tradendum, sed tamen eos non ideo debere salutemconfidere, quia non improbamus quod illos accepisse credimus, sed oportet noscognoscere unitatem et societatem vinculo charitatis, sine qua omnino quidquidhabuerint, quamvis sanctum atque venerandum, ipsi tamen nihil sunt. Qui tanto indigniores effecti praemio vitae aeternae, quanto illis donis non beneusi sunt, quae in vita quae transitoria est, acceperunt. Possunt etiam in hoc loco Judaeorum non incongrue gestare personam, qui dumadversa cupiunt Christo, habent in ore sacramenta legis, et prophetarum ad testimoniumChristi, et cum Ecclesia, quasi cum prophetis de Scripturis disputant, sicut illi cumprophetis vaticinabantur. Quem, Saulpersequens et prophetans, praefiguravit, nisi Scribas et PharisaeosJudaeorum, qui sacramenta legis et prophetarum, quae de Christo sunt pronuntiata, adtestimonium ejus in ore portantes, cum ecclesiasticis viris de Scripturis sanctisdisputant? Quod autem Saul se spolians, nudus vaticinatus esse dicitur, hocpraefigurasse non est ambiguum, quod populus Judaeorum, cujus personam idem Saulgestavit, ab indumento fidei atque sacerdotii dignitate nudatus, et gloria regnispoliatus, verba legis et prophetarum, quae de Christo testimonium perhibent, in oreportans, eumdem Christum Dominum, de quo non intelligens prophetat, malitiae suaelivore excaecatus persequitur.

Caput 19 : Dans le chapitre XX

Et ait Jonathan ad David: Sit Dominus tecum, sicut fuit cum patre meo. Et si vixero, facies mihi misericordiam Domini. (S1, 20, 13 et S1, 20, 14) Quod enim ait, sit Dominus tecum, sicut fuit cum patre meo, (S1, 20, 13) mihi videtur ita posse intelligi, ac si aperte diceret: Permaneat SpiritusDomini tecum, sicut fuit prius in patre meo, et sic sublime faciat regnum tuum sicutsublime fecit patris mei regnum. Et si vixero, facies mihi misericordiam Domini, (S1, 20, 14) ut scilicet secundus sim in regno tuo. Sin vero mortuus fuero, non auferes misericordiam tuam a domo mea usque in sempiternum. (S1, 20, 14 et S1, 20, 15) Quod vero subjungitur: quando eradicaverit Dominus inimicos David unumquemque de terra. (S1, 20, 15) Et post pauca subjunxit: et requirat Dominus de manuinimicorum David, (S1, 20, 15) per anticipationem utique fecit, prius historiam interserendo, quia multo posttempore factum est, cum interfecto Saule, regnum ad domum David translatum est. Et qui innocentem eum injuste persequebantur, justa sunt divinitus ultionemultati. Tunc enim requisivit Dominus de manu inimicorum, quare virum sanctum afflixerint:tunc cogebantur rationem reddere odiorum, quibus contra illum tanto temporesaevierant, quae et de Absalon et de Siba filio Bochri, et de caeteris hostibus Davidpotest intelligi. Aliter: Si scire vis quod de manu inimicorum David requisierit Dominus, potest(nisi fallor) a superiori sententia, qua dictum est, quia foedus pepigerit Jonathascum domo David, intelligi, quia hoc de manu inimicorum Davidrequisierit. Id est quare non et ipsi foedus cum eo pacis inire voluerint, cum quo esse Dominumviderunt. Idcirco autem Scriptura hic sententiam hanc praeoccupando interponere videtur, uttestimonium Jonathae, quod dixerat (quando eradicaverit inimicos David unumquemque deterra) verum esse comprobaret, quia videlicet eradicati sunt inimici David de terra,non ipso David se de adversariis ulciscente, sed judicante Domino pro illo. Bene autem subjungitur:

Et addidit Jonathas dejerare David eo quod diligeret illum. Sicut enim animam suam, ita diligebat eum. (S1, 20, 17) Ut ille nimirum qui tam perfecto juxta legem Dei amore complectebatur David, aperditione inimicorum ejus ostenderetur immunis. Qui et si ista morte praeventus, regnum cum eo, ut sperabat, terrenum haberenequivit commune, absque ulla tamen contradictione regni coelestis consortium cum eo(quem gloria virtutum tantisper dilexit, cum esset et ipse virtutum amator)accepit.

Venit Jonathas in agrum juxta placitum David, (S1, 20, 35) et reliqua. Quid est quod Jonathas David servare volens, cum ille lateret in agro, juxtalapidem ad signum duas jecit sagittas, quas puer parvulus, ignorans quid fecerit,collegit, et in civitatem retulit, nisi quod Deus Pater Filium suum unigenitum, quemad salutem humani generis mittendum decreverat, in littera legis, Judaeisnescientibus, absconditumhabuerat? David ergo absconditus est in agro, Christuscelatus est in mundo. In mundo, inquit Joannes, erat, et mundus eum non cognovit (Jn, 17, 25) [mauvais référencement: Jn, 1] Juxta lapidem sedebat quia in tabulis legis scriptus erat. Nam Saul odio habens, et inter epulas sedens, filium mortis eum judicabat: etjudaica plebs in Paschae epulis convivans, de nece Christi tractabat.

Cum ergo illuxisset mane, venit Jonathas in agrum juxta placitum David, et puer parvulus cum eo. (S1, 20, 35) Jecit unam sagittam, jecit et aliam: et Deus Pater illucescente manecredulitatis, primum testimonium legis de Christo protulit, deinde prophetas misit,qui de adventu ejus testificarentur. Unde Habacuc ait: In lumine jacula tua ibunt, (Ha, 3) etreliqua. Collegit autem puer Jonathae sagittas, et attulit ad Dominum suum: et quidageretur penitus ignorabat. Sic et Judaicus populus libros legis et prophetarum portans, quasi divinitusconscriptos ignorabat, sed eum, quem Moyses et prophetae figuraverant, praesentialiterinter se manentem non cognoverat.

Caput 20 : Dans le chapitre XXI

Venit autem David in Nobe ad Achimelech sacerdotem, et obstupuit Achimelech eo quod venisset David solus, (S1, 21, 1) et reliqua. Achimelech ipse est Aia filius Achitob, filii Phinees, filii Heli. Achimelech interrogat, utrum David, num pueri sui, quos in illum et illum locumcondixisse dixerat, mundi essent? David vero aenigmatice pluraliter de seipsorespondit, dicens: Et fuerunt vasa puerorum sancta (S1, 21, 5), scilicet a concubitu conjugali. Quod vero ait: Porro via haec polluta est, (S1, 21, 5) et in Hebraeo legitur, « Porro via laica est, » sic intelligendum est ac sidiceret: In lege praeceptum est ut extraneus non comedat ex eis, et tu interrogasutrum mundi sint pueri? Qui, etiamsi mundi essent, nequaquam eis vesci deberent. Idcirco via est laica, quia tu laicaliter interrogas. Sed et ipsa hodie sanctificabitur in vasis. (S1, 21, 5) Ipsa utique in vasis, id est mente sua sanctificari dicit, quia nisinecessitate corporis et periculo vitae urgente, nequaquam vesceretur eis. Non tamen aperte eosdem legitur David panes comedisse, sicut Hebraeitradunt. Sed lege Evangelium, ubi Dominus de hacsententia Judaeis loquitur, dicens: Nunquam legistis quid fecerit David, quando necessitatem habuit, et esuriit ipse et qui cum eo erant, quomodo introiit domum Domini sub Abiathar principe sacerdotum et panes propositionis manducavit, quos non licebat manducare nisi sacerdotibus, et dedit eis qui cum eo erant? (Mc, 2, 25 et Mc, 2, 26) [mauvais référencement: Mc, 2] Sed requirendum quid est quod hic Achimelech sacerdos legitur, a quo Davidpanes accepit, et Dominus in Evangelio Abiathar nominat? Quod enim Dominus Abiatharprincipem sacerdotum pro Achimelech appellat, nihil habet dissonantiae: Ambo etenimfuerunt illic, cum veniens David panes petiit et accepit, Achimelech videlicetprinceps sacerdotum et Abiathar filius ejus. Occiso autem Achimelecha Saule cum viris domus suae generis sacerdotalis octogintaquinque, fugit Abiathar ad David; et comes factus totius exsilii ejus. Postea regnante eo, summi sacerdotii et ipse gradum accepit, ac toto tempore regniillius in pontificatu perseverans, multo majoris excellentiae quam pater suus effectusest. Ideoque dignus fuit cujus memoriam Dominus, etiam vivente patre, quasi summisacerdotis faceret. Sed hoc quod ait superius: Via haec polluta est, sed sanctificabitur in vasis, itanonnulli edisserunt. Mentiendo enim iter polluitur, dum a rege missum me fingo, et hoc necessitatemortis, sed sanctificabitur in illis, quorum causa etiam fugio, quia illorum non solummei periculi causa mentior: nam ipsi hujus rei causa salvabuntur. Hactenus historiam nunc spiritalemintelligentiam tangamus: David fugiens Saul adAchimelech sacerdotem, qui interpretatur frater meus rex venit: similiterChristus Judaeorum persecutionem declinans, quorum typum Saul tenuit, ad apostolostransiens, quibus interpretatio nominis Achimelech congruit, quos Dominus, Rex regum,fratres vocare dignatus est, dicens: Ite, nuntiate fratribus meis, (Mt, 28, 10) [mauvais référencement: Mt, 28] cum quibus et desideratum cibum sumpsit: Desiderio enim desideravi hoc pascha manducare. (Lc, 22, 15) [mauvais référencement: Lc, 22] David ad Achimelech solus venit, et Christus in passione sua solus relictusest. Quod autem ait David: « Illum et illum in locum condixi pueris meis, » hocindicabat, quod Dominus apostolos suos ante passionem suam informans ait: « Postquamresurrexero, praecedamvos in Galilaeam. » David ad Achimelech quinque panes quaesivit,sed unum accepit: quia in quinque libris Mosaicae legis unitas retinetur. David Goliath gladium sustulit, quia et Christus Dominus diaboli arma abstulit: Fortis enim spolia ipse diripuit. (Mt, 12, 29) [mauvais référencement: Mt, 12] David per viam pollutam se venisse ad Achimelech professus est, quia etChristus Dominus inter immundas Judaeorum actiones, impollutus pertransivit. Quod autem ait: Sed et ipsa hodie sanctificabitur in vasis meis, (S1, 21, 5) hoc indicabat quod sancti apostoli, qui Domini vasa erant, a contagioneJudaeorum, fide purgante, corda sanctificarentur.

Interea David cum fugeret Saul, latere voluit apud regem quemdam Geth nomineAchis. Sed cum gloria ejus fuisset commemorata, ne per livorem, ad quemconfugerat,aliquid ad eum machinaretur, finxit insaniam: et quasi furore correptus, mutavit ossuum, defluebantque salivae in barbam ejus, collabebaturque in manibus eorum, etprocidebat ad ostia portae. Et dixit Achis rex: Quid huc mihi adduxistis istum? Nunquid deerant nobis furiosi?Et sic eum dimisit. Achis interpretatur quomodo est, per quod significatur ignorantia, etverbum mirantis et non agnoscentis, quod in gente Judaeorum impletum est. Qui dum viderunt Christum, non agnoverunt, coram quibus mutavit os suum etabiit. Erant enim ibi praecepta legis carnalia, erat et sacrificium secundum ordinemAaron: et postea ipse de corpore et sanguine suo instituit sacrificium, secundumordinem Melchisedech.Mutavit ergo os suum in sacerdotio, mutavit in praeceptis, dans aliud testamentum,evacuata carnali operatione, atque inde collapsus est in manibus eorum, quando eumcomprehendentes crucifixerunt. Et procidebat ad ostium portae, hoc est, humiliavit se: hoc est, procidere usquead ostium fidei nostrae: ostium enim portae, initium fidei, inde incipit Ecclesia, etpervenit usque ad speciem. Ut cum credit ea quae non videt, mereatur perfrui, cum eum videre facie ad faciemcoeperit. Quod enim in illo quasi furore salivae decurrebant super barbam ejus, Apostolushaec aperit, dicens: Judaei signa petunt, et Graeci sapientiam quaerunt. Nos autem praedicamus Christum crucifixum: Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam: ipsis vero vocatis Judaeis etGraecis, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Quia quod stultum est Dei, sapientius est hominibus: et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. » (1Co, 1) Non tanquam salivam attende, sed attende, quia super barbam decurrunt. Quomodo enim in salivis infirmitas, sic in barba virtus ostenditur. Texit ergo virtutem suam, corpore infirmitatis suae: et quod forinsecusinfirmabatur, tanquam saliva apparebat. Intus autem divina virtus, tanquam barba tegebatur.

Caput 21 : Dans le chapitre XXII

Fugit David in speluncam Odollam, ubi eum omnes fratres ejus, et omnis domus patris ejus visitaverunt et convenerunt ad eum omnes, qui erant in angustia constituti, et oppressi aere alieno, et amaroanimo, et factus est eorum princeps. (S1, 22, 1 et S1, 22, 2) Quid est quod manente David in spelunca, venerunt ad eum omnes fratres ejus etomnis domus patris ejus, nisi quod Redemptor noster, peracta passione sua acredemptione humani generis, de plebe Israelitica in Judaea primum Ecclesiamcollocavit, de gente in qua carnem assumere dignatus est? Ubi fratres ejus, id estapostoli, et domum patris ejus, id est illi qui ex Synagoga in eum crediderant,venerunt ad illum, et convenerunt ad eum omnes qui erant in angustia constituti etoppressi aere alieno, hoc est quod ipse ad se venire invitans dixit: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. (Mt, 11, 28) [mauvais référencement: Mt, 11] Caeterum omnes qui se agnoscunt in angustia constitutos vitiorum, nec habentlatitudinemcharitatis, et oppressi sunt aere alieno, hoc est, censu peccatorum, quemexsolvebant diabolo, quando exhibuerunt membra sua servire iniquitati ad iniquitatem:necesse est ut amaro sint animo, hoc est, ut digne poenitentiam gerant a delictis suispraeteritis, et venient ad David, ad desideratum videlicet nostrum, quatenus fiateorum princeps, quia ipse est qui constitutus est a Deo judex vivorum etmortuorum. Deus fortis, Pater futuri saeculi, princeps pacis, cujus regni non erit finis, et dominabitur a mari usque ad mare potestas ejus, potestas aeterna, et regnum ejus alteri non dabitur. (Es, 9)

Dixitque Gad propheta ad David: Ne moreris in praesidio: sed vade in terram Juda. (S1, 22, 5) Miro modo hicintroducitur Gad propheta, cum in praecedentibus ejus nulla factafuerit mentio. Sic itaque hic introducitur, sicut Elias propheta in loco ubi dicitur: Et dixitElias Thesbites de habitatoribus Galaad. Ex ore itaque Domini Gad propheta David dixit, ut non moraretur inter gentes, etin terra polluta, sed in terram Judam rediret, et ibi juxta voluntatem Domini,persecutionem inimicorum ferret.

Dixitque Doeg Idumaeus ad Saul: Vidi David filium Isai in Noba, (S1, 22, 9) et reliqua. Quantum ad spiritalem intelligentiam pertinet, in Doeg Idumaeo, qui voto seobligaverat, sicut in Hebraeo legitur, prout Judaei tradunt, ut aliquantisper intabernaculo Domini immoraretur, et orationi vacaret, Judae proditoris personaconsistit, per quem ista operatus estZabulus, ut ejus proditione facta in Christo,postea persecutionem Ecclesia pateretur, et occiderentur quamplurimi discipuli Christiet sacerdotes, et pro nomine ejus persecutiones gravissimas perferrent. His ergo quibus receptus est Christus, tribulationes induxit diabolus etmortem. Omnes enim, ut ait Apostolus, qui in Christo pie volunt vivere, persecutionem patiuntur. (2Ti, 3) Et Dominus ait: Si me persecuti sunt, et vos persequentur (Jn, 15, 20) [mauvais référencement: Jn, 15] Potest enim Doeg, qui interpretatur motus et Idumaeus terrenus, sive sanguineus, quod nomen in praefiguratione futurorumaccipiens, eorum videlicet personam significare, qui terrena sapientes atquecarnaliter viventes, Christum in suis membris persequuntur.

Caput 22 : Dans le chapitre XXIII

Porro eo tempore quo fugerat Abiathar, filius Abimelech, ad David, in die illa ephod secum habens descenderat, (S1, 23, 16) etc. Ephod illud erat quod Moyses, jubente Domino, fecerat sicut et rationale, in quoerat doctrina et veritas, in quo etiam consuluit David Dominum, et ait:

Si tradent me viri Ceilae in manus Saul, et si descendet ipse sicut audivit servus tuus? Et ait Dominus: Descendet. (S1, 23, 11) Ac si diceret: Si hic sterilis, descendet Saul, et tradent te viri Ceilae inmanus ejus, eorum voluntatem ei indicabat. Et merito viri Ceilae, sicut qui ingrati beneficiis David exstiterant, cum eosipse de manibus Philistim eruerit, significabantinfidelitatem seu inconstantiamJudaeorum, qui Redemptoris nostri semper pietati ingrati existentes, apud saeculipotestates contra eum insidiando meditantur. Interpretatur autem Ceila, ad fundam jacta, sive excellens sibimet. Et in psalmo scriptum est: In circuitu impii ambulant. (Ps, 11, 9) [mauvais référencement: Ps, 11] Et alibi: Stultus ut luna mutatur. (Si, 27) Unde et sequitur de Ziphaeis:

Porro David erat in deserto Ziph in silva, (S1, 23, 15) etc., usque, et venerunt Ziphaei ad Saul, dicentes: Ecce David latitat apud nos. (S1, 23, 19) Ziph mons squalidus vel caligans, sive nebulosus, in quo sedit David propeCharmelum, qui in Scripturis Carmelus appellatur. Sic enim appellatur vicus hodie Judaeorum: unde fuitNabal Carmelius. Sed et unus de posteris Caleb dictus est Ziph. Lege Paralipomenon (voir: Ch1, 11) . Ergo, ut dictum est superius de viris Ceilae, sic et Ziphaei, qui Davidprodiderunt Saul, et cum eo mortem ejus meditati sunt, qui interpretantur gemmantes seu florescentes. Significant Judaeos, qui cum in regnoterreno germinare appetebant, apud principes suos tractabant de nece Salvatoris:qualiter eum per discipulum suum proditum apprehenderent, et praesidi adinterficiendum traderent (voir: Mt, 26) . Significant etiam et perfidos quosque, qui dum prospera requirunt, et prosperatureis praesens saeculum. Unde bene interpretantur florescentes, quando Dominum Christum in membris suisdegentem, apud potestates saeculi hujus produnt.

Caput 23 : Dans le chapitre XXIV

Dehinc sequitur quod in eremo Engaddi cum persequendum David Saul appeteret,ingressus est David in speluncam, et ibi latebat. Sed rex, improvisis exceptus insidiis, in hoc quid innocuo moliebaturinciderat. Scriptum est enim: Qui fodit foveam proximo suo, ipse incidet in eam. (Pr, 26) David autem bona pro malis retribuens, inimicum non occidens, sed protestimonio facti, oram chlamidis regiae abstulit: cum facilius esset exceptum insidiisadversarium perdere magis, quam fallere. Quid ergo est quod iste fugiens a facie Saul, in spelunca latuit? Quare autemlatuit? nisi ut occultaretur et non inveniretur. Quid est contegi spelunca, nisi contegi terra? Qui enim inspelunca est, a terrategitur, ne videatur. Portabat autem terram Jesus, carnem scilicet quam acceperat de terra: et in ea seoccultabat, ne a Judaeis inveniretur Deus. Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent. » (!Co, 8) Quare ergo Dominum gloriae non invenerunt? Quia spelunca se texerat, id estcarnis infirmitatem oculis objiciebat: et majestatem divinitatis, corporis in tegminetanquam speluncae abdito, contegebat. Illi ergo non cognoscentes Deum persecuti sunt hominem: nec mori potuit, nisi inhomine: nec crucifigi potuit nisi in homine: quia nec teneri potuit, nisi inhomine. Opposuit ergo male quaerentibus terram, servavit male quaerentibus Deum. Fugit ergo secundum carnem in speluncam a facie Saul, quia passus est: usqueadeose occultans Judaeis ut moreretur. Sed quare usque ad mortem voluit esse patiens ut fugeret a facie Saul inspeluncam? Etenim spelunca inferior pars terrae potest accipi, et certe quodmanifestum et notum est omnibus, corpus ejus in monumento positum est, quod eratexcisum in petra. Hoc autem monumentum spelunca erat, quo fugit noster David a facie Saul: tandiuenim persecuti sunt illum Judaei, quoadusque poneretur in speluncam. Sed quid est quod Saul persecutor ad purgandum ventrem speluncam ingreditur? nisiquod Judaei in Christum conceptam mentis malitiam, quasi odorem fetidum emiserunt: etcogitata apud se noxia, factis deterioribus, dum Christum perimunt, ostenderunt.Sed tamen David Saulem occidere noluit, et cum in abdito occultatus antro haberetin potestatem, servare potius quam occidere maluit. Ita et Christus dum esset in spelunca, carni persecutorem populum in potestatehabuit, et non occidit. Scriptum enim erat de eis per Prophetam: Ne occideris eos. (Ez, 9) Tantum denique David summitatem chlamidis silenter abscidit: ut ostenderet, perprophetiam Christum Judaeos non occidisse, sed eis tantum regni gloriamabstulisse. Chlamidis enim abscisio regni est amputatio. Hoc etiam alio loco idem Saul cum per inobedientiam peccasset ostendit. Nam cum veniam precaretur, et rogaret Samuelem ut reverteretur cum illo adplacandum Deum, et noluisset, atque convertens faciem suam abiret, tenuitSaul penulamvestimenti ejus, et disrupit eam. Et dixit ad eum Samuel: Disrupit Dominus regnum Israel de manu tua hodie, et dabitillud proximo tuo, et dividetur Israel in duos populos. Ergo Israelis personam figuratim gerebat rex iste, quia populus amissurus eratregnum, dum persequitur Christum: sed quia hanc sententiam diffuse superius proutdoctores exposuerunt, digessimus, nunc breviter replicabimus. David persecutionem Saulis declinans in spelunca latuit: similiter et ChristusDominus divinitatem suam sub spelunca carnis celans, a Judaeorum cordibusrecessit. Saul cum ventrem purgaret, abscissa chlamide dehonestatus est: similiter etpopulus Judaeorum, postquam nequitiam quam mente conceperunt, in Christum Dominumeffuderuntclamantes: « Crucifige, crucifige: » ab indumento fidei et regali dignitateatque sacerdotio exspoliati sunt, et tamen occisi non sunt: sed reservati pro eis, quide illo populo in fine mundi credituri sunt Christo. Aliter juxta moralem significantiam: quid per Saulem, nisi mali rectores? quidvero per David, nisi boni subditi designantur? Sauli enim ventrem purgare est pravospraepositos conceptam in corde malitiam, usque ad operam miseri odoris extendere, etcogitata apud se noxia, factis exterioribus exsequendo monstrare. Quorum facta, licet sint teterrima, ab humilibus subditis, oris gladio feriendanon sunt, etiam cum recte reprehendenda judicantur. Unde David ferire metuit, quia ipsae subditorum mentes, ab omni se pesteobtrectationisabstinentes, praepositorum vitam nullo linguae gladio percutiunt: etiamcum de imperfectione reprehendunt. Qui et si quando propter infirmitatem se abstinere vix possunt, ut extrema quaedamatque exteriora praepositorum mala reprehendant: sed tamen humiliter colloquuntur,quasi oram chlamidis similiter incidunt: qui videlicet, dum praelatae dignitati salteminnoxiae et latenter derogant quasi regis superpositi vestem foedant. Sed tamen ad semetipsos redeunt, seque vehementissime, vel de tenuissima verbilaceratione, reprehendunt. Unde et bene illic scriptum est:

Post haec David percussit cor suum, (S1, 24, 6) etc. Facta quippe praepositorum oris gladio ferienda non sunt,etiam cum reprehendendarecte judicantur. Si quid vero contra eos vel in minimis lingua labitur, necesse est ut perafflictionem poenitentiae comprimatur, quatenus ad semetipsum redeat. Et cum praepositae potestati detraxerit, contra se judicium ejus qui illipraelatus est, perhorrescat: nam cum in praepositis delinquimus ejus ordinationi, quieos nobis praetuerit, obviamus. Unde Moyses quoque, cum contra se et Aaron conqueri populum cognovisset, ait: Nos enim quid sumus? (Ex, 16) Nec contra nos est murmur vestrum, sed contra Dominum.

Caput 24 : Dans le chapitre XXV

Erat autem vir quispiam in solitudine Maon, et possessio ejus in Carmelo, (S1, 25, 2) etc. Historia haec mysticum,ut quibusdam videtur, potest habere intellectum. Nabal enim vir durus, et pessimus, et malitiosus, potest tenere figuram populiJudaeorum quorum nonnulli uva fellis atque amaritudinis botro inebriati, « Cerviceduri atque incircumcisi cordibus, » ut beatus Stephanus ait: « Semper Spiritui sanctoresistentes, durum et carnalem sensum in lege sequentes, stolidi facti sunt » : quibusbene interpretatio nominis Nabal convenit, qui interpretatur demens vel insipiens, ut Abigail ait ad David: Quia nimirum Christum venientem, et perapostolos ab eis refectionem fidei et bonae operationis expetentem, respuerunt,dicentes: Hunc autem nescimus unde sit. Nos autem discipuli Moysi sumus. (Jn, 9, 28 et Jn, 9, 29) [mauvais référencement: Jn, 9] Abigail vero mulier prudentissima et speciosa typumhabuit plebis illius, qui exJudaeis ad fidem conversi, Deo placere meruerunt. Interpretatur namque, patris mei exsultatio. Unde et Dominus: Confitebor tibi, Pater coeli et terrae, qui abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis! (Mt, 11, 25) [mauvais référencement: Mt, 11] Et illud: Gaudium erit in coelo super uno peccatore poenitentiam agente, (Lc, 15, 7) [mauvais référencement: Lc, 15] et reliqua. Haec saepius in prophetis et in apostolis pro salute populi Judaeorum deprecansDavid, videlicet Dominus noster, acceptabilem bonorum operum oblationem et piaedevotionis obtulit: quam ille post mortem viri sui, qui demens in stultitia suaperiit, ascivit in conjugium: et exhibuit sibi sponsam non habentem maculam autrugam. Quod autem idem Nabal stultus transactis diebus decem, ex quo Davidexprobratusfuerat mortuus narratur: hoc intelligi datur, quia populus Judaeorum, cui dictum est: Audi, popule stulte, postquam Dominum a se repulit, decalogum legis transgrediendo, in Evangelio lapsus est, atque in peccato suo mortuus est. (Jr, 5) Sequitur:

Ait Abigail ad David: Si enim surrexit homo aliquando persequens te, (S1, 25, 29) etc. Pulcherrima comparatione, statum justorum ac reproborum sorte discernit. Horum quippe animas, id est justorum appellat viventes, ut reproborum e contrariospiritali morte praeoccupatas insinuet. Hos fasciculo, illos lapide fundae assimilat. Fasciculus enim constringitur, ut integer maneat et conservetur. Lapis infunda expeditus ponitur, ut abjiciatur: sic etenim, sic in hoc saeculoelecti pressuris tribulationum coangustantur, ut his admoniti, arctius ad invicemmutua charitate connectantur, et coadunati ad invicem manu sui Redemptoris inperpetuum conserventur. At vero reprobi, quanto latius in hac vita voluptatibus propriis, velut liberidimittuntur: tanto longius in futuro a divinae visionis gloria projiciuntur, ut de eismerito dicatur: et quidem ipsi de manu tua expulsi sunt. Mire autem omnipotentem providentiam describit superni pectoris, cum dicit: Animamviri sancti quasi in fasciculo viventium apud Deum esse custoditam. Sicut enim facillimum est cuilibet fasciculum herbae, vel feni sua manu retentumconservare: ita virtus Domini et Salvatorisnostri, omnes per orbem electos, ab initiousque ad finem saeculi, ne quis ex eis ulla ratione pereat, sine laboreconservat. Juxta quod ipse in Evangelio, sub figura ovium, de eis loquens: Et sequuntur me, inquit, et ego vitam aeternam do eis, et non peribunt in aeternum. Non rapiet eas quisquam de manu mea. (Jn, 10, 27 et Jn, 10, 28) [mauvais référencement: Jn, 10] Sicut fasciculus unus, quibuslibet vinculis alligatur: ita omnis sanctorumcoetus, una eademque fide, spe et charitate ad invicem constringitur, uno divinaeprotectionis munimine circumdatur. Patet sane sensus: quia anima David a persequentibus licet hostibus custoditasemper fuit in sorte viventium. Porro inimici ejus insistentibus sibi adversitatibus, sicut lapis fundacircumactus, sic instabili motu perturbandi, et suisessent expellendi de finibus, veletiam ab humanis rebus auferendi. Moraliter vero quid nobis Abigail renuntiationis suae dispensatione innuit, nisiquod iracundos melius corrigimus, si in ipsa irae suae commotione declinamus?Perturbati quippe quid audiant, ignorant: sed ad se reducti, tanto libentiusexsultationis verba recipiunt, quanto se tranquillius tolerati erubescunt. Menti autem furore ebriae, omne rectum quod dicitur, perversum videtur. Unde et recte Nabal ebrio, culpam suam Abigail laudabiliter tacuit, quam digestovino laudabiliter dixit. Idcirco enim malum quod fecerat cognoscere potuit, quia hoc ebrius nonaudivit. Porro juxta historiam quod ait Abigail ad David:

Cum ergo fecerit tibi Dominus domino meo omniaquae locutus est bona de te, et constituerit te ducem super Israel, non erit tibi hoc in singultum et in scrupulum cordis. (S1, 25, 30 et S1, 25, 31) Ita intelligitur: non erit tibi hoc in singultum, id est ut modo effundassanguinem Nabal, et propter hoc flendum tibi sit, et poenitendum.

Saul autem dedit Michol filiam suam uxorem David, Palthi filio Lais, qui erat de Gallim. (S1, 25, 44) Ut Hebraei tradunt, non cognovit eam Phalti: quoniam si cognovisset, nunquam Davidsibi eam postea sociasset, quia in lege penitus hujuscemodi prohibetur coitus: Phalti,inquit, de Gallim, id est inundatione: Inundatio lex intelligitur. Legis enim doctor erat de Baurim, id est de electis. Quando enim a Saule Micholei datur, Phalti evadens interpretatur: quandovero ipsi aufertur, Phaltihel, id est evadens a Deo dicitur: videlicet quiacustodivit eum ne tangeret eam, ne fieret transgressor legis. Unde licet in sequentibus legatur, quod ibat Phalti, cum reduceretur ipsa adDavid, plorans: postea tamen, inquiunt, prae gaudio, eo quod liberasset eum Deus netangeret eam, exsultavit. Quod quia assertio Judaeorum videtur, non in omnibus approbamus eam, sed judiciolectoris relinquimus.

Caput 25 : Dans le chapitre XXVI

Venerunt Ziphaei ad Saul dicentes: Ecce David latet apud nos. (S1, 26, 1) Sed quid significent, abunde superius dictum est. Nam iter demonstratum est, quando idem David fugiens a facie Saul, ingressusest incastra regis, cum dormientem invenisset, non percussit, non occidit, sed solamlanceam, quae erat ad caput ejus et scyphum sustulit dormientibus cunctis.

« Egressus de castris transivit in cacumen montis. » Quid ergo est hoc?Sequebantur namque Christum Judaei, sed persequendo dormiebant: quia non vigilabantcorde: duritia enim cordis obdormitio est. Dormiunt in vita veteri, non evigilant in nova. Venit Christus, non eos occidit, sed tulit ab eis scyphum aquae, id est gratiamlegis. Tulit sceptrum regale, regni scilicet potestatem, quam pro magno habebant, et undese protegebant temporaliter, et quam adversus Deum per incredulitatem gerebant. Deinde ingressus victor David noster, in castriseorum. Et regressus transcendit in altitudinem montis coelorum.

Caput 26 : Dans le chapitre XXVII

Et ascendit David et viri ejus, et agebant praedas de Gessuri, et de Gezri, et de Amalechitis. Hi enim pagi habitabantur in terra antiquitus. (S1, 27, 8) Hi non erant sub potestate Achis. Habitati in terra dicuntur antiquitus, quia quieti et securi habitati fuerant, etnullius hostis depredationes perpessi.

Caput 27 : CAPP. XXVIII, XXIX et XXX

« Interea fugiens David, dum pergeret cum Achis rege Philisthinorum in praeliumadversus Israel, insurgentes Amalechitae irruerunt in Siceleg. Et succendentes eam, captivaverunt omnia quae erant David et puerorum ejus. Reversus ergo David ad persequendos Amalechitas invenit Aegyptium puerumlassescentem, quem Amalechitae aegrotum in itinere reliquerant. Hunc autem David inventum cibo refecit, ducemque sui itineris fecit. Sicque Amalechitas persequitur epulantesque reperit, et funditus exstinxit. »Amalechitae quippe populus lambens vocantur, quibus mentes saeculariumdesignantur, quae terrena cuncta ambiendo quasi lambunt, dum solis temporalibusdelectantur. Quasi enim populus lambens praedam fecit, dum terrena diligentes, lucra de alienisdamnis exaggerant. Sed quid est quod Aegyptius Amalechitae puer in itinere assatur? nisi quod amatorpraesentis saeculi, peccatisui nigredine opertus, saepe ab eodem saeculo infirmusdespectusque relinquitur, ut cum eo nequaquam currere valeat, sed fractus adversitatetorpescat. Sed hunc David invenit, quia Redemptor noster veraciter manu fortis nonnunquamquos despectos a mundi gloria reperit, suo amore convertit, cibo pascit, quia verbiscientia reficit: ducem itineris eligit, quia suum etiam praedicatorem facit. Et quia Amalechitas sequi non valuit, dux David efficitur: quia is quem indignummundus deseruit, non solum conversus in sua Deum mente recipit, sed praedicando huncetiam usque ad aliena corda perducit. Quo videlicet duce David Amalechitam convivantem invenit et exstinguit: quia ipsisChristum praedicantibus, mundi laetitiam destruit, eorum scilicet quoscomites haberedespexit. Ducenti illi viri qui ad torrentem lassi cum sarcinis sunt relicti, significantquosdam infirmos Ecclesiae, qui cum caeteris spiritalibus viris, in via Dei currerenequeunt: sed veram fidem retinendo, atque per activam vitam opus bonum servando, aclementissimo David, hoc est Christo Domino, beatitudinis praemium cum reliquisperfectis praecipiunt.

Samuel mortuus est, flevitque eum omnis Israel, et sepelierunt eum in Rama urbe sua. (S1, 28, 3) Superius namque dicitur sepultus fuisse in domo sua in Rama. In domo sua, in familia videlicet et cognatione sua. Quod enim hic mortuus iterum dicitur, ut Hebraei volunt, resuscitationis suaecausa repetitur, ut et damnatio Saulis, qui peccatis mortuus erat, etrelicto Deocontra legem pythonem consulebat, justa esse manifestaretur. Sequitur:

« Post mortem autem Samuelis, congregati Philistim contra Israel, consuluntqueDominum et non respondit ei, neque per somnia, neque per sacerdotes. » Hebraeus habet,neque per doctrinam neque per prophetas. Respondebat Dominus per somnia, sicut Hebraei asserunt, eoque jejunando et orandoposcebant oraculum sibi fieri divinum, et Deus illis per somnia revelabat ea quaefutura erant: quod in hoc loco minime Saul fecisse legitur. Per doctrinam, per ephod scilicet, quod sacerdos in pectore portabat. Neque per et prophetas, quia illis consulentibus, dominus nequaquamrespondebat. Hi prophetae dicuntur fuisse discipuli Samuelis, quibusprophetantibus junxit seSaul et prophetavit.

« Quaesivit autem Saul pythonissam, quae suscitaret illi Samuelem: statimquesuscitatus, ait ad eum: Quare inquietasti me ut suscitarer, etc. » Quaeritur secundumhistoriam utrum pythonissa ipsum prophetam de inferno evocaverit, an aliquamimaginariam illusionem fallacia daemonum factam Sauli exhibuerit. De qua quaestione, beatae memoriae Augustinus episcopus Simpliciano Mediolanensiepiscopo ita scribit: Inquiris, inquam, utrum potuerit malignus spiritus excitareanimam justi, et tanquam de abditis mortuorum receptaculis revocare, et ut videreturet loqueretur cum Saul. Nonne majus mirandum sit, quod satanas ipsum Dominum assumpsit,et constituit superpinnam templi? Quolibet enim modo fecerit, factum est: ita ut Samuel excitaretur,similiter latet. Nisi forte quis dixerit faciliorem diabolo fuisse licentiam ad Dominum vivum, undevoluit assumendum, et ubi voluit constituendum, quam ad Samuelis defuncti spiritum esuis sedibus excitatum. Quod si illud in Evangelio nos ideo non conturbat, quia Deus voluit atquepermisit, nulla diminutione suae potestatis et divinitatis id fieri: sicut ab ipsisJudaeis (quanquam perversis atque immundis et facta diaboli faventibus) et teneri seet vinciri, et illudi et crucifigi atque interfici passus est. Et non est absurdum credere ex aliqua dispensatione divinae voluntatis permissumfuisse ut non invitus nec damnante magica potentia, sed volensatque obtemperansocculta dispensatione Dei, quae pythonissam illam Saulemque latebant, spiritusproferret sancti Samuelis, seque ostenderet aspectibus regis divina sententiaperituri. Quanquam in hoc facto potest adesse alius facilior intellectus, ut non verespiritum Samuelis excitatum a requie sua credamus, sed aliquod phantasma etimaginariam illusionem diaboli machinationibus factam, quam propterea Scriptura nomineSamuelis appellat, quia solent imagines earum rerum nominibus appellari, quarumimagines sunt. Sicut omnia quae pinguntur atque finguntur, earum rerum quarum imagines sunt,nominibus appellantur. Sicut hominis pictura cum cernitur, proprium quodque nomen incunctanteradhibetur. Et dicitur, ille Cicero est, ille Sallustius,ille Achilles, iste Hector, hocflumen Simois, illa Roma: cum aliud nihil sunt, quam pictae imagines. Unde et Cherubim cum sint coelestes virtutes, ficti tamen ex metallo, quoimperavit Deus poni super arcam testamenti, magnae rei significandae gratia, non aliudquam Cherubim, illa quoque figmenta, vocabantur. Iterumque dum quisque videt somnium, non dicit: vidi imaginem Augustini, sed vidiAugustinum, cum eo tempore quo aliquid tale aliquis vidit ignoraret hocAugustinus. Usque adeo manifestum est non ipsos homines, sed imagines eorum videri. Et Pharao spicas se dixit vidisse in somniis et boves, non spicarum aut boumimagines (voir: Gn, 41) . Si igitur constat liquido, nominibus earum rerum quarum imagines sunt easdemimagines appellari, non mirum est quodScriptura dicit Samuelem visum: etiam si forteimago Samuelis apparuit per ficta machinamenta, ejus qui transfigurans se velutangelum lucis, et ministros suos subornat velut ministros justitiae. Jam vero si illud, inquit, vos movet, quomodo a maligno spiritu Sauli praedictasunt potest et illud mirum videri, quomodo daemones agnoverunt Christum quem Judaeinon agnoscebant. Cum enim vult Deus etiam infirmos spiritus aliqua vera cognoscere, temporaliaduntaxat, ad istam mortalitatem pertinentia, facile est et non incongruum, utomnipotens et justus ad eorum poenam quibus ista praedicantur, (ut malum quod eisimminet, antequam veniat, praenoscendo patiantur) occulto apparatu mysteriorum suorum,etiamspiritibus talibus aliquid divinationis impertiat, et quod audiunt ab angelis,praenuntient hominibus. Tantum autem audiunt, quantum omnium Dominus atque moderator jubet velsinit. Unde etiam pythonissa in Actibus apostolorum (voir: Ac, 16) attestante Paulo apostolo, et evangelista conatur esse. Miscent tamen isti fallacias, et verum quod nosse potuerunt, non docendi magis,quam decipiendi fine pronuntiant: et forte hoc est quod cum illa imago Samuelis Saulempraedicaret moriturum, dixit etiam secum esse futurum. Quod utique falsum est. Magno quippe intervallo post mortem separari bonos in Evangelio legimus (voir: Lc, 16) : cum inter superbum illum divitem cum jam apud inferos tormenta pateretur, etillum qui ad ejus januam ulcerosus jacebat, jam inrequiem constitutum, magnum chaosinterjectum esse testatur. Aut si propterea Samuel ei dixit, mecum eris, ut non ad qualitatem felicitatis,sed ad parem conditionem mortis referatur: quod uterque homo fuerit et uterque moripotuerit, jamque mortuum, mortem vivo praenuntiabat. Secundum utrumque igitur intellectum habere exitum haec lectio potest, qui non sitcontra fidem. Nisi forte profundiori inquisitione inveniatur ad liquidum, vel posse vel nonposse, animam humanam, cum ex hac vita migraverit, magicis carminibus evocari, etvivorum apparere conspectibus, etiam corporis lineamenta gestantem, ut non solumvideri valeat, sed etiam agnosci, et si potest, utrum etiam justi anima non quidemcogatur magicis sacris, sed dignetur ostendi,occultioribus mysteriis summae legisobtemperans: ut si fieri non posse claruerit, ut non uterque sensus hujus Scripturaetractatione admittatur, sed illo excluso, imaginaria similitudo Samuelis, diabolicoritu facta intelligatur. Sed quoniam sive illud fieri possit, sive non possit, tamen fallacia Satanae atqueimaginum simulandarum callida operatio, decipiendis sensibus humanis multiformisinvigilat. Tacendum nunc quidem ne inquisitionibus diligentioribus praescribamus, sed potiusexistimemus tale aliquid factum maligno spiritu pythonissae illius ministerio, quamdiu nobis aliquid amplius excogitare, atque explicare non datur. Haec sunt quae tunc de pythonissa et Samuele scripsit beatissimusAugustinus. Sed quia hoc genus magicae phantasiae crebro in hoc libro legitur, dicendumestunde nomen acceperit: nonnulli enim ab Apolline Pythio repertum atque ab ejuscognomine sic dicunt esse vocatum. Sed et Hebraeum nomen, inquiunt, congruit: Pythona abissi ( sic ) dicunt,unde et pythonissam et pythones legendum putant. Quod et nos diligenter investigantes sic in antiquis, imo et modernis voluminibusscriptum reperimus. Alii vero a serpente, qui python dictus est, de cujus pelle divinabant, dictumasserunt, unde et pythonissam et pythones legunt. Quod nos arbitrio prudentis lectoris derelinquimus, quid magis eligereplacuerit. Haec enim sententia juxta historiam superiori sententiae postposita est. Quod nos ideo facimus, ut totumde Saule et pythonissa pariter negotiumcomprehendamus.

Caput 28 : Dans le chapitre XXXI

« Igitur exorto proelio, percusserunt Philisthiim Israel plaga magna,corrueruntque in proelio Saul et Jonathas, » etc., usquequo ait, et armiger ejus ipse corruit super gladium suum, et mortuus est cum eo. (S1, 31, 5) Armigerum istum Hebraei Doeg Idumaeum dicunt fuisse, qui cernens Saul mortuum,seipsum ob metum David interemit.

Mortuus est Saul et tres filii ejus et armiger illius et universi viri ejus. (S1, 31, 6) Viri isti, pueri domesticiejus intelligendi sunt. Hi tres filii Saul cum eo interfecti sunt, Jonathas, Abinadab, qui et Jesui etMelchisua. Isboseth autem domi erat, qui anno quo Saul rex constitutus est, natus fuissedicitur, qui etiam quadraginta annorum fuisse legitur dicitur, qui etiam quadragintaannorum fuisse legitur cum regnare coepisset. Unde colligitur Saul quadraginta annis regnasse. Quaerendum cur alibi legatur Jesui, et alibi Abinadab: Jesui enim interpretatur aequalis. Aequalis ideo dicitur, quia aequalis meriti fuisse cum patrefilii memorantur. Abinadab interpretatur pater meus sponte. Sponte etenim sua pater ejusSaul male agendo acquisivit, ut taliter una cum filiis perimeretur.

Caput 1 : Dans le chapitre I

Factum est autem postquam mortuus est Saul, ut David reverteretur a caede Amalec, et maneret in Siceleg duos dies. In die autem tertio, apparuit homo Amalechites, veniens de castris Saul, (S2, 1, 1 et S2, 1, 2) et reliqua. Homo iste qui ad David veniens, mortem Saulis nuntiaverat, qui etiam mentiens,Saul interfecisse se dixerat: praesertim cum superius legatur irruisse Saul supergladium suum, et mortuus esse, ipse et armiger ejus, in monte Gelboe. Qui propterea a David interfici jussus est, eo quod dixerit se interfecisse, etnon timuisse mitteremanum suam in Christum Domini, qui et Amalechites dictusest. Hebraei, prout in quodam volumine legi, filium Doeg Idumaei tradunt fuisse. Amalechites enim et Idumaeus unum sunt, sicut reperi, quia filius primogenitusEsau qui et Edom, Eliphax fuit, et hujus filius Amalec exstiTit. Unde diadema etarmilla quae David detulit, a patre Doeg commendata filio fuisse, nonnulli Hebraeorumperhibent. Unde, inquiunt, non esse credendum ut Saul eam in praelium detulisset, sed Doegamico suo commendaverat, a quo ipse acceperat. At vero, si cui credibile videtur, quod Saul in proelium detulisset, et a capiteejus, eo mortuo, et a brachiis abstulisset, et David causa adulationis et gratiaedetulisset, non refragamus ac inhibemus, sed potius suo arbitrioderelinquimus. Sed altiori intellectu reputamus quod est quod ille Amalechites, qui se finxitcoram David Saul regem interfecisse, ab eo ultionis poenam multatus accepit, nisi quodomnis qui proximo suo machinatur malum, vel de ejus gaudet interitu, justaeretributionis poenam a superno judice recipiet? Juxta illud quod scriptum est: Omnis enim qui fodit foveam incidet in illam. (Pr, 26 et Si, 10) Et qui percusserit gladio, gladio peribit (Matth. VI). » Et iterum: Os quod mentitur occidit animam. (Sg, 1) His expletis, sequitur historia quid David egerit. Ait enim:

Planxit autem David planctum hujuscemodi super Saul et super Jonatham filium ejus. Et praecepit ut docerent filios Juda carmen, sicut scriptum estin libro justorum, (S2, 1, 17 et S2, 1, 18) etc. In Hebraeo et in veris exemplaribus non habetur carmen, sed arcum, quod nostris doctoribus item melius videtur. Nam quod scriptum est, quoniam plangebat interfectos Saul et Jonatham et praecepit ut docerent filios Juda arcum, (S2, 1, 18) hoc ideo fecit quia Philisthaeos sagittariis abundare jam noverat. Aliter: « Praecepit David ut docerent filios Juda arcum, » hoc est ut reges Judadocerent fortitudinem, scilicet ut fortes et intenti essent in timore Domini, et inpraeceptis Dei: ne per inobedientiam, a fortitudine et timore Dominisicut Saulrecederent: et eo modo quo ille perierat, perirent, et unde Saul maxime horum ictibusperierat, eamdem bellandi artem, et sui milites ad revincendos eos, discerent. Quod vero sequitur sicut scriptum est in libro justorum, (S2, 1, 18) ipsum librum hodie nusquam, neque apud ipsos Hebraeos inveniri posse,asseverant: sicut nec librum bellorum Domini, cujus in libro Numerorum mentio est,neque carmina Salomonis, neque disputationes ejus sapientissimas de lignorum natura,herbarumque omnium, totorumque jumentorum, volucrum, reptilium, et piscium. Vel quod in libro Verborum dicitur. Reliqua vero operum Salomonis priorum et novissimorum, scripta sunt in verbisNathan prophetae, et in libris Ahiae Silonitis, in visione quoque Jaddo videntiscontraJeroboam filium Nabat, et multa hujusmodi volumina, quae Scriptura quidem fuisseprobat, sed hodie constat non esse. Vastata namque a Chaldaeis Judaea, etiam bibliotheca quae est antiquituscongregata, inter alias provinciae opes, hostili igne consumpta est, ex qua pauci quinunc in sancta Scriptura continentur libri, postmodum Ezrae pontificis et prophetaesunt industria restaurati. Unde scriptum est de eo: Ascendit Ezras de Babylone, et ipse scriba velox in lege Moysi. (Esd, 7, 6) [mauvais référencement: 1Esd, 7] Velox videlicet, quia promptiores litterarum figuras, quam eatenus Hebraeihabebant, reperit. Et in epistola regis Persarum legitur: Artaxerxes rex regum Ezrae sacerdoti, scribae legis Dei coeli doctissimo salutem. (Esd, 7, 12) Sunt tamen qui dicunt, hunc librum justorum intelligidebere ipsum librum Regum,ubi continentur prophetae justi, Samuel videlicet, Gad et Nathan, in quo scriptum est,qualiter Saul recedens a timore Dei per inobedientiam suam periit.

Inclyti tui, Israel, super montes tuos interfecti sunt. (S2, 1, 19) In Hebraeo habetur, « super excelsa tua, » et est sensus: O Saul, super excelsatua, gloriosi Israel interfecti sunt: quia in peccato inobedientiae tuae, una tecumperierunt. Inobedientia namque pro idolis, id est excelsis, reputata est, sicut est illud inlibro Samuelis: Melior est enim obedientia quam victimae: et auscultare magis, quam offerre adipem arietum. (S1, 15, 22) Quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae,nolle acquiescere. Sed quod ait:

Nolite annuntiare in Geth, neque annuntietis in compitis Ascalonis, (S2, 1, 20) etc., obstupescens propheta ingemit subitaneum casum principum populi sui, et prohibetne ullus lactetur in tali casu, neque fama hoc divulget in civitates inimicorum. Geth enim et Ascalon, urbes sunt Allophylorum. Hactenus historiam, nunc quid allegorice significet, subjungamus. Ait namque: Et praecepit David ut docerent filios Juda, (S2, 1, 18)et reliqua. Filii Juda intelliguntur fideles in Ecclesia, Christum Dominum confitentes: de quibus verus David, id est manu fortis Dominus, praecepit, utarcu divinae intelligentiae sint muniti: ne aut ignorantiae caecitate decepti, inimpietate ruant, aut certe ignavi ac dissoluti in conspectu hostium suorum,hoc estimmundorum spirituum per quodlibet vitium decepti, succumbant: et in perpetuo inmortem animae irreparabiliter cadant. Nolite annuntiare in Geth, (S2, 1, 20)etc. Geth, quae interpretatur torcular, significat terrenam Hierusalemcivitatem, quae occidit prophetas, et lapidavit eos qui ad ipsam missi fuerant (voir: Mt, 23) . Cujus civibus, id est Judaeis incredulis, mors Domini atque sanctorum apostolorumin derisum fuit: et ob hoc praecipitur a vero David, Christo videlicet Domino, utpassio ejus per evangelicos praedicatores, eis minime debeat annuntiari: quiinsultatores crucis Christi maluerunt esse quam veneratores. Sequitur:

Et ait David: Montes Gelboe, nec ros, nec pluvia veniat super vos, (S2, 1, 21) et reliqua. Propter casumfortium, et ruinam populi sui, quasi indignans loquitur ad ipsumlocum interfectionis, abominans factum quod in eo fuerat gestum, sicut cuidam videtur,tamen non sine mysterio praesagandi, sicut paulo post ostendetur, beato papa Gregoriopropalante.

Sagitta Jonathae nunquam abiit retrorsum, et gladius Saul non est reversus inanis. (S2, 1, 22) Hoc vult insinuare, quod Jonathas et Saul temporibus suis bellicosissimi etfortissimi fuerint in praeliis.

Saul et Jonathas amabiles et decori in vita sua, in morte quoque non sunt divisi. Aquilis velociores, leonibus fortiores. (S2, 1, 23) Laudat decorem formae, laudat et constantiam animi: adjungens per hyperbolemtropum, similitudinem aquilae atque leonis.

Filiae Israel, super Saul flete, qui vestiebat vos coccino in deliciis, qui praebebat ornamenta aurea cultui vestro. (S2, 1, 24) Videlicet et de praedis hostium quas agebat.

Quomodo ceciderunt fortes in praelio? (S2, 1, 25) Subauditur in peccato suo. Jonathas et Saul, in excelsis tuis occisus es, (S2, 1, 25) sicut superius diximus. Ideo, o Saul et Jonathan, in excelsis tuis, (S2, 1, 25) hoc est in peccato inobedientiae tuae occisus, subauditur es. Eccehistoriam. Caeterum spiritualiter quid est, quod David qui retribuentibus mala non reddidit,cum Saul et Jonathan bello occumberent, Gelboe montibus maledicit, dicens: Montes Gelboe, inquit, nec ros, nec pluvia, veniant super vos. Neque sint agri primitiarum quia ibi abjectus est clypeus fortium, clypeus Saul, quasi non esset unctus oleo. (S2, 1, 21) Quid ergo montes Gelboe, Saul moriente, deliquerunt,quatenus in eis nec ros necpluvia caderet, et ab omni eos viriditatis germine, sententiae sermo, siccaret? Sedquia Gelboe interpretatur decursus, per Saul autem unctum et mortuum, morsnostri Mediatoris exprimitur, non immerito per Gelboe montes, superba Judaeorum cordasignantur, quae dum in hujus mundi desideriis defluunt in Christi, id est uncti, semorte miscuerunt. Et quia in eis unctus rex corporaliter moritur, ipsi ab omni gratiae roresiccantur. De quibus et bene dicitur: « Agri primitiarum esse non possunt. » Superbae quippeHebraeorum mentes, primitivos fructus non ferunt, quia in Redemptoris adventu,ex partemaxima, in perfidia remanentes, primordia fidei sequi noluerunt. Sancta namque Ecclesia in primitiis suis, multitudine gentium fecundata, vix inmundi fine, Judaeos quos invenerit suscipit, et extrema colligens, eos quasi proreliquiis fruges ponit. De quibus nimirum reliquiis Isaias dicit: Si fuerit numerus filiorum Israel quasi arena maris, reliquiae salvae fient. (Es, 10 et Rm, 9) Possunt namque idcirco Gelboe montes ore prophetae maledici, ut dum fructusexarescente terra moritur, possessores terrae, sterilitatis damno feriantur, quatenusipsi maledictionis sententiam acciperent, qui apud se mortem regis suscipere,iniquitate sua exigente, meruissent. Aliter vero David in persona sanctorum deplorat quosdam de Ecclesia, qui persuperbiamruentes, atque cum labentibus, vitae praesentis stadium decurrentes, abspiritali luce seclusi, lubricati, id est excaecati sunt: qui repugnantes daemonibus,labuntur in saeculo: quod est lubricum (Gelboe enim montes, lubriciinterpretantur, secundum hanc intelligentiam), et spem recuperationis suae omittentes,proprio mucrone, desperatione videlicet perniciosa evadendi hostem antiquum,semetipsos interficiunt: sicut Saul irruens super gladium suum mortuus est. Cujus rei Philisthaei, hoc est maligni spiritus, de interfectis spolia virtutumauferentes, propriae fortitudini ascribunt victoriam, quae justa permissione Dei, intalibus evenit. Sed David noster, in membris, hoc est in electis et sanctis viris, corruentiumcasum gemit: nec laetatur in perditionemorientium, sed contradicit, ut urbibusAllophylorum, talis fama praedicetur, hoc est praecipit fidelibus, ut caute secustodiant, et scuto fidei undique se muniant, induti lorica justitiae, habentesgaleam salutis, et gladium spiritus, hoc est verbum Dei, adversariis suis resistant,ne forte ulterius ignominiose superati, gaudium inimicis suis faciant.

Caput 2 : Dans le chapitre II

Ascendit ergo David et duae uxores ejus Achinoam Jezraelites, et Abigail uxor Nabal Carmeli, sed et viros qui erant cum eo, duxit David singulos cum domo sua et manserunt in oppidis Hebron. (S2, 2, 2 et S2, 2, 3) Ascensus iste David cum duabus uxoribus suis in Hebron significat convocationesduarum plebiumin Ecclesiam catholicam. Hebron enim interpretatur conjugium, et bene sola sancta Ecclesiaconjugium nominatur. Sola et una est sponsa videlicet coelestis regis, de qua in Canticis canticorumdicitur: Sexaginta sunt reginae, et octoginta concubinae, et adolescentularum quarum non est numerus. (Ct, 6) Una est columba mea, perfecta mea, una est matris suae, electa genitricisuae. Illuc duxit David singulos viros cum domo sua: quia unusquisque fidelium, in illamsocietatem per praedicationem Evangelii, convocatur. Non est ibi distinctio Judaei, et Graeci, barbari et Scythae, servi et liberi, sed omnia et in omnibus Christus. (Col, 3)

Veneruntque viri Juda et unxerunt ibi David,ut regnaret super domum Juda. (S2, 2, 4) Ungunt viri Juda David in regem, ut regnet super domum Juda, quia superbis accontemptoribus spernentibusque gratiam Dei abolitis, electi quique bona fama sacraepraedicationis, et virtutum studio, rite confitentur Christum esse regem in universopopulo. Ac ipsum esse, cui omnis potestas a Patre data est in coelo et in terra, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium et infernorum. (Ph, 2) Aliter: Post mortem Saulis ungitur David, et regnat, transfertque arcamTestamenti in civitatem suam: sicut in sequentibus legitur, de qua in suo loco dicturisumus. Simili quoque modo post abolitionem regni Judaeorum, et sacerdotii cessationem,verus David, id est Christus in Ecclesia sua, quamex gentibus elegit, regnum accepit:et arcam Testamenti, hoc est sacram Scripturam, in Ecclesiam, quae ejus est domus,transtulit.

Et nuntiatum est David quod viri Jabes Galaad sepelissent Saul, (S2, 2, 4) et reliqua. Hoc plenius in Paralipomenon libro quomodo gestum sit narratur. Cum audissent, inquit, viri Jabes Galaad, omnia scilicet quae Philisthiim fecerant super Saul, consurrexerunt singuli virorum fortium, et tulerunt cadavera Saul et filiorum ejus, attuleruntque ea in Jabes, et sepelierunt ossa eorum subter quercum quae erat in Jabes, et jejunaverunt septem diebus. (Ch1, 4) Mortuus est ergo Saul propter iniquitates suas eo quod praevaricatus sitmandatum Domini quod praeceperat, et non custodierit illud: sed insuper etiampythonissamconsuluerit, nec speraverat in Domino: propter quod et interfecit eum, ettranstulit regnum ejus ad David filium Isai. Quid est quod viris Jabes Galaad David gratia refert, eo quod sepelierunt ossaSaul et filiorum ejus? nisi quod Redemptori nostro multum placet, quando quis pravaopera malorum qui in peccatis suis mortui sunt, oblivioni damnando tradit, nec eaactione imitatur, quae scit Deo displicuisse; sed magis ea elegit facienda, quaerecordatur Dominum in mandatis dedisse.

Abner autem filius Ner princeps exercitus Saul, tulit Isboseth filium Saul, et circumduxit eum per castra, regemque constituit super Galaad, et super Gessuri, et super Jezrael, et super Ephraim, et super Benjamin, et super Israel universum. (S2, 2, 8 et S2, 2, 9) In Hebraeo habetur, « transduxit eum in Manaim, » quae interpretatur castra. Transduxit eum, intelligendum est, ultra Jordanem: et in Manaimregem eum constituisse, super Galaad, et super Gessuri. Hebraeis Assuri, id est super tribum Aser.

Sola autem domus Juda sequebatur David. (S2, 2, 10) Quid autem est quod filius Saul Isboseth, qui interpretatur vir confusionis: Abner auxiliante, qui interpretatur patris lucerna, rexconstituitur super Israel universum: et domus Juda sola sequebatur David? nisi quodsolis credentibus, et vere Deum confitentibus, ex priori populo, David nostrum Dominumvidelicet et Salvatorem sequentibus, in caeteris adhuc error confusionis regnat,diabolo instigante,qui saepe se transfigurat in angelum lucis.

Et fuit numerus dierum quos commoratus est David, imperans in Hebron super domus Juda, septem annorum et sex mensium. (S2, 2, 11) Et bene David septem annis et sex mensibus regnavit in Hebron quaeinterpretatur conjugium, ut supra diximus, aut visio sempiterna:quia Salvator noster in Ecclesia catholica, quae et sponsa ejus est, per omne tempusistius vitae, quod senario dierum numero decurrit, regnat: secundum illud, Ecce ego, inquit, vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi, (Mt, 28, 20) [mauvais référencement: Mt, 28] et post expletionem senarii numeri, hoc est perfectionem boni operis, omneselectos suos ad sabbatum verum, id est ad requiem sempiternam, perducet, ubi etperfruentur Dei visioneperpetua. Est autem Hebron civitas in tribu Juda, quae quondam vocabatur Arbae, licet malein Graecis codicibus habetur Arboe. Corrupte igitur in nostris codicibus Arboe scribitur, cum in Hebraeis legaturArbae, id est quatuor, ex eo quod ibi tres patriarchae, Abraham, Isaac, et Jacobsepulti sunt, et Adam magnus, ut in Genesi libro scriptum est. Licet eum quidam conditum in loco Calvariae suspicentur, quod falsum est. Haec est autem eadem Hebron olim metropolis Philisthinorum, et habitaculumgigantum, regnumque postea David in tribu Juda, civitas sacerdotalis, etfugitivorum. Distat ad meridianam plagam ab Elia millibus circiter viginti duobus, ubi etquercus Abraham, quae et Mambre, usque ad Constantii regis imperium monstrabatur, etmausolaeumejus in praesentiarum cernitur. Cumque a nostris ibidem Ecclesia jam exstructa sit, in circuitu a cunctisgentibus, Therebinthi locus superstitione colitur, eo quod sub ea Abraham angelosquondam hospitio susceperit. Haec ergo primum Arbae, postea Hebron ab uno filiorum Caleb sortita vocabulumest. Lege Verba dierum. Condita est autem ante septem annos, quam Tamnes urbs Aegypti conderetur.

Egressus est Abner filius Ner, et pueri Joseph filii Saul, de castris in Gabaon. Porro Joab filius Sarviae, et pueri David egressi sunt, et occurrerunt eis juxta piscinam Gabaon. Et cum in unum convenissent, e regione sederunt: hi ex una parte piscinae, et illi ex altera. Dixitque Abner ad Joab: Surgant pueri, et ludant coram nobis. Et respondit Joab: Surgant. Surrexerunt ergo, et transierunt numero duodecim de Benjamin, ex parte Isboseth filii Saul: et duodecim de pueris David. Apprehensoque unusquisque capite comparis sui, defixit gladium in latus contrarii, et ceciderunt simul. Vocatumque est nomen loci illius, ager robustorum in Gabaon. Et ortum est bellum durum satis in die illa, (S2, 2, 12, S2, 2, 13, S2, 2, 14, S2, 2, 15, S2, 2, 16 et S2, 2, 17) et reliqua. Hunc locum Josephus ita exponit: Abner autem promovit electum nimis exercitum, utcongrederetur cum tribu Juda. Irascebatur enim adversus eos, a quibus rex David fuerat ordinatus. Huic autem occurrit missus a David Joab, filius Sarviae sororis ejus, de patreSarnatus.Hic autem erat contra Abner, constitutus militiae princeps. Cum quo etiam fuerunt sui fratres, Abisai, Asael, et omnes armati David. Itaque veniens ad quemdam fontem in civitate Gabaa, aciem constituit adpugnandum. Dicente vero Abner ad eum, velle se probare quis eorum robustiorem exercitumhaberet, convenit inter utrosque, ut duodecim viros pugnatores mitterent, etprocedentes inter medias acies, qui ex utraque parte procul fuerant a certamine,relictisque gladiis viri David et tenentes capita hostium, eorum lumbos et latera,suis gladiis perforarunt, donec omnes quasi ex uno constituto periment. His autem cadentibus, etiam reliquus direptus est exercitus dimicatione fortissimaprocedente, Abner populus victus in fugam vertitur: fugientesautem Joab persequi noncessabat, praecipiens armatis, ut post eorum vestigia festinarent, et nequaquamoccidendo deficerent cujus etiam fratres detestati sunt pronissime. Inter quos clarior fuit praecipue junior Asael, qui tantam gloriam habuit in pedumvelocitate, ut non solum homines, sed etiam equos ad currendum superaret. Is igitur persequebatur Abner recto gressu, in neutramque partem declinans. Cumque respexisset Abner et considerasset impetum sequentis et dixisset, ut uniusmilitis arma sumens ab ejus persecutione quiesceret, et rursus ille nequaquam a suoconamine penitus abstineret, monente illo denuo ut recederet, ne coactus eumpercuteret, et ante ejus fratrem ulterius fiduciam non haberet. Verba ejus illo despiciente,fugiens post tergum lanceam emisit coactus, eumquerepente mortali vulnere penetravit. Mystice, Abner de tribu Benjamin, princeps exercitus regis Saulis, pueros Davidqui erant cum Joab principe exercitus Juda, ad praelium scribitur provocasse, etAsaelem fratrem Joab percussum in inguine interfecisse, sic quidem intelligi volunt,Saulus, inquiunt, necdum adhuc apostolus, de tribu Benjamin, priusquam fuissetcorreptus a Domino, apostolos ad certamen legitur provocasse, ac neci interfuisseStephani (voir: Ac, 6) . Caeterum quod locutus est Abner ad Asael, dicens:

Recede, noli me sequi, ne forte compellar confodere te in terram, et levare non potero faciem meam ad Joab fratrem tuum. Qui audire contempsit,et noluit declinare. Percussit ergo eum Abner aversa hasta in inguine, et transfodit, et mortuus est in eodem loco, omnesque qui transibant per locum illum, in quo ceciderat Asael et mortuus erat, subsisteban. (S2, 2, 22 et S2, 2, 23) Moraliter, cujus idem Asael typum tenuit, nisi eorum quos vehementer arripitfuror, et in praeceps ducit? Qui in eodem furoris impetu, tanto cautius declinantur,quanto et insanius rapiuntur. Unde et Abner qui, sermone nostro, patris lucerna dicitur, fugit, quiadoctorum lingua, quae supernum Dei lumen indicat, cum per abrupta furoris mentemcujuspiam ferri conspicit, cumque contra irascentem, dissimulat verborum jaculareddere, quasi persequentem non vult ferire. Sed cum iracundinulla consideratione se mitigant, et quasi Asael, persequi etinsanire non cessant, necesse est ut hi qui furentes reprimere conantur, nequaquam sein furorem erigant, sed quidquid est tranquillitatis ostendant, quaedam verosubtiliter proferant, in quibus ex obliquo furentis animum purgent. Unde et Abner, cum contra persequentem substitit, non eum recta, sed aversa hastatransferavit. Ex mucrone quippe percutere, est impetu apertae increpationis obviare. Aversa vero hasta persequentem ferire, est furentem intranquille, ex quibusdamangere, et quasi parcendo superare. Asael autem protinus occumbit, quia commotae mentes, dum et parci sibi sent unt,et tunc responsorum ratione in intimis, sub tranquillitate tanguntur, ab eo quo seerexerant,statim cadunt. Qui ergo a fervoris sui impetu, sub lenitatis percussione resiliunt, quasi sineferro, moriuntur.

Et exclamavit Abner ad Joab, et ait: Num usque ad internecionem tuus mucro desaeviet. (S2, 2, 26) Hebraeus, ut legi in cujusdam disputatione, non habet tuus. An ignoras quod periculosa sit desperatio? (S2, 2, 26) In Hebraeo ita habetur: « An ignoras quod amarus erit finis? » Et est sensus:Nunquid ignoras quod ad amaritudinem tibi proveniat, eo quod populum hunc delereniteris?

Caput 3 : Dans le chapitre III

Facta est ergo longa concertatio inter domum Saul, et domum David. David proficiens, et semperin seipso robustior, domus autem Saul decrescens quotidie. (S2, 3, 1) Domus ergo David, quae est alia quam civitas Dei? Hierusalem videlicetcoelestis, quae partim adhuc peregrinatur in terris, partim jam cum Domino regnat incoelis. Et quae est domus Saul superbi et impii regis, nisi Babylon illa confusionisplena, quae seducit et fornicari facit omnes gentes in prostitutione sua? Longa ergoconcertatio inter domum Saul, et domum David est, quia persequitur illa quae secundumcarnem est, eam quae secundum spiritum. Sed domus David, eo magis profectu filiorum gaudebit suorum, quo magis domus Saulpersecutionibus contra eam saevit. Illa autem quotidie deficiens, in iniquitate sua tabescet: et ad extremumsecundummerita sua, simul cum capite suo, in profundum abyssi mergetur.

Nati quoque sunt filii David in Hebron. Fuitque primogenitus ejus Amnon, de Achinoen Jezraelitide, et post eum Chelea, de Abigail uxore Nabal Carmeli. Porro tertius Absalon, filius Maacha filiae Tholomai regis Gessur. Quartus autem Adonias, filius Aggith, et quintus Saphatia, filius Abital. Sextus quoque Jetram, de Egla uxore David. Hi nati sunt David in Hebron. (S2, 3, 2, S2, 3, 3, S2, 3, 4 et S2, 3, 5) Quaeritur cum aliae uxores David supra notatae sint, et non dicantur uxoresDavid, cur hic sola Egla uxor dicatur David? Egla enim ipsa est Michol, quae ideo uxorejus hic sola voratur, eo quod in adolescentia primum ipsam sortitus fuerat in uxorem,quae etiam partu occubuissedicitur. Unde et in sequentibus scriptum est: Igitur Michol filiae Saul non est natusfilius, usque ad diem mortis suae, quia in ipso partu occubuit. Et quid septem filii David qui ei nati sunt in Hebron, nisi perfectionem sanctorumin fide, sermone, et opere significant? quae ab Ecclesia matre, sponso Salvatorividelicet nostro, quotidie generantur, et conjugio spiritali, per Spiritus sanctigratiam, in aeternam vitam quotidie filii lucis oriuntur.

Respondit Abner iratus ad Isboseth: Nunquid caput canis ego sum adversum Juda hodie, qui fecerim misericordiam super domum Saul patris tui et super fratres et proximos ejus? et non tradidi te in manu David, et tu requisisti in me quod argueres pro muliere hodie? (S2, 3, 8)et reliqua. Ac sidiceret: Propter te, et propter domum patris tui, dicor caput canis essecontra Judam, eo quod non reduco domum Israel ad David, quem scio unctum esse regem,et regnaturum fore super universum regnum Israel. Caput canis se dicit esse, id est vilem, eo quod a domo Juda sic haberetur, sicutlatratus canis, et eo quod princeos esset canum, id est stultorum hominum.

Et dixit Abner ad David: Surgam ut congregem ad te dominum meum, regem omnis Israel, et ineam tecum foedus, ut imperes omnibus sicut desiderat anima tua. Cum ergo deduxisset David Abner et ille esset in pace. (S2, 3, 21) Abner veniens ad David ut universum Israel, regno ipsius sociaret ab Joabignorante David, in dolo occisus est. De quibus latius in sequentibus, et aliter dicturus sum. Sic intelligunt: Abner, inquiunt, veniens ad David, ut universum Israel regnoipsius sociaret, sed a Joab in dolo occisus est. Et Paulus egrediens ad gentes, ut praedicatione sua ad fidem eas Christiconverteret, gravissimas Judaeorum pertulisse legitur persecutiones. Sicut enim Joab filius Sarviae, aemulus Abner, usque ad necem mortis insidiatusest, sic nimirum Judaei filii videlicet Synagogae Paulo apostolo ex eadem tribuBenjamin genito, tandiu insidiati sunt, donec eum de Judaea expellentes, ad gentestransire compulerunt (voir: Ac, 13) .

Sermonem quoque intulit Abner ad seniores Israel dicens: Tam heri quam nudiustertius quaerebatis David ut regnaret super vos. Nunc ergo facitequoniam Dominus locutus est ad David dicens: In manu servi mei David, salvabo populum meum Israel de manu Philisthiim et omnium inimicorum ejus, (S2, 3, 17 et S2, 3, 18) etc. Quid est ergo quod Abner populum universum Israel exhortatur, ut, relicto Isbosethfilio Saul, ad David, prompto ac devoto animo, conveniat? nisi quod doctores sancti,qui patris lucerna merito dicuntur, lumine fidei, et scientiae plenissimi, inuniversis gentibus nomen Domini praedicant, et exhortantur, quatenus, spreta idolorumcultura, et relicto errore confusionis, cum auctore suo diabolo, ad David nostrum, quivero manu fortis, et desiderabilis est, qui desideratus cunctis gentibus esse, apropheta describitur, sine mora festinent venire, etsub ejus imperio, perpetuostudeant permanere. Nam et Joab, qui Abner dolo loquens, et percutiens in inguine, interfecit, nonalium quam hostem antiquum significat, qui fictis suasionibus quotidie fidelessubvertere satagit, et per libidinis noxiae cogitationes, interficere molitur. Joab enim inimicus, vel idem frater interpretatur. Omnium inimicorum diabolus est caput, unde et Salvator talibus in Evangelio dicit: Vos ex patre diabolo estis, et desideria patris vestri vultis facere. (Jn, 8, 44) [mauvais référencement: Jn, 8] Ab hac ergo persecutione David noster immunis est, quia Deus neminem tentat. Ipse autem intentator malorum est, (Jc, 1) qui vult omnes homines salvos esse, et ad agnitionem veritatis pervenire (voir: 1Ti, 2) . Per invidiam enim diaboli, mors intravit in totum orbem terrarum. (Sg, 2) Imitantur autem eum, qui sunt ex parte ejus. Potest nomen et persona Joab non inconvenienter ad populum Judaicum persignificationem transferri, qui inimici semper praedicatorum Evangelii exstiterunt, etfidem Christi ubicunque potuerunt persequebantur. De quibus Paulus Thessalonicensibus scribens: Vos enim, ait, imitatores facti estis fratres Ecclesiarum Dei, quae sunt in Judaea, in Christo Jesu: quia eadem passi estis et vos a contribulibus vestris, sicut et ipsi a Judaeis qui et Dominum occiderunt Jesum, et prophetas, et nos persecuti sunt: et Deo non placuerunt, et omnibus hominibus adversantur: prohibentes nos gentibus loqui, ut salvae fiant: ut impleant peccata sua semper. Pervenit enim ira Dei super illos, usque in finem. (1Th, 2)

Aliter: Et percussit Joab Abner in ultionem sanguinis Asael fratris ejus, (S2, 3, 27) etc. Quid per Joab, qui inimicus vel frater interpretatur, nisielatio Judaeorum, atque haeretici designantur? Quid vero per Abner, qui in Latinumvertitur patris lucerna, nisi spiritales viri, et humiles Ecclesiae doctoresexprimuntur? Joab, Abner in porta dolo occidit? quia et inimici fidei, hoc est Judaeiet haeretici, quosdam praesules Ecclesiae ob defensionem fidei, usque ad necem mortispersecuti sunt. Pro qua re de domo patris Joab, per quam signatur impia plebs, non deficit fluxumseminis sustinens, hoc est, immundis cogitationibus atque sordidis actibuspollutus. Similiter quoque et leprosus sustinens fusum: per quod designanturhaeretici,mendacii sui cogitatione corrupti. Qui haeretici, dum fallaciam suam defendere nituntur, per ambitum verborumrotantur: et velut in confuso locutionis suae mendacia involvendo concluduntur. Et dum litigiosa lingua, infirma Ecclesiae membra velut gladio oris suiconfodiunt, ipsi prius in eodem gladio impietatis suae moriuntur. Et quia se ex mendacio suo pascunt, a pane verbi Dei vacui jejunant. Unde in sequentibus dicemus, quid mystice signetur; et jam aliter:

Plangensque rex Israel Abner, ait: Nequaquam, ut mori solent ignavi, mortuus es, Abner. (S2, 3, 33) Id est, non periisti in tua stultitia, sicut ignavi perire solent: quia fraudedeceptus es.

Manus tuae non sunt ligatae, et pedes tui non sunt compedibus aggravati, (S2, 3, 34) sicut eorum manus solent ligari et pedes vinciri, qui in proelio capi solent,dolo igitur non viribus peremptus es. Quod autem David se excusans de nece insontis, dixit: Mundus ego sum, et regnum meum apud Deum, usque in sempiternum, a sanguine Abner filii Ner, et veniat super caput Joab fluxum seminis sustinens, et leprosus tenens fusum, et cadens gladio, et indigens pane. (S2, 3, 28 et S2, 3, 29) Judaeorum denotat perfidiam atque miseriam. Super caput enim Joab, id est, super principes et sacerdotes ipsius populi, etsuper omnem domum patris ejus, synagogam videlicet Satanae, atque conventummalignantium, veniet iniquitas impiorum, ut requiratur ab eis omnis sanguis justus,qui effusus est superterram, a sanguine Abel justi, usque ad sanguinem Zachariae filiiBarachiae (voir: Mt, 23) . Nec deficiet de domo istius Joab, fluxum seminis sustinens, id est, variisdesideriis diffluens, quia in voluptatibus istius vitae, tales totam spem suam ponunt,ubi et leprosi sunt tenentes fusum, id est variis erroribus maculati, instabilitatemhaeresum ac mundani luxus sequentes, qui juxta desideria cordis sui, coacervabunt sibimagistros prurientes quidem auribus, et a veritate auditum avertentes. Ibi etiam non deficiet cadens gladio, et indigens pane, (S2, 3, 29) qui, cum pane illo qui de coelo descendit semper egent, et non refici ab eomerentur, futurae ultionis gladium non evadent (voir: 2Ti, 4) .

Caput 4 : Dans le chapitre IV

Venientes filii Remmon Berothitae Rechab et Baana, ingressi sunt fervente die domum Isboseth, qui dormiebat super stratum suum meridie. Ingressi sunt autem domum, et ostiaria domus purgans triticum obdormivit. Assumentes spicas tritici latenter ingressi sunt, et percusserunt eum in inguine, (S2, 4, 5 et S2, 4, 6) et reliqua. Duo viri isti principes erant super expeditiones Isboseth. Mortuo vero Abner ut Hebraei tradunt consiliati sunt cum Miphiboseth ut unainterficerent Isboseth, et eumdem Miphiboseth constituerent regem, et ejusdem consiliidelatorem, eumdem Miphiboseth exstitisse, et idcirco hic idem Miphibosethsubintroducitur modo.

Erat autem Jonathae, filii Saul, filius debilis pedibus;quinquennis enim fuit, quando venit nuntius de Saul et Jonathan ex Jezrael, (S2, 4, 4) etc. Videntes vero Banaa et Rechab a Miphiboseth suum proditum esse consilium,timore perterriti, fuga lapsi sunt in Gethaim, fueruntque ibi advenae usque ad tempusillud. Tempus illud, intelligendum est quando inde reversi domum Isboseth, fervente dieingressi sunt, assumentes spicam tritici et percutientes eum in inguine. Spicas tritici quasi causam primitiarum tulerunt, ut honorem regi deferreviderentur, et eorum dolus nequaquam deprehenderetur. Mystice autem ostiaria triticum purgat, cum mentis custodia discernendo virtutes avitiis separat. Quae si obdormierit, in mortem proprii domini sui insidiatores admittet, quia cumdiscretionis sollicitudo cessaverit,ad interficiendum animum, malignis spiritibus iterpandit. Qui ingressi spicas tollunt, quia mox bonarum cogitationum germina auferunt. Atque in inguine feriunt, quia virtutem cordis delectationes carnisoccidunt. In inguine quippe ferire, est vitam mentis carnis delectatione perforare. Nequaquam vero Isboseth iste inopinata morte succumberet, si non ad ingressumdomus mulierem, id est ad mentis aditum mollem custodiam deputasset. Fortis namque vigilque sensus praeponi cordis foribus debet, quem nec negligentiaesomnus opprimat, nec ignorantiae error fallat. Unde bene et Isboseth appellatus est, qui custode femina hostilibus gladiisnudatur. Isboseth quippe vir confusionis dicitur: vir autem confusionis est, quiforti mentis custodia munitus nonest, quia dum virtutes se agere aestimat,subintrantia vitia nescientem neCant. Tota itaque virtute muniendus est aditus mentis:nequando eam insidiantes hostes penetrent foramine neglectae cogitationis. Hinc Salomon ait: Omni custodia serva cor tuum, quia ex ipso vita procedit. (Pr, 4) Virtutes ergo quas agimus, dignum est, ut summopere ab intentionis originepensemus: ne ex malo ortu prodeant, etiam recta quae ostentant.

Caput 5 : Dans le chapitre V

Et venerunt universae tribus Israel ad David in Hebron, dicentes: Ecce nos os tuum et caro tua sumus, (S2, 5, 1) et reliqua. Quid conventus iste tribuum Israel ad David significat, nisi conventumomniumgentium ad Christum? Quae illi quasi blandiendo dicunt: Ecce nos os tuum et carotua sumus, cum in illo incarnationem, quam ex nostra natura in virginis uterosuscipit, diligunt atque venerantur, ejusque ditioni subdere se appetunt, eiqueservire omni tempore desiderant. Unde Psalmista dicit: Reminiscentur et convertentur ad Dominum universi fines terrae. Et adorabunt in conspectu ejus omnes patriae gentium, quoniam Domini est regnum, et ipse dominabitur gentium. (Ps, 21, 28) [mauvais référencement: Ps, 21] Venerunt quoque et senes de Israel ad regem in Hebron, cum prophetae etapostoli, una fide, et pari devotione, ad Mediatorem nostrum concurrunt. De quibus scriptum est: Principes populi concurrunt in unum cum Deo Abraham. (Ps, 46, 10) [mauvais référencement: Ps, 46] Et alibi: In conspectu senumsuorum gloriabitur. (Es, 24)

Filius triginta annorum erat David, cum regnare coepisset, et quadraginta annis regnavit. (S2, 5, 4) In Hebron regnavit super Judam septem annis et sex mensibus: in Hierusalemautem regnavit triginta tribus annis, super omnem Israel et Judam. Quaeritur cur non in summa quadraginta anni et sex menses annumerentur? quod abHebraeis duobus solvitur modis. Dicunt enim quod David sex mensibus Absalom filium suum fugerit; merito igitureosdem sex menses a summa regni illius esse exclusos. Dicunt etiam aliter, quod sex mensibus in Hebron David quadam infirmitate corporislaboraverit, et idcirco eosdem sex menses non supputari in regno ejus. Ex eo namqueque tempore illum regnasse dicunt in Hebron, ex quo devictisAmalecitis, de spoliis eorum misit dona senioribus Juda, his qui erant in Hebron, ethis qui erant in Bethel, et reliquis qui erant in his locis, in quibus commoratusfuerat David ipse et viri ejus. Mystice autem quod David triginta annorum regnare coepit, praefigurabat quodDominus noster triginta annorum venit ad baptismum, et incipiebat Evangelium regnipraedicare, cujus regnum sempiternum, et potestas ejus alteri non dabitur. Quadragenarius enim numerus, qui ex quaterdenis constat, plenitudinem temporum etrerum perfectionem significat. Unxeruntque David super omnem Israel regem, (S2, 5, 3) et reliqua. David bis esse unctus dicitur, similiter et Dominus Jesus Christus prius in populoJudaeorum,post haec in populo gentium principatum sumpsit. David cum triginta esset annorum, regno potitus est, et Dominus Jesus Christuseadem aetate, in Jordane fluvio a Joanne baptizatus, discipulos habere coepit.

Et abiit rex et omnes viri qui erant cum eo in Hierusalem ad Jebusaeum habitatorem terrae. Dictumque est David ab eis: Non ingredieris huc, nisi abstuleris caecos et claudos, dicentes: non egredietur David huc. Cepit autem arcem Sion, haec est civitas David. Proposuerat enim David in die illa praemium, qui percussisset Jebusaeum, et tetigisset domatum fistulas, et claudos et caecos odientes animam David. Idcirco dicitur in proverbio. Caecus et claudus non intrabunt in templum. Habitavit autem David in arce, et vocavit eam civitatem David. Et aedificavit per gyrum a Mello et intrinsecus, (S2, 5, 6, S2, 5, 7, S2, 5, 8 et S2, 5, 9) et reliqua. Ait enim: Non ingredieris huc, nisi abstuleris caecos et claudos, (S2, 5, 6) etc. Ac si dicatur ab eis: Non ingredietur huc David, donec nos hinc auferat, quosinermes et imbecilles sicut caecos et claudos esse arbitratur, et quos belloaggressurus, sicut claudos et caecos se triumphaturum putat.

Idcirco dicitur in proverbio: Caecus et claudus non intrabunt templum, (S2, 5, 8) id est, non intrabit quilibet domum claudorum et caecorum, quandiu caecus etclaudus intro fuerit. Proposuerat enim David in die illa praemium, qui percussisset Jebusaeum, tetigisset domatum fistulas; et caecos et claudos odientes animam David. (S2, 5, 8) In Hebraeo ita habetur: « Et dixit David in die illa. Qui percusserit Jebusaeum, et tetigerit fistulas domus, erit primus. » Et inParalipomenon: Omnis qui percusserit Jebusaeum in primis erit princeps et dux, (Ch1, 11) id est, qui tantae fuerit audaciae, et fortitudinis, ut ad murum civitatisusque veniat, et hasta sua fistulam quae in muro est tangat, ipse princeps. Ascendit igitur primus Joab filius Sarviae, et factus est princeps. Hinc Josephus aperte describit: Exsurgens, inquit, David cum omnibus, venit inHierosolymam, Jebusaeis habitantibus civitatem (qui erant ex genere Chananaeorum), etclaudentibus eis portas et caecos aspectu et claudos, omnesque leprosos, ad derisionemregis constituentibus super murum dicentibus, quia prohiberenteum caeci ingredi incivitatem, quae tamen agebant despicientes eum pro maxima munitione murorum. Iratus rex Hierosolymam obsidere coepit, et multo studio et labore conari ut eamcaperet, quatenus in ipso principatus initio suam fortitudinem demonstraret. Interminatus itaque et ipsis et alii (si qui forte haberent adversus eumresistendi conamen) inferiorem civitatem, magna virtute cepit. Cumque adhuc arcem obtinere non posset, coepit, honores et munera promittendo, rexpronus ad opus belli commilitones provocare, ut quicunque per subtus colles in arcemconscenderet, eamque caperet, principatum militiae totius populi possideret. Cunctis itaque conscendere festinantibus, et nullo labore pro muneris retributionetardantibus, Sarviae filius Joab praevenit universos.Et ascendens in cacumine, clamavit ad regem, exigens militiae principatum. Expulsis itaque rex de summa arce Jebusaeis, et reaedificans civitatemHierosolymam nuncupavit, et omni tempore in ea sui habitavit imperii. Sed quia in hoc volumine, hic primum Hierusalem civitas Jebusaeorum legitur, quaein Genesi Salem (ut tradunt Hebraei) et in volumine Judicum Jebus legitur, et inmultis scripturis, maxime in Novo Testamento, Hierosolymam appellatur, requirendum estquare Hierusalem legatur. Sed dicamus quid in dictis doctorum invenimus. Judaei, inquiunt, asserunt Sem filium Noe (quem dicunt Melchisedech) primum ipsamcivitatem inhabitasse, dictamque in temporis Salem, quam postea tenuerunt Jebusaei, equibus et sortita est vocabulum Jebus. Sicque duobusnominibus copulatis Jebus et Salem, vocata est Hierusalem, quaepostea a Salomone Hierosolyma quasi Hierosalomonis, hoc est aedes Salomonis dictaest. Haec et corrupte a poetis Solyma nuncupatur. Unde per tropum qui a grammaticis tmesis appellatur, disjunctim a poeta in poemateponitur. Hiero, quem genuit Solymis Davidica proles, hoc est Hierosolymis. Qui postea ab Aelio Hadriano vocata est Aelia. Sed nobis videtur quod binis nominibus vocata sit sicut nonnullae civitates quodin libro Judicum ostenditur, ubi legitur: Qui pergebat in montem Ephraim, venitque,inquit Scriptura, contra Jebus quae alio nomine dicebatur Hierusalem. De cujus nomine, plenius in libello quem nuper in Genesim edidimus,disputavimus. His enim praelibatis, ad allegoricam significationemstylum vertamus. David arcem Sion cepit, ablatis prius caecis et claudis odientibus animamDavid. Sic nimirum Dominus Jesus Christus post reprobationem Scribarum atquePharisaeorum, qui vere caeci et claudi sunt appellati, odientes animam ejusdem DominiJesu Christi, id est vitam ejus auferre conantes, principatum in Ecclesia, quam exgentibus acquisivit, obtinuit. Domatum vero fistulae falsam scientiam hujus mundi, seu haereticorum dogmatafigurasse non dubium est. Quae omnia Dominus Jesus Christus, per praedicatores suos, velut per Joabpercussit atque destruxit, et destruere in Ecclesia sua non desinit. Jebusaeus vero, qui interpretatur conculcans, populum significatgentium,qui priusquam crederet, divina praecepta parvipendens conculcabat. Dicamus et aliter: In hoc quod David Jebusaeum habitatorem terrae de Hierusalemejecit, et suam civitatem fecit, significabatur Dominum venturum verum David, quicontrarias potestates de cordibus fidelium expelleret, et sic in eis suam mansionemconstitueret. Unde per prophetam dicit: Et inhabitabo et inambulabo in illis, et ero eorum Deus, et ipsi erunt mihi populus. (Lv, 26 et 2Co, 6) Jebusaeus enim, juxta hanc intelligentiam, non immerito potest interpretaricalcatus. Etenim David etiam Joab qui arcem cepit, principem et ducem constituit, quiaDominus redemptor noster, non solum per mysterium crucis omnem principatum diabolidestruxit, et sibimet victoriam gloriaeacquisivit; verum etiam fidelibus suis, superomnem diaboli potestatem virtutem tribuit, sicut ipse in Evangelio discipulis suisait: Ecce dedi vobis potestatem calcandi super scorpiones, et omnem virtutem inimici. (Lc, 10, 19) [mauvais référencement: Lc, 10] Bene ergo dictum est quod David, ejectis caecis et claudis, qui odiebant animamDavid, ceperit arcem Sion, suamque civitatem eam vocaverit, quia Salvator nostermalignos spiritus cum turba vitiorum de anima qualibet expulerit, sibique eam perilluminationem sapientiae usurpaverit, merito arx Sion, id est speculatio et visiopacis, ipsa vocabitur. Atque de ea recte per Psalmistam dicitur: Notus in Judaea Deus, in Israel magnum nomen ejus. Et factus est in pace locus ejus, et habitatio ejus in Sion. Ibi confregit cornua, arcum, scutum,gladium, et bellum. » (Ps, 75)

Misit quoque Hiram rex Tyri nuntios ad David, et ligna cedrina, et artifices lignorum, artificesque lapidum ad parietes, et aedificaverunt domum David. (S2, 5, 11) Hiram, qui interpretatur vivens excelso, praedicatores praefiguravitex populo gentium, qui David ex lignis cedrinis (Domino videlicet ac redemptorinostro), id est, ex mentibus incorruptis ac fortibus, et lapidibus, id est, sanctisperfectis, quatuor videlicet virtutibus, quadratis, id est prudentia, justitia,fortitudine, temperantia perfectis, non solum per se, verum etiam per solertiamdiscipulorum, tanquam artificibus suis, quibus dicitur: Et vos tanquam lapides vivi superaedificamini, domus spiritales, (1P, 2) domum, id est sanctam Ecclesiam, aedificaverunt. Unde etiam cognovit tunc David, id est Dominus, quoniam confirmasset eum DeusPater regem super Israel, et quoniam exaltasset regnum ejus super populum suum Israel,id est, super cunctos credentes, ac mente videntes Deum, non solum Judaeorum, maximeetiam et gentium de quibus repromiserat ei Pater dicens: Postula a me et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae. (Ps, 2, 8) [mauvais référencement: Ps, 2] Unde et jure sequitur:

Accepit ergo adhuc David concubinas et uxores de Hierusalem. (S2-5, 13) Sed forte quaerit aliquis, Si ipse David imaginem Christi gerebat, quomodomultas uxores et concubinas habuisse dicatur, cum has rexChristus et horrescat etdamnet? Sed figurate gestum est. Quod vero David uxores plurimas habuisse dicitur, hoc sine dubio praefigurabatur,quod Christus Jesus ex multarum gentium nationibus, per fidem Ecclesiae, subseptenario numero sacramenti copulaturus erat. Concubinae vero ejus Judaeorum seu haereticorum significant conventiones: quae inservitutem et non in libertatem generant, et sub titulo nominis Christi se maneregloriantur, sed quia propter carnalia lucra Christum sectantur, non immerito nonconjuges, sed concubinae vocantur. Denique nunc reges si plures habeant uxores vel concubinas, in crimine reputantur,quia jam transierunt figurae, pro quibus uxorum vel concubinarum veniaconcedebatur. At nunc quia figuraetransierunt, venia nulla datur.

Natique sunt David et alii filii et filiae, et haec nomina eorum qui nati sunt ei in Hierusalem: Samua et Sobab, et Nathan et Salomon et Ibaar et Elisua et Nepheg et Japhia et Elisama et Elida et Eliphelet. (S2, 5, 13, S2, 5, 14, S2, 5, 15 et S2, 5, 16) Verum quia haec nomina subjunximus, ratum duximus interpretationes Judaeorumponere, ut superiori intellectui spiritales intelligentiae (juxta prudentiam prudentislectoris) conveniant. Si enim aliquid spiritaliter sermo historicus innuere noluisset, nequaquam adderecurasset qui essent filii, qui nati essent David in Hierusalem. Nam si idem David significat salvatorem, ergo non immerito filii ejus credentes significant, ex utraque Ecclesia, Judaeorum scilicet etnationum.Unde et in Paralipomenon libro quatuor fuisse ex Bethsabee uxoris Uriae Hethaei:Samua videlicet et Sobab, Nathan et Salomon, quae typum gessit Ecclesiae gentium,sicut in sequentibus, Christo duce, latius dicturi sumus. Porro Samua interpretatur audacia: Sobab, convertens: Ibaar, elegit: Elisua, Dei mei salus: Nepheg, applicans ori:Japhia, illuminat vel ostendit: Elisama, Deus meus audiens:Elida, Deus meus scit: Eliphelet, Deus meus salvans: quaeinterpretationes aptae, ut diximus, fidelibus congruunt, qui divina praecepta libenteraudiunt, et ad operationem fidei convertuntur. His igitur tactis, ad ea quae sequuntur sermonem convertamus.

Et addiderunt iterum Philisthiim ut ascenderent et pugnarent contra David. Consuluit autem David Dominum. Qui respondit: Non ascendas, sed gyra post tergum eorum, et venies ad eos ex adverso pyrorum, (S2, 5, 22 et S2, 5, 23) et reliqua. Quanquam nonnulli, ut in cujusdam volumine legi, contendant non habere in Hebraicaveritate, « ex adverso pyrorum, » sed « flentium, » hoc est, ut tradunt, ex adversoidolorum suorum, ubi scilicet idola erant in quibus confidebant: quae (ut inquiunt,prout ex traditione Hebraeorum didicerunt) idcirco flentium vocantur, quia fletu dignasunt: et eos, qui ea colunt, ad fletum miseriarum perducunt. Unde et subjungunt:

Et cum audieris sonitum gradientis in cacumine flentium. (S2, 5, 24) Hoc est, ut ferunt:Cum audieris a potestatibus angelicis, eorum idola, inquibus omniseorum fortitudo est, conteri et conculcari. Tunc inibis praelium, quia tunc egredietur Dominus ante faciem tuam, (S2, 5, 24) et reliqua. Ergo quia nostram interpretationem veram credo, sicut in praefatione nosterinterpres in tribus linguis peritus galeatum ponit exemplum, de arboribus simpliciterintelligit Allophylorum. Sed quia historiam didascalo consentiente propalavimus, deinceps compendiososermone strictim tangere aggredimur, quid allegorice significet. In hoc enim quod ait: Cum audieritis sonitum gradientis in cacumine pyrorum. (S2, 5, 24),etc. Adventum Domini significat super celsitudinem prophetarum et apostolorum, virtutedivinitatis suae supergradientem, sicut in Canticis canticorum scriptum est: Ecce iste veniet saliens in montibus, transilienscolles. (Ct, 2) Pyrorum autem cacumina arborum significant summitates. Quid per arbores, nisi sublimes patres intelliguntur? In quorum cacuminibus dumsonitus auditur, id est, dum in sublimitate vitae sonus (flante Spiritu sancto)praedicationis intonuit, David noster virtute suae divinitatis, qua celsitudinemsanctorum transcendit, Philisthaeos, id est immundos spiritus, superavit.

Caput 6 : Dans le chapitre VI

Congregavit autem rursum David omnes electos Israel triginta millia, ut adducerent arcam Dei, (S2, 6, 1 et S2, 6, 2) etc., usque ait, iratusque est indignatione Dominus, quod extendit Oza manum ad arcam et tenuit eam, quoniam calcitrabant boves contra Ozam, et percussiteum et mortuus est. (S2, 6, 6 et S2, 6, 7) In hac historia beati reges et prophetae David, qui arcam Domini adduxissenarrantur, humilitas approbata, superbia damnata, et temeritas vindicata monstratur:quia et ipse David, qui coram arca Domini humiliter saltare non erubuit, moxpromissionem Filii Dei ex sua stirpe nascituri suscipere promeruit: et conjux, quaeeamdem illius humilitatem despexit, ejus semine fecundari non meruit, sed perpetuaesterilitatis poenas luit. Sacerdos quoque, qui arcam inconsiderata temeritate tetigit, ausus sui reatumimmatura morte purgavit. Ubi intueri necesse est quantum delinquat, qui ad corpus Domini reus accesserit,si devotus ille sacerdos morte mulctatur, qui arcam illam, Dominici videlicet corporisfiguram, minoriquam debuit veneratione corripuit. Verum juxta allegoriam David Christum, arca Ecclesiam significat, vel sacramScripturam. Quaesivit autem David arcam in civitatem suam adducere, sed causa intervenientecontraria, ad tempus eam alibi diverTit. Ac sic deinceps quod multum delectaveratexplicuit. Quia Dominus in carne apparens, Evangelium filiis Israel, suae videlicet genti,praedicavit; sed caecitas ex parte contigit in Israel donec plenitudo gentiumsubintraret (voir: Rm, 11) . Sed ut haec pateant manifestius, per singula videamus. Congregavit David omnes electos ex Israel triginta millia, quia Dominus Ecclesiamprimitivam ex Israel instituit, non quidem omnem Israel, sed electos quosquesibiconsocians. Non enim omnes qui ex Israel hi sunt Israelitae, sed filii promissionis deputanturin semine, qui triginta millia referuntur, id est, fidei operibus, et spei firmitateperfecti. Tria enim, propter confessionem sanctae Trinitatis, ad fidem pertinent: decempropter Decalogum legis, ad opera: mille, propter sui perfectionem, ad spem vitaeaeternae, quia superius aliquid non est, sicut numerus millenario major nullusest. Etsi enim millia, sive triginta millia, sive etiam mille millia dixeris, non ipsummille numerando transcendis, sed vel per se, vel per minores numeros saepius dicendomultiplicas. Tria ergo per decem multiplica, ne fides sine operibus mortua sit. Item triginta millia per mille multiplica: ut fides quae per dilectionem operatur,non alibiquam in coelis retributionem speret. Electi igitur ex Israel, populus recte credentes, operantes, sperantes insinuat.VIri autem Juda qui erant cum David, ipsos apostolos et doctores, qui lateri Christiquasi familiarius adhaerebant, indicant: qui utroque stipatus exercitu Dominus, arcamadducere, id est Ecclesiam dilatare, et in eorum qui non crediderunt cordibus fideminserere gaudet. Imponitur autem arca plaustro novo, ut Novi Testamenti gratia renovatis inbaptismo mentibus infundatur: unumque novum, novis viribus conservandummandatur. Erat quidem prius arca in domo Abinadab, qui erat in Gabaa, quia eadem quae nuncpraedicatur Ecclesiae fides, et ante incarnationis dominicae tempus florebat, in hisqui patriarcharum prophetarumquesunt devotionem secuti. Abinadab enim, qui interpretatur pater meus spontaneus, vel Abrahampatrem fidei, vel Moysen legislatorem significat: qui uterque in Gabaa custodit arcam:quia sublimi virtutis exemplo, credentium pectora munit. Unde et Gabaa collis interpretatur, qui est locus in civitateCariathiarim.

« Elata ergo foris arca, ludebat David et omnis Israel coram Domino diversismusicorum generibus. » Quia mox inchoante novae gratiae praeconio, Dominus adexhibendas Deo Patri laudes humilitatis, omnes invitat, dicens: Qui mihi ministrat, me sequatur. (Jn, 12, 26) [mauvais référencement: Jn, 12] Alii sermonem scientiae: alii dando per spiritum sermonem sapientiae: alii genera linguarum: alii gratiam curationum, (1Co, 12) etc. Sed his atque hujusmodi charismatum generibus, progrediente arca, id est,crescente Ecclesia primitiva, ventum est ad aream Nachon, id est, aream praeparatam,gentium videlicet Ecclesiam fidei veritate consecrandam. De qua Joannes ait: Et permundabit aream suam. (Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mt, 3] Ubi sacerdos qui arcam incautius quasi corrigendo tetigit, mox a Domino percussusoccubuit: quia Judaeorum populus dum gentibus invidet, salutis se munere privat: dumlegem vult Evangelio misceri, utriusque sibi gratiam tollit.

Et tenuit, inquit, arcam, quoniam calcitrabant boves. (S2, 6, 6) Boves quippe calcitrare est praedicatores Evangelii liberius circa fidem agere,neque secundumconsuetudinem legis ingredi: sed sabbata, neomenias, circumcisionem,victimasque, spiritaliter interpretari: quos velut errantes corrigere tentabant, quidescendentes de Judaea docebant fratres: Quia nisi circumcidamini secundum morem Moysi, non potestis salvi fieri: (Ac, 15) et quibus Jacobus ad Paulum: Vides, inquit, frater, quot millia sunt in Judaeis qui crediderunt, et omnes aemulatores sunt legis. (Ac, 21)

Ob causam ergo sacerdotis occisi, David noluit divertere ad se arcam Domini, in civitatem David: sed tulerunt eam in domum Obededom Gethaei. (S2, 6, 10) Quia respuentibus verbum Judaeis, ne amplius audita, et non susceptapraedicatio noceret, apostoli ab eis ablati, et ad gentes Evangelio imbuendossuntmissi. VIdelicet locus areae Nachon, quae gentium fidei Domini gratiaepraeparatam demonstrat, percussio Oza nuncupatur: videlicet quia illorumdelictum salus est gentibus. Obededom namque interpretatur serviens homo: ille est utique de quoDominus ad Patrem: Constitues, inquit, me in caput gentium, populus quem non cognovi servivit mihi. (Ps, 17, 44 et Ps, 17, 45) [mauvais référencement: Ps, 17] Ubi et Judaeorum actionem quasi Ozae mortem praemittens, ait: Eripies me de contradictionibus populi. (s, 17, 44) [mauvais référencement: Ps, 17] Nomen quoque urbis congruit, Geth enim interpretatur torcular:significans crucem, in qua Christus vitis vera calcari et exprimi dignatus est. A qua cunctus gentium populus merito Gethaeus appellari potest, cum dicitur: Mihi autem absit gloriari nisiin cruce Domini nostri Jesu Christi. (Ga, 6) Tres autem menses quibus ibidem arca demoratur, fides, spes, et charitasest. Sicut enim diebus adimpletur mensis, ita singulae virtutes suis quaeque passibusad perfectionem perveniunt: menses quousque plenitudo gentium intret, currere noncessant. Tandem rediens David arcam in civitatem inducit, quia Dominus, Enoch et Eliapraedicantibus, convertet corda patrum in filios, boves et arietes immolans, hoc est,eos qui aream Domini triturant, et ovium ejus ducatum gerunt, martyrii sanguinecoronans, et ipse quoque suae incarnationis et passionis exemplum eo usque Judaeis noncreditum, palam manifestans: hoc enim significat quod et ipse David accinctus eratephod lineo. Nam linum, quodde terra procreatum, multiplici labore ad candorem vestis pervenit,veritatem humanae carnis inter flagella triumphantis ostendit. Verum cunctis exsultantibus et ad arcem coelestis introitus hymnos resonantibussola Michol filia Saul ad arcam ducentibus abest, quinetiam spectaculis Davidhumiliatum despicit: quia credentibus in mundi fine Judaeis, erunt nonnulli quiChristum tantum professione, sed opere sequentur Antichristum, quibus merito congruit,quod eadem Michol quae ob figurandam instabilitatem carnalium a qua omnis viriiniquitas procedit, praeter morem non uxor David, sed filia Saul appellatur: quia quiChristo fidetenus tantum serviunt, non illius regno coronandi, sedpersecutorum ejus,quos imitati sunt, anathemate damnandi. Verum licet pravi succenseant, humilitatem Ecclesiae contemnant, nihilominus arcaDomini suum locum ingreditur: ponitur in medio tabernaculi, quod tetenderat ei David,id est, fides Ecclesiae praedicatur, proficit, inseritur cordibus omnium quos Dominusad vitam praeordinaverat aeternam. Offert David holocausta et pacifica coram Domino, et fidem devotionemque Ecclesiaecommendat Patri Christus, qui est ad dexteram Dei, qui etiam interpellat pronobis. Qui in exemplum David, fideles humilesque benedicens, salutaris mysterii pascitalimentis.

Partitus singulis collyridam panis unam, (S2, 6, 19) illius utique qui de coelo descendit et dat vitam huic mundo:Et assaturambubulae carnis unam, illius scilicet vituli saginati, qui pro revertente ad patremfilio juniore mactatus et igne passionis assatus est, dicens: Exaruit velut testa virtus mea. (Ps, 21) Et similam frixam oleo, (S2, 6, 19) carnem videlicet a peccati labe mundissimam, sed ob humanae salutis causamuberrimam delectationibus crucis sartagine coctam. Et merito una panis collyrida, una carnis assatura datur, quia unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Dominus et pater omnium. (Ep, 4) Aliter haec munera fideles accipiunt: quoniam unus panis et unum corpus multisumus in Christo, suae carnis singuli lasciviam castigantes, ac servitutisubjicientes, sancti Spiritus igne decoquunt, nec non et fructus operum bonorum,oleomisericordiae pinguissimos, compassione proximi fervere faciunt. At contra filia Saul, frustra cubiculum regis ingressa, nullos concepti seminisfructus dat: quia verbum Dei auretenus tantum percipiunt, absque boni operis prole,diem perpetuae mortis exspectant. Caeterum beatus papa Gregorius, dum de audacia subditorum contra rectores suostractaret moraliter, ita loquitur: Saepe, inquit, quia intelligi non volent,deterioribus displicent vel facta vel dicta meliorum, sed ab eis non temerereprehendenda sunt, quia apprehendere veraciter nequaquam possunt. Saepe aliquid a majoribus dissimulatorie agitur, quod a minoribus error putatur;saepe multa a fortibus dicuntur, quae idcirco infirmi dijudicant, quia ignorant. Quod bene bobus calcitrantibus inclinatailla testamenti arca signavit, quanquamcasuram credens, Levites erigere voluit, mox sententiam mortis accepit. Quid est namque mens justi, nisi arca testamenti? Quae gestata bobuscalcitrantibus inclinatur, quia nonnunquam etiam qui bene praeest, dum subjectorumpopulorum confusione concutitur ad dispensationis condescensionem, ex sola dilectionepermovetur. Sed hoc quod dispensatorie agitur, inclinatio ipse fortitudinis, casus putaturimperitis. Unde et nonnulli subditi contra hanc manum reprehensionis mittunt, sed a vitaprotinus ipsa sua temeritate deficiunt. Levites ergo quasi adjuvans manum extendit, sed delinquens vitam perdidit, quiadum infirmi quique fortium facta corripiunt,ipsa viventium sorte reprobantur. Aliquando etiam sancti viri quaedam in imis descendentes dicunt, quaedam verosumma contemplantes proferunt: dumque vim vel condescensionis vel altitudinisnesciunt, audacter haec stulti reprehendunt. Et quid est justum de sua condescensione velle corrigere, nisi inclinatam arcamsuperba reprehensionis manu relevare? Quid est justum de incognita locutionereprehendere, nisi motum ejus fortitudinis erroris lapsum putare? Sed perdit vitam quiDei tumide sublevat: quia nequaquam quis sanctorum corrigere arcam recte factampraesumeret, nisi de se prius meliora sensisset. Unde et Levites idem recte Oza dicitur, quod videlicet robustus Dominiinterpretatur: quia praesumptores quique audaci mente robustosse in Domino crederent,nequaquam meliorum facta vel dicta, velut infirma judicarent. Habitavit arca Domini in domo Obededom Gethaei tribus mensibus et benedixit Dominus Obededom et et omnem domum ejus. (S2, 6, 11) Obededom Gethaeus ideo vocatur, eo quod in Jeth pater ejus habitaverit. Quod vero subjungitur: « Benedixit eum Dominus et omnem domum ejus, » sic nonnulliintelligi volunt, eo quod omnes uxores ejus et concubinae, et nurus, et ancillae,masculos pepererint filios, necnon et pecora et quadrupedes geminos ei ediderintfetus. Deinde sequitur qualiter David et omnis domus Israel in Hierusalem reduxeruntarcam Domini. Cumque ille saltasset coram arca Domini, et Michol filia Saul despexisset eum, etreliqua. David cumarcam Domini in Hierusalem transferret, atque ante eam luderet, a Micholfilia Saul, uxore sua, hostili irrisione subsannatus est; sic nimirum Dominus JesusChristus, cum Testamentum Dei in Ecclesiam suam transferre voluit, hoc est, ex VeteriTestamento evangelica praecepta, velut qui nova conderet, a plebe Judaicacomprehensus, atque in cruce suspensus, ludibrium eis fuerit. In qua cruce velut nudus eis apparuit, dum potentiam divinitatis suae illisabscondens, infirmitatem tantum carnis ostendit. Ancillas vero servorum David de quibus ei Michol improperata est, personamgestasse sanctorum non dubium est. De quibus verus David, hoc est manu fortis Dominus, post ascensionem suam incoelis, per evangelicam praedicationem, per virtutummiracula, et ad extremum permartyrii triumphum gloriosior effectus est in gentibus multo magis quam in passionesua Judaeis visus fuerat.

Michol non est natus filius. (S2, 6, 23) Michol in typo Synagogae sterilis permansit: ecce allegorice. Deinceps moraliter intueri libet quantum virtutum munera David perceperat: atquein his omnibus qui forte se humilitate servabat. Quem enim non extolleret? ora leonum frangere, ursorum brachia dissipare,despectis prioribus fratribus eligi, reprobato rege, ad regni gubernacula ungi,timendum cunctis, uno lapide Goliath sternere, a rege proposita exstinctis Allophylis,numerosa praeputia reportare, promissum tandem regnum percipere, cunctumqueIsraeliticumpopulum sine ulla contradictione possidere? Ecce tamen cum arcam Dei inHierusalem revocat, quasi oblitus praelatum se esse, omnibus admistus populis, antearcam saltabat. Et quia coram arca saltare (ut creditur) vulgi mos fuerat, rex se in divinoobsequio per saltum rotat. Ecce quem Dominus cunctis singulariter praetulit, sese subdidit Domino, etexaequando minimis, abjecta exhibendo contemnitur. Non potestas regni ad memoriam reducitur, nec subjectorum oculis saltandovilescere metuit, non se honore praelatum caeteris (ante ejus arcam qui honoremdesiderat) recognoscit. Coram Deo egit debilia vel extrema, ut illa ex humilitate solidaret, quae coramhominibus gesserat fortia. Quid de ejus factis ab aliis sentiatur ignoro: egoDavid plus saltantem stupeo,quam pugnantem. Pugnando quippe hostes subdidit, saltando autem coram Domino semetipsum; quemMichol Saul filia, adhuc ex tumore regii generis insana, eum humiliatum despiceret,dicens: Quam gloriosus fuit hodie rex Israel, discooperiens se ante ancillas servorum suorum, et nudatus est, quasi si nudetur unus de scurris. (S2, 6, 20) Protinus audivit: Ante Dominum qui elegit me potius quam patrem tuum. (S2, 6, 21) Ac paulo post ait: Et ludam et vilior fiam plus quam factus sum, eroque humilis in oculis meis. (S2, 6, 22) Ac si aperte dicat: Vilescere coram hominibus appeto, quia servare mihi coramDeo ingenium per humilitatem quaero. Sunt vero nonnulli qui de semetipsis humilia sentiunt, quia, in honoribus positi,nihil se esse, nisipulverem favillamque perpendunt; sed tamen coram hominibus vilesapparere refugiunt, et contra hoc, quod de se interius cogitant, quasi rigida exteriusvenustate palliantur. Et sunt nonnulli, qui viles videri ab hominibus appetunt, atque omne quod sunt, sedejectos exhibendo, contemnunt; sed tamen apud se introrsus, quasi ex ipso meritoostensae vilitatis intumescunt, et tanto magis in corde elati sunt, quanto amplius inspecie elationem premunt. Quae utraque unius elationis bella, magna David circumscriptione deprehendit, miravirtute superavit, quia enim de semetipso intus humilia sentiens, honorem exterius nonquaerens, insinuat, dicens: Ludam et vilior fiam. (S2, 6, 22) Et quia per hoc quod vilem se exterius prius praebuit, nequaquam interiusintumescit,adjungit: Eroque humilis in oculis meis. Ac si dicat: Qualem me exterius despiciens exhibeo, talem me interiusattendo. Quid ergo acturi sunt quos doctrina elevat? si David ex carne sua venturumRedemptorem noverat, ejusque gaudia prophetando nuntiabat, et tamen, in semetipsocervicem cordis, valida discretionis calce deprimebat, dicens: Eroque humilis in oculis meis. (S2, 6, 22)

Caput 7 : Dans le chapitre VII

Factum est autem cum sedisset rex in domo sua, et Dominus dedisset ei requiem, dixit ad Nathan prophetam: Videsne quod ego habitem in domo cedrina, et arca Dei posita sit in medio pellium? Dixitque Nathan ad regem: Omne quod est in corde tuo, vade fac, quia Dominus tecum est, (S2, 7, 1, S2, 7, 2 et S2, 7, 3) etc. Hoc enim Nathan ex se, non ex sermone Domini dixit; et ideo erravit de sensu suopraesumens: prius enim Deum interrogare debuit. Hic itaque demonstratur, quod spiritus prophetiae, prophetarum mentes non semperirradiat: quia sicut de Spiritu sancto scriptum est, ubi vult spirat. (Jn, 3, 8) [mauvais référencement: Jn, 3] Hinc est etiam quod Elisaeus, cum flentem mulierem cerneret, causamquenesciret, ad prohibentem hanc puerum dicit: Dimitte eam, quia anima ejus in amaritudine est: et Dominus celavit me, et non indicavit mihi. (R4, 4) Quod omnipotens Deus ex magna pietatis dispensatione disponit, quia dumprophetiae spiritum aliquandodat, et aliquando subtrahit, prophetantium mentes etelevat in celsitudine, et custodit in humilitate: ut accipientes spiritum, inveniantquid de Deo sint, et rursum prophetiae spiritum non habentes, cognoscant quid desemetipsis sint. Unde propheta quod ex se dixit, propter usum prophetiae, et spiritu dixissecredebat Ideoque illud quod sequitur ex sermone Domini dixit.

Nunquid tu aedificabis mihi domum? (S2, 7, 5) et reliqua. Ac si diceret: Non poteris aedificare mihi domum, quia vir sanguinum es, et multumsanguinem effudisti. Inde est quod in tentorio et tabernaculo se dicit habitasse, quia nec Moyses necJosue potuerunt aedificare domum, quia viri sanguinum fuerunt. Unde et in sequentibus ait:

Nunquid loquens locutus sum alicui judici de tribubus Israel, cui praecepi ut pasceret populum Israel, dicens: Quare non aedificasti mihi domum cedrinam? (S2, 7, 7) Idcirco a nullo judicum sibi aedificari domum cedrinam jussit, quia ab omnibuscontra hostes pugnatum fuit, et omnes effusores sanguinum fuerunt. Filius tamen tuus cui non instabunt bella hostium, et quia non erit vir sanguinum,ipse aedificabit mihi domum: nam quod sequitur: per cuncta loca quae transivi cum omnibus filiis Israel, (S2, 7, 7) intelliguntur Silo et Galgala et Nobee, et caetera loca ubi tabernaculum etarca collocata sit. Porro quod superius ait: Nunquid tu aedificabis mihi domum ad habitandum, (S2, 7, 5) etc., potest etiam altius intelligi. Omnipotens enim Deus qui incircumscriptus spiritus est, in domibus manufactisitaque non habitat. Unde et dicit: Neque enim habitavi in domo, ex qua die eduxi filios Israel de terra Aegypti, sed ambulabam in tabernaculo et in tentorio. (S2, 7, 6) Tabernacula enim sive tentoria, corda sanctorum figuraliter exprimunt, inquibus Dominus habitare dignatur. Sed quid est quod volente David aedificare templum, a Domino prohibitus est? nisiquia hoc, Scriptura praefigurante, demonstratur, ut qui vir sanguinum est, hoc est quiadhuc carnalibus actibus incubat, templum Deo, sanctam scilicet Ecclesiam, perpraedicationis officium construere non debet, seu etiam moraliter innuitur, quodmundus in se esse a vitiis debet, qui curat aliena corrigere: interrena non cogitet,ut desideriis infimis non succumbat, quatenus tanto perspicacius aliis fugiendapraevideat, quanto haec ipse per scientiam et vitam verius declinat. Nequaquam pure maculam in membro considerat oculus, quem pulvis gravat, etsuperjectas sordes tergere non valent manus, quae lutum tenent. Unde et David, qui juxta exteriora bella laboravit, dicitur:

« Non tu aedificabis mihi domum, quia vir sanguinum es. » Dei templum aedificat,qui corrigendis institutis proximorum mentibus vacat. Sed vir sanguinum templum Dei aedificare prohibetur, quia qui adhuc actibuscarnalibus incubat, necesse est ut instituere spiritaliter proximorum menteserubescat. Fecique tibi nomen grande. (S2, 7, 9) Videlicet ut dicaturDeus David, sicut Abraham, Isaac et Jacob: sicut feci Moysiet Josue, quorum nomina famosissima sunt in terra, sic feci tibi. Et ponam locum populo meo Israel. (S2, 7, 10) Locum quem Dominus populo suo praeparaturum se pollicitus est, non de situterrarum, neque de quolibet loco, sed de coelesti Hierusalem intelligitur, quanquam detemplo videatur intelligi, et de temporibus Salomonis, quoniam filii Israel quodammodosub pace essent quieturi, et ipse Salomon si quid deliquisset in virga virorum, et inplagis filiorum hominum, hoc est, non in gladio inimicorum et incommoditatibuscorporum humanorum esset arguendus. Quod postea expletum legimus in coelesti Hierusalem, ubi omnes electi post diemjudicii translati, absque ulla perturbatione sub ipso Dominousque in aeternummanebunt. Praedicitque tibi Dominus quod domum faciet tibi Dominus, (S2, 7, 11)etc. Domus David Ecclesia est Christi. Hoc de Salomone credere absurdum est: ille enim vivente patre suo regnarecoepit. Hic autem dicit:

Cum completi fuerint dies tui, et dormieris cum patribus tuis, suscitabo semen tuum post te. (S2, 7, 12) Quod de Christo Domino (qui ex semine ejusdem David secundum carnem nascidignatus est) intelligere et credere pium est: cujus regnum in sempiternum jugiterperseverat: cujus domus, hoc est Ecclesia catholica, fidelis coram eo usque inaeternum permanet.

Qui si inique aliquid gesserit, (S2, 7, 14) etc. Non hoc de Domino Jesu Christo accipiendum est, qui peccatumnon fecit, necinventus est dolus in ore ejus, (voir: Es, 53) sed de electis ejus, qui membra sunt ipsius, ex quibus sine peccato nullus essepotuit. Et fidelis erit domus tua. (S2, 7, 16)Domum Salomonis plenam fuisse mulieribus alienis, nullus qui sacras litterasnovit, ignorat. Domus igitur fidelis, sancta Ecclesia accipitur, quae coram Domino usque inaeternum permanet. Hanc enim domum et nos aedificabimus bene vivendo, et Deus, ut bene vivamus,opitulando: quia nisi Dominus aedificaverit domum, in vanum laboraverunt quim aedificant eam. (Ps, 126, 1) [mauvais référencement: Ps, 126] Cujus domus cum venerit ultima dedicatio, tunc fiet illud quod Deus hic perNathan locutus est dicens: « Et ponam locum populo meo Israel, et plantabo illumetinhabitabit seorsum, et non erit sollicitus ultra, et non apponet filius iniquitatishumiliare eum sicut ab initio, a diebus quibus constitui judices super populum meumIsrael. » Hoc tam magnum bonum, quisquis in hoc saeculo et in hac terra sperat,insipienter sapit, aut quispiam putabit in pace Salomonis id esse completum, autalicujus alterius regno. Nam temporibus judicum humiliavit eum filius iniquitatis, hoc est hostisalienigena, per intervalla temporum, et inveniuntur illic pacis tempora prolixiora,quam Salomon habuit, qui quadraginta annos regnavit. Nam sub eo judice, qui est appellatus Ahod, octoginta anni pacis fuerunt. Absit ergo ut Salomoni haec tempora, in hac promissione, promissa essecredantur. Locus ergo qui promittitur,tam pacatae ac securae habitationis, aeternus est,aeternisque debetur, in matre Hierusalem libera: ubi erit veraciter populus Israel, etubi habitabit in aeternum cum Deo et in Deo suo, et Deus cum populo atque in populosuo, ita ut Deus sit implens populum suum, et populus plenus Deo suo, et Deus eritomnia in omnibus. Ipse in pace tribuit praemium, qui est virtus in bello.

Ingressus est autem rex David, et sedit coram Domino, (S2, 7, 18) etc. Sedere coram Domino, est beneficia ejus in humilitate cordis confiteri.

Ista est enim lex Adam, Domine Deus. (S2, 7, 19) Hoc est: Ista enim lex hominis, Domine Deus ut tibi in simplicitate cordis etpuritate serviat: et tu facias ei misericordiam tuam, sicut mihi dignatuses facereservo tuo.

Tu enim scis servum tuum, Domine Deus. Propter verbum tuum, et secundum cor tuum fecisti omnia magnalia haec, ita ut notum faceres servo tuo. (S2, 7, 20 et S2, 7, 21) Ac si diceret: Propter verbum tuum quod promisisti Abraham, Isaac et Jacob,fecisti omnia mihi servo tuo. Sed etiam Verbum Patris unigenitus Filius est, qui est benedictus insaecula. Propter mysterium enim incarnationis ipsius ex semine David, gesta sunt multa inDavid. Quod dicit secundum cor tuum, intelligitur secundum misericordiam tuam.

Quod non est similis tui, neque enim est Deus extra te, in omnibus quae audivimus auribus nostris. (S2, 7, 22) Non est, inquit, Deus similis tui, qui feceritmagnalia haec, quae audivimusauribus nostris, etc., usquequo ait:

Quia tu, Domine exercituum Deus Israel, revelasti aurem servi tui, dicens: Domum aedificabo tibi. (S2, 7, 27) Aurem sibi revelare, quia per prophetam praedicatum est, domum sibiaedificandam a Domino. Quae est autem ut populus tuus Israel gens in terra? (S2, 7, 23) Quae est gens in terra alia praeter populum electum, propter quem veniredignatus est Deus Dei Filius in hunc mundum, velut in Aegyptum, ut assumpta formaservi, commercio sanguinis sui, redimeret sibi populum, acceptabilem, sectatorembonorum operum? Deum autem ejusdem populi electi, dominicum hominem accipere oportet,quemde Aegypto, hoc est ex hoc mundo per uterum virginis assumpsit. Et domus servi tui David erit stabilita coram Domino. (S2, 7, 26) Domus David, Ecclesia Christi sine dubio est, de qua satis jam dictum estsuperius. Propterea invenit servus tuus cor suum, ut oraret te. (S2, 7, 27) Cum ergo cogitatio per discretionis custodiam restringitur, cor quod fugereconsuevit, invenitur. Nihil quippe in nobis est corde fugacius, quod a nobis toties recedit, quoties perpravas cogitationes defluit. Sed David cor suum invenisse dicit, id est, audaciam in corde ut oraret Dominumoratione hac.

Caput 8 : Dans le chapitre VIII

Factum est autem post haec, percussit David Philisthiim, et humiliavit eos: et tulit David frenum tributi de manu Philisthiim, et percussit Moab, mensus est eos funiculo coaequans terrae. Mensus est autem duos funiculos, unum ad occidendum, et unum ad vivificandum, (S2, 8, 1 et S2, 8, 2) etc. Frenum tributi, quinque erant civitates Philisthinorum, quae frequenter Israelsibi tributarium faciebant: quas eis tulit David et humiliavit eas, fecitque sibitributarias. Unde et in Paralipomenon legitur: Humiliavit eos, et tulit Geth et filias ejus de manu eorum, et percussit Moab, et mensus est eos funiculo coaequans terrae. (Ch1, 18) Quod vero scriptum est de David: et percussit Moab et mensus est eos funiculo,coaequans terrae, hyperbolice debet accipi: non enim fieri poterat ut homines interradegentes, in tantum humiliarentur, donec ipsius terrae dorso, funiculosuperextenso comprobante, apparerent aequales: sed immensam humiliationem captae etoppressae gentis voluit Scriptura hoc verbo accumulare, ut diceret ideo aequatos eosterrae, eo quod essent ejurati atque contempti, ita ut in nullo amplius homines interra degentes, possent eis nequitia coaequari. Hujusmodi locutionis plura habes exempla in Scripturis: quale est illud Evangelii: Sunt autem et alia multa quae fecit Jesus, quae si scribantur per singula, nec ipsum arbitror mundum capere eos qui scribendi sunt libros. (Jn, 21, 25) [mauvais référencement: Jn, 21] Quomodo enim non caperet mundus libros, qui scribi potuissent in mundo? Sed adinsinuandam magnitudinem, ac multitudinem operum Domini,tali verbo voluit utiScriptura. Et in planctu David super Saul et Jonathan, aquilis velociores, leonibusfortiores. Cui simillimum est illud etiam saecularium litterarum. Qui candore nives anteirent cursibus auras. Quod autem mensus eos funiculo dixit, funiculum allegorice, pro sorte posuit, eoquod funiculo soleant agrorum spatia metiri. Unde scriptum est: « Et sorte divisit eis terram in funiculo distributionis. »Significat autem, quia tam libera dispositione David regiones Moabitarum haeredibusquibus vellet, divisit quasi possessor quilibet agros proprios ad nutum suum, ductohuc atque inde funiculo, dirimit. Mensus est autem duos funiculos, unum ad occidendum et unum ad vivificandum. (S2, 8, 2) Et hoc allegorice dictum est, significans quod in sua potestate habuerit, nulloutique contradicente, quos eorum neci daret contumaces, et quibus parceretsubjectis. Nam quod ait: Percussit David Philisthiim, et humiliavit eos, tulitque frenum tributi, (S2, 8, 1) etc., potest allegorice intelligi: David Philisthiim percussit, quia Christus Dominusde aereis potestatibus triumphans, frenum erroris quod humano generi imposuerat,confregit. Quod autem ait: Percussit Moab et mensus est duos funiculos, unum ad occidendum et unum ad vivificandum. (S2, 8, 2) Occultam ipsius Domini nostri Jesu Christi dispensationem significat, qui quamex populo infideli, alios gratuita miseratione vivificans, ad aeternam libertatempraedestinavit, alios vero occulto judicio in sua impietate derelinquendo, in perpetuamorte damnavit. Quod autem David Moab, qui interpretatur de patre, et Syriam Damasi, etcaeteras regiones ditioni suae subjugans, fecit esse tributarias: mystice significantquod Christus omnes gentes sub sua dominatione tenens, facit pensum servitutis sibireddere, dum singulae quaeque nationes in nominis ejus confessione adunatae, devotecensum bonorum operum illi exsolvunt. Damascus enim nobilis est urbs Phoeniciae, eodem vocabulo quo et Meseth ancillaeAbraham filius appellatus est: et Damascus interpretatur sublimis, sive humecta. Et bene quae prius humecta libidine, superba spiritu, sanguinemhumanum inexplebiliter sitiebat: nunc mandata baptismate Christi, sublimis profectuvirtutum, sanguinis ejuspoculum desiderat percipere. Quid autem significat quod David vasa aurea et argentea atque aerea, quae tuleratde universis gentibus, sanctificavit Domino, nisi quod Christus omnes quos deuniversis gentibus convocat ad fidem suam: alios auri loco, hoc est sensu spiritalipraeclaros: alios argenti, hoc est eloquentiae nitore splendentes: alios veropraedicatione divini honoris sanctificat Domino, ut in ejus tabernaculo fideliterdeservientes, ipsius ministerio in aeternum decentissime perfungantur?

Fecit quoque sibi David nomen cum reverteretur, capta Syria in valle Salinarum, caesis decem et octo millibus. (S2, 8, 13) Fecisse sibi nomen dicitur, quia in valle Salinarum caesis decem et octomillibus, erexit sibi fornicem triumphalem. Fecit etiam sibinomen, quia victa Syria Damasci, et Syria Sobal, erexisse sibidicitur alteram fornicem triumphalem. Et si quem movet, quod in plerisque Latinorum codicibus invenitur, David non decemet octo millia in valle Salinarum, sed duodecim cecidisse: noverit hoc vitiumscriptorum in eisdem codicibus molitum esse. Veraciter tunc David in eadem valle Salinarum decem et octo millia cecidit, etJoab vero duodecim millia, sicut in titulo, Quinquagesimi Octavi psalmiscribitur. Caeterum allegorice quid in percussa multitudine a David in Salinarum vallesignatur, nisi quia Redemptor noster suae videlicet districtionis examine, in his quide illo prave sentiunt, stultitiam immoderati saporis exstinguit? Unde et perquemdamsapientem dicitur: Cor durum male habebit in novissimo; et qui amat periculum in illo peribit. (Ec, 3)

Caput 9 : Dans le chapitre IX

Et dixit David: Putasne est aliquis de domo Saul, ut faciam cum eo misericordiam Domini? Dixitque Siba regi: Superest filius Jonatham debilis pedibus. (S2, 9, 3) David non immemor erat foederis quod habuerat cum Jonatham et olim pepigerat,sed misericordiam quam ei promiserat implere curavit, filiumque ejus requirit, etmisericordiam cum eo fecit. Non enim erat David ex eorum societate, de quibus alias scriptum est: Qui tollitab amico suo misericordiam, timorem Domini derelinquit. Quaeres et fidelitatem probavit secundum historiam in viro, et sacramentum juxtaallegoriam ostendit in facto. Saepe enim dictum est David personam Christi figurare, necnon et in superioribuscommemoratum est: Jonathan qui interpretatur columbae donum, typum teneregratiae Spiritus sancti. Habuit ergo Jonathas filium parvulum nomine Miphiboseth, utroque pede claudum, utScriptura testatur, quem David ad se accersiri jussit: cum praedestinatio etpraescientia Dei, eum quem ad saeculi ministeria et mundana negotia exercenda, sermoneet actione debilem conspicit, ad divinum ministerium eligit: quia quem mundus perfastum elationis spernit, hunc Deus propter devotionem humilitatis acquirit. Interpretatur enim Miphiboseth decor ignominiae: is ergo cujus loquelamet praescientiam superbia mundi despicit, Dei dono utilis ad spiritale mysterium inEcclesia apparebit. Quid est ergo quod David Sibam servum Saul de stirpe Saul quaerens, eo revelante,Miphiboseth invenit, nisi quia Redemptor noster electorum numerum discutiendo intereos qui contempti mundum reliquerunt, ad se venire fecit? Siba enim egressus, venit intempore. Interrogatus ergo Siba a rege, Miphiboseth filium Jonathae, in domo Machir filiiAmiel in Lodobar esse respondit. Quae res praesenti expositioni bene convenit: Interpretatur enim Machir, vendens vel de infirmitate: Amiel, populus ejus dicitur:Lodobar ipse verbum. Denique David noster contemptibiles hujus mundi, et eaquae non sunt eligens, ut ea quae sunt destruat,eos vendibiles mundo, et ininfirmitate constitutos reperiendo, populo suo dignos verbo praedicationis ascivit,eisque regium honorem inter filios habere concessit. Unde et David agros Saul servituti Miphiboseth donans, ipsum Miphiboseth convivamsuum super mensam suam simul cum filiis esse praecepit: quia mediatoris nostri gratia,quae secundum Mariae vocem: Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles. (Lc, 1, 52) [mauvais référencement: Lc, 1] Et juxta prophetiam Annae: Suscitans de pulvere egenum, et de stercore erigens pauperem: ut sedeat cum principibus, et solium gloriae teneat. (S1, 2, 8) Contemptibiles personas de mundo auferens, possessores virtutum efficit, etscientia spiritali super mensam Scripturarum sanctarum quotidie secum reficit. Unde evenit ut tales sobolem gignant, qui vocetur Micha. Micha enim quis est Latine resonat, quia frequenter et in admirationempopuli tales veniunt: qui nuper e despectu mundi ablati, gloriosi in Ecclesia Dei donoapparebunt.

Caput 10 : Dans le chapitre X

Factum est autem post haec ut moreretur rex filiorum Ammon, et regnaret Hanon filius pro eo. Dixitque David: Faciam misericordiam cum Hanon filio Naas, sicut fecit pater ejus mecum misericordiam, (S2, 10, 1 et S2, 10, 2) et reliqua. Quando fugit David a facie Achis regis Geth, venit ad Naas regem Ammon, qui fecitcum eo misericordiam, multa impertiendobona. De domo Naas itaque venit in speluncam Odollam, ubi venerunt ad eum pater et materet omnis domus ejus. Inde venit ab Moab, et dimisit apud eum patrem et matrem, et omnem domum suam, etrediit ad Achis regem. Quo viso, dixit Achis rex Geth: Hiccine ingredietur domum meam? Abiit inde etfugit in speluncam Odollam. Abiit inde, inquit, subauditur de domo Naas, et fugit ad eamdem speluncam. Si vero quaeritur, prout longe superius legitur, cur ad Achis David requierit,ante cujus faciem fugerat, intelligendum est quod iste Achis filius fueritillius. Unde et Achis cum quo David in praelium contra Saul descendebat, filius fuissedicitur Maoch. Non enim a patre, hoc nomen patronymicum, sed amatre sumpsit quae Maachavocabatur, etidcirco non a patre hoc sumpsit nomen, eo quod David a seabjecerit. His enim enucleatis, ad spiritalem intelligentiam apostrophen faciamus. Ait enim:

Dixitque David: Faciam misericordiam cum Hanon, (S2, 10, 2) etc., usquequo ait: Tulit itaque Hanon servos David, rasitque dimidiam partem barbae eorum, (S2, 10, 4) et reliqua. Hanon, qui interpretatur, dolor eorum, quis melius intelligi potest quamdiabolus, qui Ammonitarum spiritualium, id est malignorum spirituum rector videturesse? Idem est et princeps hujus mundi, populum videlicet moeroris et semper inangustia constituti, qui comprimere vel coangustare homines desiderat. Sicut enim Hanon rex Moab servos David, ad se missos, deturpavit,atque ludibriterfoedatos ad eumdem David remisit: ita et diabolus princeps hujus mundi, plerosquereligiosos et praedicantes Verbi Dei conversationem, per subrepentia vitia deturpareconsuevit. Qui dum eorum latentia mala, in aperta flagitiosa perpetrataque luxuria detegit,quasi eorum indumenta usque ad nates abscisa, nudosa dignitate castitatis derelinqui:et in oculis hominum turpia facta, quae ipsi persuaserat, revelat. Et dum pristinam eorum fortitudinem eripit, velut barbam radit. Quos tamen verus David, Dominus scilicet et Salvator clementi respectu, perpoenitentiam, ab indulgentia non excludit: quos et in Jericho, hoc est sub anathematepoenitentiae et opprobrio meliorum residere jubet:donec sacramenta spiritualia etfortitudinem mentis, quam peccando perdiderant, satisfaciendo recipiant, et sic demumin conspectu ejus stare valeant. Nec credendum est utique, quod David noster milites suos inultos esse patiatur,qui in hostes suos exercitu congregato procedit, ac vindicat suorum injuriam: cum nonsolum adversarios suos, nunc per sanctorum suorum victoriam confundit, sed etiam inextremo judicio, per justam sententiam, perpetuis ignibus cruciandos tradet.

Caput 11 : Dans le chapitre XI

Factum est autem, vertente anno, eo tempore quo solent reges ad bella procedere, misit David Joab et servos suos cum eo, (S2, 11, 1)etc. In Hebraeo italegitur: « Eo tempore quo reges ad bella processerant, misit DavidJoab, » etc. Hos reges dici, qui processerunt contra David in pugnam, scilicet regem Rohob, etIstob, et Soba, et Maacha. Qui utique reges Syriae fuerunt, et pugnare voluerunt (conducti mercede a regeMoab) contra David, a quo triumphati esse leguntur. Et ait Joab Abisai fratri suo: Si praevaluerint adversum me Syri, eris mihi in adjutorium: si autem filii Ammon praevaluerint adversum te, auxiliabor tibi. (S2, 10, 11) Hoc est quod in Proverbiis Salomon ait: Frater qui adjuvatur a fratre, quasi civitas munita, et judicia quasi vectes urbium. (Pr, 18)

Quadam die accidit ut surgeret David de stratu suo post meridiem, et deambularet in solario domus regiae. VIditque mulierem ex adverso se lavantem super solarium suum. (S2, 11, 2) Atque post pauca subjungitur:

Misit itaque David nuntios, et tulit eam. Quae cum ingressa esset ad illum, dormivit cum ea, (S2, 11, 4)et reliqua. In hac sententia non ex nostra aliquid ponimus, sed sanctorum doctorum dictainserere nitimur. Plerumque res quaelibet per historiam virtus est, per significationem culpa. Sicut aliquando res gesta in facto causa damnationis est, in scripto autemprophetia virtutis. Quod verum esse citius ostendimus, si istud sacrae Scripturae testimonium adutraque probanda proferamus. Quis namque audiens, non solum fidelium, sed ipsorum quoque infidelium, non statimdamnabit, quod David in solariodeambulans, Bethsabee Uriae concupiscit uxorem? Quemtamen a praelio revertentem, ire ad domum admonet, ac pedes lavare. Qui protinus respondit dicens: Arca Domini sub pellibus est, et ego in domo mearequiescam? Quem David ad mensam propriam suscipit, eique epistolas, per quas moridebeat, tradit. Cujus autem David in solario deambulans typum tenet, nisi ejus de quo scriptumest: In sole posuit tabernaculum suum? (Ps, 18, 6) [mauvais référencement: Ps, 18] Et quid est Bethsabee ad se perducere, nisi legem litterae, carnali populoconjunctam, spiritali sibi intellectu sociare? Bethsabee enim puteus septimus dicitur,quia nimirum per cognitionem legis infusio spiritalis gratiae, perfectaque nobissapientia ministratur.Quem vero Urias nisi Judaicum populum significat? cujus nomen interpretatum dicitur lux mea Dominus: Judaicus autem populus, quia de accepta legis scientiaextollitur, quasi de Dei luce gloriatur. Sed huic Uriae David uxorem abstulit sibique conjunxit, quia videlicet manufortis, quod David dicitur, in carne Redemptor apparens, dum de se spiritaliter loquilegem innotuit, per hoc quod juxta litteram tenebratur, hanc a Judaico populoextraneam demonstravit sibique conjugem, quia semper illam praedicarideclaravit. Uriam tamen ad domum ire David admonet, pedesque lavare: quia incarnatus Dominusveniens, Judaico populo praecepit ut ad conscientiam redeat, et sordes operum tergatfletibus ut spiritaliter mandata legis intelligat:et post tantam duritiampraeceptorum, fontem baptismatis inveniens, ad aquam post laborem recurrat. Sed Urias arcam Domini esse sub pellibus meminit, responditque quod domum suamintrare non posset; ac si Judaicus populus dicat: Ego mandata Dei in sacrificiiscarnalibus videbo, et redire ad conscientiam, per spiritalem intelligentiam nonrequiro. Quasi enim arcam esse sub pellibus dicit, qui praecepta Dei non nisi ad exhibendumministerium sacrificii carnalis intelligit. Hunc tamen etiam redire ad domum nolentem, David ad mensam vocat: quia, quamvisJudaicus populus ad conscientiam redire contemnat, ei tamen Redemptor veniens mandataspiritalia praedicat dicens: Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi, de me enim ille scripsit. (Jn, 5, 46) [mauvais référencement: Jn, 5] Legem itaque Judaicus populus tenet, quae divinitatem loquitur, cui idempopulus credere dedignatur. Unde et Urias ad Joab cum epistolis, ex quibus occidi debeat, mittitur: quia idemipse Judaicus populus legem portat, qua convincente morietur. Dum enim mandata legis retinens implere renititur, ipse nimirum refert judiciumunde damnabitur. Quid ergo per factum istud David scelestius? Quid Uria mundius dici potest? Sedrursus per mysterium, quid David sanctius, quid Uria infidelius invenitur? quando etille per vitae culpam prophetiae signat innocentiam: et iste per vitae innocentiam, inprophetia exprimit culpam. VIrtus namque sacri eloquii sic transacta narrat, utventura exprimat; sic factorem approbat, ut ei mysterio contradicat;sic gesta damnat,ut haec mystice gerenda persuadeat. Aliter, David interpretatur manu fortis, sive desiderabilis. Infigura Christi post meridiem in solario deambulans, vidit mulierem se lavantem, atqueconcupivit. Sic nimirum Dominus, declinante jam mundo, velut in solario deambulans, corpusquod assumere dignatus est, in sole posuit, quia cunctis patefecit. VIdit mulierem,hoc est Ecclesiam ex gentibus, super tectum, in altitudine videlicet contemplationis,per lavacrum regenerationis a sordibus saeculi se mundantem, domum luteam spiritalicontemplatione transcendentem atque calcantem respexit: atque interfecto diabolo, eamper fidem indissolubili conjugio sibi copulavit. Bethsabeequippe interpretatur puteus septimus, seu puteus satietatis, sanctam videlicet praefigurans Ecclesiam: in qua est septiformisgratia Spiritus sancti, cujus dono omnes electi satiantur. Urias vero lux mea Dominus dicitur. Hethaeus abscisus interpretatur, personam in se exprimens diaboli: quicum sit tenebrosus, et de terra viventium abscisus, transfert se in angelum lucis, etfingit se esse quod non est, audens de Deo dicere, lux mea, Dei est. Oderimus ergo peccatum, sed prophetiam non exstinguamus. Amemus illum David quantum amandus est, qui nos a diabolo per misericordiamliberavit. Amemus et istum poenitentem David, qui tam grave in se vulnus iniquitatispoenitentiae et humilitatis confessione sanavit. Ad hoc ergo in Scriptura sacra virorumtalium, id est David et Petri, peccata suntindicata, ut cautela sit minorum, ruina majorum. Ad hoc vero utrorumque illic et poenitentia insinuatur, et venia, ut spespereuntium sit recuperatio perditorum. De statu suo David cadente, nemo superbiat: de lapsu etiam suo David surgente,nemo desperet. Sed fortasse quis dicat, si David imaginem Christi gerebat, quomodo multas uxoreset concubinas habuisse scribitur, cum has res Christus exhorrescat et damnet? Hoc enimper figuram fiebat. Multae enim uxores David multarum gentium et nationum imaginem indicabant: quaeper fidem Christi consortio jungerentur. Concubinae vero ejus significant haereticorum ecclesias, quae sub Christi noministitulo manere se gloriantur: sed quia propter carnalia lucrasectantur Christum, nonconjuges sed concubinae vocantur. Denique nec reges si plures habeant uxores vel concubinas, crimen est, quia jamtransierunt figurae, pro quibus uxorum vel concubinarum venia concedebatur: at nunc,quia figurae transierunt, venia nulla datur.

Caput 12 : Dans le chapitre XII

Misit ergo Dominus Nathan ad David, qui cum venisset ad eum, dixit ei: Duo viri erant in civitate una, etc. (S2, 12, 1) Sciendum est quod Nathan propheta ad David regem, non statim quando inBethsabee ipse David peccavit, a Domino missus est, sed postquam eamdem mulierem indomum suam introduxit, atque filius ex ea natus est, ut obstinatio peccati occasionemnon haberet defensionis.Cum autem a praepositis Ecclesiae hujus saeculi potentes arguuntur, prius perquasdam similitudines velut de alieno negotio requirendi sunt. Et cum rectam sententiam quasi in alterum contra se ipsi protulerint, tunc modiscongruentibus de proprio reatu feriendi sunt, et ut mentes temporali potentia tumidae,contra corripientem nequaquam se erigant, quae sibi suo judicio proprii orisligant.

Quam ob rem non recedet gladius de domo tua usque in sempiternum. (S2, 12, 10) Nota quomodo de domo David, hoc est populi Judaeorum, ultionis gladius usque inaeternum non recedet.

Et dixit David ad Nathan: Peccavi Domino. Dixitque Nathan ad David: Dominus quoque transtulit peccatum tuum; non morieris. Verumtamen quoniam blasphemare fecisti inimicos nomen Domini propter verbum hoc, filius qui natus est tibi morte morietur. (S2, 12, 13 et S2, 12, 14) Hic considerare possumus quantum valet apud Deum humilis et vera poenitentia,si ex corde fuerit. Nam David nihil aliud dixit, postquam peccatum suum increpatus a prophetacognovit, nisi uno verbo confessus est, dicens: « Peccavi Domino, » et statim veniamconsecutus est, teste propheta qui ait: Dominus quoque transtulit peccatum tuum, non morieris. (S2, 12, 13) Hoc est quod scriptum est: « Si confessus ingemueris, salvus eris. » Et illud: Nolo mortem peccatoris, sed potius ut convertatur et vivat. (Ez, 18) Hinciterum scriptum est: Peccator, in quacunque die conversus fuerit, omnia peccata ejus in oblivione erunt coram me. (Ez, 33) Sic nimirum Petrus respectus a Domino flevit et peccatum negationis flendodelevit. Sic latro in momento, in extremitate vitae confitendo Deum, et peccatum suumcognoscendo, dicens: Nos digna factis recipimus, (Lc, 23, 41) [mauvais référencement: Jn, 13] paradisum promeruit. Sed quia exigente causa David ad medium deducto in ordine historiae, tantifacinoris memoriam fecimus, lectoris fortasse animus movetur: cur omnipotens Deus eosquos in perpetuum elegit, quos ad bonorum quoque spiritalium culmen assumit, illaesosa corporalibus vitiis non custodit? Unde quia satisfieri citius credimus, breviterrespondemus: Nonnulli enim per acceptadona virtutum, per impensam gratiam bonorumoperum, in superbiae vitium cadunt, sed tamen quo ceciderant non agnoscunt. Proinde contra eos hostis antiquus, qui jam interius dominatur, etiam exteriussaevire permittitur: ut qui in cogitatione elati sunt, per carnis luxuriamprosternantur. Scimus autem quia aliquando minus est, in corporis corruptionem cadere, quamcogitatione tacita ex deliberata elatione peccare. Sed cum minus turpis superbia creditur, minus vitatur: luxuriam vero eo magiserubescunt homines, quo simul omnes turpem noverunt. Unde fit plerumque, ut nonnulli post superbiam in luxuriam corruentes, ex apertocasu, malum culpae latentis erubescant, et tunc etiam majora corrigunt, cum prostratiin minimisgravius confunduntur. Reos enim se inter minora conspiciunt, qui liberos inter gravioracrediderunt. Pia ergo Domini dispensatione laxatos, nonnunquam malignus spiritus de culpa adculpam trahit, et dum plus percutit, inde eum quem ceperat, amittit: atque unde priusvicisse cernitur, inde superatur. Considerare libet inter munitum gratiae sinum, quando Deus misericordiae favorenos continet. Ecce qui de virtute se extulit, per vitium ad humilitatem redit. Qui vero acceptis virtutibus extollitur, non gladio, sed, ut ita dixerim,medicamento vulneratur. Quid enim est virtus, nisi medicamentum? Et quid est vitium, nisi vulnus? quiaergo nos de medicamento vulnus facimus, facit ille de vulneremedicamentum, ut quivirtute percutimur, vitio curemur. Sed inter haec sciendum quod plerique hominum, qui in multis corruunt, arctiusligantur. Cumque eos antiquus hostis ex uno vitio percutit ut concidant, ex alio quoqueligat ne surgant. Consideret itaque homo cum quo adversario bellum gerat, et si jam se aliquodeliquisse perpendit, saltem ad culpam protrahi ex culpa pertimescat, ut studiosevitentur vulnera, quibus frequenter interficit: quia valde rarum est, quod hostisnoster electorum saluti, etiam vulneribus servit. Erudiendos enim, sicut diximus, electos suos Dominus saepe tentatorisubjicit,sicut post paradisi claustra, post tertii coeli secreta, ne revelationummagnitudine Paulus extolli potuisset, ei Satanae angelus datus (voir: 2Co, 12) .Sed, ut praefati sumus, ipsa hac tentatione disponitur, ut qui elati perirepoterant, humiliati a perditione serventur. Secreto ergo dispensationis ordine, unde saevire permittitur iniquitas diaboli,inde pie perficitur benignitas Dei: quia adversarius noster ideo obtemperat nutibussupernae gratiae, unde exercet iram nequissimae voluntatis suae. Sed notandum est, quia ad hoc in Scriptura sacra virorum talium, id est David etPetri, peccata sunt indita, ut cautela minorum sit ruina majorum. Ad hoc vero utrorumque illico et poenitentia insinuatur et venia, ut spespereuntium sit recuperatio perditorum. De statu ergo suo, David cadente, nempe superbiat: de lapsu etiam suo, Davidcadente, nemo desperet. Ecce quam mirabiliter Scriptura sacra eodem modoverbo superbos premit, quo verbohumiles levat, unamque rem gestam retulit, et diverso modo superbos quidem adhumilitatis fortitudinem, humiles vero ad spei fiduciam revocavit. O inaestimabile novi generis medicamentum, quod uno eodemque ordine positum,premendo tumentia exsiccat, et sublevando arentia infundit. De majorum nos lapsu terruit, sed de reparatione roboravit. Sic quippe semper sic nos divina misericordia superbientes reprimit, et ne addesperationem corruamus fulcit. Sed requirendum est, si peccatum David tam detestabile Dominus transtulit, quidest quod omnia quae eodem peccato per prophetam ei a Domino dicta sunt, postmodumtoleravit? Sed procul dubio Dominus delet illud, sed sine ultione non deserit: autenimipse hoc homo in poenitentem punit, aut hoc Deus cum homine vindicans percuTit.Nequaquam igitur peccatum parcitur, quod nullatenus sine vindicta laxatur. Sic enim David audire post conversionem meruit: Dominus transtulit peccatum tuum, (S2, 12, 13) et tamen multis post cruciatibus afflictus aufugiens, reatum culpae quamperpetraverat exsolvit. Sic nos salutis vindicta, a culpa primi parentis exsolvimur, sed tamen reatumejusdem culpae diluentes, absoluti quoque adhuc carnaliter obimus: quia delictanostra, sive per nos seu per semetipsum resecat etiam cum relaxat. Ab electis enim suis iniquitatum maculas studet temporali afflictione tergere,quas in eis in perpetuum non vult videre.

Et jejunavit David jejunio, et ingressus scorsum jacuit super terram, (S2, 12, 16) etc. David septem diebus recubans pro facinore suo, donec infans moreretur, perfectamgessit poenitudinem, cunctis videlicet delinquentibus, formam relinquens poenitentiae:ut quoties quispiam nostrorum in quolibet labitur facinore, tandiu fletu insisteredebeat, donec peccati desiderium in voluntate nostra funditus aboleatur. Septem vero diebus, septiformem sancti Spiritus gratiam significasse non dubiumest, sine cujus dono, nullus poenitens indulgentiam peccatorum consequi potest.

Et consolatus est David Bethsabee uxorem suam, ingressusque ad eam dormivit cum ea, quae genuit filium, et vocavit nomen ejus Salomon, et Dominus dilexit eum. Misitque eum in manu Nathan prophetae, et vocavit nomen ejus Amabilis Domino, eo quod diligeret, (S2, 12, 24 et S2, 12, 25) et reliqua. In Hebraeo habetur, « et vocavit nomen ejus Dida, » id est dilectus Domini. Propter Dominum dicitur dilectus, propter suam scilicet misericordiamgratuitam, qua eum diligere dignatus est. Cum utique ejus dilectione et misericordia indignus existeret, quem constabatmanzer esse.

Igitur pugnabat Joab contra Rabath filiorum Ammon, (S2, 12, 26) et reliqua. Notandum quod in Hebraeo, quando cum adjectione ponitur nominum, Rabathscribitur, sicut est hic. Quando vero sine adjectione nominum non Rabath, sed Raba scribitur.

Congregavit itaque David omnem populum, et profectus est adversum Rabath. Cumque dimicasset, cepit eam et tulit diadema regis eorum de capite ejus pondo auri talentum, (S2, 12, 29 et S2, 12, 30) etc. In Paralipomenon libro ita habetur: Tulit, inquit, David coronam Melchom de capite ejus, et invenit in ea auri pondo talentum, et pretiosissimas gemmas, fecitque diadema inde. (Ch1, 20) Melchom quippe non est nomen proprium regis, sed idolum fuit: et interpretatur rex eorum. Cujus diadematis aurum et gemmas conflasse et purgasse diciturDavid secundum legem, fecisse sibi diadema quod hic positum super caput ejus dicitur: Sed et praedam civitatis asportavit multam valde. Populum quoque ejus adducens servavit, et circumegit super eos ferrata carpenta. Divisitque cultris et transduxit in typo laterum. (S2, 12, 30 et S2, 12, 31) Id est serravit ferratis carpentis corpora hominum, et divisit cultris ferreis,sicut lateres dividi solent, qui ex paleis et luto conficiuntur. VIctoria autem haecDavid in Ammonitis, quam dux suus bellando inchoavit, sed rex ipse perfecit, quidsignificat nisi regis nostri victoriam in cunctis gentibus? Dux enim David contrahostes bellum agit, cum ordo sanctorum praedicatorum, contra mundi potentes, scutumfidei opponit. Sed finis certaminis et triumphus belli ad regem Christum solummodo defertur: quiaipsi omnis potestas, et potentia regni ascribitur. « Deus est enim, secundum Apostolum, qui operatur in nobis et velle et perficere,et ipse triumphat nos semper in Christo Jesu. » Coronam ergo regis populi hostilisDavid de capite tulit, et sibi diadema inde formavit, cum Redemptor noster excontraria potestate regnum auferens, sibimet insigne decorum paravit. Quae autem melius corona David intelligitur, quam conventus populi catholici? quaecaput nostrum, regem videlicet Christum, corde credulo nobiliter ambit et digneconversans decenter coronat? omnis enim sanctorum labor, et certamen atque victoria,ad honorem coelestis regis refertur, quia ipse est cui omne genu flectitur, coelestium et terrestrium, atque infernorum: et omnis lingua confitetur, quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris. (Ph, 2) Rabath ergo civitas est regni Ammon, quae nunc Philadelphia vocatur, cujusmeminit etJeremias propheta (voir: Jr, 49) , interpretatur ergo Rabath multi: et Salvator in Evangelio dicit: Quia multi venient ab oriente et occidente, et recumbent cum Abraham et Isaac et Jacob in regno coelorum. (Mt, 8, 11) [mauvais référencement: Mc, 9] Verum juxta historiam hinc Verba dierum ita narrant: Manubias quoque urbis plurimas tulit: populum autem qui erat in ea eduxit, et fecit super eos tribulas et trahas, et ferrata carpenta transire: ita ut dissecarentur et contererentur. (Ch1, 20) Sic fecit David cunctis urbibus filiorum Ammon, et reversus est cum omni populoin Jerusalem. Idcirco ista subnectere curavi, ut historiam lucidius propalarem.

Caput 13 : Dans le chapitre XIII

Deinde sequitur qualiter exosam habuit Amnon sororem suam Thamar post peccatum,magno odio nimis, etc. Amnon Thamar sororem suam causa offensionis David patris sui, incestavit: hoc enimfuit initium scandali domui ejus. Quod autem post perpetrato scelere exosam eam habuisse legitur, eorum personamexpressit, qui post admissum quodlibet facinus majus odio habent quam anteperpetrationem illud dilexerant, et ob hoc citius veniam consequuntur, quam illi quifaciunt et diligunt, si tamen in aliud malum denuo non offendunt. Sicut Amnon, qui post admissum stuprum in sorore sua, ob hoc mortem non evasit,quia ebrletatem, quae fomes est luxuriae, non vitavit. Moraliter vero monemur hoc facto, ut semper caute ac prudenter agamus,ne fortedominentur in nobis vitia et princeps peccati, qui falsam pacem periclitantibusspondet, nos imparatos inveniens, atque improvisos trucidet: sicut Absalom Amnonfratrem suum, propter stuprum Thamar incautum necavit. Absalom pater pacis, sive patris pax interpretatur: Amnon donans, et Thamar amaritudo; qui enim membra sua donat libidini,et semetipsum tradidit servire iniquitati ad iniquitatem, in peccati amaritudinemcadit: licet inimicus se quasi patrem pacis ostentet, et prospera pro talibus factisprovenire falso promittat. Necesse est enim ut cito ad poenitentiam post scelus redeamus, ne forte diabolus,si adhuc ebrietati inservierimus, et in luxum saeculi resolvamur, perobtemperantessibi malignos spiritus, in necem nostram conspiret, ac morti perpetuaetradat.

Porro Absalom fugiens abiit ad Tholomai filium Ammiud, regem Gessur, (S2, 13, 37) etc., usquequo ait: Cessavitque David rex persequi Absalom, eo quod consolatus super Amnon interitu. (S2, 13, 38) Tradunt enim Hebraei, sicut a quibusdam didici, quod Tholomai pater fuit Maachamatris Absalom, quam David in praelio cepit, et Caesareae, ut inquiunt, unguibuspraecisis secundum legem, accepit uxorem, et ex ea genuit Thamar et Absalom; et ideoad eum fugisse perhibent. Nam quod sequitur: Cessavitque David persequi Absalom, (S2, 13, 38) in Hebraeo, ut iidem Hebraei ferunt, legitur: « Cessavit itaque rex exire, » idest voluisse idem David exire ut reduceret Absalom, sedpertractans in corde suo, quodquoties eum videret, toties dolorem mortis Amnon ei ad memoriam reduceret: idcircocessasse dicitur exire post Absalom, subauditur ut eum ad propria revocaret. Illud etiam quod subinfertur: Consolatus est David super Amnon interitu, (S2, 13, 38) ita intelligi volunt, videlicet postquam noluit exire post Absalom, utreduceret eum et videretur ab eo, coepit consolari super morte Amnon. Quandiu enim putabatur reduci Absalom, ut videretur a David, semper mors Amnonfilii sui animo ejus occurrebat: sive consolatus est super ejus interitu, sicut nobisvidetur, eo quod noverit eum flagitiosum et dignum morte, meritoque perisse.

Caput 14 : Dans le chapitre XIV et XV

Intelligens autem Joab filius Sarviae, quod cor regis versum esset ad Absalom, misit Thecuam, et tulit inde mulierem sapientem, dixitque ad eam: Lugere te simula, et induere veste lugubri, et ne ungaris oleo, ut sis quasi mulier plurimo jam tempore lugens mortuum. (S2, 14, 1 et S2, 14, 2) Cor regis versum esse ad Absalom vidisse dicitur Joab, eo quod viderit eum proAbsalom suspirare, et in eo intellexit quod cor ejus versum esset ad Absalom.

Misit Thecuam et tulit inde mulierem sapientem. (S2, 14, 2) Thecua civitas est, de qua fuit Amos propheta. Putatur autem eadem vidua avia fuisse ejusdem Amos prophetae. Quae respondit:

Heu mulier vidua ego sum. Mortuus est autemvir meus, et ancillae tuae erant duo filii, qui rixati sunt adversus se in agro, nullusque erat qui eos prohibere possit, et percussit alter alterum et interfecit. Et ecce consurgens universa cognatio adversus ancillam tuam, dicit: Trade eum qui percussit fratrem suum. (S2, 14, 5, S2, 14, 6 et S2, 14, 7) In veritate autem, ut Hebraei tradunt, haec mulier vidua,duos filios haberepoterat, qui rixati sunt in agro super haereditate patris sui, et alterum ab alterointeremptum: sed seipsa tamen eadem vidua in persona David posuit, et duos filios suosin persona Amnon et Absalom. Cognationem vero quae consurrexit adversus filium suum, in persona caeterorumfiliorum David. Dixitque mulier:

In me, Domino mi rex, iniquitas et in domo patris mei, rex autem et domus ejus sit innocens. (S2, 14, 9) Ac si diceret: Pro eo quod alter filius in alterum consurrexerit, in me sitiniquitas, quia absque culpa es in eo quod illi duo fratres inter seconflixerant. Et sicut ego absque culpa sum, pro eo quod duo ilii mei consurrexerunt adversumse, et interfectus est alter ab altero, ita et tu absque culpa es, pro eo quod AbsalomAmnon, dignum morte, interfecit.

Quae ait: Recordetur rex Domini Dei sui, ut non multiplicentur proximi sanguinis ad ulciscendum, et nequaquam interficiant filium meum. (S2, 14, 11) Recordatio hic pro juramento posita est, ac si aperte diceretur: Recordetur rexpromissionis suae, imo juramenti, quo mihi per Dominum Deum suum pollicitusest, ut nonmultiplicentur proximi sanguinis ad ulciscendum.

Dixitque mulier: Quare cogitasti istiusmodi rem contra populum Dei, et locutus est rex verbum istud ut peccet, et non reducat ejectum suum. (S2, 14, 13) Ex hoc loco demonstratur illud quod superius dictum est: « Cessavit David rexexire post Absalom,» id est, cessavit ut non exiretur ab aliquo et non reduceretAbsalom.

Inde ait mulier: Et locutus est rex verbum illud ut peccet, et non reducat ejectum suum. (S2, 14, 13) Quod vero ait: Quare cogitasti istiusmodi rem contra populum Dei? (S2, 14, 13) Populum Dei vocat eumdem Absalom, sive eos qui cum illo erant: qui quasicaptivi et ejecti erant, et quod non reducerentur ad haereditatemDei, ne forte coactidiis alienis in terra aliena servirent.

Nec vult perire Deus animam, sed retractat cogitans ne pereat penitus qui abjectus est. (S2, 14, 14) Ac si diceret: Deus peccatores qui a diabolo captivi detinentur, ut ad seconvertantur, vocat: et tu qui eum imitari debes, cur non eo modo agis?

Et quando tondebat capillum (semel autem in anno tondebatur). (S2, 14, 26) In Hebraeo igitur ita legitur:« Et quando tondebatur caput ejus, statuto temporetondebatur, » et reliqua. Non enim semel in anno, ut Latini codices habent, tondebatur, sed statuto tempore,id est in triginta diebus. Sed nos hanc opinionem aliquorum omittentes, simpliciter sicut apud nos legitur,videlicet quando tondebat caput(semel autem in anno tondebatur) legere decrevimus:quia hanc translationem ex Hebraico fonte haustam credimus. Porro autem quod ait:

Nam sicut Absalom vir non erat pulcher in omni Israel et decorus nimis. A vestigio pedis usque ad verticem, non erat in eo ulla macula. (S2, 14, 25) « Qui etiam postea facit sibi currus et equites, qui et judicium patris stans inporta reprehendebat. » Potest figuraliter intelligi Absalom ipse filius David (quiinterpretatur patris pax, de qua interpretatione dicturi sumus insequentibus) figuram gestavit populi Judaeorum: qui bene decorus esse dicitur, quod adeumdem populum figuraliter refertur, propter regnum et sacerdotium, atque caetera donaquae olima Deo collata fuerant. Qui pacem cum nostro David Domino scilicet Salvatore habere noluit. Ait enim idem Absalom.

Quis me constituat judicem super terram? (S2, 15, 4) etc. Simulata humilitas in Absalom demonstrata est: nihil enim est deterius, quam perhypocrisim falsas virtutes quempiam exaggerare, et per elationem cordis majorum actaet fortia reprehendendo diffamare. Sicut et Absalom patris sui justa judicia ausu temerario coram omni populoreprehendere non timuit.

Post quadraginta autem annos dixit Absalom ad regem: Vadam, et reddam vota mea, quae vovi Domino in Hebron. (S2, 15, 7) Quadragesimus agebatur annus ex eo tempore quo Saul Nobe civitatem cumsacerdotibus octoginta quinque propter David interemit,et idcirco hic idemquadragesimus annus ponitur, ut monstretur divinam ultionem suscitari super David, eoquod Abimelech sacerdotem fefellerit, et propter eum sacerdotum caedes factafuerit. Cave, lector, plerosque mendosos codices, in quibus scriptum invenitur, postquatuor, non post quadraginta annos: in vetustioribus vero codicibus, et in Hebraicaveritate, non quatuor, sed quadraginta scribuntur anni. Si vero quis contentiosus eosdem quatuor annos astruere voluerit, ab eo temporequo Absalom Amnon fratrem suum interfecit, usque ad illud tempus quo patri dixit: Vadam, et reddam vota mea quae vovi Domino in Hebron, (S2, 15, 7) perspicue se errare, si diligenter perscrutatus fuerit, inveniet: cum utiqueAmnon interfecto, Absalom ingressus apudTholomai regem tribus annis, et in Hierusaleminde revocatus, non viso patre duobus moratus annis fuerit, et sexto anno faciempatris viderit, et contra eum perduellionem praeparavit. Votum namque se vovisse mentiendo dixit, id est, orationem facturus in loco quorequiescunt Abraham, Isaac et Jacob.

Venit autem et Zadoc, et universi Levitae cum eo, portantes arcam foederis Domini, et deposuerunt arcam Dei. Et ascendit Abiathar donec expletus esset omnis populus qui egressus fuerat de civitate. (S2, 15, 24) Ideo arcam Dei deposuisse dicuntur, ut Dominus ab Abiathar sacerdoteconsuleretur, quo versus David ire deberet. Ascendisse autem Abiathar dicitur, id est orasse, et quia oraculum divinum non eiresponsum est, idcirco in subsequentibus dixitDavid, ut reportaretur arca Dei inurbem.

Caput 15 : Dans le chapitre XVI

Et venit David usque Bahurim. Et ecce egrediebatur inde vir de cognatione Saul nomine Semei, filius Gera, et maledicebat David. Abisai autem dixit: Vadam et amputabo caput ejus, (S2, 15, 5 et S2, 15, 9) et reliqua, usquequo ait: Quid mihi et vobis, filii Sarviae? dimittite ut maledicat. (S2, 15, 10) Hebraeus non habet, dimittite ut maledicat, (S2, 15, 10) sed tantum « maledicat. » Abisai solus dixerat: Vadam et amputabo caput ejus; (S2, 15, 9) et David ad Abisai et Joab respondit, dicens: Quid mihi et vobis, filii Sarviae? (S2, 15, 10) Ac si diceret: Nunquid vultis interficere istum, sicut interfecistisAbner?Dominus enim praecepit ei ut malediceret David. Et quis est qui dicat, quare sic fecerit? Subauditur: Quare sic fecerit, nonDominus, sed Semei. Semei qui maledixit David, ipse est, ut Hebraei dicunt, Nabath, pater Jeroboam,qui filius Jemini dicitur, et in zelo domus Saul maledicebat David. Nomen vero avi ejus Semei fuit, et ipse Semei ex tribu Ephraim filii JosephexstiTit. Unde et idem Semei ad David dixit: « Primus quoque veni hodie de omni tribuJoseph. »

Cum autem venisset Chusai Arachites amicus David ad Absalom, locutus est ad eum: Salve rex, salve rex. Ad quem Absalom: Haec est, inquit, gratia ad amicum tuum? (S2, 16, 16 et S2, 16, 17) In Hebraeo legitur: « Haec est, inquit, misericordia ad amicum tuum, » quodnonaffirmando, sed negando pronuntiandum est; et est sensus: Misericordia est aut dicidebet, quod David amicum tuum dimisisti, et cum eo non isti.

Caput 16 : Dans le chapitre XVII

Dixit igitur Achitophel ad Absalom: Eligam mihi duodecim millia virorum, et consurgens persequar David hac nocte: et irruam super eum, quippe qui lassus est et resolutis manibus, percutiam eum. Cumque fugerit omnis populus qui cum eo est, percutiam regem desolatum: et reducam universum populum quomodo omnes reverti solent. (S2, 17, 1, S2, 17, 2 et S2, 17, 3) Scilicet, sicut reverti solent hi qui amisso in praelio rege revertuntur, sicuniversus populus Israel revertetur ad te

Et cum ceciderit unus quilibet in principio, audiat quicunque audierit, et dicet: Facta est plaga in populo qui sequebatur Absalom. Et fortissimus quisque, cujus cor est quasi leonis, pavore solvetur. (S2, 17, 9 et S2, 17, 10) In Hebraeo ita habetur:« Et fortissimus ipse cujus cor ejus quasi leonis, pavore solvetur. » Quod non affirmando, sed negando pronuntiandum est. Fortissimus iste David intelligendus est, quod et sequentia declarant.

Scit enim omnis Israel fortem esse patrem tuum, et robustos omnes qui cum eo sunt. (S2, 17, 10) Sed quid iste Achitophel significet, dicemus in posterum.

Jonathas autem et Achimaas stabant juxta fontem Rogel. Abiit ancilla et nuntiavit eis, et illi profecti sunt. (S2, 17, 17) Haec ancilla quasi lavandi gratia cumpannis ad fontem Rogel ierat, ut penitusres non deprehenderetur: puer autem qui rem indicat Absalom, filius ejusdem ancillaeparvulus dicitur fuisse. Prius enim paulatim historiam continuando hic tangere decrevimus, ut postmodumquid mystice continuat, indagando propalemus. Sed quia de Absalom historia praetergreditur, secundum allegoriam considerarelibet, quid illud significet, quod parricida filius patrem insequitur. Primo, pater ejus declinans fugit ante faciem ejus, securus de victoria: quiasciebat impium perire, quem etiam flevit magno luctu, et deflevit exitumparricidae. Scribitur enim fugisse David a facie bellantis adversum se filii. Et alibi scriptum est de populo Hierusalem, Domino dicente: Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me. (Es, 1) Filius ergo ejus impius tropice accipi potest populus Judaicus, qui eumtradidit. Absalom autem, sicut ante jam dictum est, intelligitur patris pax. Quodmirum videtur in historia, patris pax quemadmodum possit intelligi, qui patrem belloest persecutus. Sed qui diligenter allegoriam intendunt, inspiciunt Absalom esse Hierusalem: quaeetiam et ipsa pax interpretatur. A cujus facie in Galilaeam fugit, Christus videlicet, qui eam patiendo deserens,in gentibus per fidem secessit. Alii Absalom, Judam traditorem accipiunt, quem non bonum tanta etiam mirandapatientia Christus pertulit tanquam bonum, cum ejus cogitationes non ignoraret. Cum adhibuit convivium, in quo corporis et sanguinissui figuram, discipuliscommendavit et tradidit: quod denique in ipsa traditione et osculum accepit. Bene intelligitur pacem Christum exhibuisse traditori suo, quamvis ille scelerataecogitationis interno bello vastaretur. Et ideo Absalom patris pax dicitur, quia pater habuit pacem quam ille nonhabuit. Hanc enim posteriorem sententiam non commentando protulimus, sed de dictis beatiAugustini ex titulo videlicet tertii psalmi in quibus tanquam clarissima tubadisputando resonans edisserit, decerpsimus. Achitophel igitur qui, recedens a David, ad Absalom transmigraverat, haereticossignificat qui, recedentes a tramite veritatis, se sociant hosti antiquo, etsubsequuntur errorem: interpretatur autem frater meus cadens: Gilonites vero transmigratio. Contra quos Propheta increpans, dicit: In Domino confido, quomodo dicitis animae meae, transmigra in montem sicut passer? (Ps, 10, 2) [mauvais référencement: Ps, 10] Et merito tales laqueo diaboli atque malitiae suae vitam propriam finiunt, quialienam pravis suasionibus corrumpere satagunt. Sicut ipse in propria domo suspendio interiit, qui alienae vitae, hoc est David,insidiatus est. Unde scriptum est: Qui fodit foveam, incidet in illam. (Pr, 26 et Si, 10) Sed quid aliter significet, dicemus in posterum.

Venit autem et Sadoc et universi levitae cum eo, portantes arcam foederis Dei, et deposuerunt arcam Dei. Et ascendit Abiathar, donec expletus est omnis populus, qui egressus fuerat de civitate. Et dixit rex ad Sadoc: Reporta arcam Dei in urbem. Si invenero gratiam in oculis Domini, reducet me et ostendet mihi eam et tabernaculum suum. Si autem dixerit, Non places, (S2, 15, 24, S2, 15, 25 et S2, 15, 26) et reliqua. Jam enim quod secundum historiam ista significent inculcavimus. Caeterum quantum ad altiorem intelligentiam pertinet, Sadoc sacerdos, quiinterpretatur justus, qui arcam Domini reportavit in urbem, personam gestavitsanctorum, et eorum videlicet qui tempore passionis Domini, licet corpore in brevi abeo discesserunt, fide tamen et dilectione minime separati sunt.

Et dixit David ad Chusai Arachitem: Si veneris mecum, eris mihi oneri, (S2, 15, 33) etc. Nam et iste etiam Chusai amicus David, qui interpretatur festinans, quiet ab eo in Hierusalem revertens, consilium Achitopheldissipavit, personam gestaviteorum qui occulte erant ex populo Judaeorum discipuli Domini, sicut fuit Nicodemus etJoseph ab Arimathaea, vel caeteri hujusmodi. Potest etiam significare credentes ex gentibus, qui licet cum Absalom aliquandofuisse visi sunt, tamen pravis ejus operibus non erant communicantes, nec Achitopheliniquis suggestionibus unquam consentientes: sed cum David fideliterpermanserunt. Interpretatur autem Chusai Aethiops, Arachites longitudo mea.Hinc quoque in propheta scriptum est: Mutavit Aethiops pellem suam; (Jr, 13) et illud: « Aethiopia, inquit, festinet manus dare Deo. » Quia gentilis populuspostquam se nigredine peccatorum exuit, nunquam a tergo Domini recessit: et qui eratlonge, factus est prope insanguine Christi.

Deinde sequitur qualiter occurrit David Siba puer Miphiboseth, cum duobus asinisoneratis, et mentitus est de domino suo, et propterea ait ei David: Tua sint omnia, quae fuerunt Miphiboseth. (S2, 16, 4) Hinc enim demonstratur, quia spiritus prophetiae (sicut superius diximus),prophetis non semper adest, nec e proximo tanguntur. Nam David servum Miphiboseth, Siba videlicet, sibi contra dominum suum mentientemnon intellexit, et ideo omnia domini sui ei concessit. Cui si spiritus prophetiae adesset, mentientem deprehenderet. Verum e proximo tactus non fuerat, cum superius Amasae promiserat, dicens: Haecfaciat mihi et haec addat, si non magister militiae fueris coram me omni temporeproJoab, videlicet quid sequeretur ignorans. Quia Amasa idem non solum principatum militiae pro Joab non susciperet, sed etiampost Joab paululum vitam finiret. Et cum templum Deo construere voluit, quid e vicino sequeretur nesciens, prophetamalterum requisivit. Venit ergo rex David usque Bahurim. Ecce egrediebatur inde vir de cognatione domus Saul, nomine Semei, filius Bera, et malediceba, (S2, 16, 5) David, etc., usque quo ait: « Quid mihi et vobis, filii Sarviae, cur efficiamini mihi hodie inSatan? Dimitte eum. » Perfecta patientia illa est eum libenter sustinere, cui facilequis reddere talionem potest: sicut in David ostensa est, qui blasphemantem se Semeimagis studuit patienter ferre quam ulcisci: cum eum tot vitiis urgeret, etarmatiproceres ulcisci contenderent, ait: « Quid mihi et vobis, filii Sarviae? Dimittite eumut maledicat juxta praeceptum Domini, si forte respiciat Dominus ad afflictionem meam,et reddat mihi bonum pro maledictione hac hodierna. » Quibus profecto verbis indicat,quia pro perpetrato Bethsabee scelere, exsurgentem contra se filium fugiens, reduxitad animum malum quod perpetravit, et aequanimiter pertulit quod audivit, etcontumeliosa verba non tam convicia quam adjutoria credidit, quibus se purgari sibiquemisereri posse indicavit. Tunc enim illata convicia bene toleramus, cum in secretomentis ad male perpetratarecurrimus. Leve quippe videbitur quod injuria percutimur, dum in actione nostra conspicimus,quia pejus est quod meremur. Sicque fit ut contumeliis, gratiae potius quam irae reddi jubeantur, quaruminterventu Deo judice poena gravior declinari posse confiditur. Et ait David: Cur efficimini mihi hodie in Satan? (S2, 19, 22) Huic simile Petrus apostolus, licet infirmitate mentis, non tumore cordis,sicut Abisai: audita futura passione Domini ipse respondisse in Evangelio legitur,dicens: [mauvais référencement: Mc, 8] Absit a te, Domine, non fiet istud. Cur Dominus e contrario, sicut et David Abisai, increpando respondit: Vade post me, Satana, quia non sapis ea quae Dei sunt, sed quae hominum. (Mc, 8, 33) [mauvais référencement: Mc, 8] -- Et ait Achitophel ad Absalom: Ingredere ad concubinas patris tui. (S2-16, 21) etc. Concubinas David quas Absalom filius ejus nefarie polluit, figuram habuisseJudaicae plebis non dubium est, quas magistri erroris, Scribae videlicet et Pharisaei,vanis superstitionibus suis, atque per pravam doctrinam corrumpentes, a Domino JesuChristo eam alienam fecerunt, sicut et haeretici crebro facere non verentur: dumapostata Angelus quosdam qui videntur regere et custodire populum Dei, tanquamconcubinas domum David, haeretica pravitate seducendo, decipit per eos. Ad quas tamen David ultra non ingreditur, sed in custodia positis alimentapraebet; ipsaeque in viduitate viventes, clausae sunt usque ad diem mortis suae, quiadum decepti ab haereticis a via veritatis oberrantes, denuo ad eamredire dissimulant,non sunt digni cohabitatione Christi, sed clausi, id est separati et a consortio ejusalieni, permanent. Sed clemens ille, qui solem suum oriri facit super bonos et malos, non renuitbeneficiis suis pastum talibus in hoc mundo praebere, ut per collata beneficiaoccasionem tribuat convertendi.

Dixit igitur Achitophel ad Absalom: Eligam mihi duodecim millia virorum, et consurgens persequar David hac nocte. (S2, 17, 1) Achitophel, qui adversus David pessimum dedit consilium, Judae proditorisgestavit personam, qui Judaeis adversus Christum dedit consilium proditionis. Achitophel quippe interpretatur ruina fratris, quod ipsi Judae proditoriprocul dubio congruit: qui ruina exstititillius qui dignatus est dicere: Narrabo nomen tuum fratribus meis. (Ps, 21, 23) [mauvais référencement: Ps, 21] Qui et disposita domo sua, postea suspendio interiit. Hoc et Judas in Evangelio similiter, ut Achitophel fecisse legitur. Hinc sequitur qualiter Jonathas et Achimaas ad explorandum consilium Absalom, etDavid renuntiandum, derelicti sunt, et fugientes declinaverunt in domum cujusdam viri in Bahurim, qui habebat puteum in vestibulo suo, et descenderunt in eum. Tulit autem mulier, et expandit velamen super os putei quasi siccans ptisanas, et sic res latuit. (S2, 17, 18 et S2, 17, 19) Significant autem isti duo juvenes, Jonathas videlicet, quiinterpretatur columbae donum, et Achimaas, frater meus, eos qui per gratiamsancti Spiritus renati, et in numero fratrum sunt ascripti. Qui recedentes ab Absalom fugiunt, cum malignos spiritus evadere quaerunt. Hi ergo stabant juxta fontem Rogel, qui interpretatur tristis vel deorsum, cum tristitiam et despectum in hoc mundo appetunt habere, proptercoelestis regni desiderium. Declinant ergo concito gradu fugientes in domum cujusdam viri in Bahurim, qui locus interpretatur electus sive juvenis, cumadolescentiae tempora in memoriam reducunt. Descendunt in puteum qui erat in vestibulo, cum patientiae se humiliter subjiciuntquae cunctis necessaria est, ante finem scilicet praesentis vitae. Expandit mulier velamen super os putei, cum Ecclesiaprecum assiduitate delictajuventutis et ignorantiae suorum filiorum abscondere certat quasi siccans ptisanas,cum carnis lasciviam per continentiae rigorem constringit. Sic et res latet transgressionis videlicet humanae vitae, quia per assiduitatemprecum in compunctione lacrymarum, et per castigationem corporis omnia delictaabsconduntur, ac homines a persecutione antiqui hostis protecti liberantur. Cumque venisset David in castra Sochi filius Naahas de Rabath filiorum Ammon, et Machir filius Amihel de Lodabar, et Berzellai Galaadites de Rogelim, obtulerunt ei stratoria et tapetia, (S2, 17, 27 et S2, 17, 28) etc. Castra ubi venit David Hebraice Manaim leguntur, sicut supra innuimus,hic est locus ubi obvii fuerunt Jacob angeli Dei, sicut in Genesi legitur. Unde scriptumest: Vocavit Jacob nomen loci Manaim, (Gn, 32, 30) [mauvais référencement: Gn, 32] id est castra. Sobi namque quievit ibi cum muneribus, ad David, filius fuit Nahas regis, cum quopugnavit Saul: quo mortuo, dixit David: Faciam misericordiam cum Ammon sicut fecitpater ejus Nahas mecum. Interempto vero a David Ammon, qui ei inde calvandis servis suis injurias fecerat,constitutus est ab eodem David, in loco fratris sui Sobi. Caeterum spiritaliter obsequium ejus, vel caeterorum Galilaeorum David, delatum,fidem praetendebat populi gentium in Dominum Jesum Christum. Nam sicut David persecutionem declinans filii sui ab Hierusalem recessit, atque aGalilaeis benigne susceptus est: sic nimirum Dominus Jesus Christus ob impietatemJudaeos deserens, a populo gentiumsusceptus est: qui multos fidelium varietatevirtutum et doctrinarum ornatos contulit Domino.

Caput 17 : Dans le chapitre XVIII

Et praecepit rex Joab et Abisai et Ethaei, dicens: Servate mihi puerum Absalom. (S2, 18, 5) Quod autem Absalom pater ejus David puerum appellat, non utique aetate carnis,sed parvitate sensus, hoc est stultitia, non mole corporis dicit.

Fuit autem ibi praelium dispersum super faciem omnis terrae, et multo plures erant quos saltus consumpserat de populo, quam hi quos voraverat gladius in bello. (S2, 18, 8) Saltus hic qui plures consumpsisse dicitur quam gladius vorasse: bestiasferocissimas,quae in saltu erant, Hebraei autumant, a quibus plures consumpti quamgladio vorati fuerunt.

Accidit autem ut occurreret Absalom servis David, sedens mulo, (S2, 18, 9) etc. Absalom mulo cui insederat pertranseunte, ipse quercui inhaerens, inter coelum etterram suspensus est. Sic nimirum Scribae et Pharisaei, principes Judaeorum, in ligno crucis in quoDominum Jesum Christum affigentes suspenderunt, occulto judicio in eodem ligno damnatisunt, atque eumdem populum Judaeorum qui carnali sensui, velut irrationabili mulopraesidere videbantur, in dispersionem gentium pertranseuntes, ipsi principatumpariter et populum amiserunt. Dicamus et manifestius, quod Absalom mulo fugiens in quercu per caesariem capitissui suspensusest, hoc significabat quod Judaei stultitiae carnalis sensus incumbentes,propter superstitiositatem pharisaicam legem corrumpent, per ipsam quam adcorrectionem vitae perceperant, mortis occasionem habuerant. Unde et Salvator in Evangelio dixit ad eos: Nolite arbitrari quod ego accusaturus sim vos apud Patrem meum. Moyses enim in quem vos confiditis, ille vos accusat. (Jn, 5, 45) [mauvais référencement: Jn, 5] Joab vero in cor Absalom tres lanceas infigit, cum antiquus hostis superbiam,avaritiam et invidiam seu perfidiam in cor Judaici populi immisit, quae illis maximeperditionis causa erant. Superbi fuerunt, qui in contemptu Dei idola fabricaverunt. Cupidi fuerunt, qui res transitorias virtutum deliciis praeponebant: perfidi veroet invidi, qui non solum dictis legis et prophetarumrepugnabant, sed etiam ipsiusSalvatoris praesentiam spernebant, et beneficiis ejus ingrati exstiterant. Hinc et in passione sua blasphema voce ad Pilatum dicebant: Non habemus regem nisi Caesarem. (Jn, 19, 15) [mauvais référencement: Jn, 19] Ingrati exstiterant dicentes: Si hunc dimittis, non es amicus Caesaris. (Jn, 19, 12) [mauvais référencement: Jn, 19] Absalom quoque post interitum in foveam grandem missus est cum iniquus quisquepost obitum carnis in lacum inferni mergitur. Super quem acervus lapidum congeritur: cum duritia mentis suae illiexprobratur. David exstinctum quidem ploravit cum interitum populi Judaici Dominus flevit,sicut in Evangelio legitur: Videns civitatem Hierusalem, flevit super illam. (Lc, 19, 41) [mauvais référencement: Lc, 9] Cujus miseriae in tantum compassus est, ut etiam usque ad mortem crucis,ineruditione et cura salutis suae permanserit.

Currens ergo Achimaas per viam compendii, transivit Chusi. (S2, 18, 23) Achimaas filius Sadoch, qui posterior coepit et prior ipse praecucurrit,alacritatem quorumdam sanctorum praefigurasse non dubium est. Qui cum sint conversione novissimi, plurimos tamen ex eis qui illos praeirevidebantur, fide et dilectione atque fervore spiritus antecedunt.

Caput 18 : Dans le chapitre XIX

« Venitque universus populus coram rege. » Ille videlicet qui cum Davidpermanserat. Quod vero ait, Israel fugit in tabernacula sua, (S2, 18, 17) hi intelligendi sunt qui cum Absalom perduellionem rebelles exstiterant.

Miphiboseth quoque, filius Jonathae, descendit in occursum regis illotis pedibus. (S2, 19, 24) In Hebraeo non lotis, sed infectis legitur pedibus. Fecerat namque sibi, ut Hebraei tradunt, ligneos pedes, quibus uti quasi pronaturalibus solebat, sicut solent facere claudi, quemadmodum et ille erat.

Ait autem rex ad Miphiboseth: Quid ultra loqueris? Fixum est quod locutus sum. Tu et Siba dividite possessiones. (S2, 19, 29) In Hebraeo agrum legitur. Quia in hoc loco David immemor amicitiae fuit et foederis, imo juramenti quodhabuit cum Jonathan, et tam crudele dedit judicium, dicens: Tu et Siba dividite agrum. (S2, 19, 29) Idcirco Roboam et Jeroboam, ut aiunt, diviserunt ejus regnum. Miphiboseth enim in Samuelis libro legitur, id est, Miphiboseth interpretatur litigans cum Altissimo. Litigans enim cum Altissimo, id est Deo fuissedicitur, eo quod reduxisset David cum pace. Unde quod ait regi: Etiam cuncta accipiat postquam reversus est dominus meus rex in domum suam pacifice, (S2, 19, 30) non hoc dixisse suspicatur gratulanti animo, sed insultanti, et quasi contraDeum murmuranti, eo quod Dominus David in pace reduxisset.

« Et ait Berzellai ad regem: Est autem Chamaam servus tuus, ipse ascendat tecum. »Chamaam interpretatur suspirans, quandiu enim cum patre permansit, suspiransvocatus est. Postquam vero in doctrinam David transiit, non Chamaam, sed Chama, quodinterpretatur fidelis, appellatus est.

Caput 19 : Dans le chapitre XX

Accidit autem ut ibi esset vir Belial, nomine Seba, filius Bochri, vir Jemineus, (S2, 20, 1) etc. Seba vir Belial, qui Israeliticum populum a domo David dividere conatus est,figuram gestavit haereticorum, qui plebem Dei scindere volentes, in ipsa sua pravaintentione prius damnati ab Ecclesia, moriuntur, quam hoc quod coeperant, implerepossint. De quo plenius dicemus in posterum.

Dixit itaque Joab ad Amasam: Salve, mi frater. Et tenuit manu dextera mentum Amasae quasi osculans eum. Porro Amasa non observavit gladium quem habebat Joab, qui percussit eum in latere, et effudit intestina ejus in terram. (S2, 20, 9 et S2, 20, 10) Quid est quod Joab Amasae mentum dextera tenuit, sedsinistram ad gladiumlatenter mittens, ejus viscera effudit, nisi hoc quod patenter datur intelligi?Dextera namque mentum tenere est, quasi ex benignitate blandiri. Sed sinistram ad gladium mittit, qui latenter ex malitia percuTit. Sic Joab quoqueblande et benigne locutus est, sed ex malitia in dolo occidit.

Et exclamavit mulier sapiens de civitate ad Joab, dicens: Sermo, inquit, dicebatur in veteri proverbio: Qui interrogant, interrogent Abela, et sic proficiebant. Nonne ego sum quae respondebo veritatem Israel, et tu quaeris subvertere civitatem? (S2, 20, 18 et S2, 20, 19) et reliqua. Ait enim: Sermo, inquit, dicebatur in antiquo proverbio, qui interrogant, interrogent, (S2, 10, 18) etc. Ac si aperte diceretur: Haec civitas urbs consiliiexstitit, et qui aliquodconsilium requirebant, hic interrogabant. Et tu quaeris tantam destruere civitatem, et matrem consilii evertere in Israel?Dicamus convenientius. Ait enim: Sermo dicitur in veteri proverbio, (S2, 10, 18) etc. In Hebraeo non habetur « proverbio. » Iste sermo, sermo legis est in qua jubetur aDomino per Moysen, ut quando ingressuri essent terram Chanaan et gentes deleturi,primum pacem offerrent: et si pax ab eis reciperetur, pacem recipientes tributariieorum efficerentur: et si pacem non reciperent, tunc a filiis Israel delerentur. Idcirco exclamasse mulier sapiens de civitate fertur:

Nonne ego sum quae respondebo veritatem in Israel, et tu quaeris subvertere civitatem? Quare praecipitas haereditatem Domini? (S2, 20, 19) Ac si diceret: Cur vis destruere civitatem hanc antequam pacem interrogandoofferas, sicut in lege jubetur? Cur etiam non legem in nobis Israelitis servas, quaein alienigenis olim servata est?

(S2, 20, 23) Fuit autem Joab super omnem Israel. » Reditus itaque Israelitici populi adDavid post interfectionem Absalom, reditum prioris populi ad Christum post interitumpravorum magistrorum significabat. Seba ergo filius Bochri, qui populum seducendo ad David, avertebat, erroremsignificat qui in Synagoga Judaeorum diutius dominabatur, et a veritatis auditupopulum subvertebat. Interpretatur autem Seba secta, a secando, non a sectando. Bochri autem interpretatur primogenitus meus. Israel ergo de quo scriptumest: Filius primogenitus Israel quem eduxide Aegypto, (Mi, 6) Sebam, id est errorem secutus, resequestrabat a domo David, Ecclesiamsemetipsam separabat, cum ejus conventum exsecrando negabat. Hi ergo postquam per mulieris sapientis suggestionem, et spiritalis doctrinaeeruditionem caput Seba absciderant, id est diabolum a corde suo abjecerant, mox adDavid revertuntur, cum Christum Filium Dei corde credulo venerantur.

Caput 20 : Dans le chapitre XXI

Hic sequitur qualiter fames facta est in diebus David tribus annis. Et cum consuluisset Dominum, responsum est: Quod propter Saul et domum ejus etsanguinem, quia occidit Gabaonitas, et reliqua.Filii Saul qui cum Doeg Idumaeo, dum adhuc pueri essent, sacerdotes et Gabaonitasin Nobe occiderant, hi sunt Armoni et Miphiboseth, quos peperit ei Respha filia Ahia,et quinque filii Michol filiae Saul, quos genuit Adrieli filio Berzellai, qui fuit dedomo Lathi. Quaeritur cur filii Michol dicuntur, cum non Michol, sed ejus soror Merod uxorfuerit Adrieli filio Bercellai? Quod ita solvitur: Merob quippe eos naturalitergenuit, et Michol uxor David, quae et Egla dicitur, eos in loco filiorum nutrivit, etsibi in filios adoptavit, idcirco ejus filii dicuntur: « Filii enim Israel, utScriptura refert, juraverunt Gabaonitis, sed Saul voluit percutere eos zelo quasi profiliis Israel et Juda, » eo quod eosdem vivere Josue gratis quodammodopermiserit, etabstulerit a filiis Israel praedam eorum injuste. Hujus ultionis causa in Gabaonitas Abimelech sacerdos exstitit, et ideo famesexorta est. Fames itaque haec significat sterilitatem bonorum operum in plebibus, propternegligentiam doctorum, dum inserviunt cupiditatibus terrenis, et non procurant pastumimpendere praedicationis. Necantur ergo Gabaonitae, cum studium rectae conversationis, et restauratiopoenitentiae, post lapsum ab incautis per haereticos seu per malignos spiritussubtrahitur. Gabaon enim collis moeroris interpretatur. Et bene Gabaonitae interfecti dicuntur, cum desidiosi quique post perpetratascelera, vana spe securitatis a diabolo deluduntur, qui dicunt: Faciamus mala, ut veniant nobis bona: (Rm, 3) quorum damnatiojusta est. Sed Respha quae interpretatur cursus, filia Ahiae, qui interpretatur frater ejus, tollens cilicium, substravit sibi super petram, et donecstillaret aqua super eos de coelo, et non dimisit aves lacerare eos per diem, nequebestias per noctem, cum pia sollicitudo sanctorum talibus succurrens rigore jejuniiatque instantiae precum incumbit, donec misericordiam Dei impetret super eos de coelo:compescens videlicet pravos homines, necnon et malignos spiritus, pravissuggestionibus eorum vitam ulterius corrumpere.

Factum est autem rursum praelium Philistinorum adversus Israel, (S2, 21, 15) et reliqua, usquequo ait, tertium quoque bellum fuit in Gob contra Philisthaeos, in quo percussit Adeodatus filiussaltus polymitarius Bethlehemites Goliath Gethaeum. (S2, 21, 19) Multi igitur requirunt quis fuerit iste Adeodatus, filius saltus, polymitarius,Bethlehemites. Sed Hebraeus saepe dictus ita exponit. Adeodatus, inquit, ipse est David. Idcirco dicitur Adeodatus, quia a Deo electus est in regnum. Filius saltus, quia de saltu ubi oves pascebat, eductus est. Polymitarius vero, quia de genere Beseleel mater ejus fuit. Bethlehemites, quia de Bethlehem civitate exstiTit. Nam Noemi et Ruth temporeubertatis, ex quibus David ortus est, reversae sunt in Bethlehem. Et quia causa panis Ruth Booz nota est: idcirco idem locus domus panis vocatusest. Unde Gob in quo fuit bellum, ut idem Hebraeus transtulit, lacusinterpretatur: idcirco quia sicut in lacum leonum quis nutritur etpraeceps labitur,ita David semetipsum contra Goliath fortiter ad pugnandum opposuit. Quem etiam sensum videlicet quod ab eo datus David intelligitur, sequentiadeclarant, ubi, expletis praeliis, subjungitur:

Hi quatuor nati sunt de Arapha in Geth, et ceciderunt in manu David et servorum ejus. (S2, 21, 22) Judaei quoque hanc Arapham, matrem gigantum: Orphan, nurum Noemi essearbitrantur. Nam et taliter nos etiam in cujusdam volumine scriptum reperimus. Josephus in duobus praeliis concordat cum Scriptura Regum. De tertio praelio ait: quod apparuit fortis, mittente David exercitum nomineEphan, cognatus ejus. Sed utrum ipsum Adeodatum Ephan appellaverit,vel alium quemlibet hoc nominenotaverit, incertum est.

Quartum bellum fuit in Geth, (S2, 21, 20) et reliqua, usquequo ait, Hi quatuor nati sunt de Arapha in Geth, et ceciderunt in manu David et servorum ejus. (S2, 21, 22) Quatuor ista bella contra Palaestinos bellum significant Christi quod omnitempore istius vitae in membris suis contra perfidos quosque istius saeculi, et contraspiritales nequitias incessanter agit. Licet enim fastus mundanus, vel propter vitas malignorum spirituum, se erigatcontra Ecclesiam Christi, omnis tamen principatus adversariorum, vero David, hoc estrege Christo imperante ac praelia servorum suorum disponente, cedit, et omnesadversarii vincuntur. Unde Psalmista ex persona Ecclesiae confidenterdicit: In Deo faciemus virtutem, (Ps, 59, 14 et Ps, 107, 14) [mauvais référencement: Ps, 107] etc.

Caput 21 : Dans le chapitre XXII

Locutus est autem David Domino verba carminis hujus, in die qua liberavit eum Dominus de manu omnium inimicorum suorum, et de manu Saul. Et ait: Dominus petra mea, (S2, 22, 1 et S2, 22, 2) etc. Quaeritur cur solus septimus decimus psalmus tantummodo in libro Regum reperiaturconscriptus? Nec immerito psalmus iste in Regnorum libris solus invenitur, quia regnumillud significat, ubi adversarium nullum habebimus. Et hoc est, quod in praetitulatione psalmi hujus scribitur: In die qua eripuit eum Dominus de manu omnium inimicorum suorum, et de manu Saul. (S2, 22, 1)

Et ait: Dominus petra mea et refugium meum. (S2, 22, 2) Quis enim figuratur in David nisi ille qui venit secundum carnem ex semineDavid? Qui utique in corpore suo quod est Ecclesia, adhuc patitur inimicos, quodcorpus non eripitur de manu inimicorum, nisi cum et illa novissima inimica destruetur mors, (1Co, 15) ut perveniatur ad regnum Dei. Nam psalmus hic uni tantum non potest convenire personae, sed quatuor divisionibussubjacebit. Id est, primo ordine propheta loquitur, qui gratias agit quod eum de gravibuspericulis divina pietas liberare dignata est. Secundo, Ecclesia, eo quod per multas calamitates Christianum populum ad baptismumde orbis universitate collegit. Tertio, vox Salvatorisillabitur, ubi pulcherrimis allusionibus virtus ejus etpotestas describitur. Quarto, iterum Ecclesiae dicta proferuntur, et concessa munera Christilaudantur.

Et exaudiet de templo sancto suo. (S2, 22, 7)Templum Dei, Filius Dei.

Et contremuit terra. (S2, 22, 8) Terra peccato. Fundamenta montium, (S2, 22, 8) spes superborum. Quoniam iratus est eis, (S2, 22, 8)quia recognoverunt iram Dei.

Fumus, (S2, 22, 9)compunctio poenitentium. Carbones succensi sunt ab eo. (S2, 22, 9) Corda hominum inflammata a Spiritu sancto.

Inclinavit coelos. (S2, 22, 10) Quia ipsos, de quibus dictum est: Coeli enarrant gloriam Dei, (Ps, 18, 2) [mauvais référencement: Ps, 18] de adventu suo nuntios misit, et descendit, formam servi suscipiendo.

Cherubim, (S2, 22, 11)scientiae plenitudo. Pennas ventorum, (S2, 22, 11) scientiae sanctorum.

Tonabit de coelis Dominus, (S2, 22, 14)id est, de apostolis.

Misit sagittas suas. (S2, 22, 15) Sagittae, evangelistae. Fulgura, (S2, 22, 15) miracula sanctorum.

« Fundamenta terrae, » fides Ecclesiae manifestata.

« Misit de coelo et assumpsit me. » Id est, Filium suum Pater misit, et assumpsitEcclesiam suam.

Liberavit me de inimico meo potentissimo, (S2, 22, 18) id est, ex diabolo.

Et eduxit me in latitudine, (S2, 22, 20)hoc est, in charitate.

Retribuet mihi secundum justitiam meam. (S2, 22, 21) Id est, secundum innocentiam fidei et bonorum operum et actuum.

Cum sancto sanctus eris. (S2, 22, 26) Ad Dominum dicitur, qui cum sancto utique sanctus.

Cum electo electus eris, et cum perverso perverteris. (S2, 22, 27) Ob hoc quod eis non favet, perversus esse videtur: quia superbis resistit, humilibus dat gratiam. (Jc, 4)

In Deo meo transiliam murum. (S2, 22, 30)Murum itaque illum, quem humano generi inter Deum et hominem erexerantpeccata.

Coaequans pedes meos cervis. (S2, 22, 34) Cervos spirituales viros appellat, propter alacritatem velocis cursus. « Spinas et vepres. » Hoc est, implicamenta saeculi hujus transilientes.

Persequar inimicos meos et conteram, et non revertar donec consumam eos. (S2, 22, 38) Christus Judaeos atque omnes infideles consumit, similiter et anima electavitia sua per augmenta virtutum consummat.

Inimicos meos dedisti mihi dorsum. (S2, 22, 41) Hoc quod alibi scriptum est: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. (Ps, 109, 1) [mauvais référencement: Ps, 109]

Salvabis me a contradicentibus populi mei. (S2, 22, 44) Vox Christi a contradictione Judaeorum, per Patris sui potentiam salvatus atquein caput gentium constitutus.

Filii alieni resistent mihi. (S2, 22, 45) Filii alieni Judaei sunt, quibus dictum est: Vos ex patre diabolo estis. (Jn, 8, 44) [mauvais référencement: Jn, 8]

Deus qui das vindictas mihi. (S2, 22, 48) Hoc est, in futuro judicio, cum eis coeperit reddere quod merentur.

A viro iniquo liberabis me. (S2, 22, 49) Hoc est, Ecclesiam suam de potestate diaboli erepturus est.

Et faciens misericordiam Christo suo David. (S2, 22, 51) David Christum significat, semen ejus omnes electos.

Caput 22 : Dans le chapitre XXIII

Haec sunt verba novissima David filii Isai. (S2, 23, 1) Verba novissima David non finienda dicit, sed perficienda: non consumenda, sedquae cunctis fidelibus perfectionis plenitudinem conferant: et ideo ultimamconfessionem laudis significant, quam superato hoste, et peractavictoria mortis,laudem sancti in aeternum Deo cantabunt. Dixit vir cui constitutum est de Christo Dei Jacob: egregius psaltes Israel. (S2, 23, 1) Id est, nobilis psalmista, qui videlicet et propheta luculento sermone etmanifestissime de Christo Filio Dei Jacob, et de incarnatione ejus, ac redemptionehumani generis prophetavit.

Spiritus Domini locutus est per me, et sermo ejus per linguam meam. Deus Israel mihi locutus est, fortis Israel, dominator hominum justus. (S2, 23, 2 et S2, 23, 3) Spiritus enim Domini, qui est Spiritus sanctus: et sermo Domini, qui est FiliusDei: ea quae propheta vaticinaverat, per gratiam suam, veraciter proferredonaverat.

« Ipse enim spiritus Dei Jacob dominatur in timore Domini, sicut lux auroraeoriente sole, mane absque nubibus rutilat. » Aurora, Ecclesia, oriente sole, Christoresurgente a mortuis, absque nubibus rutilat, id est, absque peccato infidelitatisresplendet in miraculis. Pluvia, Evangelica praedicatio: herba credentem significat populum: terra veroEcclesiam. Potest moraliter intelligi aptius: Qui enim in timore Domini dominationem insubditis exercet, lucis opera per solem justitiae illuminata profert: nec in eisaliquid remanebit obscurum, sed imbre coelestis gratiae irrigatus, germina virtutum incarne vivens, fructificat.

Nec tanta est domus mea apud Deum, ut pactum aeternum iniret mecum firmum in omnibus atque munitum. Cuncta enim salus mea et omnisvoluntas, nec est quidquam ex ea quod non germinet. (S2, 23, 5) Hinc idem propheta in Psalmis dicit, quod beatus vir qui in lege Dominimeditatur die ac nocte, sit tanquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum,quod fructum suum dabit in tempore suo, et folium ejus non defluet, et omniaquaecunque faciet, prosperabuntur (voir: Ps, 1) .

Praevaricatores autem quasi spinae evellentur universi, qui non tolluntur manibus: Et si quis tangere voluerit eas, armabitur ferro lanceato, igneque succensae comburentur usque ad nihilum. (S2, 23, 6 et S2, 23, 7) Quod potest et juxta superiorem sensum de Judaeis et de haereticis, qui velutspinae, de Ecclesia, quae est terra viventium, evulsi, atque aeterno incendio traditi,specialiter intelligi. Potest et generaliterde omnibus reprobis intelligi, juxta quod in Evangeliodicitur: Omnis arbor quae non facit fructum bonum excidetur, (Mt, 7, 19 et Mt, 3, 10) [mauvais référencement: Mt, 3] etc. Et iterum: Filius, inquit, hominis mittet angelos suos et colligent de regno ejus omnia scandala, et eos qui faciunt iniquitatem, et mittet eos in caminum ignis: ibi erit fletus et stridor dentium. (Mt, 13, 41 et Mt, 13, 42) [mauvais référencement: Mt, 13] Ille scilicet quasi tangens spinas armabitur ferro et ligno lanceato, quicommunicans peccatis alienis propter duritiam cordis sui, iniquitatum ponderepremitur, et jaculis peccatorum confodietur: cujusque opera aeternis gehennae ignibusdigna ad nihilum redigentur.

Haec nomina fortium David sedens in cathedra sapientissimus princeps inter tres: ipse est quasitenerrimus ligni vermiculus, qui octingentos interfecit impetu uno. (S2, 23, 8) Quod dicitur de sapientissimo principe fortium David, cujus quidem nomen inRegum libro tacetur, at vero in libro Paralipomenon Jesbaam nominatur. Ipse est quasi tenerrimus ligni vermiculus. (S2, 23, 8) Virtus in hoc bellica, simul et modesta viri designatur civilitas: quiavidelicet sicut vermiculus ligni, tener quidem et fragilis toto suo corpore, nec nonet permodicus apparet, nihilominus tamen fortissimum ligni robur exedens consumit, etscabrosum et cariosum reddit. Unde et a terendo ligna teredonis nomen habet. Sic ille affabilis omnibus domi, et quietus atque humilis videbatur: at incertamine publico robustum se atque intolerabilem hostibus exhibebat. Sed huncprincipem Hebraeus ipsum suspicatur esse David. Ecce historiam tetigimus, sed quid spiritaliter significet, breviterindagemus. Ait enim: Ipse est quasi tenerrimus ligni vermiculus. (S2, 23, 8) David ligni vermiculus fuisse scribitur, quod utique Dominico hominispecialiter congruit: ex cujus persona Psalmographus cecinit: Ego autem sum vermis et non homo. (Ps, 21, 7) [mauvais référencement: Ps, 11] Quemadmodum enim lignum ex se vermiculum procreat, ita quoque beata Mariavirgo, videlicet de radice Jesse, absque opere nuptiali, florem protulit Dominum etSalvatorem: qui octingentos interfecisse impetu uno dicitur: quia ut Evangelistapronuntiat de homine uno, qui universarum gentium typum praeferebat, uno impetu, (S2, 23, 8) id est sermonis imperio, legionem expulit daemonum.

Post hunc Semma filius Age de Arari. Et congregati sunt Philisthiim in statione, (S2, 23, 11) etc. Semma audiens, Age meditans sive loquens, Ararites montanus. Semma, filius Age, personam gestavit Domini et Salvatoris nostri,sive sanctorum praedicatorum ejus: qui in agro Ecclesiae stans, infirma membra illiusde adversariis potestatibus, velut hordeum tuetur: vel certe verecundiam castitatis incontinentibus, quasi lentes gladio oris sui, contra luxuriam defendit.

Necnon et ante descenderant tres, qui erant principes in triginta, et venerunt tempore messis ad David in speluncam Odollam. (S2, 23, 13) Tres isti fuerunt, Abisai filius Sarviae et sub hoc Hai Usatites, et Jonathanfilius Sammaa fratris David.

Hi etiam tres irruperunt castra Philisthinorum, et hauserunt aquam de cisterna Bethlehem. (S2, 23, 16) Et de tribus istis Abisai quoque frater Joab, filius Sarviae, princeps erat detribus istis nominatis, in tribus illis et inter tres nobilior. Desideravit igitur David et ait: Si quis mihi daret potum de cisterna quae est in Bethlehem juxta portam. Irruperunt ergo tres fortes castra Philisthinorum, et hauserunt aquam. At ille noluit bibere, sed libavit illam Domino. (S2, 23, 15 et S2, 23, 16) Qui fuerint hi tres fortissimi, jam superius inculcavimus. Caeterum spiritaliter quem in hoc desiderio ipse David praefiguravit, nisi omnessanctos Patres, qui ante legem, vel sub lege fuerunt, qui adventum Salvatorispraestolantes, ad ejus praesentiampervenire nequiverunt? Illum videlicet fontemsitientes, in quo est remissio peccatorum: non qui periculis quaereretur alienis, sedqui aliena pericula deleret. Verum moraliter ex hoc facto cogitandum summopere est, ut qui se illicita meminitcommisisse, a quibusdam etiam licitis studeat abstinere; quatenus per hoc Conditorisuo satisfaciat: ut qui commisit prohibita, sibimetipsi abscindere debeat etiamcommissa, et se reprehendat in minimis, qui se meminit in maximis deliquisse. Nimia sunt quae loquor, si haec ex sacri eloquii testimonio non affirmo. Lex certe Veteris Testamenti alienam uxorem concupisci prohibet: at regem verofortia jubere militibus, vel desiderare aquam, non poenaliter vetat. Et cuncti novimus quod David, concupiscentiae mucronetransfixus, alienam conjugemappetivit et abstulit, cujus culpam digna verbera sunt secuta: et malum quodperpetravit, per poenitentiae lamenta correxit. Qui cum, longe post, contra ostium sederet, aquam bibere ex eorum cisterna exdesiderio voluit. Cujus electi milites, inter catervas adversantium medias erumpentes, aquam quamrex desiderabat illaesi detulerant. Sed vir flagellis eruditus, semetipsum protinus cum periculo militum aquamdesiderasse reprehendit, eamque Domino fundens libavit, sicut illic scriptum est: Libavit eam Domino. (S2, 23, 16) In sacrificium quippe Domini effusa aqua conversa est, quia culpamconcupiscentiae mactavit, per poenitentiam reprehensionis suae. Qui ergo quondam concupiscere alienam conjugem nequaquam timuit, postetiam quiaconcupiverat expavit. Quia enim illicita perpetrasse meminerat, contra semetipsum jam rigidus, etiam alicitis abstinebat. Sic agamus poenitentiam, ut ea quae commisimus perfecte defleamus. Verum juxta historiam quod oblatam aquam bibere noluit, sed eam Domino libavit,exemplum praebuit militibus suis fortitudinis et constantiae. VIcit ergo naturam, utsitiens non biberet, ut suo exemplo omnis exercitus sitim disceret.

Abisai quoque frater Joab, filius Sarviae, princeps erat de tribus. Ipse levavit hastam suam contra trecentos quos interfecit, nominatus in tribus, et inter tres nobilior, eratque eorum princeps, sed usque ad tres primos non pervenerat. (S2, 23, 18 et S2, 23, 19) Sciendum est quod isti tres primi (ad quos Abisai, qui eratinter tres nobilioret princeps, non pervenisse dicitur) neque in hoc volumine, neque in Paralipomenonlibro qui fuerint leguntur: necnon etiam ferventi aestu, libros Antiquitatum Josephiperlustrantes, minime invenire potuimus, nisi forte illi intelliguntur (sicut Hebraeitradunt) quos superius jam nominavimus: aut illi, quos Josephus narrat aquam David decisterna Bethlehem attulisse, quos nominat Jesbaam filium Accamoni, quem alibiEusebius filium Achimei nuncupat, et Eleazarum filium Ochoi, quem dicit esse filiumDodim, atque Semma filium Age, quem appellat alibi filium Heli, de quibus sacraScriptura nil loquitur. Unde nonnulli non solum Hebraeorum, verum etiam Latinorum, tropice tres primos,tres virtutesDavid, intellige volunt, sapientiam videlicet, humilitatem, etfortitudinem, sicut in praecedentibus dicitur, sedens in cathedra sapientissimus, (S2, 23, 8) ecce sapientiam. Ipse est quasi tenerrimus ligni vermiculus, (S2, 23, 8) ecce humilitatem. Qui octingentos interfecit impetu uno, (S2, 23, 8) ecce fortitudinem. Ad has tres virtutes nemo fortium David pervenit, ideoque ipse est princepsfortium suorum. Verum si quis aliam expositionem invenerit, promulgare studeat et nos libenter eiobsequium dabimus, qui profecto aliam invenire non potuimus: his enim expletis, quidspiritaliter significet, innuamus. Iste enim Abisai, qui levavit manum suam contra trecentos, figuram praetendisseSalvatoris sive sanctorum praedicatorum non dubium est: qui vexillo crucis atque hastapraedicationis,inimicos fidei, velut trecentos viros, convincunt atqueprosternunt.

Et Banaias, filius Joiadae, viri fortissimi magnorum operum de Capseel, ipse percussit duos leones Moab, et ipse descendit et percussit leonem in medio cisternae diebus nivis. Ipse quoque interfecit virum Aegyptium, virum dignum spectaculo, habentem in manu hastam. Itaque cum descendisset ad eum in virga, vir extorsit hastam de manu Aegyptii, et interfecit eum hasta sua. (S2, 23, 20 et S2, 23, 21) Notandum quod in Hebraeo non habetur, (sicut in cujusdam volumine reperitur)magnorum operum, sed magister operum. Capseel enim interpretatur congregatio Dei: magister enim erat decongregatione et legione Dei, id est Cerethi et Pherethi, qui interpretantur occidentes et vivificantes. Ipse enim percussit duos leones Moab,quos nonnulli intelligi volunt, duos potentes ac fortissimos viros in regnoMoab. In quo etiam intellectu, vir quidam doctus in Scripturis, et solers in amoresapientiae, qui me in sacris litteris erudire consuevit, consentire videtur. Quos Paralipomenon, duos Ariel Moab nominat. Unde et Ariel vel viri potentes Moab vel leones nuncupantur. Ariel enim interpretatur leo Dei. Quos Banaias, dum provocatus esset abillis, superatos interfecit. Quando enim David eosdem Moabitas bello aggressus est, et fecit tres funiculosduos ad mortificandum, et unum ad vivificandum, isti potentes Moabitastuebantur. Quod dicitur de Banaia: et ipse descendit et percussit in media cisterna diebus nivis leonem (S2, 23, 20), quomodosit factum, Josephus narrat apertius: quia videlicet cisterna fueritnimium profunda, quae tempore hiemis cum essent omnia nivibus plena, ipsa quoque nimionivium aggere, fuerit coaequata. In quam cum leo superveniens periculi nescius incidisset, ibidemque conclususgrandi rugitu clamaret, accurrebant homines videre quid esset. Et dum cum aliis ad tale spectaculum adveniret Banaias, desiliit statim incisternam: et aggressum mediis in nivibus percussit et interfecit leonem. Spiritaliter Banaias, qui interpretatur aedificator Dominus, personam inse expressit Salvatoris, de quo Propheta vaticinaverat, quia per eum aedificandaEcclesia esset, dicens: Aedificans Hierusalem Dominus. (Ps, 146, 2) [mauvais référencement: Ps, 146] Et iterum: Dominus aedificabit Sion, (Ps, 101, 17) [mauvais référencement: Ps, 101] quam Paulus construi videns aiebat: Dei aedificatio estis: (1Co, 3) Qui de coelis descendit in lacum saeculi istius: qui calentes aquas, hoc estmentes hominum, in malitia ferventes, nive et frigore infidelitatis, in aquapraedicationis suae, sive fluento baptismatis, refrigeravit: « et interfecit leonem, »hoc est diabolum, gladio verbi sui. « Ipse enim est auricularius David, » Dei scilicet Patris: cui vera divinitasomnem scientiam atque intelligentiam contulit.

Haec fecit Banaias, filius Joiadae, et ipse nominatur inter tres robustissimos qui erant inter triginta nobiliores. Verumtamen usque ad tres non pervenerat. (S2, 23, 22 et S2, 23, 23) Intelligitur, quia ipse nominari dignus esset inter robustos, id est Abisai etSubochaiet Jonathan, quippe qui viribus eis aequari posset, qui etiam erant intertriginta. Notandum quod quidam Hebraeorum leonem hunc quem Banaias interfecit, Joabintelligi volunt: qui in media cisterna, id est, in domo Domini, ubi cornua altaristenebat, occisus est. Et puta altare cisternam significare: videlicet quia, inquit, sicut aqua cisternaemunditiem affert, ita nihilominus sanctuarium Domini peccata expiabat. « In diebus nivis, » quia per mortem expiavit peccatum, juxta illud Psalmistae: Lavabis me, quod impletum est in media cisterna: et super nivem dealbabor: (Ps, 50, 9) [mauvais référencement: Ps, 50] quod impletum est in eo quod ait, « diebus nivis. » De eo autem quodsubsequenter narratur: Ipse quoque interfecit virum Aegyptium, virum dignum spectaculo. (S2, 23, 21) Virum istum Aegyptium Semei filium Jera esse arbitrantur, qui maledixitDavid. Sciendum est quod idem Semei de Bahurim fuerit ideo Aegyptius dictus, quia operaillius Aegyptii, Deum blasphemantis (quem Moyses, jubente Domino, interfecit in eremo)imitatus fuit. Ille enim blasphemavit Deum, et iste maledixit prophetam et regem. Virum dignum spectaculo. (S2, 23, 21) Spectabatur enim, ut si egrederetur Jerusalem, interficeretur. Habentem in manu hastam, (S2, 23, 21) id est legem Dei, quam si meditatus fuisset permanendo in Hierusalem, nonperimeretur. Quia ergo praeceptum regis irritum fecit, exeundo foras Hierusalem, idcirco in euma Bannia, « in virga, » id est rectitudine justitiae, descensum est: et hasta, quamjam non rectam tenebat, vi ab eoextorta est: quem sensum non refragamus, sed diligentilectori relinquimus. Descriptus enim ex parte catalogus virorum fortium in figuram sanctorum, quiquamvis virtutum sublimitate proficiant, tamen usque ad excellentiam divinaeTrinitatis nequaquam attingant. Inde est quod ibi scriptum est de Joab, usque ad tres non pervenit. Quis enim aequabitur Domino, aut quis similis erit inter filios Dei? Ac per hocvera potest illa solutio esse, quam superius de tribus primis fortissimis, videlicettribus virtutibus David, descripsimus: ad quas nemo fortium pervenire potuit. Et ideo tropice sermo divinus in figuram Salvatoris ita protulit dicens, sed usquead tres primos non

Asael trater Joab inter triginta. Eleanan filius patrui ejus de Bethlehem. Semma de Arari. Elica de Harodi. Heles de Phalti. Hiri filius Acces de Thecua. Abiezer de Anathoth. Mobonnai de Husati. Selmon Ahohites. Macharai Netophatites. Heleb filius Baama, et ipse Netophatites. Itai filius Ribai, de Gebeeth filiorum Benjamin. Banaian Pharathonites. Hedai de torrente Gaas. Abialbon Arbathites. Azmavet de Berhomi. Elihaba de Saalboni. Filii Jasen, Jonathan, Semma de Herodi. Ahiam filius Sarar Ararites. Eliphalet filius Ahasbai. Filii Maachati. Eliaam filius Achitophel Gilonites, Hesrai de Carmelo, Pharai de Arbi, Igaal filius Nathan de Soba, Bonni de Gaddi, Selec de Ammoni, Naharai Berothites, armiger Joabfilii Sarviae Hira Jethrithes, (S2, 23, 24, S2, 23, 25, S2, 23, 26, S2, 23, 27, S2, 23, 28, S2, 23, 29, S2, 23, 30, S2, 23, 31, S2, 23, 32, S2, 23, 33, S2, 23, 34, S2, 23, 35, S2, 23, 36, S2, 23, 37 et S2, 23, 38) et reliqua, usquequo ait, omnes triginta septem. (S2, 23, 39) Notandum est, quia cum his triginta, etiam septem fortiores, et nominati in hoccalculo comprehenduntur, David videlicet, qui appellatus est Adeodatus, Abisai etSubochai, Jonathan, Eleazar, et Semma et Banaias: ecce septem. Triginta hi sunt: Asael, Elcanan, Semma de Arari, Elica, Heles, Hira, Abiezer,Mobonnai, Selmon, Macharai, Heleb, Itai, Banaian Pharathonites, Hebai, Abialbon,Azmavet, Elihaba, Semma de Horodi, Aiam, Eliphelech, Etiam, Hesrai, Pharai, Igaal,Bonni, Selech, Naharai, Hira, Gareb, Urias Hethaeus. Ideo ergo Urias Hethaeus ultimus ponitur, propter id quod sequitur insequentibus.

Et addidit furor Domini irasci contra Israel. (S2, 24, 1) Jam enim ultio facta fuerat in David et in domo ejus. In populo vero qui noluit resistere David in pereundo Uria, et haec nondum ultiodivina facta fuerat: idcirco hic ultimus ponitur, ut ultio magni ejus peccatimonstraretur. Caeterum in hoc numero omnis perfectio sanctorum designatur. Denarius numerus ad decalogum legis pertinet; ternarius vero ad fidem sanctaeTrinitatis; septenarius autem ad septiformem gratiam Spiritus sancti: ter denitriginta fiunt

Caput 23 : Dans le chapitre XXIV

Et addidit furor Domini irasci contra Israel, commovitque David in eis, dicentem: Vade, numera Israel et Judam. Dixitque rex ad Joab principemexercitus sui: Perambula omnes tribus Israel a Dan usque Bersabee, et numera populum, (S2, 24, 1 et S2, 24, 2) et reliqua. Fastu enim superbiae tactus, et repentino tumore elationis inflatus pro culpapopuli, maxime qui eum in proditione Uriae non redarguit, occulto judicio Dei contravoluntatem Domini eumdem populum numerare compulit: culpa enim illius punita fuerat,sed peccatum populi (ut dictum est) inultum manebat.

Dedit ergo Joab numerum descriptionis populi regi, et inventa sunt de Israel octingenta millia virorum fortium, qui educerent gladium. Et de Juda quingenta millia pugnatorum. (S2, 24, 9) Notandum autem quod in Paralipomenon legitur mille millia et centummillia deIsrael: de Juda quadringenta septuaginta millia, quos quidem ab Joab numeratos esse,sed summam eorum noluisse ostendere David, nisi tantum quantum in Samuelis libroscribitur.

Percussit autem cor David postquam numeratus est populus, et dixit David ad Dominum: Peccavi valde in hoc facto: sed precor, Domine, ut transferas iniquitatem servi tui, quia stulte egi nimis, (S2, 24, 10) et reliqua. In libro quoque Exodi, praecepit Dominus Moysi, dicens: Quando tuleritis summam filiorum Israel, juxta numerum dabunt singuli pretium pro animabus suis Domino, et non erit plaga in eis cum fuerint recensiti. (Ex, 30) Hoc autem dabit omnis qui transit ad nomen dimidium sicli, juxta mensuramtempli. Siclus viginti habet obolos. Mediapars sicli offeretur Domino, qui habetur in numero, a viginti annis et supradabit pretium. Dives non addet ad medium sicli, pauper nihil minuet. Susceptamque pecuniam quae collata est a filiis Israel, trades in usus tabernaculitestimonii, ut sit monumentum eorum coram Domino, et propitietur animabus eorum. Hoc ergo oblitus est David facere, idcirco offendit Deum, et ob hoc plaga venit inIsrael. Cumque venisset Gad ad David, nuntiavit ei dicens: Aut septem annis veniet tibi fames in terra tua, (S2, 24, 13) etc. Sed mystice hic intelligi potest fames septem annorum, etc., si cui placuerit. Septem annis infideles Judaei famem sustinent, quia septiformis gratia Spiritussancti, pane verbi Dei eos nequaquam pascit. Ipsi enim tribus mensibus inimicissuis se persequentibus cedunt, quia ob hoc innomine sanctae Trinitatis, per lavacrum regenerationis innovati non sunt: hostibus,hoc est immundis spiritibus resistere non valentes, terga dant. Ipsos denique angelus percutiens, quasi tribus diebus flagellat: quia negantesPatrem et Filium et Spiritum sanctum, ex cujus fide vivere poterant, in impietate suaincreduli moriuntur.

Immisitque Deus pestilentiam in Israel, de mane usque ad tempus constitutum, et mortui sunt ex populo, a Dan usque Bersabee, septuaginta millia virorum. (S2, 24, 15) Et hoc qualiter gestum sit, Josephus refert verbis plurimis dicens: Prophetisitaque declarantibus David quod ei Deus irasceretur, supplicare coepit eumque rogare,ut propitiusesset, et veniam peccati concederet. Tunc ergo Gad prophetam misit ad eum Deus, tres supplicii conditiones portantem,ut earum quam probaret, eligeret, utrum vellet famem in provincia generari septemannis, aut tribus mensibus pugnando vinceretur hostibus, aut certe morbus et languoraccideret tribus diebus Hebraeis. Cumque ille esset in anxietate et vehementer animo confusus, et propheta dicerethoc omnimodo imminere, et responsum velociter exigeret, ut electam ab eo conditionemrenuntiaret Deo, cogitans rex, quia si famem eligeret, contra alios hoc facerevideretur, quando ipse quidem habens multa frumenta, non pateretur inopiam, reliquisvero esset angustia; item si eligeret triummensium victoriam hostium, ipse quidemhabens circa se viros fortissimos et custodes, nihil omnino metueret, neci vero ejusexercitus subjaceret; inter haec autem communem potius passionem et regum etsubjectorum elegit, in qua timor omnibus est aequalis, dicens: Quia multo melius inmanus Dei, quam in hostium manus incidere. Haec audiens propheta renuntiabat Deo: qui morbum et interitum misit in exercitumHebraeorum. Moriebantur enim (ut idem historiographus ait) non uno modo, ut facile languorpotuisset agnosci, facile peribant. Alius enim super alium moriebatur. Alii super mortuos quos sepeliebant, ipsi quoque moriebantur. Sic diversis morbis (sicut ille refert) interibant. Incipiente itaque pestifero languore eos ab hora matutinaperimere usque ad horamprandii, consumpta sunt septuaginta millia. Hic enim nihil aliud dicere valemus, nisi quod papa Gregorius moraliter, egregiustractator, in hoc facto David protulit. Ait enim: Pro qualitatibus subditorum, disponuntur acta regentium: ut saepe promalo grege, etiam vere boni delinquat vita pastoris. Ille enim, Deo attestante, laudatur; ille supernorum mysteriorum conscius Davidpropheta tumore repentinae elationis elatus populum numerando peccavit: Dei tamenvindictam populus, David peccante, suscepit. Cur hoc: quia videlicet secundum meritum plebium, disponuntur cordarectorum. Justus vero judex peccantis vitium ex ipsorum animadversione corripuit, ex quorumcausa peccavit. Sed quia ipse sua scilicet voluntatesuperbiens, a culpa alienus non fuit,vindictam culpae etiam suscepit. Nam ira saeviens quae corporaliter perculit, rectorem quoque populi intimo cordisdolore prostravit. Certum vero est, quod ista sibi invicem et rectorum merita connectantur etplebium, ut saepe ex culpa pastorum deterior fiat vita plebium, ut saepe ex meritoplebium mutetur vita pastorum. Sed quia rectores habent judicem suum, magna cautela subditorum est non temerevitam judicare regentium. Neque enim frustra per semetipsum Dominus aes nummulariorum fudit, et cathedrasvendentium columbas evertit (voir: Lc, 19) : nimirum significans quia per magistros quidem vitam judicat plebium, sed persemetipsum facta examinat magistrorum. Quamvis etiam subditorum vitia, quaea magistris modo vel dissimulantur judicari,vel nequeunt: ejus proculdubio judicio reservantur. Igitur dum salva fide res agitur, virtutis est meritum, si quidquid prioris est,toleratur: debet tantummodo humiliter suggeri, si fortasse valeat quod displiceatemendari. Sed curandum summopere est, ne in superbiam transeat justitiae inordinatadefensio: dum enim rectitudo incaute diligitur, ipsa magistra rectitudinis humilitasamittitur: ne eum sibi praeesse quis despiciat, quem fortasse contingit ut in aliquaactione reprehendat. Contra hunc tumorem superbiae subditorum, mens ad custodiam humilitatis edomatur,si infirmitas propria incessanter attenditur. Has vires nostras veraciter examinare negligimus,et quia de nobis fortioracredimus, idcirco eos qui nobis praelati sunt, districte judicamus. Quos enim nosmetipsos minus agnoscimus, eo illos quos reprehendere nitimur, plusvidemus: singula haec mala sunt, quae a subditis saepe in praelatos, saepe a praelatisin subditos committuntur: quia et omnes subditos hi qui praesunt sapientes minimearbitrantur. Et rursum, qui subjecti sunt, rectorum suorum actiones judicant: et si ipsosregimen tenere contingeret, se potius agere putant melius. Unde plerumque sicut et rectores minus prudenter ea quae agenda sunt vident, quiaeorum oculos ipsa nebula elationis obscurat: et nonnunquam si qui subjectus est, hoccum praelatus fuerit facit, quod dudum fieri subjectus arguebat: et pro eo, quod illaquae judicaverat,perpetrat, saltem quae judicavit, erubescat. Igitur sicut praelatis curandum est, ne eorum corda aestimatione singularissapientiae locus superior extollat, ita subjectis providendum est, ne sibi rectorumfacta displiceant. Si autem magistrorum vita vere reprehenditur, oportet utique subditi, etiam cumdisplicet, magistrum venerentur. Sed et hoc solerter intuendum est, ne aut quem imitari despicis, veneraricontemnas. Subtilis etenim via tenenda est rectitudinis et humilitatis, ut sicreprehensibilia magistrorum facta displiceant, quatenus subditorum mens a servandamagisterii reverentia non recedat.

Erat autem angelus Domini juxta aream Areuna Jebusaei. Dixitque David ad Dominum, cum vidissetangelum caedentem populum: Ego sum qui peccavi et ego inique egi: isti qui oves sunt, quid fecerunt? Vertatur, obsecro, manus tua contra me, (S2, 24, 16 et S2, 24, 17) etc. In Paralipomenon ita scriptum est: Porro angelus Domini stabat juxta aream Ornan Jebusaei. Levansque David oculos suos, vidit angelum Domini stantem inter coelum et terram, et evaginatum gladium in manu ejus, et versum contra Hierusalem, (Ch1, 21) et reliqua. Area Areuna, vel area Ornan, ipsa est videlicet Hierusalem.

Venit autem Gad ad David, et dixit ei: Ascende, constitue Domino altare in area Areuna Jebusaei. Et ascendit David juxta sermonem Gad, quem praeceperat ei Dominus. Conspiciensque Areuna,animadvertit regem et servos ejus transire ad se, et egressus adoravit regem prono vultu in terram, et ait: Quid causae est, ut veniat Dominus meus rex ad servum suum? Cui David ait: Ut emam a te aream, et aedificem altare Domino, et cesset interfectio quae grassatur in populo. Et ait Areuna ad David, (S2, 24, 18, S2, 24, 19, S2, 24, 20, S2, 24, 21 et S2, 24, 22) etc. Areuna namque interpretatur arca, et Ornan Latine resonat lumen nobis. Bene ergo cum Deum pro offenso quo peccavit placare vellet, altarejubetur in area Areuna vel Ornan construere, ut inde unusquisque conjiciat quia aliterdivinitas ab homine placari non potest, nisi in arca cordis, per lumen rectae fidei etverae dilectionis, altare illi devotae humilitatis constituat, in quo sacrificium piaeconfessionis ac laudis Deo acceptabileofferat. Quod recte per eumdem prophetam in Psalmis manifestatur, ubi dicitur ex personaDomini: Sacrificium laudis honorificabit me. (Ps, 49, 23) [mauvais référencement: Ps, 49] Et iterum: Sacrificium, inquit, Deo spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum Deus non spernit. (Ps, 50, 19) [mauvais référencement: Ps, 50]

Emit ergo David aream et boves argenti siclis quinquaginta. (S2, 24, 24) Quod in Paralipomenon ita legitur: Dedit ergo David Ornan pro loco siclos auri justissimi ponderis sexcentos. (Ch1, 21) Intelligendum namque est boves argenti siclis quinquaginta, aream verosexcentis aureis emisse.

Et aedificavit ibi David altare Domino, et obtulit holocausta et pacifica. Et repropitiatus est Dominus terrae, et cohibita est plaga ab Israel. (S2, 24, 25) Hinc quoque Verba dierum ita narrant: Tabernaculum autem Domini quod fecerat Moyses in deserto et altare holocaustorum ea tempestate erat in excelso Gabaon, et non praevaluit David ire ad altare, ut ibi obsecraret Dominum. Nemo enim timore fuerat perterritus, videns gladium angeli Domini. Dixitque David: Haec domus Domini, et hoc altare in holocaustum Israel. Et praecepit ut congregarentur omnes proselyti de terra Israel, et constituit ex eis latomos ad caedendos lapides et poliendos, ut aedificaretur domus Domini. (Ch1, 21 et Ch1, 22) In illo siquidem loco, ut Hebraei autumant, aliquando contigerat Abrahamofferre filium suum Isaac, quando, cum jam paratus esset occidere filium, et inholocaustum exhibere, improviso aries apparuit, et altare circumstetit, quem Abrahampro filio immolavit. Potest vero area Areuna ubi David altare construxit altius intelligi. Quid per aream Areuna Jebusaei, nisi Ecclesiam ex gentibus collectam significat?In qua Ecclesia postquam altare fidei verus David, hoc est, Salvator noster erexit,confestim mors impietatis, quae in populoDei grassabatur, cessit. Hanc aream David quinquaginta argenti siclis emit: quia et Dominus Jesus ChristusEcclesiam suam pretioso sanguine suo emptam, ac per septiformis gratiam Spiritussancti a cunctis suis delictis purgatam, in domum sibi sempiternamsanctificavit.

Caput 1 : Dans le chapitre I

Et Rex David senuerat, habebatque aetatis plurimos annos, (R3, 1, 1) et reliqua. Senectus David humanigeneris figuravit Vetus Testamentum, in quo quia fidesdefecerat velut in David, dilectio Dei friguerat. Vestimenta ejus, quibus adopertus calefieri non poterat, typum habuisse Judaicaeplebis non dubium est. Quae ante adventum Salvatoris per cognitionem legis, velut vestimenta Dominoadhaeserant. Sed quia eadem plebs, ut Apostolus dicit, servitutis spiritum, et non libertatis habuit, (Co, 34) in amore divino minime caruit. Virgo vero speciosa quae in cunctis finibus Israel quaesita est, ac per servosDavid ad eum perducta, quae in sinu ejus dormiens eum calefecit, et virgo permansit,haud dubium quin sanctae Ecclesiae personam gestavit, quae de cunctis gentibus perapostolos ad Christum pervenit: et tanto ardore fidei in ejus dilectione caluit,utpropter illius amorem variis periculis se ultro committeret, et ad ultimum pro ejusnomine mori non recusaret. De qua plenius dicemus in subditis.

Adonias autem, filius Haggith, elevabatur, dicens: Ego regnabo, (R3, 1, 5) et reliqua. Adonias enim iste qui superbia elatus gratis regnare voluit, qui a Salomoneinterfectus est, figuram gestavit superbiae Judaeorum: qui propterea quod regnumterrenum obtinere voluit a Salomone, videlicet Christo, et regnum amisit, et vitamperdidit. De quo hic praelibando praediximus, sed in sequentibus uberius indagabimus.

Rex autem senuerat nimis et Abisag Sunamitis ministrabat ei. (R3, 1, 15) Quaeritur itaque quid in hoc factosignificet quod David annos natus septuagintabellicosus quondam vir, senectute frigescente, non poterat calefieri. Et propterea quaeritur ista puella speciosa, quae cum rege dormiret, et senilecorpus calefaceret, et ministraret regi. Si enim occidentem sequimur litteram, videtur quasi figmentum esse de mimo, eoquod frigidus senex obvolvitur vestibus et nisi complexu adolescentulae non tepescit.VIvebat adhuc Bethsabee, et supererat Abigail, et reliquae uxores et concubinae, quaea Scriptura omnes quasi frigidae repudiantur: et in unius tantum adolescentulaegrandaevus calefit amplexibus. Abraham multo David senior fuit, et tamen vivente Sara aliam non quaesivituxorem. Isaac duplices David annos habuit, et cum Rebecca vetula nunquam refrixit. Taceode prioribus ante diluvium viris, qui post annos quingentos, non dicosenilibus, sed pene jam cariosis artubus, nequaquam puellares quaesiverecomplexus. Certe Moyses dux Israelitici populi centum viginti annos habebat, et Sephoram nonmutavit. Quae est igitur ista Sunamitis uxor et virgo, tam fervens ut frigidum calefaceret,et tam sancta ut calentem ad libidinem non provocaret, nisi sapientia (ut beatusHieronymus ait) quae in senibus fervere solet, licet, sicut superius innuimus, sanctaeEcclesiae liniasset personam? Hanc exponat sapientissimus Salomon: patris sui deliciaset pacificos bellatoris viri narret amplexus, Posside sapientiam, posside intelligentiam; ne obliviscaris eam, et ne declinaveris ab ipsa. Ne derelinquas eam, et apprehendette; ama illam, et servabit te. Principium sapientiae, posside sapientiam; et in omni possessione tua, acquire intelligentiam , (Pr, 4) et reliqua. Ista quidem sapientia, licet frigescentibus membris, tamen senis ferventidilectione et summo studio charitatis amplectitur, et spirituales etiam deliciasadministrat. Omnes pene virtutes corporis mutantur in senibus et crescente sola sapientia,decrescunt caetera, jejunia, chameuniae et eleemosynae, huc illucque discursus,peregrinorum susceptio, defensio pauperum, instantia orationum et perseverantia,visitatio languentium, labor manuum unde praebeantur eleemosynae. Et ne sermonem longius traham, cuncta quae per corpus exercentur facta, corporesenili minora fiunt; sola sapientia non dico injuvenibus, sed etiam in senibus (qui inlege Domini meditati sunt die ac nocte) permanet: et dulcissimos fructus studiorummeTit. Unde Abisac merito interpretatur patris mei gaudium, vel patris mei rugitus. Quod in praesenti loco virtutem sonat, quod amplior in senibus etredundans est, ac larga sapientia. Et fit bene rugitus, quod maris fluctus resonat, et (ut ita dicam) de pelagoveniens fremitus auditur, ex quo ostenditur abundantissimum et ultra humanam vocem insenibus divini sermonis tonitruum commorari. Sunamitis vero coccinea in lingua nostra sonat. Ut significet callere sapientiam, divinaque lectione fervere. Quod licet Dominici sanguinis indicet sacramentum, tamen et fervorem ostenditsapientiae.Hinc Dominus noster in Evangelio ait: Ignem (inquit) veni mittere in terram, et quid volo nisi ut ardeat? (Lc, 12, 49) [mauvais référencement: Lc, 12] Qui discipulorum corda succendens, cogebat dicere: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis dum loqueretur in via, et aperiret nobis Scripturas? (Lc, 24, 32) [mauvais référencement: Lc, 24] Hanc siquidem puellam amplecti ac diligere debemus, quae sapientiam significatsenum ampliorem; non pueriles declamationes, et sapientium flosculos dialecticorum, acverborum lenocinia, et caetera hujusmodi ex humana sapientia figmentisque poetarum:neque curas istius saeculi, aut honores hujus mundi; sed sapientia tanquam Abisac cumDavid, quae nunquam senescit, in nostro requiescat sinu. Impolluta enim est virginitatis perpetuae, et in similitudinem Mariae,cum quotidiegeneret semperque parturiat, incorrupta est. Si enim Cato Romani generis disertissimus, (ut quidam doctorum protulit)centenarius jam et senex Graecas litteras nec erubuerit, nec discere desperaverit: etsi certe (ut aiunt) Homerus refert quod de lingua Nestoris, jam vetuli et penedecrepiti, « dulcior melle oratio fluxerit: » et sapiens quidam Graeciae, cumcompletis centum et septem annis se cerneret mori, dixisse fertur, dolere quod tuncegrederetur e vita quando sapere coepisset; Plato etiam octogesimo anno, scribensmortuus est; Socrates septuaginta et novem annos in docendi scribendique laborecomplevit, quanto magis calescente corporis juventute, inter bella corporis, et interincentiva vitiorum sapientiam edisceredebemus, ut in senectute etiam frigescentibusmembris, in sinu mentis nostrae requiescat et foveat dormiatque nobiscum, imo cibumspiritalis intelligentiae nobis ministret. Potest nimirum etiam ista mulier contemplativae vitae gestare figuram, quam omnesperfecti incredibili amore complectentes, in ejus dilectione flammescunt. Adonias autem filius Hagith elevabatur, dicens: Ego regnabo. Fecitque sibi currum et equites, et quinquaginta viros qui ante eum currerent. Nec corripuit eum pater suus aliquando, dicens: Quare hoc fecisti? (R3, 1, 5 et R3, 1, 6) et reliqua. Quod autem Adonias filius David major in regnum pro patre succedere voluit, perfastum superbiae, non per virtutem disciplinae, quid significat? nisi quod Judaicuspopulus, qui quasi major natu filiusvidetur esse, cum prior legem suscepit, gentilempopulum qui per gratiam Dei posterior vocatus est spernens, solum se cum Dominoaestimabat regnaturum. Unde et bene nomen Adoniae, qui dominator dominus interpretatur, typumexpressit, qui solum se dominare cum domino arbitratus est; sed Ecclesiae populus cumvero Salomone, id est pacifico nostro, cujus ipse corpus est, per divinam ordinationemin regnum substituitur. De quo merito perfidiae major filius, id est prior populus, praecipitatusest. Hic ergo Adonias, Bethsabee interveniente, quae interpretatur filia saturitatis, Abisac Sunamiten corrumpere gestivit: quia Judaicus populus perobservantiam caeremoniarum legis, quia satus et plenissimuserat, veram sapientiamspiritalis sensus, quae David nostro conjuncta est, stuprare volens, non meruit ejusconsortium, cujus violare appetivit immaculatum thronum. Quod autem David Salomoni filio suo praecepit de justa retributione eorum qui sibisolatio fuerunt, vel injuste nocuerunt, licet ipse patientissime eos regnanstoleraret: quid melius significare potest, quam futuram retributionem judicii venturi,in qua impii pro mercede poenam perpetuam, justi autem aeternam beatitudinempercipient? In praesenti quoque tempore, patientia Dei saepe bonos tribulari atqueangustiari permittit, et econtrario reprobos deliciis temporalibus et prosperitateterrena uti concedit. Quibus tamen utrisque, per judicem vivorum et mortuorum praemia certa infuturorestituet, quando his qui ad dexteram ejus sunt, dicturus erit: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi. (Mt, 25, 34) [mauvais référencement: Mt, 25] Illis autem qui ad sinistram ejus erunt, dicet: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus: et ibunt hi in supplicium aeternum, justi autem in vitam aeternam. (Mt, 25, 41) [mauvais référencement: Mt, 25]

Inclinavit se Bethsabee, et adoravit regem. (R3, 1, 16) At vero Bethsabee, quae in Latinum transfertur filia juramenti,antiquae Ecclesiae quae et sanctis patribus sub lege constitutae fuerat, imaginem hocin loco praetulit, de cujus stirpe verus Salomon, id est, pacificus noster, nascipromissus est.

Et nuntiaverunt regi dicentes: Adest Nathan propheta. (R3, 1, 23) Nathan, qui interpretatur donum, figuram veteris prophetiae gestassemanifestum est.

Dixitque rex David: Vocate mihi Sadoc sacerdotem. (R3, 1, 32) Sadoc interpretatur justus, figuram in se gerens Domini et Salvatorisnostri, qui est verus sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. (Ps, 109, 4) [mauvais référencement: Ps, 109]

Et imponite Salomonem filium meum super mulam meam. (R3, 1, 33)Mulam David, alii Ecclesiam, alii vero Synagogam propter infecunditatem,figurasse dixerunt.

Caput 2 : Dans le chapitre II

Dixitque David ad Salomonem: Tu quoque nosti quae fecerit mihi Joab filius Sarviae, quae fecerit duobus principibus Abner, filio Ner, et Amasefilio Jether, (R3, 2, 5) etc. David qui praecepit Joab interfici seu Semei, figuram veteris prophetiae gestabat,quae judicavit atque praecepit, quid de inimicis Christi et sanctorum ejus, Scribisvidelicet atque Pharisaeis necnon et haereticis, in futuro fieri oporteat. Sicut hoc quod David de Joab et Semei fieri praecepit, Salomon veroimplevit.

Salomon autem sedit super thronum Israel. (R3, 2, 12) Salomon qui patri suo David successit, Christi figuram sine dubio gestavit: ineo scilicet quod templum aedificavit, sicut et Christus Ecclesiam: et in eo quodregnum in pace administravit, et pacem habuit secundum nomen suum, sic et Dominus Rexpacis est dictus, ac per hoc illius vocabulum illi verissimecongruit, per quemMediatorem, ex inimicis accepta remissione peccatorum, reconciliamur Deo: etenim cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Filii ejus. (Ep, 2) Idem ipse est ille pacificus, qui fecit utraque unum, et medium parietemmaceriae solvens inimicitias in carne sua, legemque mandatorum decretis evacuans, utduos conderet in se in unum novum hominem, faciens pacem his qui longe, et pacem hisqui prope: ipse in Evangelio dicit: Pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis. (Jn, 14, 27) [mauvais référencement: Jn, 14] His et multis aliis testimoniis Dominus Jesus pacificus esse monstratur. In sapientia quoque et divitiis atque gloria ipsius Domini Salvatoris typumgestasse non dubium est.

Et ait Adonias Bethsabee: Precor ut dicas Salomoni regi, ut det mihi Abisac Sunamitem uxorem. (R3, 2, 17) Adonias, dum in typo Judaeorum Christi Ecclesiam, quae est virgo incorrupta,temerare voluit, justo judicio mortem quam meruit incurrit.

Venit ergo Bethsabee ad regem Salomonem ut loqueretur pro Adonia. (R3, 2, 19) Bethsabee,qu ae apud Salomonem pro Adonia intervenire voluit, nec tamenquippiam profuit, figuram legis hoc in loco praetendisse non dubium est: quam Judaeisibi adjutricem apud Deum esse opinantur.

Abiathar quoque sacerdoti dixit rex: Vade in Anathot in agrum tuum. (R3, 2, 26) Abiathar qui sacerdotio expulsus, non tamen occisus est, significat populumJudaeorum, quorum licet sacerdotium sit abolitum,ipsi tamen propter eos qui in finemundi ex ipsis credituri sunt, deleti penitus non sunt.

Fugit ergo Joab in tabernaculum Domini, et apprehendit cornu altaris. Nuntiatumque est regi Salomoni quod fugisset Joab in tabernaculum Domini, et esset juxta altare. Misitque Salomonem Banaiam filium Joiadae, dicens: Vade, interfice eum, (R3, 2, 28 et R3, 2, 29) et reliqua. Joab qui ad altare fugiens, jubente Salomone, ibidem interfectus est, significatScribas et Pharisaeos, seu magistros perversi dogmatis haereticos: qui ob hoc quodproximos suos, videlicet ecclesiasticos, per insidias perimunt, sicut et ipse Joab,Abner atque Amasae fecisse legitur: ab altario fidei expulsi, perpetua mortepunientur.

David autem et semini ejus et domui et throno,illius sit pax usque in sempiternum a Domino. (R3, 2, 33) Hoc est, abolitis Judaeis, exstirpatisque haereticis, et omnibus Christiinimicis deletis, thronus David, id est Ecclesia, aeterna pace fruens maneat inaeternum.

Dixitque Salomon ad Semei: Nonne testificatus sum tibi per Dominum, et praedixi tibi, quacunque die egressus ieris huc, et illuc, scito te esse moriturum? (R3, 2, 42) Praecipitur nobis a vero Salomone, sicut et Semei a Salomone rege, ut habitemusin Jerusalem, nec unquam egrediamur ex ea. Quod si fugerit nos, id quod nobis fuerat ante subjectum, et ierit ad Allophylos,non egrediamur muros civitatis nostrae, nec sequamur fugitivorum vestigia: nedumvolumus salvare fugientes, ipsi pereamus. Quin potiusdimittamus, ut mortui sepeliant mortuos suos (voir: Mt, 8) : et scandalizantem oculum, manum, et pedem, dum licet, eruamus et abscindamus anobis (voir: Mc, 9) .

Caput 3 : Dans le chapitre III

Accepit namque Salomon filiam Pharaonis regis Aegypti. (R3, 3, 1) Filia Pharaonis quam Salomon in conjugio copulavit, Ecclesiam ex gentibusfigurasse non dubium est.

Apparuit Dominus Salomoni per somnium nocte, dicens: Postula quod vis ut dem tibi. Et ait Salomon: Tu fecisti cum servo tuo David patre meo misericordiam magnam, (R3, 3, 5 et R3, 3, 6) et reliqua. Gratia Dei liberum hominis exquirit arbitrium.

Et dixit Dominus Salomoni: Quia postulasti verbum hoc, et non petiisti dies multos, nec divitias, aut animas inimicorum tuorum, sed postulasti tibi sapientiam ad discernendum judicium. (R3, 3, 11) Quicunque vult orationem suam ante Deum non frustrari, hoc ab eo postulet quodSalomon quaesivit, id est sapientiam et scientiam atque intelligentiam. Divitias vero et gloriam temporalem atque animas inimicorum, seu dies plurimosvitae praesentis, reproborum est quaerere, non electorum.

Si autem ambulaveris in viis meis, et custodieris praecepta mea, longos faciam dies tuos. (R3, 3, 14) Hic praecipue patet, quia sapientiam et divitias seu gloriam temporalem, etiamreprobi hic in praesenti vita habere possunt: longos vero dies, id estaeternambeatitudinem, absque observatione mandatorum Dei adipisci nemo potest.

Tunc venerunt duae mulieres meretrices ad regem Salomonem, steteruntque coram eo. Quarum una ait: Obsecro, mi Domine, ego et mulier haec habitamus in domo una, (R3, 3, 16 et R3, 3, 17) etc. Duae mulieres inter quas Salomon primum judicium suum exercuit, quarum unadilectione ardebat, in altera simulatio subripiebat, Ecclesiam atque haereticampravitatem figurasse non dubium est: inter quas Dominus Jesus Christus spiritu orissui, dum id quod justum est dirimit, unicuique quod debetur restituit. Et bene per hanc mulierem haereticorum vel Synagogae etiam impietas generatur,quae et suos nequiter nutriendo interimunt, et alienos quousque perdant,illiciendopersuadent. Sed quia solent post virtutes vitia suboriri ut corda hominum tentando probentur,ne animus in culmine virtutum consistens tanquam Salomon in regno ex seipso glorietur:et hoc permittente Deo qui lucis suae illustratione illustrare dignetur. Ut ergo ea firmitatis dona habeat, et infirmitatem suam humiliter agnoscat peraccessum gratiae ad alta sustollitur et per recessum quid ex seipso sitprobatur. Quod in ipso demonstratur, qui divinitus accepit sapientiam, et tamen postacceptam eamdem sapientiam, duarum meretricum quaestione pulsatus est. Quia nimirum saepe cum mentem nostram concessis virtutibus, respectus intimaelargitatis illuminat, hanc protinus etiam lubricaecogitationes turbant: ut quaesublevata immenso munere exsultat, etiam tentatione pulsata quid sit inveniat. Idcirco quid istae duae meretrices (quas praelibando tetigimus secundum quod indictis doctorum invenimus) plenius significent, pandere decrevimus. Ait enim sacrae Historiae contextus: Tunc venerunt duae mulieres meretrices ad regem Salomonem, steteruntque coram eo, (R3, 3, 16) et reliqua. In illo ergo judicio Salomonis, Christi figura fuit ubi mulier illa improba, plebsscilicet Synagogae vel haereticorum, verae matris, hoc est Ecclesiae, filiumappetebat, quem non ut servaret, sed revera ut interimeret, cupiebat. Sed sicut, gladio dirimente Salomonis, propriae matris gemitu, verus repertus estpartus, ita et spiritu Jesu Christi docente, plerumque hi quia matre seducti et captisunt errore haereticorum, nonnunquam merentur pro semetipsis gementes, recognoscereEcclesiam matrem. Unde et satis convenienterque apparet hanc mulierem Synagogae vel haereticorumfigurasse impietatem: quae suos nequiter nutriendo interimit, et alienos quousqueperdat illiciendo persuadet. Item alio modo, quantum ad simplicem historiam pertinet, perspicuum est quod puerannorum duodecim contra aetatis suae mensuram, de intimo humanae naturae judicaretaffectu. Unde bene admiratus est et pertimuit illum omnis Israel, quod scilicet eummanifesta non fugerent, qui tam prudenter abscondita deprehendisset. Quantum ad typicos pertinet intellectus dicente Apostolo: Haec omnia in figura contingebant illis. Scripta sunt autem de nobis, in quos fines saeculorum devenerunt. (1Co, 10) Quidam Graecorum autumant super Synagogam et Ecclesiam sentiendum, et ad illudtempus cuncta referenda, quando post crucem et resurrectionem, tam in Israel quam etin gentium populo verus Salomon, id est pacificus, regnare coeperit. Quod autem adulterae et meretrices Synagoga et Ecclesia in Scripturis dicantur,nulla dubitatio est, et hoc prima fronte videtur esse blasphemum. Caeterum si recurramus ad prophetas, Osee videlicet (voir: Os, 1) , qui accepit uxorem fornicariam, et generavit filios fornicarios, et deindeadulteram: et ad Ezechiel (voir: Ez, 16) , qui Hierusalem quasi meretricem arguit, quod secuta sit amatores suos, etdivaricaverit omni transeuntipedes, lupanarque in loco celebri exstruxerit. Animadvertimus Christum idcirco venisse, ut meretrices donaret matrimonio, etduobus gregibus unum ovile faceret medioque pariete destructo in easdem caulas ovesprius morbidas congregaret. Hae sunt virgae quae junguntur in Ezechiel, et de quibus per Zachariam Dominusrefert: Et assumpsi mihi duas virgas, unam vocavi decoram, et alteram vocavi funiculum, et pavi gregem. (Za, 12) Mulier quoque illa meretrix in Evangelio, quae Jesu pedes lacrymis lavit, crinedetergit, et cui peccata omnia dimittuntur, manifeste significat Ecclesiam de gentibuscongregatam. Haec idcirco in prima fronte replicavi, ne cui videatur incongruumsi meretricesdicantur, quarum una Salomonis judicio filii possessione donata est. Prudens quaerat auditor, quomodo meretrix significet Ecclesiam, quae non habetmaculam neque rugam? Non dicimus Ecclesiam permansisse meretricem, sed fuisse. Nam et Simonis leprosi domo Salvator scribitur iniisse convivium. Utique non quia leprosus erat eo tempore quo habebat hospitem Salvatorem, sed quialeprosus ante fuerat. Matthaeus quoque in Catalogo apostolorum publicanus dicitur, non quod permanseritpublicanus post apostolicam dignitatem, sed quod prius fuerat publicanus: ut ubi abundavit peccatum, superabundaret gratia. (Rm, 6) Simulque considera quid dicat Ecclesia contra Synagogam calumniatricem.

Ego et mulier haec habitabamus in domo una. (R3, 3, 17) Post resurrectionem enim Domini Salvatoris, una de utroque populo congregataest. Et quam eleganter Ecclesia: Peperi, inquit, apud eam in cubiculo. (R3, 3, 17) Ecclesia enim de gentibus, quae non habebat prius legem et prophetas, peperitin domo Synagogae, nec egressa est de cubiculo, sed ingressa: Unde dicitur in Canticocanticorum: Introduxit me rex in cubiculum suum. (Ct, 3) Et iterum: Equidem non spernentem assumens, introducam te in domum matris meae et in cubiculum ejus quae concepit me. (Ct, 8)

Tertia autem die postquam ego peperi, peperit et haec. (R3, 3, 18) Si consideres Pilatum lavantem manus atque dicentem: Mundus ego sum a sanguine justihujus. (Mt, 27, 24) [mauvais référencement: Mt, 28] Si centurionem ante patibulum confitentem: Vere hic erat Filius Dei. (Mt, 27, 54) [mauvais référencement: Mt, 28] Si eos qui ante passionem per Philippum Dominum videre desiderant, haud ambigisprimam peperisse Ecclesiam, et postea natum populum Judaeorum, pro quo Dominusprecabatur: « Pater, ignosce illis, quod enim faciunt nesciunt; » unaque diecrediderunt tria millia, et alia quinque millia. Multitudinis autem credentium erat anima una, et cor unum. (Ac, 4) -- Eramus simul, nullusque alius in domo nobiscum, exceptis nobis duabus. (R3, 3, 18) Non blasphemantium Judaeorum, non gentilium idolis servientium.

Mortuus est enim filius mulieris hujus nocte. (R3, 3, 19) Dum enim legis sequitur observantiam et gratiamEvangelii jugo Mosaicaedoctrinae copulat, tenebrarum errore cooperta est. « Oppressitque eum dormiens mater sua. » Quae non poterat dicere: Ego dormio et cor meum vigilat. (Ct, 5) Media nocte consurgens, tulit filium de latere Ecclesiae dormientis, et in suocollocavit sinu. Relege totam Apostoli ad Galatas Epistolam et animadvertes quomodo filiosEcclesiae suos facere festinet Synagoga. Et dicat Apostolus: Filioli mei quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis. (Ga, 4)

« Vivum tulit. » Non ut possideret, sed ut occideret: Non enim amore fecit hocfilii, sed aemulae odio, et suum mortuum per legis caeremonias in sinu Ecclesiaesupposuit. Longum est si velim per singulacurrere, quomodo per apostolum Paulum et aliosecclesiasticos viros intellexerit Ecclesia non esse suum filium qui tenebatur in lege,et in luce cognoverit quem in tenebris non videbat. Inde jurgium ortum est, praesente rege, altera dicente:

Filius tuus mortuus est; meus autem vivit. Altera respondente, mentiris: filius quippe meus vivit, filius tuus mortuus est. (R3, 3, 22) Atque in hunc modum contendebant coram rege: tunc rex Salomon (qui manifesteSalvator accipitur secundum psalmum septuagesimum primum, cujus titulus Salomoniinscribitur, ubi nulla dubitatio est quin cuncta quae dicantur, non Salomoni mortuo,sed Christi conveniant majestati) simulat ignorantiam et humanos, pro dispensationecarnis, mentitur affectus. Sicutiet in alio loco. « Ubi posuistis Lazarum? » Et ad mulierem fluentem sanguine: « Quis me tetigit? » Gladium postulat de quo dixerat, nolite putare, quod venerim pacem mittere in terram: Non veni mittere pacem sed gladium. (Mt, 10, 34) [mauvais référencement: Mt, 10] Veni enim dividere hominem contra patrem suum, et filiam contra matrem suam, etnurum contra socrum suam, et inimici hominis domestici ejus; et tentat naturam naturaeDominus, vultque secundum utriusque voluntatem, viventem filium in legem gratiamquedividere: non quo hoc probet, sed quo eam adarguat, et viventem non nisi per baptismumliberari ostendat. Libenter voluit dividi puerum non ut possideat, sed ut interficiat. Ecclesia quem scit suum esse libenter concedit aemulae, dum vivat saltem apudadversarium,ne inter legem divisus et gratiam Salvatoris mucrone feriatur. Unde dicit et Apostolus: Ecce ego Paulus dico vobis, quod si legem observatis, Christus vobis nihil prodest. (Ga, 5) Item alio modo: Quid in hac sententia melius per matrum lactantium nomina, nisidoctorum ordo? Quid vero per earum filios, nisi discipulorum persona significatur? Nammagistri nimirum vigilantes quidem scientia sed vita dormientes, auditores suos quosper vigilias praedicationis nutriunt, dum quod dicunt facere negligunt, per somnumtemporis occidunt, et negligendo opprimunt quos alere verborum lacte videbantur. Unde plerumque dum ipsi reprehensibiliter vivunt et habere discipulos vitaelaudabiles nequeunt, alienos sibi attrahere conantur, quatenusdum bonos se haberesequaces ostendunt, apud judicia hominum excusent mala quae agunt: et quasi subditorumvita mortiferam tegant negligentiam. Unde et illic mulier quae filium exstinxit proprium, quaesivit alienum. Sed veram matrem Salomonis gladius invenit, quia videlicet, cujus fructus vivat,vel cujus intereat, extremo examine, ira districti judicis demonstrat. Ibi et illud est solerter intuendum quod filius vivens prius dividi praecipitur,ut soli postmodum matri reddatur. Quia in hac vita quasi partiri conceditur vita discipuli, dum ex illa nonnunquamalter apud Dominum meritum, alter apud homines laudem habere permittatur. Sed falsa mater eum quem non genuit occidi non metuit, quiaarrogantes magistri etcharitatis ignari, si plenissimum nomen laudis ex alienis discipulis consequinequeunt, eorum vitam crudeliter insequuntur. Invidiae enim facibus succensi, nolunt alios vivere quod se conspiciunt non possepossidere. Unde et illic perversa mulier clamat: « Nec meus sit nec istius. » Ut enimdiximus, quos sibi obsequi non vident ad gloriam temporalem, eos aliis invident vivereper veritatem. Vera autem mater satagit ut ejus filius saltem apud extraneam sit et vivat. Quia et concedunt veraces magistri discipulis, ut ex eorum discipulis alii quidemmagisterii laudem habeant, si tamen integritatem vitae iidem discipuli nonamittant. Per quae pietatis viscera, haec eadem mater vera agnoscitur omnino, quiamagisterium in examinecharitatis approbatur et sola totum recipere meruit, quae quasitotum cessit. Quia fideles praepositi, pro eo quod ex bonis discipulis suis, non solum aliislaudem non invident, sed utilitatem eis etiam profectus exorant: ipsi et integros etviventes filios recipiunt, quando in supremo examine ex eorum vita perfectaeretributionis gaudia consequuntur.

Caput 4 : Dans le chapitre IV

Enumeratis ergo principibus Salomonis, qui in regno ejus variis officiis deputatifuerant, seu diversis provinciis praeerant, sequitur Scriptura dicens:

Salomon autem erat in ditione sua, habens omnia regna a flumine terrae Philistim, usque adterminum Aegypti, offerentium sibi munera, et servientium ei, cunctis diebus vitae ejus. (R3, 4, 21) Et quis in hoc melius significatur quam Pacificus noster, quem praefigurabatidem Salomon? Ipse enim omnia regna terrae a solis ortu usque ad occasum, in ditionesua habet, et dominatur (Scriptura teste) a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrae. (Si, 44) Ipsi serviunt omnes populi, et tribus et linguae, offerentes ei scilicet munerarectae fidei et bonorum operum. Reges, inquit, Tharsis et insulae munera offerent: reges Arabum et Saba dona adducent. Et adorabunt eum omnes terrae, omnes gentes servient ei. (Ps, 71, 10 et Ps, 71, 11) [mauvais référencement: Ps, 71] Quod autem subditur cunctis diebus vitae ejus, (R3, 4, 21) hoc est in saeculum saeculi, quia ipse permanebit semper, et regni ejus noneritfinis, ejusque potestas est aeterna, cujus anni non deficient.

Erat autem cibus Salomonis per singulos dies triginta chori similae, et sexaginta chori farinae; decem boves pingues, et viginti boves pascuales, et centum arietes, excepta venatione cervorum, et caprearum, atque bubalorum, et avium altilium. Ipse enim obtinebat omnem regionem quae erat trans flumen, quasi a Thapsa usque, (R3, 4, 22, R3, 4, 23 et R3, 4, 24)etc. Quid ergo cibus iste Salomonis significat, nisi refectionem regis nostriJesu Christi? qui bene pascitur recta fide et operibus bonis, quae illi quotidieofferuntur ab Ecclesia catholica. Triginta ergo chori similae possunt exprimere fidem sanctae Trinitatis,juxta quodin lege Domini scriptum continetur; et sexaginta chori farinae, (R3, 4, 22) profectionem bonorum operum; decem boves pingues, (R3, 4, 23) doctores decalogi; et viginti boves pascuales, (R3, 4, 23) praedicatores Novi Testamenti, qui quasi geminatum decalogum in se habent, cumNovum et Vetus Testamentum aequaliter praedicant, pleni dilectione Dei etproximi. Centum arietes, (R3, 4, 23)quos melius significant, quam eos qui in grege Domini bene dominantes, simul cumsubditis aeternae beatitudinis gloriam consequi festinant? Venatio quoque diversorumanimalium non inconvenienter accipi potest acquisitio hominum, qui ex diversisgentibus quotidie retibus Evangelii per spiritales venatores capiuntur, et in pastumSalvatoris nostri rediguntur.

Habebatque pacem Salomon ex omni parte in circuitu. Habitavitque Juda et Israel absque timore ullo unusquisque sub vite sua et sub ficu sua, a Dan usque Bersabee, cunctis diebus Salomonis. (R3, 4, 24 et R3, 4, 25) Isaias quoque de Redemptore nostro ita dicit: Multiplicabitur ejus imperium et pacis non erit finis (Es, 9), sub cujus defensione verus Juda et verus Israel absque timore ullo habitant:cum cordibus erectis ad Dominum, cuncta terrena despiciunt, nec hostium minaspertimescunt, sed in laudibus Dei jugiter perseverant, delectantes in gratia Dei etdulcedine charitatis, quam incessanter habent ad Dominum et ad proximum.

Habebat Salomon quadraginta millia praesepia equorum currilium, et duodecim millia equestrium,nutriebantque eos supradicti regis praefecti. (R3, 4, 26 et R3, 4, 27) Quid per quadragenarum numerum; nisi tempora legis priscae designantur? Quia etMoyses illam accepturus quadraginta diebus jejunavit, et populus Israeliticus, qui peream instruebatur, quadraginta annis in eremo mansit. Duodenarius vero numerus praesens tempus significat, in quo apostolica doctrinaNovi Testamenti populum nutrit. Bene quoque per quadragenarium, sive duodenarium numerum, praesepia equorumSalomonis numerantur; quia in utroque populo legali videlicet et evangelico, illi quiminus intelligentes fuerunt, ad praesepia sanctarum Scripturarum invitantur, utpabulum ibi sacrae doctrinae acciperent, quatenus equitatui summi regis habiles fierent; nutriebantque eos supradicti regis praefecti, (R3, 4, 27) cum unusquisque doctorum, sermone fidei et exemplo bonae operationis, satagitpastum illis salubrem conferre, unde subsequens Scriptura de eis dicit:

Sed et necessaria mensae regis Salomonis, cum ingenti cura praebebant tempore suo. Hordeum quoque et paleas equorum et jumentorum deferebant in locum, ubi erat rex juxta constitutum sibi. (R3, 4, 27 et R3, 4, 28) Quia ne quid desit his qui in domo regis manent, totus ordo sanctorumpraedicatorum, scribendo scilicet et loquendo laborat, ut mensa Domini abundet incopia librorum, et decentem pastum inde habeant quique fidelium.

Dedit quoque Deus sapientiam Salomoni, etprudentiam multam nimis, et latitudinem cordis, quasi arenam quae est in littore maris. Et praecedebat sapientia Salomonis sapientiam omnium Orientalium et Aegyptiorum, et erat sapientior cunctis hominibus. Sapientior Ethan Ezraite, et Heman et Chalcal, et Dorda filiis Mahol. (R3, 4, 29, R3, 4, 30 et R3, 4, 31) Dedit itaque Deus Salomoni nostro sapientiam et prudentiam, ultra omnes homineset omnem creaturam rationabilem; de quo Joannes dicit: Quem enim misit Deus, verbum Dei loquitur; non enim ad mensuram dat Deus spiritum; Pater diligit Filium et omnia dedit in manu ejus. (Jn, 3, 34 et Jn, 3, 35) [mauvais référencement: Jn, 3] Et alibi ipsa Veritas dicit: Sicut enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso: et potestatem dedit ei judicium facere, quia filius hominisest. (Jn, 5, 26 et Jn, 5, 27) [mauvais référencement: Jn, 5] Hinc Paulus apostolus ait de ipso Domino Christo: Qui est imago Dei invisibilis, primogenitus omnis creaturae; quia in ipso condita sunt universa, in coelis et in terra, visibilia et invisibilia, sive throni, sive dominationes, sive principatus, sive potestates. Omnia per ipsum et in ipso creata sunt, et ipse est ante omnes, et omnia in ipso constant, et ipse est caput corporis Ecclesiae, qui est principium primogenitus ex mortuis: ut sit ipse in omnibus primatum tenens, quia in ipso complacuit omnem plenitudinem divinitatis inhabitare corporaliter, et in ipso sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi . (Col, 1) Omnibus ergo sapientia veri Salomonis antecellit: quia multum distat inter eosqui participatione sapientiaesapientes sunt, et illum qui est fons sapientiae et origovirtutum. Hinc est illud quod sequitur:

Et erat nominatus in universis gentibus per circuitum. (R3, 4, 31) Quia nomen ejus praedicatur in universo mundo: nec est nomen aliud sub coelodatum hominibus in quo oporteat non salvos fieri. (voir: Ac, 4)

Locutus est quoque Salomon tria millia parabolarum, et fuerunt carmina ejus quinque millia. (R3, 4, 32) Quid enim per tria millia parabolarum, nisi plenitudo fidei in lege et inEvangeliis a Christo tradita designatur? Quia dum tota multipliciter per allego riarumsensus sub mysterio Trinitatis disseritur, quasi tria millia parabolarumnuncupantur. Carmina autem ejus quinque millia per quinque sensus corporisintelliguntur, quosqui in diversis virtutibus bene regit, beatus est, et per eos quasi quinque milliaDomino carminum canit.

Disputavit autem Salomon a cedro usque ad hyssopum. (R3, 4, 33) Cedri nomine, celsitudo gloriae in electis accipitur. Unde Propheta testatur, dicens: Justus ut palma florebit, et sicut cedrus quae est in Libano multiplicabitur. (Ps, 91, 13) [mauvais référencement: Ps, 91] Hyssopus autem herba est humilis saxo haerens, qua signatur humilitasChristi. Redemptor quippe noster a cedro usque ad hyssopum disputavit: quia ab altaexcellentia gloriae coelestis usque ad carnis humilitatem descendendo pervenit. Siquidem et cedri nomine pravorum superba elatio designatur. Sicut et perDavid dicitur: Vox Domini confringentis cedros. (Ps, 28, 5) [mauvais référencement: Ps, 28] A cedro itaque Christus usque ad hyssopum disputat, quia ipse superborum cordaet humilium judicat. Super ligna autem disputavit, dum in cruce pependit. Tunc enim in cedro saeculi arrogantiam judicavit. Quam etiam usque ad hyssopi humilitatem, id est usque ad crucis stultitiam, adcontemptibilem sermonem deduxit fidei. Hinc Paulus ait: Verbum enim crucis pereuntibus quidem stultitia est, his autem qui salvi fiunt, id est nobis, virtus Dei est. (1Co, 1) Scriptum est enim: Perdam sapientiam sapientium, et prudentiam prudentium reprobabo. (Es, 29) Et paulo post: Nam quia in Dei sapientia non cognovit mundus per sapientiam Deum, placuit Deo per stultitiampraedicationis salvos facere credentes. (1Co, 1)

Et disseruit Salomon de jumentis et volucribus et reptilibus et piscibus. (R3, 4, 33) Disseruit Salomon noster de singulis speciebus animalium: quia omnia nuda etaperta sunt oculis ejus, nec est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus. Ipse novit omnes cogitationes hominum, ipse numerat multitudines stellarum, ipsipatet abyssus, et infernus non est absconditus coram eo. Quasi enim disputare ipsius est, cum singulorum rationem nobis proponit, et inScripturis suis manifestat sacramenta quae fuerunt abscondita a saeculis etgenerationibus, ut consideremus beatitudinem angelorum, utilitatem hominum, etcalliditatem malignorum spirituum; sicque quod malum est reprobantes, quod bonumesteligamus, et ipsum sectemur semper invicem et in omnes.

Et veniebant de cunctis populis ad audiendam sapientiam Salomonis, et ab universis regibus terrae, qui audiebant sapientiam ejus. (R3, 4, 34) Hinc propheta Isaias ait: Erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium, et elevabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes, et ibunt populi multi, et dicent: Venite, ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis ejus quia de Sion exibit lex et verbum Domini de Hierusalem. (Es, 2)

Caput 5 : Dans le chapitre V

Aedificavit domum Domini. (R3, 5, 3) Domus Domini quam aedificavit rex Salomon in Hierusalem, in figuram facta estsanctae universalis Ecclesiae, quae a primo electo usque ad ultimum qui in fine mundinasciturus est, quotidie per gratiam regis pacifici, sui videlicet Redemptoris,aedificatur; quae partim adhuc peregrinatur ab illo in terris, partim evasisperegrinandi aerumnis, cum illo jam regnat in coelis: ubi peracto ultimo judicio, totaest regnatura cum illo. Ad hanc domum pertinent electi angeli, quorum nobis similitudo in futura vitapromittitur, dicente Domino: Illi autem qui digni habebuntur saeculo illo et resurrectione ex mortuis, neque nubent, nequeducent uxores; neque enim ultra mori poterunt, aequales enim angelis sunt, et filii sunt Dei, cum sint filii resurrectionis. (Lc, 20, 35 et Lc, 20, 36) [mauvais référencement: Lc, 20] Ad hanc pertinet ipse mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, ipsoattestante, cum ait: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. (Jn, 2, 19) [mauvais référencement: Jn, 2] Quod exponens Evangelista, subjunxit: Hoc autem dicebat de templo corporis sui. (Jn, 2) Dicit Apostolus de nobis: Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis? (1Co, 6) Si ergo ille templum Dei per assumptam humanitatem factus est, et nos templumDei per inhabitantem Spiritum ejus in nobis efficimur, constat utique quia figuramomnium nostrum, et ipsius videlicet Domini, et membrorum ejus, quae nos sumus, templumillud materiale tenuit; sed ipsius tanquam lapidis angularis singulariter electi etpretiosi, in fundamento fundati: nostri autem tanquam lapidum vivorumsuperaedificatorum, super fundamentum apostolorum et prophetarum, hoc est super ipsumDominum. Designat eamdem Dei domum spiritualem, etiam tabernaculum quondam factum in eremoper Moysen. Verum quia illa domus in itinere quo ad terram repromissionis veniebatur, haecautem aedificabatur in ipsa terra repromissionis et in civitate Jerusalem: illa ut deloco ad locum crebro Levitarum ministerio portata, tandem in terram promissaehaereditatis induceretur; haec ut mox in patria ipsa et in civitate regia constructa,inviolabili semper fundamento consisteret: donec indicatum sibi futurumcoeleste munusimpleretur. Potest in illa, praesentis Ecclesiae labor et exsilium, in hoc futura quies etbeatitudo figurari. Vel certe quia illa solis filiis Israel, haec autem a proselytis etiam et gentibusfacta est. Possunt in illa principaliter patres, et Veteris Testamenti antiquus ille Deipopulus, in hac autem congregata de gentibus Ecclesia, figuraliter exprimi. Quamvis aedificium utriusque domus enucleatius spiritali sensu, excursum etlabores praesentis Ecclesiae quotidianos, et praemia in futuro perennia, gaudiaqueregni coelestis, et electionem primae de Israel Ecclesiae, et salutem omnium gentium,in Christo multis modis ostendatur insinuare figuris. Narrat autem historia, quia Salomon domum Domini aedificaturus, quaesieritauxilium ab Hiram regeTyri, qui erat amicus David omni tempore, et cum ipso quoqueSalomone postquam regno potitus est, pacem habere jam coeperat, promptumque mox adadjuvandum se in omnibus ejus invenerit amicum: ita ut artifices illi, et ligna etaurum, prout opus habebat, dederit. Cujus beneficii gratia Salomon ei per annos singulos plurimos tritici et oleichoros in cibum domui ejus dabat. Nulli autem dubium quod Salomon, qui interpretatur pacificus, et ipsonomine et serenissimo regni sui statu, illum significet, de quo dixit Isaias: Multiplicabitur ejus imperium, et pacis non erit finis. (Es, 9) Hiram vero, qui Latine dicitur excelse vivens, credentes ex gentibuset vita simul cum fide gloriosos, figuraliter exprimit. Nequealiquid prohibet, quin Hiram (quia rex erat, regalique potentia Salomonem inaedificio domus Domini juvabat), conversos ad fidem ipsos rerum dominos typicedenuntiet, quorum opera constat Ecclesiam saepius adjuvatam, ac nobiliter augmentatam,et contra haereticos, schismaticos et paganos principalibus erectam essedecretis.

« Petiit ergo Salomon in opere templi auxilium ab Hiram. » Quia cum veniens incarne Dominus, dilectam sibi domum videlicet Ecclesiam aedificare disponeret, non deJudaeis tantummodo, verumetiam de gentibus adjutores elegit: Nam de utroque populoministros sermonis assumpsit.

« Misit Hiram Salomoni praecisa de Libano ligna cedrina et abiegna, quae in domoDomini ponerentur. » Quia conversa gentilitas misit ad Dominum viros quondam etsecundum saeculum claros, sed securi Dominicae increpationis, de monte suae superbiaejam dejectos et humiliatos, qui ad normam Evangelicae veritatis instituti inaedificatione Ecclesiae pro suo quisque merito vel tempore, collocarentur.

« Misit etiam artifices. » Quia conversos ad veram sapientiam philosophos, quigratia eruditionis populis quoque regendis jure praeponerentur, Domino gentilitasobtulit: qualis fuit ipsis apostolorum temporibus Dionysius Areopagita, qualisdeinceps doctor suavissimus et fortissimus martyr Cyprianus, aliiquequamplurimi. Misit et aurum quod in eadem pene significatione accipitur, quia nimirumvirossapientia et ingenio praeclaros ostendit: pro quibus cunctis oblationibusgentilitas a Domino dona exspectat gratiae coelestis. Convenit autem apte rebus Ecclesiae, quod auxilium operis sancti flagitans ait adHiram Salomon:

Praecipe igitur ut praecidant mihi cedros de Libano, et servi mei sint cum servis tuis, mercedem autem servorum tuorum dabo tibi quamcunque petieris. Scis enim quomodo non est in populo meo vir, qui noverit ligna caedere sicut Sidonii. Cum ergo audisset Hiram verba Salomonis, laetatus est valde, et ait: Benedictus Dominus Deus hodie, qui dedit David filium sapientissimum, super populum hunc plurimum. Et misit Hiram ad Salomonem dicens: Audivi quaecunque mandasti mihi. Egofaciam omnem voluntatem tuam in lignis cedrinis et abiegnis. Servi mei deponent ea de Libano ad mare, et ego componam ea in ratibus in mari usque ad locum quem significaveris mihi, et applicabo ea ibi, et tu tolles ea: Praebebisque necessaria mihi, detur cibus domui meae. Itaque Hiram dabat Salomoni ligna cedrina et ligna abiegna juxta omnem voluntatem ejus. Salomon autem praebebat Hiram viginti millia choros tritici in cibum domui ejus, et viginti choros purissimi olei. Haec tribuebat Salomon Hiram per annos singulos. Dedit quoque Dominus sapientiam Salomoni sicut locutus est ei, eratque pax inter Hiram et Salomonem, et percusserunt ambo foedus. (R3, 5, 6, R3, 5, 7, R3, 5, 8, R3, 5, 9, R3, 5, 10, R3, 5, 11 et R3, 5, 12) Servi quippeHiram, qui praecidebant Salomoni cedros de Libano, doctores suntelecti de gentibus, quorum officii est, eos qui in hoc mundo rebus et glorialaetabantur, et superbiae fastu corrigendo sternere, atque ad obsequium suiRedemptoris, eorum vota transferre. Cum quibus videlicet servis, erant et servi Salomonis, ac pariter memoratoinstabant operi; quia primi doctores ex gentibus necesse habebant ipsorum apostolorum,qui a Domino didicerant, eruditione in verbo fidei instituti: ne si absque magistrisdocere inciperent, magistri existerent erroris, idcirco etenim Salomon servos Hiramcaedere sibi voluit ligna de Libano, quia doctiores erant servis suis adcaedendum. Sed idcirco etiam servos suos simul adesse voluit, ut ostenderent caedentibuscujus mensurae ligna fierideberent. Cujus rei figura in promptu est: quia nimirum apostoli certius verbum Evangelii,quod a Domino audiere, noverunt, sed gentiles ab errore conversi, atque ad veritatemEvangelii transformati, melius ipsos gentium errores noverant. Et quo certius noverunt, eo artificiosius hos expugnare atque evacuaredidicerunt.

Elegitque rex Salomon operarios de omni Israel, et erat indictio triginta millia virorum. Mittebatque eos in Libanum decem millia, per menses singulos vicissim, ita ut duobus mensibus essent in domibus suis. (R3, 5, 13 et R3, 5, 14) Ubi primo notandum, quod non frustra Salomon operarios de omni Israel elegit,neque erat ulla portio populi, de qua non digni tanto opere viri assumerentur. Quia nimirum non nunc deuna stirpe Aaron sacerdotes eligendi, sed de omni suntEcclesia quaerendi, qui aedificare domum Domini vel exemplo suo vel dicto sufficiant:et ubicunque inventi fuerint, mox in officium doctorum absque ulla personarumacceptione promovendi. Tales qui cum ad erudiendos infideles in collegium Ecclesiae vocandos ordinantur,quasi ad caedendas in Libano templi materias, viri strenui atque electimittuntur. Et quidem numerus triginta millium, quo iidem lignorum caesores recensebantur,potest ad eorum figuram apte referri, qui in fide sanctae Trinitatis sunt perfecti,quod doctoribus maxime congruit. Verum quia triginta millia ita erant ordinata, ut dena millia per menses singulosoperi instarent, magis denarii numeri sacramentum perpenderedebemus. Dena namque millia virorum de Israel ad caedenda ligna in opus domus Dominimittuntur, quia quicunque doctores atque insipientium eruditores sunt ordinandi, decempraecepta legis per omnia et ipsi observare, et auditoribus suis debent observandamonstrare, sed et praemia in coelis futura, quae denario solent figurari, et ipsisperare et auditoribus suis speranda debent semper intimare. Terni autem menses, quorum distantia singulis erat lignorum caesoribus imposita,perfectionem trium virtutum Evangelicarum typice denuntiant: eleemosynae videlicet,orationis et jejunii. Per eleemosynam namque comprehenduntur omnia quae ad dilectionem proximi explendambenevolein fratres operamur. Per orationem, omnia quibus per internam compunctionem nostro Conditoriconjungimur. Per jejunium, omnia quibus nos a contagione vitiorum, et illecebris saeculiobservamus, ut libera mente, et corpore casto, dilectioni valeamus inhaerere sempernostri Conditoris et proximi. Et isti sunt tres menses operariorum templi: Nam quia mensis plenitudine dierumlunaris circuli perficitur, recte per illum plenitudo virtutis cujusque spiritalisostenditur, in qua mens fidelium a Domino quotidiana illustratione, quasi luna a solerespicitur. Unus vero mensis quo ligna ad opus templi caedebant, eleemosyna est, id est opusmisericordiae, qua erga salutem proximi, ut in unitatem sanctae Ecclesiae beneproficiendo perveniant, docendo, castigando, temporaliacommoda impendendo, vitaeexempla monstrando laboramus. Duo autem reliqui menses quibus in domibus suis manere, ac suis necessitatibussunt vacare permissi, oratio est et jejunium, quibus praeterea quae erga necessitatemfratrum foris operamur, nostrae salutis propriae curam intus conversi ad Dominum mentegerimus. Et quomodo illi solum perfecte vel suae vel fraternae salutis curam gerunt, qui sein tuitione divinae gratiae humiliter subdunt recte sequitur:

Et Adoniram erat super hujuscemodi indictionem. (R3, 5, 14) Adoniram quippe qui Latine dicitur Dominus meus excelsus, quem meliusquam ipsum quem nomine imitaturm insinuat, Dominum videlicet Salvatorem. Et tunc Adoniram operariis templi praeponitur,ut sua provisione rite ordinet,quibus mensibus singuli ad operandum exeant, quibus denuo ad curandam domum suamredeant, cum Dominus et Salvator noster mentes sanctorum praedicatorum sua familiariusillustratione informat ad discernendum, quando oporteat aedificandi Ecclesiam opusinire, praedicando vel alia pietatis officia praestando; et quando rursum conveniat adsuam ipsorum conscientiam examinandam, quasi ad inspiciendam domum suam reverti, ethanc orationibus ac jejuniis superno inspectore ac visitatore dignam reddere.

Fuerunt itaque Salomoni septuaginta millia eorum qui onera portabant, et octoginta millia latomorum in monte absque praepositis, qui praeerant singulis operibus, numero trium milliumtrecentorum praecipientium populo et his qui faciebant opus. (R3, 5, 15 et R3, 5, 16) Latomi dicuntur lapidum caesores, idem autem lapidum caesores quod et lignorumcaesores figurate designant, hoc est sanctos praedicatores, qui mentes insipientiumdolabra verbi Dei exercent, eosque ab ea qua nati sunt tortitudine ac deformitatetransmutare contendunt, ac regulariter institutos unitate fidelium, aedificationisvidelicet domus Dei aptos reddere curant. Quod autem et ligna et lapides in monte caeduntur, et caesa ac praeparata, utraquemateries ad montem domus Domini transfertur, patet sensus, quod omnes in montesuperbiae nati sumus, quicunque autem gratia Dei praeordinati sumus ad vitam,excidimur catechizandoet sacramenta fidei percipiendo de monte superbiae, et in montemdomus Domini transferimur: quia, eruti de potestate tenebrarum, ad arcem virtutum quaeest in unitate sanctae Ecclesiae pervenimus. Notandum autem, quod iidem operarii ita erant distributi; ut pars in monte lapidescaederent, pars item onera portarent. Diversa namque sunt dona Spiritus, et quidam majorem dicendi ac protervos arguendiconstantiam habent: quidam mitiores ad consolandos pusillanimes et infirmossublevandos existunt: quidam utriusque virtutis munere praediti, ad opus domus Dominiconveniunt. Quales fieri voluit eos quibus loquitur Apostolus, dicens: Corripite inquietos, consolamini pusillanimes, suscipite infirmos, patientes estote ad omnes. (1Th, 5) Praepositi autem qui praeerant singulis operibus, ipsi sunt sacrae conditoresScripturae, quorum magisterio in omnibus erudimur, quomodo inscios docere etcontemptores corripere, quomodo nos invicem onera nostra portare (voir: Ga, 6) , ut impleamus legem Christi, conveniat. Recte praefati operarii septuaginta millia, et octoginta millia esseperhibentur. Septuaginta millia videlicet propter sabbatismum animarum: septimus enim dies insabbatum, id est requiem, consecratus est. Octoginta millia propter spem resurrectionis, quae octava die, id est postsabbatum in Domino praecessit, et in nobis quoque octava die simul et octava aetatefutura speratur. Praepositi autem erant tria millia trecenti, propter fidem nimirumsanctaeTrinitatis, quam per sancta nobis eloquia praediCant. Quod vero pro tribusmillibus trecentis praepositis, in libro Paralipomenon (voir: Ch2, 2) tria millia sexcenti sunt scripti, ad eamdem prorsus sublimium vivorumperfectionem respicit. Nam quia in senario numero Dominus mundi ornatum complevit, recte in eo perfectabonorum solent opera figurari. Et quia sancta Scriptura cum fide veritatis, opera justitiae docet habenda, rectepraepositi operum templi tria millia et sexcenti fuisse perhibentur. Nec praetereundum quod haec septuaginta millia et octoginta millia portantiumonera, et latomorum cum praepositis suis, non fuere de Israel, sed de proselytis, idest advenis, qui morabantur inter eos. Scriptum namque est in libro Paralipomenon: Numeravit igitur Salomon omnes viros proselytos, qui erant in terra Israel, post dinumerationem quam dinumeravit David pater ejus, et inventi sunt centum quinquaginta tria millia et sexcenti. Fecitque ex eis septuaginta millia qui humeris onera portarent, et octoginta millia qui lapides de montibus caederent: tria autem millia, et sexcentos praepositos operum populi, (Ch2, 2) etc. Proselyti autem vocabantur Graece qui ex aliis nationibus progeniti, in fidem etconsortium populi Dei, accepta circumcisione, transierunt. Fuerunt itaque operarii domus Domini de filiis Israel, fuerunt de proselytis,fuerunt de gentibus. De filiis videlicet Israel triginta millia eorum qui ad praecidendas deLibanocedros missi sunt. De proselytis istis, de quibus nunc locuti sumus, lapidum caesores. De gentibus Hiram ipse et servi ejus, qui cum servis Salomonis ligna caedebant deLibano. Omne igitur hominum genus per quos aedificanda erat Ecclesia, in aedificationetempli praecessit. Judaei namque et proselyti, et gentiles conversi ad veritatem Evangelii, unameamdemque Christi Ecclesiam, sive recte vivendo, sive etiam docendo, construunt.

Praecepitque rex ut tollerent lapides grandes, et lapides pretiosos in fundamentum templi, et quadrarent eos. (R3, 5-17) Fundamentum templi nullum est aliud intelligendum mystice, quam illud quodostendit Apostolus, dicens: Fundamentum enim aliud nemo potest ponere praeter id quod positumest, qui est Christus Jesus. (1Co, 3) Qui propterea fundamentum domus Domini potest recte vocari, quia (sicut ait Petrus) non est aliud sub coelo datum nomen hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri. (Ac, 4) In quod fundamentum lapides grandes et pretiosi tolluntur, cum praecipui factisac sanctitate viri, familiari mentis sanctitate suo adhaerent Conditori, ut quofirmius in illo spem suam ponunt, eo fortius aliorum vitam dirigere (quod estlatitudinem parietis portare) sufficiunt. Lapides ergo qui in fundamentum templi ad portandum aedificium omne ponebantur,proprie sunt prophetae et apostoli, qui verbum et sacramenta veritatis, sivevisibiliter, sive invisibiliter ab ipsa Dei sapientia perceperunt. Qui bene lapides primo quadrati ac sicin fundamentum poni jubentur. Quadratum namque omne, quocunque vertitur, fixum stare consuevit. Cui nimirum figurae corda assimilantur electorum, quae ita in fidei firmitateconsistere didicerunt, ut nulla occurrentium rerum adversitate, nec ipsa etiam morte asui rectitudine possint status inclinari.

Quos dolaverunt caementarii Salomonis et caementarii Hiram. (R3, 5, 18) Dolantur namque lapides pretiosi, cum electi quique praecedentium sanctoruminstructione et instantia, quidquid in se habent noxium et inane relinquunt: atqueante conspectum sui Creatoris, solam insitae sibi justitiae regulam, quasi stabilemquadraturae formam ostendunt. Dolaverunt autem hos lapides, non solum caementariiSalomonis, sed et caementariiHiram, quia ex utroque populo doctores fuere sanctae Ecclesiae.

Porro Giblii praeparaverunt ligna et lapides ad aedificandam domum. (R3, 5, 18) Giblos est civitas Phoenicis, cujus meminit Ezechiel, dicens: Sapientes tui, Tyre, facti sunt gubernatores tui, senes Giblii et prudentes ejus, (Ez, 28) etc. Pro qua in Hebraeo continetur Gebel sive Jabal, quodinterpretatur definiens sive disterminans: quod vocabulum apteconvenit eis qui corda hominum ad aedificium spiritale, quod ex virtutibus animaeconstruitur, parant. Sic etenim solummodo suos auditores fidem et opera justitiae docere sufficiunt,dum ipsi prius sacris paginis edocti diligenter quae sit fides tenenda, quovirtutumcalle incedendum, certa definitione veritatis didicerint. Nam frustra officium sibi doctoris usurpat, qui discretionem catholicae fideiignorat. Neque sanctuarium Domino, sed ruinam sibi aedificant, qui docere alios regulam,quam ipsi non didicere, conantur. In aedificanda ergo domo Dei, primo sunt ligna et lapides caedendi de monte: quiaeos quos in fide veritatis instituere quaerimus, primo necesse est ut abrenuntiarediabolo ac de sorte primae praevaricationis, in qua nati sunt, doceamus renascendoerui. Denique quaerendi sunt lapides pretiosi et grandes, atque in fundamentum templiponendi, ut meminerimus abdicata conversatione priori, eorum in omnibus vitam moresqueinspicere, eos nostris auditoribus imitandos proponere, quos per virtutemhumilitatisspecialiter Domino adhaerere noverimus. Addendus est in altum paries operum bonorum, et quasi superimpositis sibi invicemordinibus lapidum, ambulandum est ac proficiendum de virtute in virtutem. Vel certe lapides fundamento grandes, pretiosi et quadrati, primi sunt (ut supradiximus) Ecclesiarum magistri, qui ab ipso Domino verbum audiere salutis. Superpositi autem lapides ordinum sive lignorum, sequentes sunt, suo quiquetempore sacerdotes ac doctores, quorum vel praedicatione ac ministerio, fabricaturEcclesia vel ordinatur virtutibus. Quales autem colore fuerint lapides quibus factum est templum, in libroParalipomenon aperte declaratum est, dicente David ad Salomonem, cum ei impensastempli quas praeparaverat ostenderet: Omnempretiosum lapidem et marmor Parium abundantissime praeparavi. (Ch1, 29) Marmor autem Parium marmor candidum dicitur: quale eadem insula gignereconsuevit. Unde poeta de illa: Olearon niveamque Paron sparsasque per aequorCycladas, et crebris legimus freta concita terris.

Niveam ergo Paron dicitur, eo quod candidissimi marmor generis mittat. Est autem una de Cycladibus, quo videlicet lapide, templum fuisse factum, etJosephus insinuat, dicens: Elevavit itaque templum usque ad cameram, ex lapide alboconstructum. Altitudo fuit sexaginta cubitorum, etc. Nec mysterii sensus in abdito est, cuivis etenim patet, quia marmor candidum, exquo domus Domini constructa est,mundam electorum actionem simul et conscientiam abomni naevo corruptionis castigatam designat. Quales esse voluit sapiens ille architectus, eos quos super fundamentum Christilocabat lapides pretiosos, auro argentoque redimitos: Charissimi, inquit, mundemus nos ab omni inquinamento carnis et spiritus, perficientes sanctificationem in timore Dei. (2Co, 7)

Caput 6 : Dans le chapitre VI

Factum est ergo quadringentesimo et octogesimo anno egressionis filiorum Israel de terra Aegypti, in anno quarto, mense Zio, ipse est mensis secundus regis Salomonis super Israel, aedificare coepit domum Domino. (R3, 6, 1) Quod dicitur, inanno quarto, mense Zio, ipse est enim mensis secundus regisSalomonis super Israel. Ordo sensus est, in anno quarto regis Salomonis super Israel, mense Zio, ipse estmensis secundus. Mensem autem secundum Maium dicit: namque Aprilis quo Pascha celebrabaturprincipium mensium, apud Hebraeos primus erat in mensibus anni. Ex quo manifeste patet, quia mox peracto pascha, coepit aedificare domum Domino,et consecratus mystica solemnitate populus, manus ad mysticum opus misit. Fit autem commemoratio egressionis ex Aegypto, quando tabernaculum aedificaricoeptum est: ut admoneatur lector, quod annorum tempus, inter aedificationem utriusquedomus transierit, et huic quoque summae temporis, sacramentum inesse spiritalecognoscat. Quater namque centeni, et viceni, quadringentos et octoginta faciunt. Quatuor autem Evangelicae perfectioni apte conveniunt, propter ipsumEvangelistarum numerum: centum viginti, legali doctrinae, propter annos legislatoristotidem. In quo etiam numero virorum, gratiam sancti Spiritus primitiva suscepit Ecclesia:patenter ostendens quia qui lege legitime utuntur, id est qui Christi in ea gratiamcognoscentes amplectuntur, jure spiritus ejus gratia replentur, quia in charitate ejusamplius ignescunt. Diximus autem per tabernaculum quod fecit Moyses et filii Israel in deserto,Synagogam: per templum vero quod Salomon et filii Israel cum proselytorum et gentiliumauxilio construxit, Ecclesiam gentium posse designari. Permansit autem cultus et religiotabernaculi annos quadringentos et octoginta, acsic ab eo templum aedificari incipit. Quod autem quarto anno regis Salomonis aedificari coepta est domus Domini, potestad eos referri mystice, quod post expletam dispensationem Dominicae incarnationis,quae in quatuor Evangelii libris scripta est, misso de coelis Spiritu sancto,Ecclesiae structura coeperit. Et quod mense secundo coepta est, potest ad electionem gentium, quae secundo locopost Israel aedificationem in se sui suscepere Creatoris. Unde et secundus mensis in lege concessus est ad faciendum Pascha, quia immundisuper animam hominis vel in via procul positi ad faciendum in primo mense pascha,occurrere nequirent. Ubi nos apertissime designati sumus, qui immundi super mortem animaenostrae, etprocul adhuc positi a populo Dei, non potuimus primum pascha facere, quod in carne etsanguine agni fiebat. Celebramus autem hodie pascha, secundum quod in corpore et sanguine Redemptorisnostri, a quo quaesiti et mundati sumus, actum est. In quo autem loco templum sit aedificatum manifestius in libro Paralipomenonostenditur, ubi scriptum est: Et coepit Salomon aedificare domum Domini in Jerusalem, in monte Moria, qui demonstratus fuerat David patri ejus in loco quem paraverat David in area Ornan Jebusaei. (Ch2, 3) Aedificatur ergo domus Domini in Jerusalem, hoc est, in visione pacis: quadilatata per totum orbem Ecclesia in una eademque fide, et veritatis catholicaesocietate consisTit. Namque in scissura mentium Deus non est: sed factus est in pace locus ejus, et habitatio ejus in Sion. (Ps, 75, 3) [mauvais référencement: Ps, 75] Aedificatur in monte, videlicet in ipso Domino Salvatore, de quo Isaias ait: Et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium. (Es, 2) Et ipse de se in Evangelio: Non potest, inquit, civitas abscondi super montem posita. (Mt, 5, 14) [mauvais référencement: Mt, 5] Ipse est enim mens montium, qui de terra quidem per originem assumptae carnisortus est, sed omnium terrigenarum potentiam ac sanctitatem singulari culminedignitatis transcendit. In quo nimirum monte civitas, sive domus Domini, constructa est: quia nisi Sion inillo radicem figat,spes et fides nostra nulla est. Qui recte mons Moria, id est visionis vocatur: quia electos suos quos adaeternam suae claritatis visionem conservat, in hac interim vita laborantes videre etadjuvare dignatur. Qui demonstratus fuerat David patri ejus. Ostensus namque erat David sicut et caeteris prophetis, venturus in carneDominus. Bene idem locus area erat Ornan Jebusaei, quia et Ecclesia areae solet vocabulodesignari, dicente Joanne de Domino: Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam. (Mt, 3, 12) [mauvais référencement: Mc, 3] Ornan qui interpretatur illuminatus, et erat natione Jebusaeus,natione quidem gentiles significat. Hos autem eosdem illustrandos a Domino, atque in filios Ecclesiae commutandosostendit quibus merito dicit Apostolus: Fuistis aliquando tenebrae,nunc autem lux in Domino. (Ep, 5) Jebus eadem est civitas quae et Jerusalem. Et Jebus quidem interpretatur conculcata, Jerusalem autem pacis visio. In qua quandiu Ornan gentilis regnabat, Jebus dicta est, etiam cum in eaDavid locum holocausti emeret. Cum vero Salomon in ea templum Domino aedificaret, non jam Jebus, sed Jerusalemvocata est. Quia nimirum gentilitas quandiu divini cultus nescia perdurabat, conculcabatur etilludebatur ab immundis spiritibus: ad simulacra muta prout ducebatur, sequens. Cum vero illam gratiam sui Conditoris respexit, continuo pacis in se et locuminvenit et nomen.

Domus autem quam aedificabat rex Salomon Domino, habebat sexaginta cubitos in longitudine, etviginti cubitos in latitudine, et triginta cubitos in altitudine. (R3, 6, 2) Longitudo domus longanimitatem designat Ecclesiae, quia in exsilioperegrinationis hujus patienter adversa quaeque tolerat, donec ad patriam quamexspectat, perveniat. Latitudo insinuat charitatem, qua dilatatio sinu mentis non solum amicos in Deo,sed et inimicos diligere gaudet propter Deum: donec veniat tempus, quando sive adpacem suam conversis, sive funditus omnibus exstinctis inimicis, cum solis gaudeatamicis in Deo. Altitudo spem denuntiat futurae retributionis, cujus intuitu libenter infimaquaeque, sive quae demulcent, sive quae adversantur, contemnit: usque dum utrisquetranscensis, sola mereatur videre bona Domini interra viventium. Ubi notandum quod triginta cubiti altitudinis, non usque ad tectum templi, sedusque ad coenaculum inferius pertingebant. Namque in libro Paralipomenon aperte scriptum est, quod altitudo centum viginticubitorum erat. De quo post haec dicturi sumus.

Porticus erat ante templum viginti cubitorum longitudinis juxta mensuram latitudinis templi, et habebat decem cubitos latitudinis ante faciem templi. (R3, 6, 3) Templum namque erat conversum ad orientem, sicut et tabernaculum. Habebatque ostium porticus ab oriente, contra ostium templi, juxta quod historicusJudaeorum Josephus apertissime docet: ita ut sol aequinoctialis oriens, directisradiorum suorum lineis, per ostia tria porticus videlicet,et templi et oraculi, arcamtestamenti perfundere posset. Quia vero templum sanctam Ecclesiam designat, porticus quae erat ante templum, etpropior lucem solis accipere solebat, quid apertius quam illam ejus partem, quaeDominicae incarnationis tempora praecessit, typice denuntiat? In qua sunt patriarchaeet prophetae, qui orientem huic mundo solem justitiae primi susceperunt, et nascentiin carne Domino testimonium, sive vivendo, sive praedicando, sive nascendo, sive etiammoriendo, praebuerunt. Ostium vero templi Dominus est: quia nemo venit ad Patrem, nisi per ipsum. (Jn, 14, 6) [mauvais référencement: Jn, 14] Et sicut alibi dicitur: Ego sum ostium: per me si quis introierit, salvabitur. (Jn, 10) Ostium porticus sermo est propheticus, qui quasi recto calleingredientes, inostium templi perducebat: quia gratiam Domini Salvatoris qua mundum erat redempturus,aperte praedicabat. Factura ergo porticus tota fideles illius temporis significat. Ostium vero in porticus doctores qui caeteris lucem vitae januamque intrandi adDominum pandebant, exprimit. Et bene unum ostium propter consonam in omnibus sanctis fidem, ac dilectionemveritatis. Quae videlicet porticus, juxta latitudinem templi viginti cubitis longa erat, quianimirum antiqui justi per longanimitatem devotae mentis, desiderabant venire addilationem Ecclesiae, in charitate Dei, quae est in Christo Domino nostro.

Fecitque in templo fenestras obliquas. (R3, 6, 4) Fenestrae templi doctores sancti sunt et spiritales quiquein Ecclesia, quibusmente excedentibus, Deo arcana secretorum coelestium specialius caeteris videreconceditur. Qui, dum ea quae in occulto vident, publice fidelibus pandunt: quasi susceptolumine solis, fenestrae juncta templi penetralia replent. Unde bene caedem fenestrae obliquae, id est intus latiores fuisse perhibentur:quia nimirum necesse est, ut quisquis jubar supernae contemplationis vel ad momentumperceperit, mox sinum cordis amplius castigando dilatet, atque ad majora capessendasolerti exercitatione se praeparet.

Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum, in parietibus domus per circuitum templi et oraculi, et fecit latera in circuitu. Tabulatumquod subter erat, quinque cubitos habebat latitudinis: et medium tabulatum, sex cubitorum latitudinis: et tertium tabulatum, septem habens cubitos latitudinis. (R3, 6, 5 et R3, 6, 6) Haec tabulata in Evangelio ubi Dominus tentatur a diabolo, pinnacula templivocantur. Sed et Jacobum fratrem Domini apostolum, in pinnaculum templi, unde ad populumconcionaretur, levatum esse legimus. Utrum autem moris fuerit doctoribus, ut his sedentes tabulatis ad circumstanteminferius turbam fecerint sermonem, nusquam scriptum invenimus. Patet vero ratio sacramenti, quia tabulata haec tria totidem fidelium gradus,conjugatorum videlicet, continentium et virginum designant, distinctos quidemaltitudine professionis, sed societate fidei et veritatis ejusdem,omnes ad domumDomini pertinentes, eique fixa mente inhaerentes. Ubi pulchre dicitur, quia tabulatum quod subter erat quinque cubitos habebatlatitudinis, medium sex, tertium septem. Supernum ergo tabulatum erat caeteris angustius, medium superno latius, sedinfirmo erat factum angustius. Quia nimirum altior professio virtutis arctiorem debet vitam tenere vivendi. Singula autem tabulata habebant in circuitu latera, id est turriculas, ne facilequis in eisdem tabulatis consistens sive residens, posset ad inferiora decidere: quodOchoziae regi contigisse in Samaria legimus. Quae nimirum latera non incongrue quotidiana divinae protectionis erga nosmunimina designant. De quibus Psalmista: Immittet, inquit, angelum Dominus, in circuitu timentium eum, eteripiet eos. (Ps, 33, 8) [mauvais référencement: Ps, 33] Ascendit quidem in coenaculum Ochozias rex Samariae, qui se a domo Davidseparaverat, sed per cancellos decidit. Quia et si haeretici, sive schismatici, aliquam bonae actionis arcem conscenderevidentur, quia tunc compagem Ecclesiasticae unitatis non habent, quasi patentibus etnon solitis laterum praesidiis, semper ad vitiorum infima relabuntur, dum divinodestituti auxilio, suae pertinaciae fastu intereunt. Qua autem arte praefata tabulata parietibus templi sunt affixa, declaratur cumsubditur:

Trabes autem posuit in domo per circuitum forinsecus, ut non haererent muris templi. (R3, 6, 6) Trabes ergo quae intrinsecus domum muniebant et ornabant, tantae erantlongitudinis, ut capita eorum forinsecusprominerent: in infimo quidem ordine cubitorumseptem, in medio sex, in supremo quinque, atque in eisdem capitibus, earum tabulatacomponerentur, nequaquam muris templi infixa, sed juxta muros trabibus, quae de murisexierant, superposita. Quid itaque per trabes domus, quae tabulata portabant, nisi praedicatores sanctisunt typice designati? qui dum ipsi sublimem atque honorabilem in Ecclesia Dei locumtenent, infirmiores quosque ac fragiles, suis praedicationibus ab infirmorum appetitusustollunt, atque ad coelestia desideranda ac speranda suspendunt: suis etiamintercessionibus, ut in coeptis persistant, adjuvant. Legimus autem in libro Paralipomenon, quod trabes templi, sicut et caetera ejusinteriora,fuerint auro vestitae. Quod ita factum esse non dubium est, ut illae trabium partes, quae intus in temploerant, aureis essent laminis tectae. Quae vero foris apparebant, hae minimae deauratae ipsam cedri speciem formamquecunctis ostenderent, in qua tamen imposita sibimet tabulata, gestabant. Quod ergo extrinsecus eminebat trabium, vitam sanctorum quae nobis in terrisinnotescere potuit, designat. Quod intus in templo deauratum fulgebat, claritatem illam qua in coelesti patriain aspectu sui gaudent Creatoris, figurate denuntiat.

Domus autem cum aedificaretur, lapidibus dedolatis atque perfectis, aedificata est, et malleus, et securis, et omne ferramentum non sunt audita in domo, cum aedificaretur. (R3, 6, 7) Haec ad illam Ecclesiaepartem, quae post hujus saeculi labores et certamina, adaeterna praemia meruit introduci, proprie pertinent. Ibi etenim perfecti solummodo, et immaculati atque ab omni labe iniquitatiscastigati, ingrediuntur. Non enim intrat in illam civitatem aliquid coinquinatum, faciens abominationem etmendacium, sicut in Apocalypsi scripsit Joannes, ubi malleus et securis et omne ferramentum non auditur, (Ap, 21) quia hic tundimur adversitatibus, et disciplina veritatis exercemur, ut illiclocis juxta meritum congruis disponamur, et castigatione cessante, solo amoris glutino(quo ad invicem copulemur) uno impleti spiritu perfundamur.

Ostium lateris medii in pariete erat domus dextrae, et per cochleas ascendebant in medium coenaculum,et a medio in tertium. (R3, 6, 8) Quidam hunc locum male intelligentes, putant ostium templi a meridie fuisse,non attendentes, quia si hoc significare voluisset, Scriptura non ita diceret: Ostium lateris medii in parte erat domus dextrae; (R3, 6, 8) sed ita potius simpliciter: Et habebat domus ostium ad meridiem. Nunc autem longe aliud significat: Pars namque domus dextrae latus templimeridianum dicitur, in cujus parte orientale ostium erat in ipso angulo factum juxtaterram, in quod introeuntes, statim ad altiora gradatim ascendebant, habentes viamascensus per ipsa parietis interiora, donec ascenderent ad medium coenaculum, et amedio pervenirent ad tertium. Nec dubitandum, quamvis hoc Scriptura non dicat quia sic ascendentescreberrimashabebant a meridie fenestras, quarum luce per omnia et sine offensione iter agerent:qui nimirum locus, proprie ad corpus Dominicum quod de virgine sumpsit,respicit. Ostium namque lateris medii in parte erat domus dextrae, quia defuncto in cruceDomino, unus militum lancea latus ejus aperuit. Et bene in parte domus dextrae, quia ad dextrum ejus, latus a milite apertumsancta credit Ecclesia. Ubi apto etiam verbo usus est Evangelista (voir: Jn, 19) , ut non diceret, « percussit latus ejus, » aut « vulneravit, » sed « aperuit, »videlicet quasi ostium lateris medii, per quod nobis iter ad coelestiapanderetur. Denique ita subjunxit: « Et continuo exivit sanguis et aqua. » Aquascilicet, qua abluimurin baptismo, et sanguis quo consecramur in calicesancto. Per hoc namque ostium nobis est ascensus in medium coenaculum, et a medio intertium, quia per fidem et mysteria nostri Redemptoris, de praesenti Ecclesiaeconversatione, ad requiem animarum post mortem ascendimus, rursumque de requieanimarum (adveniente die judicii) ad immortalitatem quoque corporum, quasi in tertiumcoenaculum, sublimiori profectu penetrabimus, ex quo in magna amborum, et corporisvidelicet et animae beatitudine, perpetuo vivamus. Quo quidem iter invisibiliter agebatur, ita ut soli hoc qui intraverant nossent,quamvis ipsum ostium etiam foris positi viderent: quia nimirum actus in hoc saeculo,et celebrationes sacramentorum, etiam reprobi possuntintueri, verum arcana fideiintimae gratiam dilectionis, nullus (nisi qui per haec Domino duce ad coelestiascandit) agnoscit. Qui enim dicit se nosse Deum, et mandata ejus non custodit, mendax est. (1Jn, 2, 4) [mauvais référencement: Jn, 2] Notandum sane quod triginta cubiti altitudinis, de quibus supra legitur, usquead medium coenaculum addebantur, quousque porticus quae erat circa templum ab austro,et aquilone, et occasu, tectum perveniebat, ut Josepho narrante didicimus. Denique usque ad supremum templi tectum, alii sexaginta cubiti numerabantur, etsic tota altitudo domus juxta librum Paralipomenon (voir: Ch2, 3) in centum viginti cubitos consummata est. Porticus quoque quae erat ante frontem templi ad orientem, juxta fidem praefativoluminis, eamdem cubitorumsummam in altitudine habebat: qui videlicet liber, illas dequibus praediximus porticus circa templum, cellaria vocat et cubicula. Dedit autem, inquit, David Salomoni filio suo descriptionem porticus templi, et cellariorum, et coenaculi, et cubiculorum in abditis, et domus propitiationis. (Ch1, 28) Ubi etiam exteriorum domorum, quae erant extra atrium sacerdotum in circuitutempli, fecit mentionem, cum protinus adjunxit: Necnon et omnium quae cogitaverat,atriorum et exedrarum per circuitum, in thesauris domus Domini, et in thesaurissanctorum. Quod autem omnis altitudo templi centum viginti fuit cubitorum, ad idemsacramentum respicit. Quod ex primitiva Hierosolymis Ecclesia, post passionem, resurrectionem,etascensionem Domini in coelos, in hoc numero virorum, gratiam Spiritus sanctiaccepit. Quindecim namque, quae ex septem et octo constant, solent nonnunquam adsignificationem referri vitae, quae nunc in sacro baptismo geritur animarum fidelium:perficietur autem in fine saeculi, resurrectione corporum immortalium. Ipsa autem quindecim, in trigonum ducta, id est cum omnibus suis partibusannumerata, centum viginti efficiunt: quapropter apte numero e centenario etvicenario, magna electorum beatitudo in futura vita designatur. Apte etiam in hoc tertium domus Domini coenaculum consummatur: quia postpraesentes fidelium labores, post acceptam in futuro requiem animarum, plena totiusEcclesiaefelicitas in resurrectionis gloria complebitur

Et aedificavit domum et consummavit eam. Texit quoque domum laquearibus cedrinis. (R3, 6, 9) Laquearia quid sunt? Laquearia sunt tabulata, quae magno decore composita etornata, ab inferiore parte trabibus affiguntur: et quia ter geminae altitudinis domusDomini facta erat, terna nimirum habebat laquearia. Quid autem aptius per laquearia quam sublimiores quosque in sancta Ecclesia justossignificari credamus? Quorum opus et doctrina cunctis in exemplo proposita, quasilongius in alto praeeminent, quosque suis intercessionibus et exhortationibus animosinfirmorum, ne in tentationibus deficiant, protegunt. Quae nimirum laquearia recte cedrina esse describuntur. Cedrus namque arborest imputribilis omnino naturae, odoris jucundi, aspectusnitidi, serpentes accensa nidore fugans ac perimens. Quae universa perfectis quibusque conveniunt, quorum insuperabilis est patientia,fama virtutum eximia, praesentia cunctis gratissima, in bonis auctoritas, adrevincendos, confutandosque eos qui veritati resistunt, constantissima: qui et in hacvita et in futura, singulari prae caeteris sanctis eminentia, fulgent.

Et aedificavit tabulatum super omnem domum, quinque cubitis altitudinis. (Dt, 22) Loriculas significat, quae in supremo domus tecto per circuitum erant factae,ne quis ad altiora perveniens, repente laberetur ad ima: quod in omni domo, quamquisque aedificaret, Moyses fieri praecepit: Cum aedificaveris,inquiens, domum novam, facies murum tecti per circuitum; ne fundatur sanguis in domo tua, et sis reus labente alio et in praeceps ruente. (Dt, 12) Haec autem tabulata sive loriculae supra sunt latera vocata: ubi, cum dictumesset,

Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum, in parietibus domus per circuitum templi et oraculi. (R3, 6, 5) Continuo subjunctum est, Et fecit latera in circuitu, (R3, 6, 5) in quibus nimirum lateribus intelligimus divina esse praesidia designata, quaenos in hoc adhuc saeculo laborantes, ac pro captu nostro ad superiora nitentes,quotidie ne deficiamus adjuvant. Bene autem hoc supremum tabulatum in tecto domus Domini quinque cubitis altum essememoratur, quia nimirum ita nos in illa patria divinaepraesentiae claritas adimplet,ut nihil aliud visus noster, nihil auditus, nihil olfactus, nihil gustus, nihil tactusdulce habeat, nisi diligere Dominum Deum nostrum ex toto corde, tota anima, totavirtute diligere et proximum tanquam nosmetipsos (voir: Mt, 21 et Dt, 6) . Et operuit domum lignis cedrinis. (R3, 6, 10)Supremum ipsum domus tectum dicitur, id est, tabulatum illud, quod supremistrabibus superpositum erat. Non enim habebat templum culmen in superioribus, sicut nec tabernaculum, sed erataequale quomodo omnibus in Palaestina et Aegypto domus aedificantibus facere morisest. Idipsum autem hoc tabulatum, quo operta est domus, quod et laquearia designat, idest, eximios quosquein resurrectionis gloria viros, et singulari sanctitate, ad ipsumvirtutis apicem pervenientes: de quorum uno dicitur: Inter natos mulierum, non surrexit major Joanne Baptista; (Mt, 11, 11) [mauvais référencement: Mt, 11] cujus hic compar est magnitudinis si scire vis, audi quid Patri ipsius angelusait: Et ipse praecedet ante Dominum, in spiritu et virtute Eliae. (Lc, 1, 17) [mauvais référencement: Lc, 1]

Et aedificavit parietes domus, intrinsecus tabulatis cedrinis, a pavimento domus usque ad summitatem parietum, et usque ad laquearia operuit lignis cedrinis intrinsecus. (R3, 6, 15) Intrinsecus quidem domus cedro erat vestita: nam forinsecus tanto nitore lapisipse, de quo facta fuerat, fulgebat, ac si calculo esset candido tecta. Juxta sensus vero mysticos, parietes templi sunt fidelium populi, ex quibussanctauniversalis consistit Ecclesia, quorum dilationem per orbem, latitudo designatparietum: spem vero et intentionem omnem ad coelestia erectam, longitudo. Vel certe altitudo parietis quae ex ordinibus lapidum super invicem positisconstat praesentis statum Ecclesiae significat, ubi electi super fundamentum Christumomnes aedificati, sibi invicem in ordine, per temporum curricula succedunt, sesequeinvicem portantes, legem Christi, quae est charitas, adimplent. Dum enim qui nunc a praecedentibus erudiuntur magistris, rursum ipsi alioserudiunt, quasi super invicem positis ordinibus, quique lapidum vivorum in domo Dei,sic ab aliis fixa constantia portantur: ut ad portandos alios et ipsi sufficiant,usque ad ultimos qui in fine mundi nascituri sunt justos, quiquasi in summo domus Deicacumine locati, docentur quidem et portantur ab aliis. Sed quos doceant, quorumve fragilitatem tolerent, ipsi non habent. Qui videlicet parietes intrinsecus tabulatis cedrinis operiuntur, cum cordafidelium amore virtutum redundant. Sicut enim cedri natura perfectos homines (ut supra docuimus) typice denuntiat:ita etiam locis opportunis celsitudinem virtutum, quibus ad eamdem perfectionemvenitur, non immerito designat. Teguntur autem omnia lignis a pavimento domus, usque ad summitatem parietum, etusque ad laquearia: cum electi a primis fidei rudimentis, usque ad perfectionem bonaeactionis, et usque ad ingressum patriae coelestis, a bonis insudare non desistuntoperibus cum a primis justis usque ad ultimos in consummationesaeculi, omnesvirtutibus student, quarum merito vere valeant protestari, quia Christi bonus odor sumus Deo in omni loco. (Ch2, 2) Et texit pavimentum domus tabulis abiegnis. (Ch2, 2) Hoc quomodo factum sit, plenius in libro Paralipomenon explicatur, ubi scriptumest: Stravit quoque pavimentum templi, pretiosissimo marmore decore multo. (Ch2, 3, 6) Unde patet quia tabulas abiegnas quibus pavimentum tegeret, nequaquam in terraposuit, sed primo illud marmore praetexit, ac deinde tabulas marmori superposuit, actertium his duobus auri vestitum superaddidit, ut in sequentibus legitur. Sicut autem latitudo parietis, in altum exsurgens, atque usque ad laqueariaperveniens,profectus virtutum quibus electi ad regnum coeleste perveniunt, vel certeipsos electorum choros, sibimet per tempora varia succedentes, significant: itaaequalitas pavimenti concorditer eorumdem humilitatem, qua in temporali vita adhucpositi, socialiter invicem charitate dictante conversantur, non immeritodemonstrat. Quod videlicet pavimentum pretiosissimo erat marmore stratum decore multo. Idemque marmor in hoc tabulis tectum abiegnis, quia nimirum vita justorum primofidei firmitate praemunienda in corde, ac deinde spiritualium virtutum latitudineadornanda est in opere: alioquin quid utilitatis habebat decus marmoris pretiosissimilignorum tabulis obtectum, si non mysticum aliquid tacite signabat? hoc est bonorumamplitudinem operum, fortitudinefidei intemeratae suffulciendam docebat. Abies vero propter altitudinem sui, et robur diu durabile, mentem electorum infimaquaeque desideria spernentem, et coelestium contemplationi semper intentam, virtutequoque patientiae singulariter excellentem, non incongrue demonstrat. Auri autem laminae marmori ac tabulis abiegnis superpositae, ipsa est latitudocharitatis, de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta (voir: 1Ti, 1) , quae, sicut aurum aliis pretiosius est metallis, ita caeteris eximiorvirtutibus in templo Dei singulari luce refulget.

Aedificavit quoque viginti cubitorum ad posteriorem partem templi tabulata cedrina, a pavimento usque ad superiora, et fecit interiorem domum oraculi in Sanctum sanctorum. (R3, 6, 16) Posteriorempartem templi, occidentalem dicit: ab ortu enim solis ingressumhabebat templum, et ab occasu domum interiorem, hoc est Sanctum sanctorumingrediebatur. Quod autem tabulata quae interiorem domum ab exteriore separabant, a pavimentousque ad superiora esse dicuntur aedificata, non usque ad laquearia (quae trigintacubitis erant in sublime a pavimento suspensa, ut supra jam dictum est), sed tantumusque ad cubitos viginti altitudinis, ut in sequentibus aperte legitur, intelligendumest: reliquum vero erat super haec tabulata apertum et inane usque ad laquearia,cubitorum decem altitudinis, et cubitorum viginti longitudinis, juxta latitudinemdomus: per quam nimirum januam fumus incensorum de altari thymiamatis solebat inSancta sanctorum ascendereatque ad arcam Domini operiendam penetrare. In qua distinctione domus Domini patet figura mysterii: et Apostolo exponente (voir: He, 9) luce clarior est, quia prior domus in quam semper introibant sacerdotessacrificiorum officia consummantes, praesens est Ecclesia, ubi quotidie piisinsistentes operibus, Domino sacrificia laudis offerimus. Interior vero domus quae ad posteriorem partem templi erat facta, ipsa estpromissa nobis vita in coelis. Exterior quidem haec conversatio nostri exsilii: interior vero est quae inpraesentia Regis summi, ubi perpes beatorum et angelorum et hominum solemnitasagitur. Unde ea bene merito servo dicitur: Intra in gaudium Domini. (Mt, 25, 21 et Mt, 25, 23) [mauvais référencement: Mt, 25] Sed haec posterior est tempore,quia post hujus saeculi labores ad illiusingressum perducimur. Tabulata autem quae utramque domum ab invicem dividunt, ipsa sunt claustra coeli,quorum nobis apertionem quotidie suspiramus: et quantum Dominus donaverit, pia semperinstantia, donec aperiantur et intrare liceat, pulsamus. Ubi etsi necdum ante solutionem corporum intrare permittitur, apertam tamenhabemus januam divinae pietatis, qua orationum nostrarum, eleemosynarum, jejuniorum,caeterorumque operum bonorum thymiamata, praemittamus. Hinc est enim quod parietibus cedrinis domus interioris aedificata, januam habetin superioribus per totum, ubi fumus incensorum intraret, quia oculi Domini apertisunt super domum ejus nocte ac die, et aures ejus in orationes servorumsuorumintendentes, et hoc per totam latitudinem diffusae per orbem. Ecclesiae altare namque thymiamatis, quod in domo quidem exteriori, sed propeostium stabat domus interioris, typus fuit perfectorum, qui carne quidem adhuc inmundo retenti, sed omni desiderio sunt ad coelestia suspensi: et velut incenso thure,fumum ascendentem in Sancta sanctorum emittunt, quia superno amore flagrantes, crebrisorationum vocibus, aures sui pulsant auctoris. Apertaque late janua fumus incensorum in superioribus venit: quia quanto mundioresquique in terris, et quasi viciniores coelesti patriae commorantur, tanto citiuscuncta quae poscunt, accipiunt. Bene autem interior domus viginti cubitis longa facta est, propter mysteriumscilicet geminae dilectionis(de quo et supra diximus), quae in hac interim vita exparte maxima electorum mentes illustrat, sed in illa patria cessantibus aliarumvirtutum operibus, sola perpetuo regnat.

Porro quadraginta cubitorum erat ipsum templum pro foribus oraculi. (R3, 6, 17) Diximus ipsum templum pro foribus oraculi praesentis Ecclesiae typumgessisse. Unde recte quadraginta fuit cubitorum, qui numerus saepe in significatione poniturpraesentis fidelium laboris, quomodo quinquagenarius, in significationem futuraequietis et pacis. Denario namque numero continentur praecepta, quorum observatione ad vitampervenitur. Denario aeque significatur ipsa, quam desideramus et pro qua laboramus, vitaperennis.Quadratus vero est mundus, in quo pro acquirenda eadem vita certamus. Unde Psalmista congregandam Ecclesiam de gentibus praevidens, aiebat: De regionibus congregavit eos a solis ortu et occasu, ab aquilone et mari. (Ps, 106, 2 et Ps, 106, 3) [mauvais référencement: Ps, 116, 2 et Ps, 116, 3]

Sed et cedro omnis domus intrinsecus vestiebatur, habens tornaturas suas, juncturas fabrefactas, et caelaturas eminentes. (R3, 6, 18)Diximus de cedro quod insuperabilem virtutum venustatem signaret: quo nimirumligno omnis domus Domini intrinsecus vestiebatur, cum corda justorum solo bonorumoperum amore nitescunt. Habetque domus in tabulis cedrinis tornaturas suas et juncturas fabrefactas, cumiidem electi sese ad invicem pulcherrima charitatis copula connectuntur: ita ut cuminnumera sitmultitudo fidelium, unum tamen cor, unam habere animam, pro communis fideiac dilectionis societate, merito dicantur. Namque tornaturae, quae juncturis tabularum apponebantur, ut unum ex omnibusfieret tabulatum, ipsa sunt officia charitatis, quibus adinvicem fraternitas sanctacopulatur, atque in unam Christi domum toto terrarum orbe componitur. Quae etiam domus habet caelaturas eminentes, cum opera virtutum sancti nequaquamocculto tegunt, sed manifesta expressione foris omnibus quales sint ipsi, quid agant,in exemplum vivendi proferunt. Omnia cedrinis tabulis vestiebantur, nec omnino lapis apparere poterat in pariete. (R3, 6, 18) Et lapides parietis sive pavimenti, et tabulae et aurum, sanctorum in Ecclesiavitam omnia designant. Sed ea utique distinctione,cum pariter ponuntur, ut lapides vivi sint sancti,fortitudine fidei in una eademque regula sibimet agglutinati. Tabulae cedrinae sive abiegnae sunt sancti latitudine variarum virtutum secundumdonationes Spiritus sancti, in una eademque fide sibimet alterutrum connexi. Auri laminae sunt sancti supereminentem scientiae charitatem habentes, hujusquefulgore gratissimo adinvicem congaudentes. Quae tria beatus Apostolus una sententia complexus est, dicens: Nam in Christo Jesu neque circumcisio aliquid valet, neque praeputium: sed fides quae per dilectionem operatur. (Ga, 5) Fidei namque invictae lapis figuram tenuit: cedrus actionis odoriferae: aurum,transcendentis omne dilectionis. Vestiturque lapideus paries tabulis cedrinis, cumprofessio fidei bonis ornaturoperibus, ne otiosa judicetur esse, aut mortua. Verum quia lex in lapide scripta, doctrina vero Evangelii per lignum est Dominicaepassionis confirmata: unde et populus ille lapide circumcidebatur in praeputio, nossigno crucis consecramur in fronte. Possunt non incongrue parietes templi lapidei, sive pavimentum pretiosissimomarmore stratum, eorum qui in lege fideliter ac perfecte vixerunt, typum tenere;tabulae vero cedrinae sive abiegnae, Novi Testamenti justos indicare, qui volentespost Dominum venire, abnegant semetipsos, et sumpta cruce sua quotidie, sequunturillum. Et quo utriusque temporis justos communis gloria supernae manet retributionis,lapidibusac lignis pretiosis tertia est species aurearum adjuncta laminarum. Nec contrarium debet videri, quod supra diximus, porticum quae erat ante templum,antiquorum figuram gestare fidelium: ipsum vero templum, eorum qui post incarnationisDominicae tempus in mundum venerunt. Porro domum interiorem, regni coelestis gaudia, quae utrisque justis danturfigurare. Nunc autem dicamus parietes lapideos antiquum Dei populum, tabulata cedrina novum,aureas laminas utriusque in coelis praemia designare: cum idem parietes templi et inporticu, et in ipso templo, et in Sanctis sanctorum pari fuerint modo, de lapidibus etlignis et auro compacti. Multiplex namque est in diversis rebus earumdem repetitio figurarum. Sed et hoc dicendum, quia fueruntet in lege et ante scriptam legem: plurimi quilegaliter Domino deservirent, non occidentes, non fornicantes, non furtum facientes,non falsum testimonium contra proximum loquentes, honorantes patrem et matrem, etdiligentes proximos sicut seipsos, hi ad parietes porticus lapideos pertinebant. Fuerunt alii, qui majori perfectione relictis mundi negotiis, et assumpta crucesua, sequebantur Dominum: quod Apostolus scribit: Ludibria et verbera experti insuper et vincula et carceres, lapidati sunt, secti sunt, tentati sunt, in occisione gladii mortui sunt. Circumierunt in melotis, in pellibus caprinis egentes, angustiati, afflicti quibus dignus non erat mundus. (He, 11) Hi qui ante manifestata tempora Evangelii, vitam duxere evangelicam, non aliteratque ante ingressum templi, tabulata cedrina in porticu fulgebant. Quos utrosque quia idem regnum coeleste communiter (quamvis in mansionibusdiscretis) recipit, quasi porticus templi, post lapides et cedrum, intrinsecus estauro cooperta. Sunt in hoc tempore perplures qui legalibus contenti praeceptis (quae supracommemoravimus) sufficere sibi credunt tantum, si ad vitam venire mereantur. Sunt alii, qui ad perfectionem non desides, venditis quae habent omnibus sequunturDominum, memores promissi illius, quod talibus in resurrectione non solum vitam, sedet specialem praedixit honorem esse tribuendum: Amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me, in regeneratione cum sederit Filius hominis in sede majestis suae, sedebitiset vos super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel. (Mt, 19, 28) [mauvais référencement: Mt, 19] Hi ad parietem templi albo de lapide factum, illi figuraliter ad cedrinapertinent tabulata: utrique praemia a Domino perpetuae lucis, quasi auri laminasquibus decorentur exspectant. Sunt in aditis lapides pretiosi, sunt tabulae ligni aromatici, utraque aurocooperta, quia et illi qui in lege Domini immaculati ambulaverant, et qui gratiamEvangelii perfecte susceperant, pariter aeterna vita perfruuntur.

Oraculum autem in medio domus in interiori parte fecerat, ut poneret ibi arcam foederis Domini. (R3, 6, 19) Hoc superius praeoccupando expositum est, quia videlicet interior domus secretapatriae coelestis, arca foederis Dominum salvatorem, in quo solofoedus pacis apudPatrem habemus, designaret, qui post resurrectionem suam ascendens in coelum, carnemquam de virgine sumpserat, in Patris dextera collocavit.

Porro oraculum habebat viginti cubitos longitudinis, et triginta cubitos latitudinis, et viginti cubitos altitudinis. (R3, 6, 20) Quod dicitur viginti cubitos altitudinis parietem significat cedrinum, quioraculum, id est, Sancta sanctorum ab aede exteriori segregabat, sicut et supradiximus. Oraculum vero ubi erat arca habebat vicenos cubitos in longitudine, et latitudineet altitudine, id est, per quadrum: quia in superna illa patria ubi regem in decoresuo vident oculi sanctorum, sola charitatis divinae acfraterna negotia per omniafulgent: quod sequentibus quoque verbis astruitur, cum dicitur: Et operuit illud atque vestivit auro purissimo. (R3, 6, 20) Quod est aperte dicere, quia superna moenia civitatis gratia charitatisimplevit. Sed et altare vestivit cedro. (R3, 6, 20) Altare dicit thymiamatis quod erat ante oraculum. De quo paulo post subinfertur: Sed et totum altare oraculi texit auro. (R3, 6, 22) Unde intelligi datur, quod idem altare de lapide quidem fuerit factum, et cedrovestitum, ac deinde auro coopertum: significat autem typice perfectorum vitamjustorum, qui quasi in vicinia oraculi sunt positi, quia desertis infimisdelectationibus de solo regni coelestis ingressu, curam omnem impendunt. Unde bene in hoc altari non carnes victimarum, sed sola incendebanturthymiamata,quia tales adhuc peccata carnis, et illecebras cogitationum in se mactare opus habent;sed tantum orationum spiritualium et coelestium desideriorum odoramenta, per igneminterni amoris in conspectu sui Conditoris offerunt.

Domum quoque ante oraculum vestivit auro purissimo, et affixit laminas clavis aureis. (R3, 6, 21) Domum ante oraculum, praesentis Ecclesiae typum tenere diximus, ubi itaRedemptoris nostri amore flagramus, ut necdum ipsum videre facie valeamus adfaciem. Unde apte domus haec auro quidem purissimo cooperta; sed interposito erat mediopariete ab oraculo secreta. Oraculum namque vocatur, cum vel divina hominibus vel angelica allocutio cumsecretorum quorumque revelatione conceditur. Unde bene oraculumin aditis, hoc est in interiori domo factum est, quia supernapatria, et angelorum nobis visio atque allocutio, et ipsa Dei praesentiarevelabitur. Domus ergo ante oraculum auro tecta est, quia perfecti quique justi in hac vita,ubi necdum palam de Patre audire, id est necdum palam Patrem videre queunt, fidem etopus justitiae divino ornant amore: per quem plenam Dei cognitionem mereanturattingere. Laminae auri quibus operta est domus, operationes sunt multifariae pietatis, quasin obsequium vel sui Creatoris, vel fraternae necessitatis, amor castus exhibet. Clavi aurei quibus erant affixae laminae ipsa sunt praecepta claritatis, per quaein exercitio studioque virtutum ne deficiamus, donante Christi gratia,continemur. Unde bene de eisdem clavisin libro Paralipomenon scriptum est: Sed et clavos fecit aureos ita ut singuli clavi siclos quinquagenos appenderent. (Ch2, 3) Quinquagenario namque numero solet in Scripturis remissio peccatorum, et gratiaSpiritus sancti, et requies aeterna figurari. Et quinquagenorum erant siclorum clavi singuli, quibus laminae auri affigebanturin parietibus domus Domini. Quia nimirum verba coelestia, quibus in amore bonorum operum proficimus etconservamur, veniam nobis promittunt peccatorum, gratiam sancti Spiritus etsabbatismum in futuro pollicentur aeternum. Et hi quidem sunt clavi dilectionis. Sunt vero alii clavi timoris, quibus incipientes quique et necdum ad perfectionempervenientes, illecebrasvitiorum carnaliumque voluptatum mortifiCant. Illi videlicetsermones veritatis, quorum institutione carnem nostram crucifigere cum vitiis etconcupiscentiis docemur: quas habere desiderabat Propheta, cum ait: Confige clavis a timore tuo carnes meas, a judiciis enim tuis timui. (Ps, 118, 120) [mauvais référencement: Ps, 118] Qui rursum ad perfectiora perveniens, dicit de clavis dilectionis: Mihi autem adhaerere Deo bonum est. (Ps, 72, 28) [mauvais référencement: Ps, 72]

Nihilque erat in templo quod non auro tegeretur. Sed et totum altare oraculi texit auro. (R3, 6, 22)Deaurata est quippe porticus ante templum, quia Patres Veteris Testamenti Deo percharitatem placuerunt. Deauratum est ipsum templum, quia eadem ipsa charitas Dei diffusa est in cordibus nostris, per Spiritumsanctum qui datus est nobis. (Rm, 5) Deaurata est domus interior, quia in superna patria sola charitas regnat. Sed ibi eo verius et securius, quo praesens ipse Deus, qui est charitas,videtur. Ibi eo certius, quo ipse mediator Dei et hominum, qui solus paternorum estconscius secretorum, velut arca Testamenti semper aspicitur. Quod autem coenacula quoque tecta sunt auro, ad eumdem sensum respicit. Sicut enim interior domus sancta sanctorum ubi erat arca, internam sanctorum vitamin conspectu sui Conditoris et Redemptoris significabat, juxta illud Psalmistae: Abscondes eos in abscondito vultus tui, a conturbatione hominum (Ps, 30, 21) [mauvais référencement: Ps, 30]: ita coenaculo in alto, eamdem vitam, hoc est in coelis esse, et non in hocmundo designat, dicente Apostolo: Quae sursumsunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens. Quae sursum sunt sapite, non quae super terram. (Col, 3)

Et fecit in oraculo duos cherubim de lignis olivarum decem cubitorum altitudinis. (R3, 6, 23)Cherubim, sicut propheta Ezechiel aperte declarat, angelicae dignitatisvocabulum est, numeroque singulari cherub dicitur, plurali cherubim. Unde aperte in figuris, cherubim qui erant in oraculo facti angelica ministeriaquae Conditori suo in coelis semper assistunt, possunt intelligi. Qui recte de lignis olivarum facti esse perhibentur, quia nimirum virtutesangelicae gratia Spiritus sancti, ne unquam ab amore Dei arescant, unctae sunt. Decem autem sunt cubitorum altitudinis: quia denario vitae aeternae struuntur,habentesinviolatam in se sui Conditoris imaginem servatam, perpetuae sanctitatis exjustitia et veritate, quam prima in conditione perceperunt. Denarius namque decem obolis constat, et continere in se nomen regis et imaginemconsuevit. Quapropter et figurae regni coelestis aptissime congruit, ubi et angeli sancti adimaginem sui Conditoris ad quam facti sunt semper manent, et electi homines imaginemquam peccando amiserant recipiunt.

Quinque cubitorum ala cherub una et quinque cubitorum ala cherub altera, id est decem cubitos habentes a summitate alae usque ad alae alterius summitatem. (R3, 6, 24) Alae cum in sanctorum hominum figura ponuntur, virtutes significant eorum,quibusad coelestia semper volare, atque in his conversationem delectanturhabere. Cum vero in significationem angelorum ponuntur alae, quid aptius quam gratiamdemonstrant perpetuae et indefectivae felicitatis eorum, qui semper in coelestibus inministerio sui persistunt auctoris? Vel certe quia levitate spiritalis naturae suntpraediti: ita ut ubicunque voluerint statim quasi volando perveniant, et hic cum alisfigurati, et prophetis sunt cum alis ostensi. Bene autem dicitur quia quinque cubitorum fuerit ala cherub una, et quinque cubitorum ala cherub altera, (R3, 6-24) quoniam virtutes angelicae legem Dei quae in quinque libris descripta est,indefessa devotione custodiunt: diligendo videlicet Dominum Deum suum ex omnibusviribus suis, et proximostanquam seipsos. Plenitudo enim legis charitas est. (Rm, 13) Proximi autem eorum, et ipsi adinvicem, sunt angelici spiritus, et homineselecti eorum aequi concives. Cherub unus et utraque ala, ejusdem mensurae perhibetur: quia videlicet eadem ipsadevotione qua sese alterutrum in Deo diligunt, nostram quoque ad se ascendentiumsocietatem desiderant. Sicque simul alae decem cubitos complent, cum in geminae charitatis exhibitione,angeli de Conditoris sui praesentia laetantur.

Decem quoque cubitorum erat cherub secundus mensura pari, et opus unum erat in duobus cherubim, id est altitudinem habebat unus cherub decem cubitorum: et similiter cherub secundus. (R3, 6, 25 et R3, 6, 26) Duo erant facti cherubim, propter consortiumejusdem de qua loquimur charitatissignificandum, quia minus quam inter duos charitas stare non potest. Unde et Salvator binos ad praedicandum discipulos mittere curavit, ut tacitedoceret eos qui verbum fidei praedicarent, virtutem dilectionis ante omnia essetenendam. Uniusque mensurae et operis erant duo cherubim, quia disparilitas voluntatum sivecogitatuum in superna patria nulla est: ubi una omnes eademque Dei praesentis visioneet gloria illustrantur.

Posuitque cherubim in medio templi interioris. Extendebant autem alas suas cherubim, et tangebat ala una parietem, et ala cherub secundi tangebat parietem alterum: alae autem alterae in media parte templi se invicem contingebant. (R3, 6, 27) Manifestumest ex his quae praedicta sunt, quare cherubim in medio templiinterioris sint positi: quorum habitatio est semper in coelis. Extendebant autem alas cherubim quasi ad volandum, quia spiritus angelici semperhabent animum ad obsequium divinae voluntatis paratum. Quod vero ala una tangebat parietem, et ala cherub secundi alterum parietem, adillam charitatis administrationem quam nobis exhibent angeli pertinent. Quod alae alterae in medio templi se invicem contingebant, eam dilectionis gratiamqua se alterutrum complectuntur exprimit. Bene autem sequitur.

Texit quoque cherubim auro, et omnes parietes templi per circuitum sculpsit variis caelaturiset torno. Et fecit in eis cherubim, et palmas, et picturas varias, quasi prominentes de pariete et egredientes; sed et pavimentum domus texit auro intrinsecus et extrinsecus. Et in ingressu oraculi fecit ostiola de lignis olivarum, postesque angulorum quinque, et duo ostia de lignis olivarum. Et sculpsit in eis picturam cherubim et palmarum species, et anaglypha valde prominentia, et texit ea auro, et operuit tam cherubim quam palmas et caetera auro. Fecitque in introitu templi postes de lignis olivarum quadrangulatos, et duo ostia de lignis abiegnis altrinsecus, et utrumque ostium duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur. Et sculpsit cherubim, et palmas, et caelaturas valde eminentes, operuitque omnia laminis aureis operequadro ad regulam. (R3, 6, 28, R3, 6, 29, R3, 6, 30, R3, 6, 31, R3, 6, 32, R3, 6, 33, R3, 6, 34 et R3, 6, 35) Et reliqua. Texit, inquam, cherubim auro, (R3, 6, 28) quia et naturam eorum Conditor immortali claritate sublimavit, et mentem veradilectionis atque humilitatis luce replevit. Notandum sane quod Moyses, dum tabernaculum faceret, fecit et duos cherubim aureosquos posuit in propitiatorio quod erat super arcam. Salomon autem addidit alios duos multo majores quos in templo poneret, sub quorumalis arcam in medio poneret, cum propitiatorio et cherubim prioribus. Sicque factum est, ut in tabernaculo quidem essent cherubim duo, in templo autemquatuor: ad unam vero eamdemque significationem utrique pertinent. Sed repetitum est ut typice doceretur, quia multiplicata post incarnationemdominicam Ecclesia, latius esset degentibus sublimitas coeli civium pandenda: qui sicConditorem decollato sibi munere beatitudinis collaudant, ut de nostra quoqueereptione ad eamdem beatitudinem introductione congaudeant. Extendunt enim alas adinvicem super arcam, cum ad laudem Domini Salvatorisreferunt bonum omne quod acceperunt. Extendunt alteras alas ad parietes oraculi, cum sanctos etiam homines secum viderelaetantur, eosque quo volunt alarum suarum summitatibus tangunt, quos consortes atqueimitatores fuisse in hac vita suae puritatis exsultant. Duos autem aeque parietes alis suis tangunt, quia fideles utriusque populi, Judaeiscilicet et gentilis, possessores secum habent aulae coelestis: non quod in illapatria distinctio localis inter utrumque populum, sedquia major fiat festivitasinternae beatitudinis, de consortio adunatae in Deo fraternitatis. Extendunt ergo cherubim ad utrumque parietem oraculi alas suas, quia laetantes incoelesti patria justos utriusque plebis, visione quoque suae gloriae ad laudem suiCreatoris excitant. Non solum de illorum quos secum intus habent hominum justorum felicitate laetanturagmina coelestia, verum etiam nostri qui foris adhuc positi de profundis ad Dominumclamamus, curam gerunt sedulam. Unde bene de eisdem cherubim in libro Paralipomenon scriptum est: Ipsi autem stabant erectis pedibus et facies eorum versae erant ad exteriorem domum. (Ch2, 3) Quia nos ab hujus aerumna peregrinationis ereptos, ad suum desiderant pervenireconsortium. Sic ergo pedibus stant erectis: sic alas suas auro tectas ad oraculi parietesextendunt, ut facies habeant ad domum versas exteriorem, quia sicut angeli suamperpetuo innocentiam conservant, sic de animarum sanctarum in coelis beatitudinecongaudent, ut eis quoque quos in terris adhuc peregrinari conspiciunt electis opemferre non desinant: donec et illos ad coelestem patriam introduCant. Omnes enim suntadministratorii spiritus in ministerium missi, propter eos qui haereditatem capiuntsalutis. Possunt etiam per duo cherubim duo Testamenta figurari. Qui nimirum cherubim in oraculo sunt facti; quia in consilio divinae provisionisnobis utique inaccessibili atque incomprehensibili, ante saecula dispositum estquandoet qualiter, quibusve auctoribus, sacrae Scripturae conderentur. De lignis olivarum sunt facti, quia lucem nobis scientiae tribuunt, juvante flammacharitatis Dei, qui per Spiritum sanctum diffunditur in cordibus nostris. Decem cubitis sunt alti, quia per observantiam decalogi legis Deo serviendumpraedicant, quia Deo fideliter servientes, denario remunerandos esse regniperpetuitate ostendunt. Geminas habent alas, quia Testamentis sui Conditoris per aspera aeque ut prosperaindefesso suis auditoribus animo gradiendum esse demonstrant. Quinque cubitorum ala cherub una, et quinque cubitorum ala cherub altera, quia inomni labentium rerum varietate, sancti universos sui corporis sensus, in obsequium suiConditoris extendunt. Et unum opus erat induobus cherubim, quia utriusque Testamenti scriptores, unaeademque castitate operis et charitatis devotione Domino serviebant, una et consonaDomini voce ac fide praediCant. Alae igitur cherubim interiores super arcam se invicemconstringebant, quia Testamenta pari de Domino attestatione consentiunt. Item alis exterioribus iste unum parietem, ille alterum contingebant, quia VetusTestamentum proprie antiquo Dei populo scriptum erat. Novum vero nobis, qui post incarnationem dominicam ad fidem venimus. Et secundo parieti, hoc est septentrionali recte comparamur, quibus post frigoraac tenebras idololatriae, lucem veritatis agnoscere datum. Versas habent facies cherubim ad exteriorem domum, quia nostri gratia qui adhucforis stamus,neque reipsa, sed spe salvi facti sumus (divini sunt libri conditi. quia scriptores eorum jam regnantes cum Deo, illum collaudant in coelis, curamnostrae gerunt salutis, proque nostris erratibus apud ejus pietateminterpellant). Et omnes parietes templi per circuitum sculpsit variis caelaturis et torno. (R3, 6, 29) Omnes parietes templi per circuitum, omnes sanctae Ecclesiae populi sunt, quibussuper fundamentum Christi locatis, totius ambitum orbis replevit. Coeptumque fidei aedificium, quotidie nova membrorum suorum progenie, quasilapidum pretiosorum appositione, superaugmentare non desisTit. Qui nimirum parietesvariis caelaturis sculpuntur, cum alii datur per Spiritum sermo sapientiae, alii sermoscientiae secundumeumdem Spiritum, alteri fides in eodem spiritu, alii gratiacurationum in uno spiritu, alii operatio virtutum, alii prophetia, alii discretiospirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio sermonum (voir: 1Co, 12) . Et ut ad illas veniamus, quas omnes habere valemus virtutes, charitas, gaudium, pax, longanimitas, patientia, benignitas, bonitas, fides, modestia, continentia (Ga, 5) et caeteri fructus spiritus, quid nisi caelaturae sunt parietum templi? quiaornatus sunt mentium populi Dei. Sculpuntur iidem parietes et ad patiendum, cunctaque promittunt, dicentes ex animoper singula quae occurrunt: Benedicam Dominum in omni tempore; (Ps, 33, 2) [mauvais référencement: Ps, 33] et: Paratum cor nostrum, Deus, paratum cor meum, cantabo et psallamin gloria mea Domino. (Ps, 107, 2) [mauvais référencement: Ps, 107] Sculpuntur torno, cum intantum virtutibus operam impendunt, ut ab harum tramitenullis circumstantium rerum contrarietatibus, nullis possint blandimentisaverti. Quia enim tornatura caeteris artibus velocitate praecellit, et ipsa sibi regulamqua sine errore opus perficiat servat: apte per hanc pia sanctorum vita signatur, quaeet parata est semper ad obsequium divinae voluntatis: et hoc absque diverticuloerrandi complere, longo virtutum didicit usu exercitata. Et fecit cherubim in eis et palmas, et picturas varias, quasi prominentes de pariete et egredientes. (R3, 6, 29) Cherubim namque in parietibus templi fecit Salomon, cum electos suos Dominus adregulam Scripturarum sanctarum (in quibus est multitudo scientiae) vitam suam dirigeredonat. Cherubim facit, cum eos in hoc mundo castitatem angelicae conversationis, promodulo suo docet imitari: quod maxime vigiliis ac laudibus divinis, dilectione sinceraConditoris et proximi geritur. Palmas facit, cum memoriam aeternae retributionis eorum mentibus infigit: ut eominus ab arce justitiae labi queant, quo mercedem justitiae semper ante oculoshabeant. Facit picturas varias quasi prominentes de pariete et egredientes, cum multifariasvirtutum operationes fidelibus tribuit. Verbi gratia, viscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, patientiam,modestiam. Sed et pavimentum domus texit auro intrinsecus et extrinsecus. (R3, 6, 30) Intrinsecus et extrinsecus, in oraculo et in ipso templo significat. Texit ergo Salomonpavimentum domus auro intrinsecus et extrinsecus, quia rexnoster pacificus et angelos atque animas justorum in coelis perfecte ac plenarie donodilectionis, a caeterorum mortalium visione secrevit. Et in ingressu oraculi fecit ostiola de lignis olivarum, postesque angulorum quinque, et duo ostia de lignis olivarum. » Quod primo dixerat, fecit ostiola de lignis olivarum, hoc ipsum videtur apertius explicare voluisse cum adjunxit: et duo ostia de lignis olivarum. (R3, 6, 31 et R3, 6, 32) Unus quippe erat ingressus oraculi, sed idem ingressus duobus ostiisclaudebatur. Rursumque reseratis eisdem aperiebatur, sicut etiam templum. Sicut porticus ante templum, unum non amplius habebat introitum. Certi utique causa mysterii, quia unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus. (Ep, 4) Unus in saeculum praesens per baptisma, unus in regnum coeleste per opera fideiest sperandus introitus. Nam quod unus esset ingressus oraculi, testatur hoc inferius de arca scriptum: Cumque eminerent vectes, et apparerent summitates eorum, foris sanctuarium ante oraculum, non apparebant ultra extrinsecus, qui et fuerunt ibi usque in praesentem diem. In arca autem non erat aliud, nisi duae tabulae lapideae, quas posuerat in ea Moyses in Horeb, quando pepigit Dominus foedus cum filiis Israel cum egrederentur de terra Aegypti (R3, 8), etc. Ubi patenter (ni fallor) ostenditur quod unus erat ingressus oraculi: ethic e regione factus arcae, quae in medio ejusdem stabat oraculi.Cujus ingressus ostiola per significationem multifarie possunt accipi. Nam et angelicos spiritus quorum ministerio inhabitationem patriae coelestisintroducimur, aptissime designant. Et apostolorum aeque, apostolicorumque virorum, quibus claves regni coelorum suntdatae, tenent figuram: qui accepta a Domino potestate ligandi atque solvendi, etdignos intra regni januam admittunt, et contumaces, impuros ac superbos,excommunicando, sive anathematizando, ab ingressu vitae perennis climinant. Sed et opera justitiae, quorum merito ad regum coeleste pervenitur, recte perostia (per quae in Sancta sanctorum pontifex ingrediebatur) possunt typice designari:juxta hoc quod in libro Sapientiae scriptum est: Custoditio autem legum consummatio incorruptionisest: incorruptio autem facit esse proximum Deo. Concupiscentia itaque sapientiae deducet ad regnum perpetuum. (Sg, 6) Quibus omnibus apte congruit, quod eadem ostiola de lignis fiunt olivarum, quianimirum et angeli et homines perfecti, fructu misericordiae et operibus lucis, sese indomo Dei gloriosos exhibent: imo omnes electi per arma lucis et pietatis aditum sibipatriae coelestis aperiunt. Duo autem sunt ostiola, sive quia Deum ac proximos diligunt et angeli et omnessancti, neque ullus januam vitae, nisi per geminam hanc dilectionem poterit intrare:sed utriusque populi fidelibus, et Judaei scilicet et gentilis, eadem vitae januareseratur. Postes angulorum quinque, quia non solum animas electorum aula coeli recipit, sedet corporibus immortaligloria praeditis, in judicio suas fores aperit. Et sculpsit in eis picturam cherubim et palmarum species et anaglypha valde prominentia, et texit ea auro, et operuit tam cherubim quam palmas et caetera auro. (R3, 6, 32) Anaglypha Graece, quae Latine dicuntur caelaturae: quia virtutum operibus (quaeper totum orbem Ecclesia in sanctis suis ac perfectis exercet) illi praecipue, quibusfidelium cura commissa, et claves regni coelorum sunt datae, omni debeant solertiainsistere, ut quantum gradu praeeminent caeteris, tantum et merito praecellant bonaeactionis. Habent namque in se picturam cherubim sculptam, cum angelicam in terris vitam(quantum mortalibus possibile est) et mente imitantur et opere. Habent palmarumspecies, cum dona supernae retributionis fixa semper intensionemeditantur. Palma namque manus victricis ornatus est. Habent anaglypha valde prominentia, cum certissima bonorum operum documenta, etquae nemo in sinistram partem interpretari ullatenus valeat, cunctis sese intuentibusostendunt. Et haec omnia sunt auri laminis operta, cum (sicut saepe dictum et semper dicendumest) caeteris virtutem floribus specialius in magnis Ecclesiae membris, fulgorsupereminet amoris. His ostiolis etiam velum fuisse additum Verba dierum narrant: Fecit quoque velum, inquit, ex hyacintho, purpura, cocco et bysso, et intexuit ei cherubim, (Ch2, 3) quod decoris quidem gratia factum est, ut inter parietes deauratos etiamholosericum fulgeret. Sed inejusdem mysterii, cujus et ostiola, congrua significatione, ante arcam atqueingressum oraculi appensum, ut sicut ostiola congruis horis aperiebantur, licet velumrevelaretur quoties advenirent, quibus in Sancta sanctorum esset ingrediendum. Hujus ergo veli sedula revelatio, secundum legem apertionem significat regnicoelestis, quae nobis per incarnationem Domini et Salvatoris nostri donata est. Unde et baptizato eo, coeli aperti sunt, ut ostenderetur quia per baptisma quodnobis ipse consecravit, januam patriae coelestis deberemus ingredi. Et moriente illo in cruce, idem velum scissum est medium, a summo usque deorsum,ut aperte doceretur, quia figurae legales jam tunc ad fidem venissent, ac veritasEvangelii arcanaque coelestia et ipse coeli ingressus, non adhucprophetandus acfiguraliter significandus: sed jamjamque esset proxime omnibus aperiendus, qui abinitio mundi usque ad id temporis in fide veritatis de mundo transierunt. Bene idem velum, sub quo in oraculum intrabatur, ex hyacintho, purpura, cocco etbysso factum esse, ei quoque Cherubim intexti esse memorantur. Hyacinthus quippe qui coeli colorem imitatur, supernorum desideriis aptecomparatur. Purpura, quae sanguine conchiliorum conficitur, et sanguineam ipsam praefertspeciem, non immerito sacramentum Dominicae significat passionis: quod nos intuericrucem nostram portando debemus. Cocco, quod rubeo colore flammescit, congrue virtus exprimitur amoris. De quo mirantes dixere qui cum Domino ambulaverant discipuli, Nonne cor nostrumardens erat in nobis, dum loqueretur in via, et aperiret nobis scripturas? (Lc, 24, 32) [mauvais référencement: Lc, 24] Byssus quae de terra virenti germine nascitur, et longo artificum exercitionativum exuit virorem, atque ad albentem perducitur speciem, congrue castigationemcarnis nostrae insinuat: cujus quasi humorem ingentem exsiccari jubet Apostolus,dicens: Mortificate membra vestra quae sunt super terram, fornicationem, immunditiam, libidinem, concupiscentiam malam, et avaritiam, quae est simulacrorum servitus. (Col, 3) Ad quantam vero candoris gratiam hanc velit perduci, alias ostendit, dicens: Obsecro vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra, hostiam viventem, sanctam, Deo placentem: rationabile obsequium vestrum. (Rm, 12) Intexuntur cherubim eidem, quod quatuor eximiis coloribus conficitur, cumuniversa quae pie agimus, a venenatis daemonum telis, per angelica praesidia, Dominodonante, protegimus. Intexuntur vero cherubim, cum in bonis quae agimus, multitudine scientiaeindesinenter utimur, respicientes semper ad eloquia divina: et ne forte a virtutumcalle aberremus, horum intuitu continuo vestigia nostra regimus. Fecitque in introitu templi postes de lignis olivarum quadrangulatos, et duo ostia de lignis abiegnis altrinsecus, et utrumque ostium duplex erat, et se invicem tenens aperiebatur. (R3, 6, 33 et R3, 6, 34) Sicut ingressus oraculi quo ad arcam Domini cherubimque perveniebatur,introitum significat regni coelestis, quo ad visionem nostri Conditorissupernorumquecivium nos introduci speramus ac desideramus: ita introitus in templum, primordianostrae structurae ad Deum conversionis, quando in praesentem Ecclesiam ingredimur,typice demonstrat. Iste ingressum nostrum ad fidem, ille designat ad speciem. Unde apte postes hujus introitus quadrangulati sunt facti, sive propter quatuorsancti Evangelii libros, quorum doctrina in fide veritatis erudimur, seu proptertotidem virtutes principales, prudentiam, fortitudinem, temperantiam, justitiam,quarum veluti fundamine quodam firmissimo, omnis bonorum actuum structurainnititur. Prudentia est namque qua discimus quid nos agere, qualiter vivere deceat. Fortitudo, per quam ea quae agenda didicimus, implemus. Quas uno versiculo virtutes Prophetabreviter complectitur, dicens: Dominus illuminatio mea et salus mea. (Ps, 26, 1) [mauvais référencement: Ps, 26] Illuminatio videlicet, ut quae agere debeamus, doceat; salus vero, ut ad haecnos peragenda confirmet. Temperantia est qua discernimus, ne plus aut minus justo, prudentiae sivefortitudini operam dare inveniamur; et quia quisquis prudentia ac fortitudinetemperanter utitur, absque ulla contradictione justus esse probabitur. VIrtus quartapost prudentiam, fortitudinem, et temperantiam, justitia sequitur. Duo ostia quae in hoc ingressu facta sunt, dilectio est Dei et proximi. Quae bene altrinsecus facta esse dicitur, quia ad invicem respiciunt, adeo ut unasine altera nequaquam possit haberi. Omnis enim qui credit quoniam Jesus est Christus, ex Deo natus est. Et omnis qui diligiteum qui genuit, diligit eum qui natus est ex eo. (1Jn, 5) Et sicut iterum dicitur: Qui non diligit fratrem suum quem videt, Deum quem non videt quomodo potest diligere? (1Jn, 4) Unde recte ostium exterius dilectio fraterna, interius est dilectiointelligenda divina, quia illa prior tempore, haec divinitate sublimior. Et per illam ad hanc intratur, quia in amore proximi dicitur, qualiter amariConditor debeat. Notandum sane quod in ingressu oraculi, duo quidem fuisse ostia dicuntur; sed haecduplicia fuisse non dicuntur. In templi vero, id est domus prioris introitu, ita erant duo ostia, ut duplexesset utrumque. Quia nimirum in praesenti Ecclesia, talem nos ingredi ac ducere vitam necesseest,in qua dilectionem Dei et proximi per fidem et operationem, per patientiam etbenignitatem servemus. In futura autem vita ubi Deum et proximos in lucae aeternae beatitudinisvidebimus, eamdem utique dilectionem gemina, absque ullo prorsus labore, imo in magnamultitudine divinae dulcedinis fruemur. Unde apte introitus interioris domus, duo quidem ostia: sed haec simpliciahabebat. Non enim ibi fides necessaria est, ubi ea quae nunc credimus ac speramus omniamanifesta luce videbimus. Non labor operum necessarius, ubi mercede perpetua eorum quae hic laboramusdonabimur. Non necessaria patientia, ubi nemo adversi aliquid irroget. Non munificentia benignitatis, ubi nemo indiget, opus est. Haec de ostiorum figura pro modulo nostro, sequentespatrum vestigiadisseruimus. Verum juxta formam ipsius operis, decori gratia provisum est, ut in uno eodemquetempli ingressu, duo essent ostia. Necesse etenim erat parietes domus, quae centum viginti cubitos habebant inaltitudine, nonnullos etiam grossitudinis cubitos habere, in cujus nimirumgrossitudinis extrema parte ostia erant affixa, ita ut aequale parieti esset ostiumutrumque, et sive intus, sive foris templum quisque positus ostium inspiceret, unus eiper omnia paries esse videretur. Similiter et cedrinus paries cum vicenorum in longitudine et altitudine essetcubitorum, non parvam et ipse debuit habere grossitudinem. Quapropter et hujus ingressu duo facta sunt ostia, ut videlicet ab utroque latere,hoc est, et intus et foris aequale parieti ostium pateret:et quo per easdem picturasostiorum quas et paries habebat, veraciter unus per omnia et continuatim extentusparies videretur: unum decoris gratia praetendens, aliud ministerii, dispensationempraefigurans. Quod vero de scriptis templi ostiis sequitur, Et sculpsit cherubim et palmas et caelaturas valde eminentes, operuitque omnia laminis aureis, opere quadro ad regulam: (R3, 6, 35) quia nimirum eadem arcana fidei, spei et charitatis, quae sublimes quique acperfecti sublimiter capiunt, quaeque omnes electi plene divina visione percipiunt,etiam catechizandis rudibus pro suo cuique captu discenda et confitenda traduntur:quatenus sacris initiati mysteriis, quandoque etiam ad capienda ea quae pie credidere,perveniant.

Et aedificavit rex Salomon atrium interius tribus ordinibus lapidum politorum, et uno ordine lignorum cedri. (R3, 6, 36) De interiori atrio breviter loquitur, de exteriori prorsus tacerevidetur. Verum in verbis dierum utriusque fit mentio, ubi ita scriptum est. Fecit etiam atrium sacerdotum, et basilicam grandem, et ostia in basilica quae texit aere. (Ch2, 4) Atrium vero interius, quod vocatur sacerdotum, eo quod sacerdotes et levitae ineo ministrarent, ex omni parte erat templo circumdatum. Sed ab oriente ejusdem templi, erat ingressus multo longius a templo, quam acaeteris tribus plagis secretus: quia nimirum in ea plaga, id est in facie templi,fiebant ministeria sanctorum, ibi altare aeneum ad ostiasDomino offerendas, ibi decemluteres ad lavandas easdem hostias, ibi mare aeneum erat positum ad lavandas manuspedesque sacerdotum. Habebat autem hoc atrium trecentos cubitos altitudinis (ut Josephus narrat)quatenus ab ingressu templi caeteros prohiberet, et solis sacerdotibus hoc liceresignificaret. Eratque ei janua ad orientalem plagam, ad quam usque populus hostias suas etsacrificia inferebat, inde suscipienda a sacerdotibus atque ad altareproferenda. De exteriori vero atrio, quod Verba dierum basilicam grandem vocant, ita scribitJosephus: Extrinsecus autem hujus templi, aliam aedificavit aulam quadranguli schematefactam. Erigens maximas porticus atque latas, et portas excelsas et amplas per quatuormundi partes in eo continens, quarum singulaead unumquemque ventum quatuor angulisattendebant, ubi aureas januas collocavit. Et paulo post: In hoc ergo sacrarium, omnes populi quibus purgatio et observatiolegitimorum inerat introibant. Has vero porticus, Cassiodorus Senator, in pictura templi quam in Pandectis posuit(ut ipse in Psalmorum expositione commemorat) triplici ordine distinxit. Primum videlicet ordinem ponens extra atrium sacerdotum ex omni parte perquadrum. Secundum, eodem modo extra intimas porticus, undique versum in gyro. Extremum, similiter ex omni latere priorum porticuum in circuitu. Sicque templum triformi aedificiorum praesidio, ab omni erat parte munitum: factopavimento sub divo, inter aedificia singula de marmore et parietibus domoruminterioribus, hocest, eis qui ad templum respiciebant factis in columnis, exterioribusvero solidis. Sicque fiebat, ut omnis structura templi per graduum esset varietatemrationabiliter distincta. Namque in Sancta sanctorum ingrediebatur pontifex, in ipsum templum sacerdotespurificati: in atrium sacerdotum, sacerdotes purificati: et non purificati una cumlevitis et cantoribus: in intimum atrium basilicae majoris viri Judaei purificatistantes et orantes sub divo, si serenum esset: si tempestas, in porticus proximas seserecipientes. In exterius atrium mulieres viduae purificatae. In extremum atrium gentiles et Judaei, qui nuper venerant ex gentibus usque adsextum purificationis diem, haec ut in pictura Cassiodori distincta reperimus breviterannotare curavimus:rati eum ab antiquis haec Judaeis didicisse, neque virum tameruditum voluisse exemplum legendi proponere, quae non ipse prius vera essecognovisset. Haec sunt loca, quorum meminit supremus graduum psalmus, qui ita incipit: Ecce nunc benedicite Domino omnes servi Domini, qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri. (Ps, 134, 1 et Ps, 134, 2) [mauvais référencement: Ps, 133] In his porticibus Jeremias et prophetae alii, in his Dominus et apostoli,verbum populo praedicabant. In horum aliqua Dominus sedebat docens, quando a tentantibus Pharisaeis mulierilla adultera judicanda oblata est (voir: Jn, 8) . In his invenit vendentes et ementes oves, boves et columbas: hosque cum suismercimoniis eliminavit e templo (voir: Mt, 21) . Et hisPetrus et Joannes claudum invenientes sanarunt, ac secum ingredientesinterius adorandum duxerunt (voir: Ac, 5) . In his orabat omnis multitudo populi, quando incensum ponenti Zachariae angelus adaltare thymiamatis apparuit, eumque de praecursoris Domini nativitate perdocuit (voir: Lc, 1) . Non autem haec atria cum porticibus suis aspectum templi de longe aspectantibusabscondere potuerunt: quia locus in quo templum erat situm, multum sublimior erat,quam ubi fundatae porticus fuere. Nam sicut Josephus scribit, extremae atriorum fabricae, cum in quadringentiscubitis essent erectae tantum ad verticem usque montis in quo templum aedificatum est,pervenerunt. Haec quidem de structura templi studioso lectori credidimus intimanda, verum ineis quaecunque Scripturasacra referre commodum duxit, figuras mysteriorum quaeramus,caeteris pro historiae cognitione simpliciter utamur. Aedificium ergo templi intra atrium sacerdotum, perfectorum in sancta Ecclesia etsublimium vitam exprimit virorum, eorum videlicet qui et excellentia virtutum Dominoappropinquare, et aliis verbo atque opere ducatum solent ostendere salutis. Sacerdos namque ab eo Latine nomen accepit, quod sacrum praebere dicatum minoribusdebeat: quo nomine in Scripturis mystice non solum altaris ministris, episcopividelicet et presbyteri, sed et omnes utique censentur qui altitudine rectaeconversationis ac doctrinae salutaris eminent, nec sibimetipsis tantummodo, sed etpluribus prosunt: qui dum corpora sua hostiam viventem, sanctam,Deo placentem exhibent (voir: Rm, 12) , sacerdotis tale profecto ministerium spiritualiter exercent. Neque enim episcopis solum et presbyteris; verum omni Ecclesiae loquebaturapostolus Petrus cum ait: Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis. (1P, 2) Cujus honore dignitatis, etiam antiquus populus Dei erat insignitus, dicenteipso ad Moysen: Haec dices domui Jacob, et annuntiabis filiis Israel. (Ex, 19) Et paulo post: Et vos eritis mihi in regnum sacerdotale, et gens sancta. (Ex, 19) Basilica vero grandis quae erat atrium sacerdotum, in quo omnis populimultitudo adorare, sive ad verbum audiendum confluere solebat, carnalium in sanctaEcclesia vitam moresque figuraliter insinuat. Qualibusdicit Apostolus: Et ego fratres non potui vobis loqui quasi spiritalibus, sed quasi carnalibus: tanquam parvulis in Christo lac vobis potum dedi, non escam. (1Co, 3) Qui bene per basilicam grandem designantur, quia absque ulla dubietate multomajor est in sancta Ecclesia talium quam perfectorum numerus. Sed quantum numero praestant, tantum succumbunt merito. Unde apte basilica haec grandis etsi plurimos capit, non eos tamen in interioratempli deaurati, non ad altaris officium, non in ipsum saltem atrium sacerdotumintromittit: quia carnales quique atque infirmi adhuc in Ecclesia, etsi ob meritumcastae fidei ac pietatis Domino devotae ad electorum sortem pertinent, longe tamenabest ut illisaequentur, qui cum fiducia proloquuntur. Non enim audeo aliquid loqui eorum quae per me non efficit Christus in obedientiamgentium, verbo et factis (voir: Rm, 15) . Et iterum: Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi: de caetero reposita est mihi corona justitiae. (2Ti, 4) Accedebat quidem vulgus usque ad atrium sacerdotum, hostias suas ad usque hujusjanuam deferebat, susceptas a sacerdotibus, atque in altari oblatas, oculisprosequebatur. In ipsum etiam templum cum aperiebatur intuitum suum a longe dirigebat, nec tamenatrium sacerdotum intrandi facultatem habebat. Verum de inferioribus clamabat ad Dominum, quia nec carnalium in Ecclesiasimplicitas a Domino despicitur, quando fideliter ea quae valent illi votopietatisofferunt. Dirigunt enim visus a longe in templo Dei, cum vitam sublimium discere, etadmirari sedulo gaudent: et quos virtutis imitatione sequi nequeunt, piae venerationiscomplectuntur affectu. Vident hostias sacerdotum in altari igne sacro sanctoque consumi: quia magnorumopera cognoscunt a Domino per Spiritum sanctum dignanter accipi. Afferunt et suas hostias ad atrium sacerdotum offerendas Domino pro illis, dumbona quae praevalent operantes, majorum ac doctorum, et confirmantur exhortatione etintercessione Domino commendantur. Offerunt etiam tunc hostias suas sacerdotibus per eos Domino commendandos, cumsanctis quibusque egentibus necessaria mundi hujus, quibus ipsi abundant, summaemercedis intuitu, Domino tribuunt admonenteac dicente: Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula. (Lc, 16, 9) [mauvais référencement: Lc, 16] Bene atrium sacerdotum tribus ordinibus lapidum politorum, et uno ordinelignorum cedri aedificatum esse memoratur. Tres quippe ordines sunt lapides politorum, fides, spes, charitas. Et recte politorum, quia certa necessaria est dicendi solertia qua quisque quomodocredere, quid sperare sive diligere debeat dignoscat, unus autem ordo lignorum cedriipsa est bona operatio, ac sine corruptione simulationis exhibita, sine cujussuperadjectione, fides, spes, charitas, vera esse non valet. Dictum namque est saepius, quod ligna cedri propter odoris gratiam et imputribilemsuae naturae potentiam, perseverantiam famamque pie designantactionis. At hoc atrium usque universi conscendunt electi, qui fide, spe, dilectione atqueopere Deo placere appetunt: hoc alta meritorum gratia transcendunt perfecti, cum intanto virtutum culmine proficiunt, ut dicere suis auditoribus possint: Imitatores nostri estote, sicut et nos Christi: (1Co, 4) gloriantur et dicunt: Nescitis quoniam angelos judicabimus, quanto magis saecularia? (1Co, 6)

Anno quarto fundata est domus Domini, in mense tertio, et in anno undecimo mense Bul, ipse est mensis octavus, perfecta est domus in omni opere suo, et in universis utensilibus, aedificavitque eam annis septem. (R3, 6, 37 et R3, 6, 38) Patet allegoriae sensus, quare domus Domini aedificata sit annis septem,quianimirum sancta Ecclesia, toto hujus saeculi tempore, quod septem dierum circuituperagitur, ex electis constituitur animabus? et in fine saeculi suum quoque crementumad finem ipsa perducit: vel certe, septem annis aedificatur, ob significationemgratiae spiritalis, per quam Ecclesia solum ut sit Ecclesia percipit; septem quippedona Spiritus sancti enumerat Isaias, sine quibus nemo vel fidelis effici, vel fidemservare, vel merito fidei, ad coronam potest pervenire justitiae. Quod autem in octavo anno et in octavo ejus mense, perfecta est domus in omniopere suo, et in universis utensilibus, ad futurum saeculum diemque judicii, pertinet:quando ad tantam jam perfectionem sancta Ecclesia perveniet, ut quod ei amplius addicipossit inveniri non possit:habebit enim tunc quod pius ille desiderator supplex aDomino quaerebat, dicens: Domine, ostende nobis patrem et sufficit nobis. (Jn, 14, 8) [mauvais référencement: Jn, 14] Sed non contemnenda nascitur quaestio, quomodo dicatur domus Domini in menseoctavo perfecta in omni opere suo, et in universis utensilibus, cum in sequentibuslegatur mense septimo dedicationem esse ejus completam. Neque autem credibile est quod septem quidem annis templum aedificaverit Salomon,octavo mense octavi anni perfecerit, sed usque septimum annum novi mensis dedicationemperfecte distulerit. Unde potius verisimile videtur domum septem annis ac septem mensibus aedificatam,ita ut eodem mense septimo dedicationis sit celebrata solemnitas, ac die vicesimotertio ipsius mensis (ut Verba dierumnarrant) populos Salomon ad tabernacula suadimiserit. Sicque post unam septimanam adveniente mense octavo, perfecta inventa sit domusDomini, et operibus videlicet ejus in universis, et ipsa dedicatione priuscompleta. Nisi forte putandum est, praedicto templo aliquid adhuc utensilium in ministeriaejus additum fuisse: utque ad ingressum octavi mensis, accelerante rege, ut omninomense septimo (qui erat totus solemnis) templum dedicaretur: atque ita verumreperiatur utrumque et templum videlicet octavo mense in opere suo atque utensilibusperfectum, et in ipso septimo mense dedicatum.

Caput 7 : Dans le chapitre VII

Misit quoque rex Salomon et tulit Hiram de Tyra, filium mulieris viduae ex tribu Nephthali patre Tyrio, artificem aerarium, plenum sapientiae, et intelligentiae et doctrinae ad faciendum omne opus ex aere. Qui cum venisset ad regem Salomonem, fecit omne opus ejus. (R3, 7, 13 et R3, 7, 14) Et hoc mysterii gratia factum est: artifex quippe Tyrius quem adjutorem Salomonsui assumpsit operis, electos de gentibus verbi ministros significat. Qui videlicet artifex pulchre dicitur quia filius erat mulieris viduae de Israel,in qua persona solet nonnunquam praesentis temporis Ecclesia figurari: pro qua virsuus, videlicet Christus, morte gustata resurrexit, atque in coelos ascendens, eaminterim peregrinantem ase, reliquit in terris. Non autem laborandum in explanando, quomodo hujus viduae filii sancti suntpraedicatores, cum omnes electi se filios fateantur Ecclesiae, cum etiam de eispraedicatoribus Novi Testamenti, specialiter ei promittatur, dicente Propheta: Pro patribus tuis nati sunt tibi filii, constitues eos principes super omnem terram. (Ps, 44, 17) [mauvais référencement: Ps, 44] Fecit autem Hiram omne opus Salomonis. (R3, 7, 14) Quia nimirum doctores sancti, dum ministerio verbi fideliter insistunt, opusutique Dei operantur. Quoniam illis loquendo foris viam veritatis aperiunt, quos intus illustrando ipsead viam praeordinavit aeternam. Ego, inquit, plantavi, Apollo rigavit, Deus autem incrementum dedit. (1Co, 3) -- Fecit hoc opus ex aere, (R3, 7, 14) quia illis committere verbum quaeritdoctor strenuus, qui hoc pie suscipere acperseveranter custodire desiderant, quique etiam aliis praedicando latius diffamare,quaeque ipsi didicerint recta satagunt. Aeris namque metallum valde esse durabile constat, atque omnimodo sonorum.

Et finxit duas columnas aereas, decem et octo cubitorum altitudinis columnam utramque. (R3, 7, 15) Hae sunt columnae de quibus Paulus ait: Jacobus et Cephas, et Joannes, qui videbantur columnae esse, dextras dederunt mihi et Barnabae societatis: ut nos in gentes; illi autem in circumcisionem. (Ga, 2) Quibus verbis quasi exponere videtur mysterium columnarum materialium, et quidvidelicet figuraverunt, et quare duae sint factae, apostolos namque, et doctorescunctos spirituales significant, fortes nimirumfide atque opere, et contemplatione adsuperna erectos. Duae sunt autem, ut et gentes et circumcisionem praedicando in EcclesiamintroduCant. Stabant in porticu ante fores templi, et ingressum illius suo decore acpulchritudine, ex utraque parte mirabiliter ornabant. Ostium autem templi Dominus est, quia nemo venit ad Patrem nisi per ipsum (voir: Jn, 10) . Et sicut alibi dicitur: Ego sum ostium, per me si quis introierit, salvabitur. (Jn, 10, 9) [mauvais référencement: Jn, 10] Cui videlicet ostio columnae ab utroque latere coram positae circumstant, cumministri sermonis, utrique populo introitum regni coelestis ostendunt, ut sive a lucescientiae legalis quisque, sive ex rigore gentilitatis ad fidem Evangelii venerit,habent paratos eos qui sibi iter salutis et verbo demonstrent et exemplo:vel certequia de eisdem columnis in libro Paralipomenon ita scriptum est: Ipsas quoque columnas posuit in vestibulo templi, unam a dextris, et alteram a sinistris. (Ch2, 3) Ideo sunt duae factae columnae, atque ita dispositae, ut nobis et in prosperis,et in adversis, ingressum patriae coelestis ante oculos mentis habendum essedoceant. Notandum sane in hac sententia Paralipomenon quam posui, quod ea porticus templi,etiam vestibulum templi vocabatur, et quod in prophetis legimus, quia inter vestibulumtempli et altare orabant sacerdotes, inter porticum et altare debere intelligi. Bene autem utraque columna octodecim cubitos altitudinis habere memoratur. Ter etenim seni decem et octo faciunt.Tria vero ad fidem pertinent propter sanctam Trinitatem. Sex ad operationem quod in eo dierum numero mundus sit factus, luce clariusest. Et tria per sex multiplicantur, cum justus ex fide vivit, cognitionemque piaecredulitatis in exsecutione bonae actionis accumulat. Columnaque ante fores templi decem et octo cubitis alta est: cum praedicatorquisque egregius palam cunctis insinuat, non nisi per fidem et opera justitiae, nos adsuperna gaudia vitae posse pervenire. Et linea cubitorum duodecim ambiebat columnam utramque. (R3, 7, 15) Linea duodecim cubitorum norma est apostolicae institutionis: quae nimirumlinea ambit columnam utramque, cum quisque doctor, sive Judaeis seu gentilibuspraedicare missus, ea tantum facere curat ac docere, quae per apostolosaccepit acdidicit Ecclesia. Nam si quis aliter vivere, sive praedicare voluerit, et vel apostolica decretaspernere, vel pro suo libito nova quaelibet statuere maluerit, non est talis columnatemplo Dei apta: quia dum apostolica statuta sequi contemnit, quasi vel exilitateinertiae suae, vel elationis vitio, de grossitudine duodecim cubitorum lineae nonconvenit.

Duo quoque capitella fecit, qua ponerentur super capita columnarum fusilia aere, quinque cubitorum altitudinis capitellum unum, et quinque cubitorum altitudinis capitellum alterum. (R3, 7-16) Capita etenim columnarum, hoc est superna pars eorum, praecordia sunt fideliumdoctorum, quorum Deo devotis cogitationibus sicut capite membra, ita ipsorum omniaetopera diriguntur et verba. Duo autem capitella quae his capitibus erant superposita duo sunt testamentaquarum meditationi atque observantiae doctores sancti toto et animo subduntur etcorpore. Unde bene utrumque capitellum quinque cubitos habebat altitudinis, quia nimirumquinque libris scriptura Mosaicae legis comprehensa est, et quinque etiam saeculiaetates, tota veteris instrumenti series complexa est. Novum vero Testamentum non alia nobis praedicat, quam quae Moyses praedicanda perhoc esse praedixerat et prophetae.

Et quasi in modum retis et catenarum sibi invicem miro opere contextarum. Utrumque capitellum columnarum fusile erat. (R3, 7, 17) Quod in libro Paralipomenon ita scriptum est: Necnon et quasi catenulasin oraculo, et superposuit eas capitibus columnarum, (Ch2, 3) Species namque catenarum et similitudo retis in capitellis, varietas est virtutumspiritualium in sanctis: de qua Domino cantatur in Psalmis: Astitit regina a dextris tuis, in vestitu deaurato, circumamicta varietate (Ps, 44, 10) [mauvais référencement: Ps, 44]: hoc est, in vestitu fulgidae dilectionis, circumamicta varietate diversorumcharismatum. Vel certe multiplex contextio catenarum, et retis expansio, multifarias electorumpersonas insinuat: quae cum verbis sanctorum praedicatorum fideliter auscultando atqueobediendo adhaerent, quasi columnarum capitibus superpositae retis et catenulae,miraculum suae connexionis cunctis aspectantibus praebent. Septena versuum retiacula in capitello uno, et septena retiacula in capitello altero. (R3, 7, 17) Septenario namque numero Spiritus sancti solet gratia designari, Joanneattestante in Apocalypsi (voir: Ap, 5) , qui cum vidisse se diceret agnum habentem cornua septem et oculos septem, moxexponendo subjunxit, qui sunt septem spiritus Dei missi in universam terram. Quod propheta Isaias apertius explicat, cum de nascituro in carne Domino loquens: Et requiescet (inquit) super eum spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini. (Es, 11) Septena ergo versuum retiacula erant in capitello utroque, quia patresutriusque testamenti cognitionem per gratiamunius ejusdemque spiritus septiformisutique electi acceperunt.

Et perfecit columnas et duos ordines per circuitum retiaculorum singulorum, ut tegerent capitella. (R3, 7, 18) Duo quidem ordines erant retiaculorum in gyro capitelli, sed uterque ordoseptemplici versuum numero currebat, donec circumacto capitello, rursum in seipsumquasi circulo facto rediret. Nec figura sacramenti in abscondito est, quare duo ordines sunt retiaculorum, cumconstet geminae discretionis esse virtutem dilectionis: quod videlicet Domini ex totocorde, tota anima, tota virtute, et proximum tanquam nosmetipsos amarepraecipimur. Sed uterque ordo ille septem habet versuum retiacula, quia nec Deus absque gratiaSpiritus sanctipotest amari, nec proximus. Facta sunt autem retiacula haec ut tegerent capitella, hoc est, undique in gyrocircumdarent: quia omnis Scripturae sanctae pagina, cum recte intelligitur, gratiamper omnia charitatis sonat ac pacis. Capitella etenim volumina divinorum eloquiorum, retiacula sunt vincula mutuaedilectionis: et retiaculis teguntur capitella, cum sacra eloquia (ut ita dixerim)donocharitatis undique probantur esse vestita: nam et in eis quae in Scripturis nonintelligimus charitas latet, et in eis quae intelligimus charitas late patet. Bene autem de eisdem retiaculis sive capitellis adjungitur, quae erant super summitatem malo granatorum. (R3, 7, 18) Malogranata namque, quorum natura est, uno foris cortice, multa interius granacircumdare, apte in figurasanctae ponuntur Ecclesiae: quae catholico unius fideimunimine innumera electorum agmina solet includere. Potest autem et uniuscujusque justi vitam moresque designare, qui velut plurimauno cortice circumplectens, multa cogitationum virtutumque spiritualium insignia (neforte defluant) firma fidei et humilitatis curat vallare custodia et apto prorsusministerio. Capita columnarum malogranati erant in gyro circumdata, quia doctores sanctosnecesse est, priorum vitam fidelium ad memoriam revocare, eorumque semper exemplis,actus suos ac sermones omni ex parte communiri, ne si aliter forte quam illorum habetregula vixerint aut docuerint, errent. Cum vero dictum sit de retiaculis ut tegerent capitella,quae erant supersummitatem malogranatorum, videtur juxta ordinem operis ipsius, quia malogranatafuerint facta in circuitu capitellorum a parte inferiori, atque ex eisdem malogranatisorirentur retiacula, quibus capitella ex parte aliqua tegerentur. Patetque figura mysterii, qua retiacula super summitatem fuerint malogranatorumannexa, quae ad unam pene significationem, sive personarum seu virtutum pertinentspiritualium. Scimus enim virtutes de virtutibus nasci, et sanctos ambulare de virtute invirtutem, donec videatur Deus deorum in Sion: qua virtute nulla potest major dici;unde et Apostolus: Scientes, inquit, quia tribulatio patientiam operatur, patientia autem probationem, probatio vero spem. (Rm, 5)

Capitella autem quae erant super capita columnarum, quasi opere lilii fabricata erant in porticu quatuor cubitorum. (R3, 7, 19) Quid enim per lilia, nisi supernae claritatis patriae, atque immortalitatis,floribus redolens, paradisi designatur amoenitas? Quid per quatuor, nisi Evangelicussermo, qui introitum nobis aeternae illius beatitudinis promittit, et iter quo ad hancperveniatur ostendit? Cum ergo sancti doctores promissa nobis limina regni coelestis,in quatuor Evangelii libris ostendunt, quasi capita columnarum opus in se liliiquatuor cubitorum exhibent. Ubi notandum juxta litteram, quia cum opus lilii in capitellis quatuor cubitorumesse memoratur, neque additur latitudinis aut altitudinis, lectoris utique judicio,utrum in altitudine an in latitudineintelligi debeat, relictum est. Constat autem absque ulla prorsus dubietate, quia columna quae duodecim cubitorumrestis ambiebat, quatuor cubitos habebat grossitudinis. Omnis circulus quantum habet spatii in diametro, tantum habet ter in gyro. Denique mare aeneum, quia diametrum habebat decem cubitorum ut in sequentibuslegitur, consequenter habebat triginta cubitos in gyro. Verum quia dicitur opus lilii quatuor fuisse cubitorum, sive latitudinem, seudesignet altitudinem, nihilominus ratio figurae perspicua est. Quia nonnisi per Evangelium exoptatissima illa mundo vox insonat. Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum. (Mt, 3, 2) [mauvais référencement: Mt, 3] Quod vero sequitur:

Et rursum alia capitella in summitate columnarum desuper juxta mensuram columnae, (R3, 7, 20) id est tantae fuerunt amplitudinis, quantae erat et columna, cujus tamenaltitudo, quanta fuerit minime narratur. Haec autem capitella, qualiacunque et quantacunque fuerint (non enim mensuramearum aperte Scriptura designat) in ore liliorum videntur esse apposita. De quorum factura, si quid mysticum inquirere delectat, illam regni perennissublimitatem potest non incongrue designare, quam nec oculus vidit, nec auris audivit,nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligentibus se (voir: 1Co, 2) . Quae nimirum, quia eadem supernorum societas civium utriusque populi fidelibustribuitur, recte subjungitur. Malogranatorum autem ducenti ordineserant, in circuitu capitelli secundi. (R3, 7, 20) Diximus enim malogranata, vel totius sanctae Ecclesiae, vel singulorumquorumque fidelium typum tenere. Centenarius vero numerus, qui ad dexteram manum primus pervenit, nonnunquam inaeternae beatitudinis figura poni consuevit. Duplicatur autem hic numerus malogranatorum in circuitu capitelli secundi, utinsinuetur mystice, quod utriusque testamenti populus adunandus in Christo, atque adaeternae vitae sit introducendus coronam.

Et statuit duas columnas in porticu templi. Cumque statuisset columnam dexteram, vocavit eam nomine Joachim, (R3, 7, 21) quae interpretatur firmitas. Similiter erexit columnam secundam et vocavit nomen ejus Booz, (R3, 7, 21) hoc est in robore. Dextra columna, ut supra diximus, illorum exprimit figuram doctorum, quiprimitivam in Hierosolyma instituerunt Ecclesiam. Secunda eorum qui ad praedicandum gentibus destinati sunt. Vel certe dextra columna eos significat, qui venturum in carne Dominum prophetandopraedixerant. Secunda illos qui hunc jam venisse, et mundum suo sanguine redemissetestantur. Et apte simili vocabulo ambae censebantur columnae, cum una, firmitas: altera inrobore, dicta est: ut una fidei et operis fortitudo cunctis inesse doctoribusmonstraretur, nostrique temporis inertia notaretur: ubi se nonnulli doctores,sacerdotes, et columnas domus Dei videri atque appellari volunt: cum nihil in seprorsus firmae fidei et ad contemnendas saeculi pompas, ac desiderandabonainvisibilia, nihil habeant roboris, ad corrigendos, nihil industriae, saltem adintelligendos, eorum quibus praelati sunt, errores.

Fecit quoque mare fusile decem cubitorum, a labio usque ad labium rotundum in circuitu. (R3, 7, 23) Mare hoc fusile in figuram lavacri salutaris quo in remissionem peccatorumemundamur factum est. Namque sacerdotes in ea lavabantur, ut Verba dierum aperte testantur. Sacerdotes autem constat omnes electos typice in Scripturis vocari, eo quod sintmembra summi sacerdotis Domini nostri Jesu Christi. Et recte huic vasi Scriptura mare nomen indidit, in memoriam videlicet marisRubri, in quo prius per exstinctionem Aegyptiorum, et populi Dei liberationem baptismiforma praecessit. ExponenteApostolo ac dicente: Quoniam Patres nostri omnes sub nube fuerunt et omnes mare transierunt, et omnes in Mose baptizati sunt in nube et in mari. (1Co, 10) Sacramentum autem baptismi et vitae nobis munditiem quaerit in hoc saeculo, etvitae nobis aeternae gloriam promittit in futuro: quod utrumque in mari hoc aeneo unasententia designatur, cum esse decem cubitorum a labio usque ad labiumperhibetur. Decem namque praeceptis in lege Dominus omnia quae facere debeamusexpressit. Denario autem mercedem benefactorum signavit, cum hunc in vinea laborantibusdandum esse praedixit. Erat ergo mare decem cubitorum a labio usque ad labium, (R3, 7, 23) quia a primo baptizato in nomine Jesu Christi, usquead ultimum, qui in finesaeculi crediturus et baptizandus est, omnis fidelium chorus, unam eamdemque viamveritatis ingredi, et communem debet a Domino coronam sperare justitiae. Rotundum erat in circuitu, (R3, 7, 23) ut orbis universus in gyro, lavacro vitae a sorde peccatorum designaretur essemundandus. De quo bene subditur, quinque cubitorum altitudo ejus, (R3, 7, 23) quia nimirum quidquid visu, quidquid auditu, quidquid olfactu, quidquid gustu,quidquid tactu, delinquimus, totum hoc nobis gratia Dei per ablutionem vivificifontis, relaxat. Sed non sufficit praeteritorum remissio peccatorum si non quisque deinceps bonisstuduerit insistere operibus: alioquin diabolus qui exierat de homine, si hunc a bonisviderit vacare, multiplicius redit: facitque novissimahominis illius pejora prioribus. (Mt, 12, 45) [mauvais référencement: Mt, 12] Unde apte subditur, et resticula triginta cubitorum cingebat illud per circuitum. (R3, 7, 23) Per resticulam namque disciplinam praeceptorum coelestium, qua a nostrisvoluptatibus relegamur, potest apte signari: Scriptura dicente, quia « funiculustriplex difficile rumpitur; » quia nimirum observatio mandatorum Dei, quae in cordibuselectorum fide et spe et dilectione supernae retributionis firma est, nullotemporalium rerum potest obstaculo dissolvi.

Et sculptura subter labium circuibat illud, decem cubitis ambiens mare. Duo ordines sculpturarum histriatarum erant fusiles. (R3, 7, 24) Cum praedictum sit supra, quod resticula triginta cubitorum mare circuierit, etnunc additur quod sculpturahoc subter labium posita, decem cubitis ambierit, patet exutraque relatione, quia vas erat in modum phialae, repandum ac diffusum, quo trigintacubitis circuitus, quos habebat in labio, usque ad decem cubitos coarctatus sit. Sculptura autem histriata est, quae historias rerum aliquas imitatur. Unde recte per sculpturas histriatas, quibus mare circumdabatur, exempla suntpriorum temporum designata, quae necesse est nos solerter intueri: ut videamus quibusoperibus sancti Deo placuerunt ab initio: qua obstinatione in sceleribus perdurarunt,quanta infelicitate ob scelera perierunt reprobi.

Et stabat super duodecim boves. E quibus tres respiciebant ad aquilonem, et tres ad occidentem, et tres ad meridiem, et tres ad orientem. (R3, 7, 25) Duodecimergo boves duodecim sunt apostoli, et omnes qui vice eorum regendam inChristo susceperunt Ecclesiam sanctam. Qui nimirum boves mare sibi super impositum portant, cum apostoli apostolorumquesuccessores injunctum sibi evangelizandi officium, prompta implere devotionesatagunt. Tres ad aquilonem, et tres ad occidentem, et tres ad meridiem, et tres ad orientemrespiciunt, cum universis quadrati orbis partibus fidem praedicant sanctaeTrinitatis. Quorum posteriora universa intrinsecus latitabant. (R3, 7, 25) Quia qua mercede sancti praedicatores in perpetuum donentur, in interni arbitriexamine dispositum est, sed nobis qui adhuc foris sumus manet omnimodo occultum:quibus tamen hoc esseoccultum nullatenus potest, quia qui lavacrum baptismi ad salutemaccipit, et veram fidem, spem, et charitatem debet habere, nec sine his tribusvirtutibus quisque aliquid jam operari, neque intrare ad vitam valet: unde rectesubjungitur:

Grossitudo autem luteris trium unciarum erat. (R3, 7, 26) Grossitudo enim luteris, id est maris, firmitas est virtutis in baptismo. Et trium unciarum est haec grossitudo, dum robore fidei, spei et dilectionis,perceptio baptismi communitur. Neque aliter proficuum esse accipientibus ostenditur, nisi harum firma certitudovirtutum, mentem accipientium simul et opera confirmet: Labiumque ejus quasi labium calicis, et folium repandi lilii. (R3, 7, 26) Per labium quippe calicis, gustum Dominicae passionis: perfolium repandi lilii,patefacta claritas resurrectionis ipsius, exprimitur. Duo millia batos capiebat. (R3, 7, 26) Millenarius namque numerus, pro significatione perfectionis solet poni inScripturis. Quia nimirum denarius numerus in quadratum ductus solidum facit. Decem quippe decies ducta centum faciunt. Quae videlicet figura jam quadrata, sed adhuc plena non est. Verum ut in altitudine surgat, et solida efficiatur, multiplica centum per decem,et fiunt mille. Quo profecto numero stabilis et insuperabilis, et velut conquadrata justorumconscientia designatur. Quocunque enim verteris quadratum stabit. Sic et animus nullo tentationum occursu novit a statu suae rectitudinisinclinari. Batus autem Hebraeorum mensura est, quam ipsi bat nominant, habetmodiosquatuor et ephi, quod illi epha nominant. Sed ad Ephi mensuram pertinet variarum frugum, tritici hordei, leguminum. Batus vero est in speciebus liquidis, vino, oleo, aqua. Itaque batus, quia certae normae mensura est, opera designat aequitatis etjustitiae quibus hi qui in remissionem peccatorum baptizantur, necesse habentinstitui. Batos quippe mille capiebat mare, cum aqua baptismatis plebem Judaeorum abluens,ad regnum coeleste transmisit. Recipiebat et alios mille, cum etiam turbas nationum eodem fonte renatas, etoperibus justitiae confirmatas, ejusdem regni perennis fecit esse participes.

Et fecit bases decem aereas, quatuor cubitorum longitudinis bases singulas, et quatuor cubitorum latitudinis, et trium cubitorum altitudinis, et ipsum opus basium interrasile, (R3, 7, 27 et R3, 7, 28) et reliqua. Multifarie et multis modis, una eademque nostrae salutis sacramentapraefigurantur. Namque iidem apostoli virique apostolici, qui per boves mare portantes designatisunt, designantur etiam per bases quae portandis erant luteribus praeparatae, quomodoipsi luteres ejusdem lavacri spiritalis, cujus et mare typum gerebant. Siquidem et Verba dierum narrant, omnia in eis quae in holocaustum oblaturi erantlavabant: holocaustum autem Domini generaliter omnis electorum multitudo potestintelligi, quae juxta vocem praecursoris baptizata est ab ipso in Spiritu sancto etigni. Sicut ergo sacerdotes qui inmari lavabant, formam exprimunt eorum qui per baptismaefficiuntur summi consortes sacerdotii quod est in Domino Jesu Christo, ita etiamholocausta eorumdem figuram aptissime praetendunt, cum post ablutionem baptismi,gratia sancti Spiritus implentur. Lavatur namque in lutere hostia, cum quis fidelium aqua baptismiperfunditur. Offertur vero in holocaustum, cum impositione manus episcopi donum Spiritus sanctiaccipiunt. Quod vero ad portandos luteres decem sunt bases factae, poterat mysticeinterpretari, quia ministri lavacri vitalis ad aeternae gaudia beatitudinis (quaedenario solent numero figurari) eos quos imbuunt, vocent. Verum quia de eisdem luteribus distincte insequentibus scriptum est, quodvidelicet quinque ex hispositi sint ad dexteram partem templi, et quinque adsinistram, magis in eis quinarii numeri sunt intuenda mysteria. In utraque etenim parte templi sunt bases luterum, ut utrique Dei populo sacrifontis gratiam designarent esse pandendam. Et quinque sunt in utraque parte: ut (sicut in expositione maris, quod quinquecubitis altum est, jam diximus) demonstraretur typice, universa fidelibus quae perquinque sensus corporis deliquerant, per lavacrum baptismatis esse remittenda. Sicut ergo in uno mari duodecim bobus super posito unitas exprimitur baptismatis,quae per apostolos toto erat orbi praedicanda, ita etiam per duos ordines luterummystice ostenditur, quia gentilitas cum Judaea in unum fidei consortium perbaptismatis erat undamcolligenda. Quod autem quatuor cubitorum longitudinis, et quatuor cubitorum latitudinis, ettrium cubitorum altitudinis bases singulae fuere, facile intellectu est. Longitudo etenim ad patientiam longanimitatis; latitudo ad dilationem dilectionis,altitudo pertinet ad spem supernae retributionis. Quatuor autem sunt principales virtutes, quibus caetera virtutum structuraimminet. Prudentia scilicet, fortitudo, temperantia, justitia. Et ideo quaternorum erat cubitorum longitudo et latitudo basium, quia sanctipraedicatores sive adversa mundi et longitudinem exitus ac laborum praesentium foristollerent: seu cor in dilectione sui Conditoris, suorumque proximorum internaexsultatione dilatent, semper operam dare virtutibus curant: prudentervidelicet interbona et mala discernentes, fortiter adversa sustinentes, cor ab appetitu voluptatumtemperantes, justitiam in operatione tenentes. Trium vero cubitorum fit altitudo basium, cum per exercitium virtutum, quascompatientia malorum et dilectione bonorum exercent, continua intentione ad visionemsanctae Trinitatis pervenire satagunt.

Et ipsum opus basium interrasile erat. Et sculpturae inter juncturas. (R3, 7, 28) Juncturas dicere videtur eas, quae ipsae luterum tabulae sibimet invicemconnexae sunt: ut scilicet quatuor sive quinque tabulis una fieret basis. Quales autem sculpturas bases inter has juncturas, id est in ipsis suis lateribusanteet retro, dextra et sinistra et supra quoque haberent, subdendo aperitur cumdicitur:

Et inter coronulas et plectas, leones et boves, et cherubim et in juncturis similiter desuper. (R3, 7, 29) Non ergo plana erat ulla ex parte superficies basium, sed undique versummysticis sculpta figuris, quia sanctorum mentes, imo universa eorum conversatio,virtutum in omnibus gratiam praetendit, neque aliquam illos hora inanis et vacuapraeteriit, in qua piis vacare operibus, vel sermonibus vel certe cogitationibusdesistant. Cornulas quippe in se sculptas habent, cum inter desideria vitae coelestis quaesursum est, nunquam fraternae societatis quae juxta est, vincula dissolvunt. Habent inter coronulas et plectas leones, cum ita ad speranda coelestiamentemerigunt, ita ad diligendos proximos dilatant, ut in peccantes quosque qui sibicommissi sunt fervorem asperae invectionis exercere non tardent. Habent cum leonibus boves, quando ipsam invectionem corripiendi, cum spiritummansuetudinis exhibent, quando in fervore arguendi nunquam fissam habere ungulamdiscretae actionis ac loquelae, nunquam verba divinae lectionis velut ruminando in orevolvere cessant. Et subter leones et boves quasi lora ex aere dependent, (R3, 7, 29) quando sancti doctores et in severitate districtionis, qua peccantes judicant,et in mansuetudine lenitatis, qua poenitentibus remittunt, judicium sui timentauctoris, ne forte injuste ligando aut solvendo quempiam jam juste ligari ipsihabeant, et ejus judicium qui errare nequitmereantur.

Et quatuor rotae per bases singulas et axes aerei, et per quatuor partes quasi humeruli subter luterem fusiles, contra se invicem respectantes. (R3, 7, 30) Quatuor rotae quatuor sunt Evangeliorum libri, qui aptissime rotis comparantur:quia sicut volubilitas rotae citissimo cursu quocunque ducitur, currit, ita sermoevangelicus, jubente Domino, per apostolos universas in brevi mundi plagasimplevit. Sicut tota super impositum sibi currum terra sublevat, et sublevatum quo aurigadirigit portat: ita evangelica praedicatio mentes electorum a terrenis cupiditatibusin coelestia desideria suspendit, ac suspensas ad profectum bonae actionis sive administerium praedicationis quocunque adjuvans gratia spiritusvoluerit, ducit: Namquein sequentibus dicit: Quia tales erant rotae quales solent in curru fieri. (R3, 7, 33) Legimus autem de sanctis: Currus Dei decem millibus multiplex millia laetantium. (Ps, 67, 18) [mauvais référencement: Ps, 67] Si ergo bases luterum sancti sunt doctores, qui lavacrum vitae nobisministrant, et rotae quaternae basium, quatuor sunt libri Evangeliorum: quid axesrotarum qui bases gestant, nisi ipsa eorumdem sunt corda doctorum, quae dum inpraeceptis evangelicis sedulo intendentia, eos ab infimorum appetitu dissolvunt, velutimmissi rotis axes, altius basim a terra sublevant. Porro humeruli qui rotis antepositi ne ab axibus delabi possent obsistebant,praeconia sunt prophetarum, quibus evangelica etapostolica Scriptura, ne cui legentiumin dubium forte veniat, confirmatur. Bene autem dicitur, quod humeruli qui per quatuor partes subter luterem erantpositi, contra se invicem fuerunt respectantes, quia nimirum omnis Scripturaeprophetia sibimet invicem consentanea est: ut pote uno Dei spiritu condita. Quatuor fuere per bases singulas humeruli videlicet juxta numerum rotarum. Non quia quatuor sunt tantum libri prophetici; sed quia in omnibus quae locutisunt prophetae et Moyses, dictis quatuor Evangelistarum testimonium praebuere: ut exconsensu utriusque Testamenti, una fides et dilectio Christi nostra omnium cordafirmaret.

Os quoque luteris intrinsecus erat in capitis summitate, et quod forinsecus apparebat, uniuscubiti erat totum rotundum, pariterque habebat unum cubitum et dimidium. (R3, 7, 31) Os quoque luteris unius erat cubiti, propter unitatem confessionis et fideiquia omnes in confessione Patris et Filii et Spiritus sancti baptizamur, dicenteApostolo: Unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et pater omnium. (Ep, 4) Et ipsum os in capitis erat summitate, ut ad coelestia nobis regna, perbaptisma iter esse patefactum doceret. Ipse vero luter in amplitudine cubitum habet unum et dimidium: per operis nimirumperfectionem et initium contemplationis. Integer enim cubitus in lutere perfectionem bonae designat actionis, quam absqueulla dubietate habebat ille, de quo tentatori Dominus aiebat: Nunquid considerasti servum meum Job,quod non sit ei similis super terram? homo simplex et rectus, ac timens Deum, et recedens a malo? (Jb, 1) Est vero alter cubitus divinae visionis, qui ex parte nonnulla etiam in hacadhuc vita retentis fidelibus donari consuevit: ut idem Job devicto adversario cumDomino loquens, ait: Auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus videt te. (Jb, 14) Scriptum namque est in sequentibus:

Una rota habebat altitudinis unum cubitum et semis. (R3, 7, 32) Et paulo post:

In summitate autem basis, erat quaedam rotunditas unius et dimidii cubiti, ita fabrefacta, ut luter desuper posset imponi. (R3, 7, 35) Luterum quippe mensura unius erat cubiti et dimidii, quia nimirumea fide infonte vitae lavamur, ut per opera justitiae ad vitam intrare valeamus: quamvis sinepeccato dum hic vivimus esse nequeamus. Ipsam vero vitae coelestis dulcedinem gustare ex parte, ac diligere in hac interimvita, perfecte autem videre nulla ratione valemus. Rota quoque uno ac dimidio cubito mensuratur quia Scriptura lectionis evangelicae,qualiter hi qui perfecti esse velint, vivere debeant ostendit, spemque nobis aeternaeretributionis in praesenti demonstrat, ipsam vero retributionis illius qualitatem infuturo nobis pandendam, simul et donandam esse promitTit. Bases etiam ipsae unumhabebant cubitum ac semissem amplitudinis in summitate sui, ubi luteres reciperent:quia ipsi doctoressummi ac ministri salutaris opere quidem perfecti in hac vitafulserunt, sed luce contemplationis ex parte sunt fruiti. Unde et aiunt: Ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus. Cum autem venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est (1Co, 13)

In hunc modum fecit decem bases, fusura una, et mensura sculpturaque consimili. Fecit quoque decem luteres aeneos. (R3, 7, 37 et R3, 7, 38) Quare decem sint bases factae, totidem eis superpositi luteres, supra jamdictum est. Quod vero una erat fusura mensuraque et sculptura consimilis omnium basium siveluterum, non in ea significatione factum est, quod aequalia possint esse omnium meritadoctorum, sed in ea potius, quod una fides Evangelii quoinstituuntur, unum essesacramentum baptismi quo abluuntur, unus idemque spiritus quo omnes consecranturelecti: tametsi donationes habent diversas in ipso Spiritu, qui dividit singulis proutvult (voir: 1Co, 12) . Quadraginta batos capiebat luter unus. (R3, 7, 38) Quadragenarius numerus solet magnae perfectionis typum tenere, quia nimirumquaterdeni faciunt quadraginta: decem autem sunt praecepta, quibus omnis nostraoperatio in lege divina praefixa est. Quatuor vero Evangeliorum libri, in quibus per dispensationem Dominicaeincarnationis coelestis patriae nobis est patefactus introitus. Et quia omnes qui ad mysterium baptismatis pertinent, cum fide et sacramentisEvangelii fructum debent rectae operationis ostendere, apte luteres singuli inquibusholocausta lavabantur, quadraginta batos capiebant. Quod vero sequitur: Eratque quatuor cubitorum, (R3, 7, 38) sive in altitudine, sive in latitudine, quid significet intellectus mysterii,in promptu est: Luter enim unus quatuor erat cubitorum, vel propter sancti Evangeliilibros, in quibus forma nobis baptismi praefixa est, vel propter quatuor cardinalesvirtutes, quibus quisque fidelis, si non frustra fidelis est, debet institui, velcerte propter quatuor mundi plagas, quibus lavacrum salutis ministratur, dicentePsalmographo, Quos redemit de regionibus congregavit eos, a solis ortu et occasu, ab aquilone et mari. (Ps, 106, 2 et Ps, 106, 3) [mauvais référencement: Ps, 106] Quod vero supra dixit: pariterque habebat unum cubitum, et neque ubialtitudinem, an amplitudinem significaret adjecit, videtur quia fundumipsius luterisunius esse amplitudinis voluerit intelligi, quae autem est mensura (nisi fallor) basisin qua positus erat quisque luter facillime conjicitur, quae ita describitur: In summitate autem basis erat quaedam rotunditas unius et dimidii cubiti, ita fabrefacta ut luter desuper posset imponi, habens caelaturas suas variasque sculpturas ex semetipsa. Sculpsit quoque in tabulatis illis, quae erant ex aere et aere, et in angulis cherubim et leones et palmas, quasi in similitudinem stantis hominis, ut non caelata, sed apposita per circuitum viderentur. In hunc modum fecit decem bases fusura una, et mensura sculpturaque consimili. Fecit quoque decem luteres aeneos. Quadraginta batos capiebat luter unus, eratque quatuor cubitorum, (R3, 7, 35, R3, 7, 36, R3, 7, 37 et R3, 7, 38) et reliqua. Latitudo ergo fundi in luteribus unius erat cubiti et dimidii, ipsa vero capacitasluterum quatuor habebat cubitos. Sed utrum in altitudine, an in amplitudine, an in utroque dicat, quisnoverit?

Et constituit decem bases, quinque ad dexteram partem templi, et quinque ad sinistram. (R3, 7, 39) Dexteram partem templi et sinistram, non istos in ipso templo, sed ante templumdicitur: ad orientalem plagam videlicet, in atrio introire, quod sacerdotum proprievocabatur. Ut autem posuit ad dexteram partem templi, propter Judaeos qui sole justitiae perdoctrinam legis antiquitus uti solebant. Et quinque ad sinistram, propter nos qui caeco diutius corde servitutiadhaerebamus ejus qui ait: Ponam sedemmeam ad aquilonem, quod est aperte dicere, illisin cordibus requiescere desidero, quae a luce veritatis et flamma divinae charitatisaliena esse considero. Mare autem posuit ad dexteram partem templi contra orientem ad meridiem. (R3, 7, 39) Et hoc in eodem atrio positum est ad orientem. Quod autem ad dexteram partem templi, hoc est quod repetit dicens, ad meridiem. (R3, 7, 39) Ingredientibus enim atrium ab oriente, primo divertendum erat ad meridiem, ubimare in ipso angulo stabat ad lavandum sacerdotibus paratum. Deinde progredientibus intro occurrebant luteres ad lavandas hostias ab utraqueparte positi. Intra hos basis erat aenea, quinque cubitorum altitudinis, et quinque cubitorumlatitudinis, et trium cubitorum altitudinis, in qua stabat Salomon,et dedicabattemplum. Deinde ultra progredientibus, occurrebat altare holocausti contra medium atrii:deinde porticus templi, sive vestibulum, in quo erant columnae aereae circa ostiumtempli. Quod ergo mare posuit ad dexteram partem templi, significat nos per lavacrumbaptismi ad regnum coeleste (quod jure vocabulo dextrae figuratur) deberepervenire. Qui enim crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit. (Mc, 16, 16) [mauvais référencement: Mc, 16] Namque ubi dextra simul et sinistra in bono accipiuntur, vel Judaeam etgentilitatem (ut in expositione basium supra diximus) vel praesentem Ecclesiae vitamet futuram, vel laeta et tristia, vel aliqua designat hujusmodi. Ubi vero absolute in bono ponitur dextera, aeterna saepius gaudiademonstrat. Quodvero contra orientem posuit mare, ad eamdem prope significationem respicit,quod videlicet per lavacrum sacri fontis, splendor nobis internae claritatis aperitur:Quod ad meridianum latus atrii, significat fideles per acceptionem sancti Spiritus, adflagrantiam solere verae charitatis accendi. Fervor etenim meridiani solis consuevit in Scripturis, et ardorem dilectionis, etillustrationem significare sancti Spiritus, per quem eadem dilectio diffundetur incordibus electorum.

Omnia vasa quae fecit Hiram regi Salomoni in domo Domini de aurichalco erant. In regione Jordanis fudit ea rex in argillosa terra. (R3, 7, 45 et R3, 7, 46) Apte in regione Jordanis fusa sunt vasa domus Domini, inquo videlicet flumine,Dominus noster baptizari dignatus est, ejusque tinctus undis aquarum nobis elementumin ablutione peccatorum, converTit. Et quia omne fidelium baptisma, quo Dominoconsecrantur, n exemplum celebratur baptismatis illius quo ipse quas sanctificat,recte in regione Jordanis vasa sunt Domini facta, neque enim aliter vasa electionis etmisericordiae fieri possumus, nisi et in baptismo ejus quod illo in flumine subiitrespicientes, et ipsi vitali flumine satagimus ablui. Notandum autem quod non tantum in regione Jordanis, sed in campestri regioneillius facta dicuntur eadem vasa, significans multiplicationem fidelium, quae nonsolum in Judaea, sed et in omnium nationum erat latitudine futura, expleta prophetiaqua dicitur, Gaudebuntcampi et omnia quae in eis sunt. (Ps, 95, 12) [mauvais référencement: Ps, 95] Argillosa autem terra, de qua factae sunt formae ad fundenda vasa Domini, quidmelius quam Scriptura sacra (de qua regulam bene vivendi accipimus) valet intelligi?quasi enim argilla ignibus durata formam vasis Domini, quanta et qualia fieri debeantexhibet, cum nobis Scriptura sacra regulam justitiae quam sequamur ostendit,sanctorumque nobis exempla qui igne tribulationum invincibiles perseverarunt, inomnibus sequenda praemonstrat. Sed vasa in domo Domini electa ac pretiosa esse conspicimus, aesque igneliquefactum quod argillae formas ingredimur, qua vas possit aptum ministeriiscoelestibus effici, cum ipsi salubriter humiliati, et flamma sive divinae claritatis,sive etiam humanae adversitatisemolliti, viam patrum bene operando intramus, ut adpraemia patrum bene vivendo perveniamus.

Fecitque Salomon omnia vasa in Domo Domini: Altare aureum et mensam super quam ponerentur panes propositionis auream. (R3, 7, 48) Altare aureum corda significat perfectorum justorum, internae charitatis etcastitatis luce corusca, quorum sublimitati significandae etiam locus convenit ejusdemaltaris. Stabat enim ante ostium Sancti sanctorum, ut in factura tabernaculi manifestelegimus. In quo videlicet altari non hostiarum sanguis neque libamina, sed thymiamatatantum incendebantur, quorum fumus ad superiora ascendens, operiebat arcam, atqueoraculum odore suavitatis implebat. In quo figura exprimebatur sanctorum, qui dum neglectis temporaliumrerumcupiditatibus, tota intentione coelestia quaerunt: in vicino oraculi sunt positi, neclonge sunt remoti a velo, quo templum et Sancta sanctorum dirimuntur, qui corporeterram incolunt, caeterum secundum interiorem hominem totam habent conversationem incoelis. Ascenditque ab hujusmodi altari fumus incensorum intra Sancta sanctorum ubi arcaest recondita, cum orationes sanctorum flamma charitatis excitatae, ad coelum usqueperveniunt: ubi Christus est in dextera Dei sedens. Non enim in hoc altari sanguis hostiarum, sed thymiama tantum incenditur, quiatales viri non habent opera carnis et sanguinis, quae in ara sui cordis immolantesDomino mactent. sed solummodo lacrymarum etorationis ei vota, pro desiderio regni coelestisofferunt. « Fecit quoque altare aeneum viginti cubitorum longitudinis, et viginti cubitorumlatitudinis, et decem cubitorum altitudinis. » Et quidem altare thymiamatis Mosesfecit in eremo, habens cubitum longitudinis, et alterum latitudinis, et duos cubitosin altitudine. Quantae autem magnitudinis hoc superius dictum altare Salomon fecerit Scripturapraedicit, sed tamen quod altare aureum fecerit, dicit. Constat autem quia tantum facere non potuit, quantum fecit holocausti, quia siviginti cubitorum in longitudine et latitudine factum esset, totam templi latitudinemimpleret. Quanto igitur exterius erat positum altare holocausti quam incensi, quantumquegenere oblationis, ac vilitate metalli ignobiliusfuit, tantum quantitate mensurae ethostiarum frequentia praestabat. Quia nimirum plures sunt multo quibus dicatur Si vis ad vitam ingredi, serva mandata: (Mt, 19, 17) [mauvais référencement: Mt, 15] quam quos audire delectet, Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes et da pauperibus. (Mt, 19, 21) [mauvais référencement: Mt, 19] Nec tamen hujus mensura altaris mystica ratione caret et numero. Habet enim viginti cubitos longitudinis, et totidem cubitos latitudinis, et decemcubitos altitudinis. De quo quidem numero supra in expositione templi et vestibuli ejus diximus. Sed et nunc dicendum breviter: Quia si altare holocausti illorum in Ecclesia typumtenet, qui suum corpus et animam Domino consecrare per ignem amoris illius quaerunt,perseverantia horum in bona operatione per longitudinem altaris,amplitudo in charitateDei et proximi per latitudinem, spes in spectatione divinae visionis per altitudinemfiguratur. Quod autem longitudo et latitudo altaris vicenorum erat cubitorum, magnam utiqueperfectionem designat ejusdem indefessae longanimitatis, ac sincerae dilectionis, quaeper utriusque Testamenti nobis observantiam tribuitur. Quater enim quini vicenarium numerum complent. Quinque autem libri Mosaicae legis quatuor sunt evangelicae libertatis. Et cum ad intelligentiam atque custodiam legis spiritalem, illustrante Evangeliigratia, pervenimus, vicenarium profecto numero hoc perficimus. Fitque idem numerus in longitudine et latitudine altaris, cum corda electorum,docente utroque Testamento, et adjuvante ipso uno utriusque Testamentiauctore, etperseverantiam boni operis, etiam in persecutione servant in hilaritate dilectionis,et etiam in eos qui persequuntur exhibent. Denario autem numero, spes coelestium praemiorum solet designari, Dominoaffirmante, cum eos qui in vinea magni patris familias laborant, denario remuneratosesse testatur. Et idem altare quod in figura factum est electorum, ob significandam eorum vitamperpetuam, decem erat cubitis altum. Cum vero dictum est, quia fecit Salomon altare aureum, additum est continuo, etmensam super quam ponerentur panes propositionis auream. Mensa autem aurea Scriptura est sacra spiritalis intelligentiae, claritatefecunda, de qua Psalmista Domino: Parasti, inquit,in conspectu meo mensam adversus eos qui tribulant me. (Ps, 22, 5) [mauvais référencement: Ps, 22] Ne enim nos adversarii tribulantes ad errorem flectant, mensam nobis conditornoster scientiae coelestis, per quam in fide veritatis confortemur, paravit. Panes namque propositionis sancti sunt doctores, quorum vel opera nobis, vel verbasalutaria, ad exemplum vitae proposita, semper in divinis paginis quisquis benequaerit, invenit. Unde recte apteque iidem panes in Exodo duodecim fieri praecepti sunt, videlicetpropter apostolos duodecim, per quorum ministerium et nobis Scriptura Novi Testamenticondita est, et instrumenti Veteris, donante Domino, revelata mysteria. Quorum nimirum numero, non tantum iidem apostoli, sed omnes sunt designati, quiverbum praedicando,pabulum vitae fidelibus ministrant: quia omnes utique ipsamdoctrinae formam, quam a Domino apostoli accepere sequuntur. Quod vero in Verbis dierum legimus (voir: Ch2, 4) , quia fecit Salomon mensas decem, et posuit eas in templo, quinque a dextris,et quinque a sinistris, phialas quoque aureas centum: non has mensas tam ad panespropositionis quam ad vasa Domini portanda factas esse credibile est, phialasvidelicet quas pariter factas Scriptura refert, thymiamateria, thuribula, et caeteraquae in sequentibus leguntur: mystice possumus nonnulla intelligere. Nam quod paulo post in eodem verborum volumine subinfertur: Fecit Salomon omniavasa domus Domini Dei, et altare aeneum et mensas, et super eas panes propositionis:vel pluralemnumerum pro singulari posuit, more Scripturae usitatissimo, ut in JesuNave: Filii autem Israel praevaricati sunt mandatum, et usurpaverunt de anathemate (Js, 7) cum Achar solus et non plures filii Israel hoc fecerunt: vel quia certe panespropositionis solebant ante sabbatum coqui, ut sabbato mox poni possent in mensampropositionis: potuit fieri ut panes novi noviter cocti mox illis mensis imponerentur,ibidemque nocte illa servarentur operti, donec primo mane ablatis uteribus supermensam propositionis ponerentur calidi. Non autem hae mensae decem a figura unius mensae propositionis discrepant. Nam sicut una mensa duodecim panibus onusta, unanimem totius Scripturae concordiamauctoritate apostolica munitam designat:ita ut non immerito decem mensae aureaedivinae legis et prophetarum eloquia figurate denuntiant, quae vel refectionem nobisverbi Dei quasi panes propositionis offerunt, vel nobis exempla fidelium quasipositorum in se vasorum Domini, claritatem et miracula proponunt. Recte auem bis quinae sunt mensae, non solum quia legislator quinque voluminascripsit, verumetiam quia tota series Testamenti Veteris quinque aetates saeculicomplectitur. Geminatur vero numerus mensarum quinarius, et quinque a dextris, quinque asinistris ponuntur: cum post incarnationem Dominicam eadem Scriptura sive utrique Deipopulo, Judaeo scilicet et gentili committitur, sive evangelicis plena figurisostenditur,quae quondam antiquo Dei populo juxta litteram solum intelligenda esseputabatur.

Fecit et hydrias et fuscinulas et phialas et mortariola de auro purissimo. (R3, 7, 50) Hydriae enim praecordia sanctorum signant, aqua sapientiae et vinocompunctionis repleta; fuscinulae quoque quibus carnes praeparantur, iidempraedicatores, quorum verba sunt ut stimuli, et velut clavi in altum defixi: qui suisauditoribus cibum spiritalis intelligentiae administrant, praefigurantur: quorumvidelicet officium est corpus et sanguinem Domini credentibus distribuere, infidelibusabnegare, de quibus in sequentibus dicetur. Phialae namque apostoli et doctores pleni vitalibus aquis. Mortariola quippe sanctorum poenitentium labor passioque tolerantiae,quibusmortificantur membra eorum super terram. Thuribula autem figurantur virtutes operum, vel scilicet orationes sanctorum,quibus odor suavitatis ascendit ad Deum, ex conscientia pura et fide non ficta.

Et candelabra aurea quinque ad dexteram et quinque ad sinistram contra oraculum ex auro puro et quasi lilii flores, et lucernas desuper aureas. (R3, 7, 49) Sicut enim mensae in typo sanctae Scripturae recte ponuntur, quia etesurientibus justitiam panem verbi Dei ministrant, et vasa fuerunt ministeriicoelestis, id est justorum nobis actus in exemplum proponunt: ita etiam aptissime percandelabra eadem divina eloquia figurantur, videlicet quia lucem sapientiae errantibusproferunt. Hinc etenimPsalmista: Lucerna, inquit, pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen semitis meis. (Ps, 118, 105) [mauvais référencement: Ps, 118] Hinc etiam Salomon ait: Quia mandatum lucerna est, et lex lux. (Pr, 16) Quare autem quinque a dextris, et quinque a sinistris sint posita candelabra,ex his quae de mensis tractavimus facillime patet. Cum vero dixisset, quinque a dextris et quinque a sinistris, (R3, 7, 49) convenienter addidit, contra oraculum. (R3, 7, 49) Oraculum namque ubi erat arca, ut saepe dictum est, aditum designat patriaecoelestis, ubi Christus in dextera Dei sedens, paternorum utique consciusarcanorum. Et candelabra templi aurea, contra oraculum sunt posita, quia divina eloquiasemper ad habitationem supernae civitatis aspectant, ut hujus agnitionem ac desideriumnostris cordibus infundant: et eosqui originem carnis aeternam habent, ad appetendampromerendamque in coelestibus sedem perpetuae mansionis accendant. Si autem quaeris quid inter candelabra et lucernas eorum typice distet? possumusrecte intelligere lucernas esse viros sanctos, qui oleo Spiritus sancti infusi, etipsi igne dilectionis ardent in corde, et proximis lucem scientiae praeferunt inlingua. Candelabra autem quae has lucernas in sublime tollunt ut longe lateque videripossint in Ecclesia Scripturam esse sacram, quae sanctorum nobis virtutes et doctrinamsua lectione demonstrant. Cui videlicet interpretationi annuit sermo Domini, quo dicitur de Joanne: Ille erat lucerna ardens et lucens. (Jn, 5, 35) [mauvais référencement: Jn, 5] Possumusetiam ita aptissime dicere, quia lucernae divina sunt eloquia, juxtaillud Psalmistae, quod et supra posuimus: Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen semitis meis. (Ps, 118, 105) [mauvais référencement: Ps, 118] Candelabra autem harum lucernarum sancti sunt omnes, qui sua et corda etcorpora ferendis Domini mandatis, humili semper intentione supponunt. Quisquis enim in nullo propriam sequi curat voluntatem, verum in omnibus quaeScriptura sancta dicat attendit, ejusque se subjicere mandatis, ejus satagitauscultare promissis quasi candelabrum domus Dei aureum aureas ejus gestat lucernas:quia casta corporis sui membra, castas mentis cogitationes, ad facienda quae Deusjubet supponere contendit, et hoc tam fixa intentione quam candelabrum. Necesse est enim firmiterad superna erectum impositas sibi lucernas, non solumabsque ruina, sed etiam absque ulla status sui motione servare. Quod vero cum dixisset et candelabra aurea quinque ad dexteram, et quinque ad sinistram oraculum ex auro puro, (R3, 7, 49) addidit et quasi lilii flores et lucernas desuper aureas, (R3, 7, 49) videtur juxta litteram, quia suprema pars candelabrorum, in modum sit liliirepandi deformata, quomodo in candelabro tabernaculi factum esse legimus, cujus eststipes medius, et calami ex ipso procedentes, cum scyphis et sperulis lilia scribunturhabuisse perplurima. Flores autem lilii, ut saepe dictum est, amoenitatem semper virentis terraeviventium designant: de qua dicit beatus Petrus regeneratos nos a Domino in spemvivam, in haereditatem incorruptibilem,et incontaminatam, et immarcescibilem,conservatam in coelis (voir: 1P, 1) . Et bene lilii flores aurei in candelabro sunt facti domus Domini, quia Scripturadivina spretis temporalibus gaudiis, ad appetenda nos bona patriae coelestis provocareconsuevit. Et quomodo erectum in altitudine candelabrum lilii flores et lucernas habet aureasin capite, ita electi omnes qui in eadem Scriptura sacra continentur, erecto adsuperna sensu, coelestia bona a Domino quaesisse et percepisse probantur. Et cardines ostiorum domus templi interioris Sancti sanctorum, et ostiorum domus templi ex auro erant. (R3, 7, 50) Ostia enim domus interioris, Sancti sanctorum, angelica sunt ministeria, quaenobis de corpore egressis introitum vitae coelestis reserant. Et ostia domus templi doctores suntsancti ac sacerdotes, qui instruendo,baptizando, Domini corporis et sanguinis mysteria communicando, prima nobis Ecclesiaepraesentis limina pandunt. Quid cardines utrorumque ostiorum nisi sensus et corda sunt eorumdem angelorumsive hominum sanctorum, quibus immutabiliter contemplationi ac dilectioni suiConditoris adhaerent, ut eo ministerium divinitus sibi delegatum recte compleant, quoa voluntate illius cui ministrant, nunquam oculos avertunt: aperiuntur enim etclauduntur ostia tempore congruo, sed nullo suum cardinem tempore deserunt: quia etangeli et omnes sancti, sive in hac vita fidei, seu in illa spei fideles atque electossuscipiant, semper animum in radice internae dilectionisfixum tenent. Unde bene iidem cardines ex auro esse facti perhibentur, propter videlicet velmeritum propriae claritatis, vel illius quam habent in Deum charitatis.

Et perfecit omne opus quod faciebat rex Salomon in domo Domini. (R3, 7, 51) Perfecit Salmon opus quod faciebat in domo Domini, cum rex pacificus noster indie novissima omnes electos resurrectionis immortalitate glorificat. Alioquin quandiu status hujus saeculi geritur, fecit quidem opus domus DominiSalomon, sed nondum perficit, quia corda electorum Dominus ut bona operentur inspiratet adjuvat. Nullum tamen in hac duntaxat vita commorantem absque peccato esse tribuit: namquehoc donum futurae vitae beatitudinis reservat. Perficit vero omne opus templisui, et hoc dedicationi aptum reddit, cum translatosde hac vita electos suos aeternum perducit ad regnum, quod bene significatur etiam ineo quod templum quatuor annis aedificatum est, octavo autem perfectum ac dedicatumest, septem namque diebus omne hoc tempus volvitur. Octava est dies, est judicii et resurrectionis futurae: de qua psalmi sextus etundecimus attitulati sunt. Cui videlicet tempori convenit apte quod sequitur: Et intulit quae sanctificaverat David pater suus, argentum, et aurum et vasa, reposuitque in thesauris domus Domini. (R3, 7, 51) Argentum namque ad nitorem eloquentiae, aurum et splendorem sapientiae. Vasa generaliter ad rationalem pertinent creaturam. Sanctificatque David, pater Salomonis, argentum; cum Deus Pater eloquentesquosquegratia sui Spiritus ad loquendum verbum Evangelii confortat. Sanctificat aurum, cum naturali ingenio perditos suo replens Spiritu adconsiderandum in lege sua mirabilia illuminat. Sanctificat et vasa, cum omnibus generaliter Ecclesiae filiis ejusdem Spiritusgratia largitur, [quae] ad amanda illos, et appetenda perpetuae salutis [dona]inflammat. Hoc autem argentum, hoc aurum, haec sanctificata vasa Salomon infert in templumcum Dominus noster peracto universali judicio omnes electos, et doctorum videlicet, etcaeterorum fidelium coetum in gaudium regni coelestis introducit. Reponitque vasa diversi generis, argentea sive aurea in thesauris domus Domini,quando eos qui multitudine dulcedinis ejus frui meruerint abscondit in abdito vultussui, a conturbationehominum. Et apte multi sunt thesauri, in quibus vasa electionis reconduntur, sed una domusDomini in qua idem sunt facti thesauri, quia et una Ecclesia in qua omnes continenturelecti, quantumlibet meritis distent. Et una ac non diversa est patria illa coelestis, quae electis promittitur omnibus,quamvis sicut stella a stella differt in claritate, ita et resurrectiomortuorum. Quod utrum judex ipse ac distributor praemiorum Dominus, una sententiademonstravit, cum ait: In domo Patris mei mansiones multae sunt. (Jn, 14, 2) [mauvais référencement: Jn, 14]

Caput 8 : Dans le chapitre VIII

Et intulerunt sacerdotes arcam foederis Dominiin locum suum, in oraculum templi, in Sanctum sanctorum subter alas cherubim. Siquidem cherubim expandebant alas super locum arcae, et protegebant arcam, et vectes ejus desuper. Cumque eminerent vectes et apparerent summitates eorum foris sanctuarium ante oraculum, non apparebant ultra extrinsecus, quia et fuerunt ibi usque in praesentem diem. In arca autem non erat aliud nisi duae tabulae lapideae quas posuerat in ea Moyses in Horeb, quando pepigit foedus Dominus cum filiis Israel, cum egrederentur de terra Aegypti, (R3, 8, 6, R3, 8, 7, R3, 8, 8 et R3, 8, 9) etc. Quod illata arca in Sancta sanctorum ducitur, cumque eminerent vectes, etapparerent summitates eorum foris sanctuarium, non apparebant ultra extrinsecus, hocmanifestius in Paralipomenonvolumine scribitur: Vectium, inquit, quibus portabant arcam, quia paululum longiores erant, capita parebant ante oraculum. (Ch2, 5) Si vero quis paululum fuisset extrinsecus, eos videre non poterat. Ubi notandum, quia etsi vectium capita accedentibus propius ac diligentiusintuentibus parebant ante oraculum, non tamen eminerent. Quia nimirum necesse erat ut clauso oraculo et appenso ante ostia velo, ipsiquoque vectes toti cum arca et cherubim abducerentur interius: quod fieri non poterat,si prominentes ulterius vectes producendis ad claudendum ostiis locum nondarent. Quorum positionem vectium Scriptura, non sine causa, sed magis intuitu sacramentitam diligenter expedire curavit. Constat enim quia domus templi exterior peregrinantem interris Ecclesiam, Sanctaautem sanctorum internam supernae patriae felicitatem designant. Item illata in Sancta sanctorum arca, assumptam Christi humilitatem, et intravelum regiae coelestis inductam. Vectes vero quibus eadem arca portabatur, praedicatores verbi (per quos ipse mundoinnotuit) typice nuntiant. Erat autem in arca urna aurea habens manna, quia in homine Christo habitat omnisplenitudo divinitatis corporaliter. Erat virga Aaron quae excisa denuo floruerat, quia potestas omnis judicandi peneseum est, cujus judicium in humilitate passionis videbatur esse sublatum. Erant et tabulae testamenti, quia in illo sunt thesauri sapientiae absconditi. (Col, 2) Adhaerebant ei vectes quibus portabatur, quia doctores qui quondam laboraruntinverbo Christi, nunc praesenti visione congaudent gloriae Christi. Quod enim unus eorum de se dixit: cupio dissolvi et cum Christo esse, (Ph, 1) de omnibus utique sui operis consortibus intelligendum reliquit. Apparebant summitates vectium foris ante oraculum, non semper, sed cum ostiaejusdem oraculi aperiri contingeret. Neque hoc omnibus, sed his solummodo qui propius accedentes attentius ea quaeintus erant satagebant intueri. Ipsa autem arca qualis et quomodo esset posita, solis eis qui oraculum intrassent,videre licebat. Quia nullus sanctorum in hac adhuc vita positus tametsi in altitudine se mentisattollens, sed soli illius patriae cives gloriam inibi sui Redemptoris plenecontuentur. Sunt et vectes cum arca inoraculo conditi, quia absconditi sunt nunc perfectiquique electi, qui nos processerunt de mundo, in abdito vultus Dei a conturbationehominum. Quorum tamen summitates vectium aperto oraculo his qui appropiant visuntur, cumperfectioribus quibusque oculum sui cordis tota intentione purificantibus, divinagratia aliquid extremum de supernorum civium gaudio contemplandum donaverit, quianimirum contemplatio his qui paulo longius recesserint minime conceditur. Quia quanto exterius mente vaga remanent, tanto minus quae sint interna gaudiavident.

Factum est autem cum exissent sacerdotes de sanctuario, nebula implevit domum Domini, et non poterant sacerdotes stare et ministrare propter nebulam. Impleverat enim gloria Domini domum Domini, (R3, 8, 10 et R3, 8, 11) et reliqua. Quod autem nebula implevit domum Domini, et non poterant sacerdotes stare etministrare propter nebulam, haec sententia superbos Judaeorum pontifices ac doctoresinsinuat, qui dum nativitatis Christi sacramenta investigare despiciunt, debitum fideisuae ministerium per erroris nebulam perdiderunt. Ita eorum mentes infidelitatis caligo replevit, ut exigentibus propriis meritisnon agnoscant cultum credulitatis. Nebula ergo Synagogam, id est domum Domini implevit, et sacerdotes propter nebulamministrare non poterant, quia dum in Testamento Veteri sensus mysticos litteraevelamine coopertos, inter obscuras allegoriarum caligines investigare despiciunt,debitum fidei suae ministerium,propter nebulam perdiderunt. Quibus et tunc in nebula doctrinae suae, vocem Dominus protulit, cum de se etiamaperta narravit. Quid est enim apertius quam Ego et Pater unum sumus? (Jn, 10, 30) [mauvais référencement: Jn, 10] Quid apertius quam Ante Abraham ego sum? (Jn, 8, 58) [mauvais référencement: Jn, 8] Sed quia auditorum mentes infidelitatis caligo compleverat, quasi emissum solisradium nebula interjacens abscondebat. Et dedicaverunt templum Domini, rex et filii Israel. (R3, 8, 63) Templum Domini sancta est Ecclesia, sicut supra ostensum est: hanc dedicavitrex Christus, quando eam sanguine suo mundavit, et Spiritus sancti gratiasanctificavit, diversis virtutum donis multiplicavit. Hanc dedicant et filii Israel secum, quando unusquisque fidelium, secundum sibidonum collatum a Deo, verbopraedicationis et virtutum operibus proximos suosquoscunque valet ad meliora et perfectiora convertere, satagit. Templum enim Domini, ait Apostolus, sanctum est, quod estis vos. (1Co, 3) Sed hanc sanctificationem, rex et populus, caput et membra, non aequaliterperficiunt, quia de Christo Joannes ait: De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia. (Jn, 1, 16) [mauvais référencement: Jn, 1] Hinc Paulus dicit: Itaque neque qui plantat, est aliquid, neque qui rigat; sed qui incrementum dat, Deus. (1Co, 3) Sed quantum valeat hominis dedicatio, praedictus Apostolus subsequenter exponitdicens: Qui plantat autem et rigat unum sunt. Unusquisque autem propriam mercedem accipiet, secundum suum laborem. Deienim sumus adjutores, Dei agricultura estis, Dei aedificatio estis, (1Co, 3) etc. Igitur ipse sanctificat suum templum quasi Deus et Dominus inhabitando: nos autemdigni habitationis ejus conservando. Sequitur:

In die illa sanctificavit rex medium atrii, quod erat ante domum Domini. Fecit quippe ibi holocaustum et sacrificium et adipem pacificorum, quia altare aereum quod erat coram Domino minus erat, et capere non poterat holocaustum et sacrificium et adipem pacificorum. (R3, 8, 64) Quid ergo est quod Salomon sanctificavit medium atrii, offerens ibi holocaustumet sacrificium: propterea qui altare aeneum quod juxta constitutionem legis ante forestempli positum erat, non poterat totum capere, nisi quod Christus ea quae in legepropter infirmitatem ejus perfici non poterant, nunc in Ecclesia catholica plenitergerit. Ipse est enim atrium domus Domini: per ipsum ingressus patet in domo Domini inJerusalem videlicet coelestem. Quia ergo holocausta et sacri ficia omnia in altari typico Veteris Testamenti nonpoterant offerri, eo quod omnia ibi figuraliter fiebant, rex noster et sacerdos erexitaltare fidei in Ecclesia catholica, in quo pinguia holocausta et sacrificiaacceptabilia quotidie spiritualiter Deo offeruntur. Hinc est quod Dominus reprobans vetus sacrificium per Prophetam ait: Holocausta et sanguinem victimarum nolui. (He, 10) [mauvais référencement: Ps, 39] Et item in Psalmis: Sacrificium laudis honorificabit me; et illic iter, quo ostendam illi salutare Dei. (Ps, 49, 23) [mauvais référencement: Ps, 44]

Fecit ergo Salomon festivitatem in tempore illo celebrem, et omnis Israel cum eo multitudo magna ab introitu Emath usque ad rivum Aegypti coram Domino Deo nostro. (R3, 8, 65) Quod dicitur, quia fecit Salomon festivitatem celebrem, et omnis Israel cum eomultitudo magna ab introitu Emath usque ad rivum Aegypti coram Domino: per introitumEmath, septentrionalem terrae repromissionis plagam per rivum sive torrentem Aegypticoram Domino: ut verba dierum nominant, designat australem. De quibus aliqua latius ex verbis sancti Hieronymi ponere gratum puto esselectori. Scriptum est in libro Numerorum (voir: Nb, 34) , in quo omnis terra repromissionis per quatuor plagas brevi sermone dividitur:Pars meridiana incipiet a solitudine Sin quae est juxta Edom, et habebit terminoscontra orientem mare salsissimum, qui circuit australem plagam per ascensumscorpionis, ita ut transeant in Senna et perveniant in meridiem usque ad Cadesbarne,unde egredientur confinia ad villam nomine Adar, et tendent usque ad Asemona. Ibitque per gyrum terminus ab Asemona usque ad torrentem Aegypti, et maris Magnilittore finietur. Pro quo in ultima visione prophetae Ezechielis ita dicitur: Plaga autem australis meridiana a Thamar, usque ad aquas Mariboth. (Ez, 48) Aquas Mariboth, id est contradictionis. Cades quoque et torrentes usque ad mare Magnum, quod significat latissimamsolitudinemSin, quae est juxta Edom. Et in mari Rubro terminum circumire, et per ascensum scorpionis et Senna etCadesbarne et atrium sive villam Adar, et a Semona pervenire usque ad torrentemAegypti, qui juxta urbem Rinocoruram mari influit. Hic vero terminus plagae australis incipit, a Thamar quae urbs in solitudine est,quam et Salomon miris operibus exstruxit, et hodie Palmira nuncupatur; Hebraicoquesermone Thamar dicitur, quae in lingua nostra palmam sonat, usque ad aquascontradictionis Cades quam in deserto esse non dubium est, et torrens ingrediens mareMagnum, hoc quod Aegypti Palaestinaeque praetenditur littoribus. Sequitur in libro Numerorum: Plaga autem occidentalis, a mari Magno incipit, et ipso fine clauditur, (Nb, 34) hoc est a mariusque ad mare, a torrente videlicet Rinocore, qui in mareinfluit, usque ad eum locum ubi est Emath urbs Syriae, cujus in hac plaga et nomenponitur in Ezechiele: Et plaga (inquiens) mare Magnum a confinio per directum, donec venias Emath, (Ez, 47) quae nunc Epiphania nominatur, ab Antiocho crudelissimo tyrannorum nominecommutato. Nam cognomentum habuit Epiphanes. Porro ad septentrionalem (inquit) partem a mari Magno termini incipientpervenientes usque ad montem altissimum, quo veniens in Emath usque ad terminossedebat, ibuntque confinia usque ad Sephrona et villam Enan, hi erunt termini in parteaquilonis. Dicunt Hebraei septentrionalem plagam incipere a mari Magno, quod Palaestinae,Phoenicis et Syriae quae appellatur Cele,Ciliciaeque praetenditur littoribus, et perAegyptum tendit ad Libyam. Quod autem dicitur: pervenientes terminos usque ad montem altissimum, eumdemHebraei autumant vel Imaum montem significare, vel Taurum: quod nobis videturverius. Ibuntque, inquit, confinia usque ad Sephrona, quam Hebraei hodie Zephuim, oppidumCiliciae, voCant. Quod autem sequitur: Et villam Enan, pro quo in Hebraeo scriptum estAserenam, quod interpretatur atrium fontis, terminus est Damasci. Unde dicitur in Ezechiele: Et erit terminus a mari usque ad atrium Enan, siveAser. Enan terminus Damasci, et ab aquilone ad aquilonem plaga septentrionalis de villaEnan Sephama, et de Sephama descendent termini in Rebla contra fontem. Inde pervenit contra orientemad mare Genezareth, et tendent usque Jordanem et adultimum salsissimo claudentur mari. A fine igitur septentrionalis plagae, hoc est, atrio Enan tendunt fines usque adSephama, quam Hebraei Aphamiam nominant. Et de Aphamia descendunt termini in Reblata, quae nunc Syriae vocaturAntiochia. Et ut scias Rebla hanc significare urbem, quae nunc in Syria Celes nobilissimaest, sequitur: Contra fontem, cui proprium est significari Daphnem; de quo fontesupradicta urbs aquis abundantissimis fruitur. Inde, inquit, pervenient termini contra orientem ad mare Genezareth, id est adstagnum Tiberiadis. Mare autem dicitur, cum habeat dulces aquas, juxta idiomata Scripturarum, quaecongregationes aquarumappellant maria. Et tendent, inquit, usque Jordanem et ad ultimum claudentur mari, vel Mortuo, vel,ut alii putant, lingua maris Rubri, in cujus littore Abila posita est.

Quod autem sequitur in libro Regum, quod septem diebus et septem diebus, id estquatuordecim diebus, praedicta festivitas a Salomone et filiis Israel celebraretur, etin die octavo dimisit populos; intuendum est quomodo in Verbis dierum de eadem rescriptum sit. Fecit ergo Salomon festivitatem in tempore illo septem diebus, et omnis Israel cumeo, Ecclesia magna valde ab introitu Emath usque ad torrentem Aegypti, fecitque dieoctavo collectam eo quod dedicasset altare septem diebus, et solemnitatem celebrassetdiebus septem. Igitur vicesimo tertiomensis septimi dimisit populos ad tabernacula sua, sed putonon aliud hic velle intelligi nisi quod expletis diebus septem dedicationis templi,subsecuti sunt dies scenopegiae, quae a decimo quinto die mensis septimi secundumlegem inchoabantur, et in die vigesimo secundo finiebantur. Utrisque ergo festivitatibus rite peractis, et scenopegiarum octava die finita,dimisit rex Salomon populos ad sua, laetantes atque gaudentes super bona quae fecerat Dominus David et Salomoni et Israel populo suo. (R3, 8, 66) Cui sensui videtur Josephus suffragari ita dicens: Dimisit ergo SalomonEcclesiam, cum sacrificia celebrasset pro se et pro universis Hebraeis, id est vitulosquidem viginti duos, oves autem viginti centum. Tunc enim prius in templo sacrificia celebratasunt, et in eo epulati sunt omnesHebraei cum uxoribus suis et filiis. Insuper etiam et festivitatem quae vocatur scenopegia, faciens ante templum clarenimis et magnifice diebus quatuordecim, et rex cum omni populo suo pariter epulatusest. Cumque haec fuissent sufficienter exhibita, nihilque deesset circa pietatisdivinae culturam, dimissi a rege singuli ad propria remearunt, agentes gratias regi,propter providentiam quam habuisset et opera quae fecisset, et orantes Deum, ut eisregem praeberet longaevo tempore Salomonem. Agebant cum gaudio revertentes sublimiter, et cum delectatione hymnos decantantes,ita ut in ea jucunditate sine labore ad propria remearent. Mystice autem hoc quod Salomon completo opere templi festivitatem celebremfecit,sicut quibusdam videtur, et omnis Israel cum eo multitudo magna ab introituEmath usque ad rivum Aegypti coram Domino Deo, significat internum gaudium sanctorum,quod cum rege suo Christo vero videlicet pacifico, perpetualiter habent; necnon etloca ipsa quibus termini terrae Israel descripti sunt, Emath videlicet et rivusAegypti, huic significationi non contradicunt, Emath enim interpretatur Domini veritas; et per rivum sive torrentem Aegypti quem melius intelligere possumus,quam mortem temporalem? quia hanc in Aegypto, id est in tenebris istius mundiconsistens, nullus evadere potest, Propheta attestante, qui ait: Quis est homo qui vivit, et non videbit mortem? (Ps, 88, 49) [mauvais référencement: Ps, 88] Unde deipso Mediatore Dei et hominum, in psalmo scriptum est: De torrente in via bibet, propterea exaltabit caput. (Ps, 109, 7) [mauvais référencement: Ps, 109] Torrens fuit turbulenta Judaeorum persecutio, de qua Dominus Christus bibit invia, id est in hac vita, dum corpore pertulit. Sed dum in via dicitur, labor interius ostenditur, et velocissimus transitusindicatur per quam itinerantes vehi solent ad aliam mansionem: Christo enim proptergloriosae meritum passionis, datum est nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine ejus omne genu flectatur, coelestium, terrestrium, et infernorum. (Ph, 2) Omnis ergo Israel a rivo Aegypti usque Emath, festum celebre cum Salomonefaciunt, quando sancti post finem praesentis vitae veraciter aeternis gaudiis cumDomino Christo perfruuntur.Quod autem septem diebus et septem diebus eamdem festivitatem celebrabant,significari potest quod electi per septiformem Spiritus sancti gratiam illuminati,modo in hac vita (quae septenario numero dierum discurrit) gaudent in spe, et tunc insabbato vero, hoc est in futura animarum requie, gaudebunt in ipsius veritatisperceptione. Quod autem sequitur, in die octavo Salomonem dimisisse populum qui benedicentesregi, profecti sunt singuli in tabernacula sua, laetantes alacri corde super omnibusbonis quae fecerat Dominus David servo suo, et Israel populo suo, significare potestfinem istius vitae, qui erit post sabbatismum animarum sanctarum, quo nunc quiescuntante diem judicii. In octava aetate, hoc est in die resurrectionis sanctosrecepturos corporaimmortalia, et in mansionibus coelestibus quosque secundum meritorum qualitatescollocandos, ubi semper alacri corde laetentur, gaudentes et laudantes Deum superomnibus bonis, quae in Domino Christo Pater omnipotens contulit omni populoChristiano.

Caput 9 : Dans le chapitre IX

Dedit rex Salomon Hiram viginti oppida in terra Galilaeae. Egressusque est Hiram de Tyro ut videret oppida quae dederat ei Salomon, et non placuerunt ei, et ait: Haeccine sunt civitates quas dedisti mihi, frater? Et appellavit eas terram Chabul usque in diem hanc. (R3, 9, 11, R3, 9, 12 et R3, 9, 13) De hoc Josephus narrat: Multum aurum et argentum Tyri rex adaedificiumcontulit, insuper et ligna cedrina, et cypressina, quem Salomon quoquemagnis compensationibus redonavit, mittensque ei per annos singulos triticum, vinum etoleum, quibus maxime rebus (eo quod habitaret in insula sicut praediximus)indigebat. Ad haec autem et civitates Galilaeae regionis, viginti numero, non procul a Tyropositas condonavit. Quas dum circuisset atque considerasset, displicuissetque ei donum, mittens adSalomonem, dixit se civitatibus non egere, et ex tunc hae appellatae sunt terraGabalon. Etenim interpretatum lingua Phoenicia, displicere significat. Sed Chabul quasi germen interpretatur, ut in libro Hebraeorum nominuminvenimus. Quomodo autem hoc nomen displicere significet,non invenimus, nisi forteper ironiam dictum sit quasi germen, cum plenitudinem fructuum non afferret.

Aedificavit ergo Salomon Gazer et Bethoron inferiorem, et Baalath, et Palmiram in terra solitudinis. Et omnes vicos, qui ad se pertinebant, et qui erant absque muro munivit, (R3, 9, 17, R3, 9, 18 et R3, 9, 19) etc. Urbes vero quas aedificasse Salomon dicitur, hoc est Mello, et murum Jerusalem,Heser Mageddo, et Gazer, Bethoron, Baalath, et Palmiram, sanctae Ecclesiae decoremsignificant: quam verus Salomon in jucunditate regni sui ad laudem et sempiternamlaetitiam sibi praeparavit. Interpretetur autem Mello adimpletio: Hezer, separatus, vel sanctificatus. Mageddo, coenaculum ejus: Gazer, praescisio vel divisio: Bethoron, domus montium, etBaalath, ascendens interpretatur. Sancta ergo Ecclesia, ipsa civitas Dei vivi est, ubi impletur quotidie Deivoluntas. Haec superato omni errore infidelium sanctificata est in fide et bonisoperibus. Ibi refectio virtutum est, haec discernit mundum ab immundo, virtutes avitiis. Et domus est montium, id est habitatio sanctorum. Et fructus justitiae sicut palma florens, ascendit de virtute in virtutem, ut videat Deus deorum in Sion. (Ps, 83, 8) [mauvais référencement: Ps, 83] Omnes vicos qui ad se pertinebant et qui erant absque muro munivit Salomon, (R3, 9, 19) quia Christus coetus fidelium suorum gratiae suae protectione ita munivit, uthostibus spiritalibus insuperabiles semper existerent.

Universum populum qui remanserat de Amorrhaeis,et de Hethaeis, et Pheresaeis, et Hevaeis, et Jebusaeis, qui non sunt de filiis Israel; horum filios qui remanserant in terra, quos scilicet non poterant filii Israel exterminare, fecit Salomon tributarios usque in diem hanc. De filiis autem Israel non constituit Salomon servire quemquam, sed erant viri bellatores et ministri ejus, et principes et duces et praefecti curruum, (R3, 9, 20, R3, 9, 21 et R3, 9, 22) et reliqua. Universum populum qui non fuerat de filiis Israel, fecit pacificus nostertributarios, cum eos qui non sunt in filiorum numero, sed in servili conditionepositi, in potestate sua continet, et singulis utitur ad proprium servitium. Sive enim Judaei, sive gentiles, sive haeretici, in ejus dominatione consistunt,quia ipse universorum dominator est, et eis utiturad suam utilitatem, in cujusvoluntatem universa sunt posita, et non est qui possit resistere voluntati ejus. Tales licet in multis adversentur, tamen frequenter usibus serviunt Ecclesiae, cumin praesenti tempore necessaria tribuunt, et de rebus suis solatia praebent. De filiis autem Israel, hoc est qui non ancillae filii sunt, sed liberae, quosipse Filius Dei sanguine suo liberavit, non constituit Salomon noster servirequempiam: quia neminem cogit ritu gentili vivere, neminem caeremonias veteris legistemporibus Novi Testamenti servare; sed viros bellatores esse, qui contra spiritalesnequitias scuto fidei, et gladio spiritus dimicent, et ministros; suos fieri, hoc estspiritale obsequium in bonis operibus sibi praebere;et principes et duces scilicet, utbene sibi principentur, et carnis lasciviam doment, sive ut subditos sibi bene regant,et in semita justitiae duCant. Quod autem sequitur:

Erant principes super omnia opera Salomonis praepositi quingenti quinquaginta, qui habebant subjectum populum, et statutis operibus imperabant. (R3, 9, 23) Quid significat, nisi quod hi qui Spiritus sancti gratia legis Domini scientiamhabere merentur, et semetipsos et alios bene regere possunt. Quinquagesimo ergo die post pascha in Veteri Testamento, lex in monte Sina tributaest. Et in Novo super apostolos, et eos qui cum ipsis erant, Spiritus paracletusvenit.

Offerebat quoque rex Salomon tribus vicibusper annos singulos holocausta et pacificas victimas super altare, quod aedificaverat Domino, et adolebat thymiama coram Domino. (R3, 9, 25) Offert quoque pacificus noster tribus vicibus per annos singulos holocaustaDomino in membris, cum per sanctae Trinitatis fidem hostiam acceptabilem exhibetDeo. Offert enim unusquisque fidelis holocausta Domino, cum corpus suum castigandomacerat, et tota desideria carnis igne Spiritus sancti consumere festinat. Offert pacificas hostias cum bonorum operum munus exhibet. Offert victimas, cum vota labiorum suorum in laudem Domini expendit. Et haec omnia super altare quod aedificaverat Domino offerre debet, quia in aracordis ubi decet ignem divinum semper ardere, hoc est flammam charitatissemperfervere, quidquid in abstinentia, quidquid in bona operatione, quidquid ingratiarum actione, elaborat, justum est, ut totum suavitate Spiritus sancti offeratDeo. Sicque adolebit thymiama coram Domino, quando orationem puram in cordis secretopraeparat Deo, et ea quae sunt Deo digna et placita postulat. Caeterum qui transitoria poscit, et quae ad luxum saeculi pertinent, non coramDomino adolere thymiama dicitur, quia non in pura conscientia orare comprobatur.

Classem quoque fecit rex Salomon in Asiongaber, quae est juxta Haylam in littore maris Rubri in terra Idumea. Misitque Hiram in classe illa servos suos viros nauticos, et gnaros maris, cum servis Salomonis. Qui cum venissent in Ophir,sumptum inde aurum quadringentorum viginti talentorum detulerunt ad regem Salomonem. (R3, 9, 26, R3, 9, 27 et R3, 9, 28) Asiongaber fertur esse insula haud procul ab Hayla in Rubro mari, ubi classisJosaphat vi tempestatis attrita est. Ophir autem nomen provinciae ex Ophir uno de posteris Eber nominatam, ex cujusstirpe veniens a fluvio Cophne, usque ad regionem Indiae, quae vocatur Hieriam,habitasse referuntur, ut Josephus narrat. Classis itaque quam fecit Salomon in Asiongaber, quae festinantes, aut fortes, sive viriliter interpretatur, non aliam esse puto quamEcclesiam fidelium, quae in mari istius mundi posita studium impendit thesaurossapientiae et scientiae, opesque virtutum acquirere, ubi sunt servi Hiram nauticietgnari maris cum servis Salomonis, dum gentiles saeculari sapientia eruditi, cum hisqui in lege Moysi periti sunt in unitate fidei sociantur. Hos ergo Salomon noster in Ophir, quae interpretatur infirmans, mittit,ut sumptum inde aurum ad se deferant, cum in utilitate litterae sensum pretiosum habetquaerere. Et sic accepta summa quadringentorum viginti talentorum auri ad regem deferunt,cum sensum pretiosum historiae allegorice et tropologice exponunt, atque anagogen induobus Testamentis inveniunt, et eum sapientiae et consilio divino ascribentestribuunt.

Caput 10 : Dans le chapitre X

Sed et regina Saba, audita fama Salomonis, in nomine Domini, venit tentare eum in aenigmatibus. Et ingressa Hierusalem cum multo comitatu et divitiis, camelis portantibus aromata, et aurum infinitum nimis, et gemmas pretiosas, venit ad Salomonem, et locuta est ei universa quae habebat in corde suo. (R3, 10, 1 et R3, 10, 2) Regina autem Austri quae a finibus extremis excitata veniens, Salomonis audiresapientiam concupivit, jam tunc venturam de gentibus Ecclesiam desiderantem Christumfigurabat, quae juxta Prophetam (voir: Ps, 44) circumamicta est varietate in vestitu deaurato, et populi sui etpaternae domus oblita currebat barbara gente non animo, quae in aperto peregrina fuit,sed in loco culto sanctorum fieri civis optabat. Unde non solum coelesti praemio resurrectionis beata, sed etiam potestateapostolica, de Judaeis adulteris judicandis, ipsius judiciis dignacensetur, quiaChristum in Salomonem mirata, verum reginae coelestis affectum imagine mysticaEcclesiae providentis impleverat. Hinc ipsa regina Saba, viso Salomone et gloria ejus, stupens super prudentiamejus, dixit:

Verus est sermo quem audivi in terra mea super sermonibus tuis et super sapientia tua, et non credebam narrantibus mihi, donec ipsa veni, et vidi oculis meis, et probavi quod media pars mihi nuntiata non fuerit. Major est sapientia tua, et opera tua quam rumor quem audivi. (R3, 10, 6 et R3, 10, 7) Quod bene convenit sanctae Ecclesiae quae, auditis miraculis Christi, provocataest ad quaerendum eum. Sed postquam ad ipsum pervenit per baptismum et fidem, consideratis sanctaeScripturae testimoniis, divinitatis ejuspotentiam agnoscens, parum ei videtur esseomne quod sibi antea de eo narratum est, in comparationem perceptae gratiae. Unde et admirando in laudem ejus erumpit, dicens:

Beati viri tui, et beati servi tui qui stant coram te semper et audiunt sapientiam tuam! Sit Dominus Deus tuus benedictus cui complacuisti, et posuit te super thronum Israel, eo quod dilexerit Dominus Israel in sempiternum, et constituit te regem, ut faceres judicium et justitiam. (R3, 10, 8 et R3, 10, 9) His quoque similia et Psalmista in desiderio regni coelestis exardescens expersona eorum protulit, dicens: Quam amabilia sunt tabernacula tua, Domine virtutum, concupiscit et deficit anima mea in atria Domini. Cor meum et caro mea exsultaverunt in Deum vivum. (Ps, 83, 2 et Ps, 83, 3) [mauvais référencement: Ps, 83] Et paulo post: Beati, ait, qui habitant in domo tua, in saeculum saeculi laudabunt te. (Ps, 83, 5) [mauvais référencement: Ps, 83] Illi vero beati sunt, quorum rex est Christus, et quia aeterna visione ejusperfrui merentur et gloriam ejus quam habet cum Patre et Spiritu sancto conspicere, etsapientiam per quam ipse mundus corde dignatur se ostendere, perpetualiter perciperelaetantur. Sicque probabunt verum esse hoc quod scriptum: Quia nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit quae praeparavit Deus diligentibus se. (1Co, 2)

Rex autem Salomon dedit reginae omnia quae voluit et petivit ab eo, exceptis his quae ultro obtulerat ei munere regio, (R3, 10, 13) id est quia pacificus noster,verae reginae, Ecclesiae videlicet suae, omniaquae petit, dabit. De quo scriptum est: Desiderium cordis ejus tribuisti ei, et voluntate labiorum ejus non fraudasti eam. (Ps, 20, 3) [mauvais référencement: Ps, 20] Et in Evangelio ipse dicit: Quaecunque petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. (Jn, 16, 23) [mauvais référencement: Jn, 14] Non solum autem ea quae petimus, imo etiam illa quae humana fragilitas, autnescit aut non praesumit petere, gratuito munere largitur.

Fecitque rex de lignis thyinis fulcra domus Domini, et domus regiae et citharas lyrasque cantoribus. Non sunt allata hujuscemodi ligna thyina, neque visa usque in praesentem diem. (R3, 10, 12) De quo Josephus ita narrat: Eodem vero tempore delati sunt regi, a terra quaevocatur aurea, lapides pretiosi, etligna thyina, quibus usus est ad fortitudinemtempli domuumque regalium et ad instrumenta musicorum, fecitque citharas et nablas, utdicerent hymnum Deo levitae. Omnium vero rerum quae fuerunt quocunque tempore regi delata, ea quae illo diedelata sunt, magnitudinem et pulchritudinem praecellebant. Nullus igitur arbitretur, quia ligna thyina quae nunc propter pretium vendentiumsic appellantur, illis vicina sint. Illa siquidem visione rotunda quasi pinea sunt, sed multo candidiora et valdefulgentia. Hoc autem dixi, ut nullus naturam verae pignus ignoraret. Sunt enim, sicut in cujusdam volumine legi, imputribilia et spinosa, insimilitudinem albae spinae, et usque hodie Judaeis incognita. Bene autem dicitur quod rex Salomon delignis pretiosis nimis fecerit fulcra domusDomini et domus regiae, et citharas lyrasque cantoribus; quia conditor noster lignapretiosa, hoc est doctores sanctorum, quorum viror nunquam decrescit fidei, nec foliaverborum decidunt; sed qui fructum bonorum operum reddunt temporibus suis, ad munimendomus Dei et domus regiae, hoc est ad confirmationem Ecclesiae suae ponit, ut eorumundique vallata doctrinis et exemplis, ruinam eorum scelerum non sentiat. Talesque viri merito ut citharae et lyrae ad laudandum Dominum fabricati dicuntur,quoniam quaecunque fecerint prosperabuntur, et laudem Domini inter adversa etprospera, corde, ore, simul et opere pronuntiare non cessant. Hi quidquid aguntin verbo aut opere, omnia in gloriam Dei faciunt. De quibus ex persona Domini per prophetam dicitur: Super muros Jerusalem constituit custodes, tota die et tota nocte non tacebunt laudare nomen Domini. (Es, 62)

Fecit quoque Salomon ducenta scuta de auro puro. Sexcentos auri siclos dedit in laminas scuti unius et trecentas peltas ex auro probato. Trecentae enim minae auri unam peltam vestiebant, posuitque eas rex in domo silvae Libani. (R3, 10, 16 et R3, 10, 17) In Verbis quoque dierum ita scriptum est: Fecit igitur rex Salomon ducentas hastas aureas de summa sexcentorum aureorum, qui in hastis singulis expendebantur. Trecenta quoque scuta aurea trecentorum aureorum, quibus tegebantur scuta singula. Posuitqueea rex in armentarium quod erat consitum nemore. (Ch2, 9) Scuta ergo simul et hastae aureae quibus utebantur, sicut in sequentibusostenditur, duces qui excubabant ante ostium domus regis, quid significant nisiarmaturam spiritalem, quam habent praedicatores sancti, qui custodiunt domum Domini,et excubant ad ostia ejus, ut callidis insidiatoribus intercludant aditum, nedecipiant innocentes, de quibus in Cantico canticorum scriptum est: Lectulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt ex fortissimis Israel, omnes tenentes gladios, et ad bella doctissimi, (Ct, 3) quia et praesentem Ecclesiae quietem ac pacem praedicatores sancti contrahaereticorum tuentur incursus, et internam coelestis patriae requiem perfectioresquoque fixa intentionespeculantur. Bene autem iterando adjungitur: « Ex fortissimis Israel. » Israel quippe, vir videns Deum interpretatur. Omnes quidem qui ad divinae visionis gaudia tendunt, recte Israel nominecensentur. Sed fortissimi, inquit, in eis sunt utique illi, qui sive coelestis donospeculationis sublimantur, seu praedicationis ministerium rite peragendumsuscipiunt. Qui et apte sexagenario sunt numero designati, quia tales nimirum denariumaeternae retributionis pro perfectione bonae operationis exspectant, omnes tenentes gladios et ad bella doctissimi, (Ct, 3) illos tenentes gladios, de quibus dicit Apostolus: Et galeam salutis assumite, et gladium spiritus, quod est verbum Dei. (Ep, 6) Ad illa bella doctissimi, de quibus idem admonet, dicens: Induite vos armaturamDei, ut possitis stare adversus insidias diaboli; quia non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, (Ep, 6) etc. Et recte doctissimi, quia bellandi magna arte indigent, qui carne inclusi, interris positi, contra spiritalia nequitiae in coelestibus certant. Magna arte, imo magna Dei gratia indigent, cum contra archangelum tot millibusannorum ad bella exercitatum, carnis fragilitas pugnat. Recte ergo ducentae hastae de summa sexcentorum siclorum factae sunt, quiautriusque Testamenti doctrina et operatione perfecti esse noscuntur, cum quidquidsermone docuerint bonis exemplis probaverunt. Necnon et ducenta scuta quorum singula trecenti auresvestiebant, perfectam fidemeorum significant, quam in sanctae Trinitatis confessione habebant. Bene ergo custodes domus Dei hastas et scuta aurea portant, quia sanctipraedicatores, qui sunt Ecclesiae sanctae custodes, claritate supernae sapientiaesplendentes, et verborum jaculis inimicos confodiunt, et scuto sacri fidei telanequissimi ignea repellentes exstinguunt. Quod autem adjungitur: « Posuit ea rex in domo silvae Libani, » apte huic mysteriocongruit. Quid ergo silva Libani, nisi gentium Ecclesiam significat, quae de fastu superbiaeabscisa, in fabrica domus Dei convenienter aptatur? Unde et per Psalmistam dicitur: Ecce audivimus eam in Ephrata, invenimus eam in campis silvae, (Ps, 131, 6) [mauvais référencement: Ps, 131] etc.

Fecit ergo rex Salomon thronum de ebore grandem; et vestivit eum auro fulvo nimis, qui habebat sex gradus. Et summitas throni rotunda erat in parte posteriori, et duae manus hinc atque inde tenentes sedile, et duo leones stabant juxta manus singulas: et duodecim leunculi stantes super sex gradus hinc atque inde. (R3, 10, 18, R3, 10, 19 et R3, 10, 20) Solium ergo quod rex Salomon fecit, bene Ecclesia sancta intelligitur, in quapacificus noster regnans, judicia sua facere dignoscitur, quia anima « justi, sedesest sapientiae. » Et bene de ebore illud factum esse memoratur, quod non ad solasdivitias intelligamus aptatum, sed quoniam elephans cujus haec ossa sunt nimiaecastitatis asseritur, qui inter quadrupedia et sensu plurimum valet, et temperantermisceturfeminae suae, et conjuge secunda non utitur. Hoc pudicis animabus decenter aptatum est, quia illae ebur fuisse noscuntur, quaeper castitatem Christi Domini praecepta secutae sunt. Hanc vestivit auro fulvo nimis, quia splendorem gloriae suae ea inclarescerefecit, cum per signa et miracula majestatis suae potentiam ostendit. Habebat autem thronus iste sex gradus. Quid per senarium numerum, nisi bonorum operum perfectio designatur? Sex diebus perfecit mundi ornatum, et septimo requievit ab operibus suis. (Gn, 1) Si quidem et senarius primus est numerus, qui suis partibus perfectus essedignoscitur. Habet enim medietatem tria, tertiam partem duo, sextam unum: unum vero, duo, ettria, sex fiunt. Igitur quia et sex aetatibus mundus constat, in quibuslicet operari quisquis adcoelestem patriam pervenire desiderat, bonis operibus ascendere festinet, quia nisibonis actibus ascendatur, illuc minime pervenitur. Et summitas throni rotunda erat in parte posteriori. (R3, 10, 19) Quid enim rotunditas throni in parte posteriori, nisi requiem aeternam, quaepost hanc vitam sanctis futura est, significatur? ubi quisquis hic bene laboratmercede operis sui remuneratus, perenni quiete perfruetur. Unde et in Cantico canticorum de hoc ipso throno sub alio exemplo commemoratur,ubi dicitur: Ferculum fecit sibi rex Salomon de lignis Libani, columnas ejus fecit argenteas. Reclinatorium aureum, ascensum purpureum, media charitate constravit. (Ct, 3) Ferculum inde dictum, quod vel residentium et discumbentium in convivio corporaferat, vel ipsum de loco ad locum soleat pro temporis opportunitate circumferri. Cui merito sancta Ecclesia comparatur, quae credentes ad aeternae vitaerefectionem praedicatorum suorum mysterio circumfert. Ferculum itaque regis nostri, sancta Ecclesia est, quae de fortibuspraedicatoribus quasi lignis cedrinis, imputribilibus mentibus est constructa. Quae recte ferculum dicitur, quia ipse fert quotidie animas ad aeternum conviviumConditoris sui. Cui ferculo columnae argenteae factae sunt, quia praedicatores sancti eloquii luceresplendent. Est autem columnis argenteis reclinatorium aureum, quia per hoc quod a sanctispraedicatoribus lucide dicitur, mentes audientium fulgoreclaritatis intimae, in quareclinentur, inveniunt. Item reclinatorium in ferculo fecit, cum spem perpetuae quietis fidelibuspromisit: Tollite, inquit, jugum meum super vos, et discite a me, quia mitis sum, et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. (Mt, 11, 29) [mauvais référencement: Mt, 11] Et hoc reclinatorium fecit aureum, quia requiem nobis aeternam divinae suaevisionis gloria coruscam praeparavit. Et non nisi purpureus ad hoc ferculum ascensus invenitur, quia nullus Ecclesiamnisi sacramentis Dominicae passionis imbutus, ingreditur. Unde ipse ait: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem habet vitam aeternam, et ego resuscitaboeum in novissimo die. (Jn, 6, 54 et Jn, 6, 55) [mauvais référencement: Jn, 6] Media charitate constravit propter filias Jerusalem, ea ipsa videlicetcharitate, qua pro nobis passus est. Majorem enim hac charitatem nemo habet, ut animam suam ponat quis proamicis. Et hoc est quod addidit propter filias Jerusalem, id est propter animas coelestiumdesiderio flagrantes. Quanto enim majorem Deus charitatem suam nobis pro nobis patiendo commendavit,tanto plures ad se reclamandum pro se patiendum accendit. Et duae manus hinc atque inde tenentes sedile. (R3, 10, 19) Quid ergo duae manus tenentes sedile Salomonis significant, nisi solatia divinaegratiae, quae sanctam Ecclesiam ad coeleste regnum provehunt? Et haec apte perbinarium numerum descripta sunt, quia in utroque Testamento hoc praedicatur, hocmaximecommendatur, quia non nisi per divinum adjutorium aliquod boni perfici potest. Unde ipsa Veritas dicit: Sine me nihil potestis facere. (Jn, 15, 5) [mauvais référencement: Jn, 15] -- Et duo leones stabant juxta manus singulas. (R3, 10, 19) Quid per leones, nisi Patres utriusque Testamenti figurantur, qui per fortitudinemanimi et sibi et aliis donari bene didicerunt? Duo ergo leones juxta manus stabant,quia in lege et in Evangelio sancti Patres quidquid boni fecerunt, non sibi, sed Deodeputaverunt. Unde et Psalmista dicit: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Super misericordia tua et veritate tua; (Ps, 113, 9 et Ps, 113, 10) [mauvais référencement: Ps, 113] et Apostolus: Gratia, inquit, Dei sum id quod sum. (1Co, 15) Et item; Qui gloriatur in Domino glorietur. (2Co, 10) -- Et duodecim leunculi stantes super gradus sex hinc atque inde. (R3, 10, 20) Quid per duodecim leunculos, nisi praedicatorum ordo qui apostolicam doctrinamsequitur, significatur. Hi ergo supra sex gradus hinc atque inde stant, quia bonorum operum gressus hincet inde, suis doctrinis atque exemplis munire certant, ne prius labor beneincipientium in operando vacillet, sed rectitudinem habeat in gressu virtutum. Hinc scriptum est: Fortitudo et decor indumentum ejus, et ridebit in die novissimo. Surrexerunt filii ejus et praedicaverunt beatissimam, vir ejus et laudabit eam. Multae filiae congregaverunt divitias, tu supergressa es universas. (Pr, 31) Sequitur:

Sed et omnia vasa de quibus potabat rex Salomonerant aurea, et universa supellex domus saltus Libani de auro purissimo: non erat argentum, nec alicujus pretii putabatur in diebus Salomonis. (R3, 10, 21) Omnia vasa quae pacifici nostri ministerio funguntur, aurea fiunt: quia omnesanimae sanctorum quae sunt vasa Dei, ut voluntati deserviant divinae splendoresapientiae et dilectionis nitentes, continent potum qui vitae est, et sit in eis fonsaquae salientis in vitam aeternam. Nec alicujus pretii argentum putabatur in diebus Salomonis, quia secundumApostolum: Non est in sermone verbum Dei, sed in virtute. (1Co, 4) -- Et praedicatio Evangelii non in persuasibilibus humanae sapientiae verbis consistit, sed in ostensione spiritus et virtutis, ut fides nostra non sit in sapientia hominum, sed invirtute Dei. (1Co, 2) Unde ipsa Veritas ait: Non omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum coelorum, (Mt, 7, 21) [mauvais référencement: Mt, 7] etc. Et item: Qui solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regnum coelorum. (Mt, 5, 19) [mauvais référencement: Mt, 5]

Deferebant ergo Salomoni aurum de Tharsis et argentum, dentes elephantorum, et simias, et pavos. (R3, 10, 22) Quid aurum argentumve significet, notum est. Caeterum dentes elephantorum possunt doctores, fortes propter nitorem sapientiae,designari. De quibus sponsae dicitur: « Collum tuum sicut turris eburnea; » per simias veroqui actus humanos imitari videntur, sed bestialiter vivunt, eos qui ad fidem exgentibus veniunt, qui fidem tenere videntur, etoperibus fidem negant. Per pavos quippe quorum caro si siccata fuerit, imputribilis permanere dicitur,qui pennarum pulchritudine vestiuntur, perfectos igne tribulationis decoctos, adeo utvariis virtutibus decorentur, et incorruptionem fidei ac mentis retineant. Quanquam si ad virgines referri velint, accipere possumus hae de Tharsis fortiterconservet. Quod autem subditur: Non est factum tale opus in universis regnis. (R3, 10, 21) Apte sancta Ecclesia convenit, de qua scriptum est, videlicet de salsisamarisque fluctibus hujus saeculi ad Salomonem nostrum deferuntur. Tharsis exploratio gaudii dicitur:

Magnificatus est rex Salomon super omnes reges terrae divitiis et sapientia, et universa terra desiderabat videre vultum Salomonis, ut audiret sapientiam ejus, quam dederat Deus in cor ejus. Et singuli deferebant ei munera, vasa argentea et aurea, vestes et arma bellica, etc. (R3, 10, 23, R3, 10, 24 et R3, 10, 25) Bene ergo dictum est, quod magnificatus sit rex Salomon super omnes reges terrae, (R3, 10, 23) quia pacificus noster super omnem celsitudinem sanctorum, qui reges veredicuntur, exaltatur, et nullus ei coaequari potest. Quoniam quis in nubibus aequabitur Domino, aut quis similis erit Deo inter filiosDei? Deus qui glorificatur in consilio sanctorum magnus et metuendus super omnes quiin circuitu ejus sunt. Et item: Magnus Dominus noster et magna virtus ejus, et sapientiae ejus non est numerus. (Ps, 146, 5) [mauvais référencement: Ps, 146] Unde et Joannes dicit: Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratia et veritate. (Jn, 1, 14) [mauvais référencement: Jn, 1] Et universa terra desiderat videre vultum regis nostri, quia universa Ecclesiasanctorum hoc solummodo appetit, ut ad conspectum gloriae ejus perveniat. Cum per prophetam dicitur: Tibi dixit cor meum, quaesivi vultum tuum, vultum tuum, Domine, requiram. (Ps, 26, 8) [mauvais référencement: Ps, 26] Et alibi: Sicut cervus, inquit, desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus. (Ps, 41, 2) [mauvais référencement: Ps, 41] Et singuli deferunt ei munera, dum unusquisque secundum id quod vires sibisuppetunt, in verbo seu factis, obsequium student praestare Deo.

Caput 11 : CAPP. XI et XII

Rex autem Salomon amavit mulieres alienigenas multas, filiam quoque Pharaonis, et Moabitidas et Ammonitidas, Idumaeas, et Sidonias, et Hethaeas de gentibus super quibus dixit Dominus filiis Israel: Non ingrediemini ad eas, neque de illis ingredientur ad vestras, (R3, 11, 1 et R3, 11, 2) et reliqua. Jam porro de caeteris operibus Salomonis, quid dicam, quem vehementer arguitsancta Scriptura, atque condemnat, nihilque de poenitentia ejus, vel de indulgentiaDei omnino commemorat, nec prorsus occurrit, quid ad salutem in allegoria bonisignificet haec est, flenda vorago subversionis. Nisi forte dicat quis mulieres alienigenas, quarum amore exarserat, significareecclesias electas ex gentibus. Posset hoc fortasse non absurde intelligi, si illae propter Salomonemdesererentdeos suos, et colerent Deum ejus. Cum vero ipse propter illas offendit Deum suum, et coluit deos earum, non est quidinde boni conjectari possit. Nec tamen nihil arbitror significare, sed malum, sicut de uxore filiabusque Lotdiximus. Apparet enim in persona Salomonis mira excellentia et mira submersio. Quod igitur in illo diversis temporibus exstitit, prius bonum et posterius malum;hoc in Ecclesia in isto adhuc saeculo simul uno tempore ostenditur. Nam bona illius, bonos Ecclesiae: mala autem illius, malos Ecclesiae significareputo, tanquam in unitate illius areae. Sicut in illo uno homine bonos in granis, malos in paleis: aut in unitate uniussegetis, bonos in tritico, malos in zizaniis.

Factum est igitur in tempore illo, ut Jeroboam egrederetur de Jerusalem, et invenit eum Ahias Silonites propheta in via, opertus pallio novo. Erant autem duo tantum in agro. Apprehendensque Ahia pallium suum novum quo opertus fuerat, scidit in duodecim partes et ait ad Jeroboam: Tolle tibi decem scissuras. Haec enim dicit Dominus Deus Israel: Ecce ego scindam regnum de manu Salomonis, et dabo tibi decem tribus. Porro una tribus remanebit ei propter servum meum David, et Hierusalem civitatem quam elegi ex omnibus tribus Israel, (R3, 11, 29, R3, 11, 30, R3, 11, 31 et R3, 11, 32) etc. Illud quod post mortem Salomonis decem tribus a domo David, et a templo separataesunt et duae relictae, satis indicat quod de tota illa gente Apostolus ait: Reliquiaepropter electionem gratiae salvae factae sunt. (Rm, 9) Jeroboam vero qui decem tribus a domo David et a templo Dei separans adidololatriam perduxit, significat haereticos qui dissensionem amant, et unitatem fideicatholicae haeresibus scindunt, ac sic cultui malignorum spirituum subsequentestradunt. Interpretatur Jeroboam, dijudicans populum. Nam et haeretici dijudicare populum videntur, cum erroris sui sequacemfaciunt. Cui rei bene conveniunt verba prophetae Ahiae Silonitis, qui missus est adJeroboam ita dicens:

Tolle tibi decem scissuras. Haec enim dicit Dominus Deus Israel: Ecce ego scindam regnum Salomonis, et dabo tibi decem tribus. Porro una tribus remanebit ei propter servum meum David, et Jerusalemcivitatem quam elegi ex omnibus tribubus Israel. (R3, 11, 31 et R3, 11, 32) Decem enim scissuras Jeroboam accepit, cum legis praecepta violandacorripuit. Et una tribus cum sobole David remansit, dum sors electorum juxta Apostolidoctrinam, in regula fidei catholicae remansit. Quia unus Dominus, una fides, unum et baptisma. (Ep, 4) Denique Roboam, filius Salomonis (voir: R3, 14) , qui utili seniorum consilio relicto, adolescentium consilium secutus est,licet de domo David fuerit, tamen in via ejus non gradiebatur. Fecit enim Judas (Scriptura teste) in illis diebus malum coram Domino, etirritaverunt eum super omnibus quae fecerant patres eorum in peccatis suis quaepeccaverant. Aedificaverunt autem et ipsi sibi aras et statuas et lucos super omnem collemexcelsum, etsubter omnem arborem frondosam. Sed et effeminati fuerunt in terra, feceruntque omnes abominationes gentium, quasattrivit Dominus ante faciem filiorum Israel. Significat igitur malos rectores in Ecclesia, qui terrenis cupiditatibus dediti,negligunt curam habere subditorum et delectantes in multitudine sibi obsequentium, nectamen condignam habent sollicitudinem sibi commissorum. Interpretatur autem Roboam latitudo populi. Et bene latitudo populinominari possunt qui latam et spatiosam viam gradientes, per quam multi vadunt admortem, angustam viam quae paucorum est, et ad aeternam vitam ducit (voir: Mt, 7) , ingredi detrectant: relicto quesanctorum Patrum consilio, quorumdicta etexempla ad celsitudinem tendunt perfectionis, eligunt juvenum obtemperare praeceptis,hoc est, eorum qui juvenilibus desideriis mancipati laudibus iniquis et adulationibuseos gravant, et fit in eis quod per prophetam dicitur: Qualis populus, talis est et sacerdos. Omnes enim a minimo usque ad maximum avaritiae student, et caeci caecis ducatum praebentes in foveam perditionis pariter cadunt. (Jr, 6 et Mt, 15) Quibus comminatur sapientia Dei dicens: Vae tibi terra cujus rex puer est, et cujus principes comedunt. (Ec, 10) Et econtrario de sanctorum populo, et rege eorum Christo laudando subsequitur,dicens: Beata terra cujus est rex nobilis, et cujus principes vescuntur in tempore suo, quia omnia quaecunque fecerint prosperabuntur. (Ec, 10)

Caput 12 : Dans le chapitre XIII

Ecce vir Dei venit de Juda in sermone Domini in Bethel, Jeroboam stante super altare, et thus jaciente. Et exclamavit contra altare in sermone Domini, et ait: Altare, altare, haec dicit Dominus: Ecce filius nascetur Domini David Josias nomine, et immolabit super te sacerdotes excelsorum, qui nunc in te thura succendunt, et ossa hominum incendet super te, (R3, 13, 1 et R3, 13, 2) et reliqua. Igitur propheta qui a Deo missus fuerat in Bethel, ut increparet Jeroboam superidololatria quam gessit, et a falso propheta seductus, comedit ibi et bibit contrapraeceptum Domini, et propterea a leone in via occisus est: quid significat nisi quiin prosperis elevatur corde? ita ut praecepta Domini contemnat a leone qui circuitrugiens quarens quem devoret, (1P, 5) dente persuasionis malignae laniatus, per consensum peccati interficitur: acper hoc necessarium est semper quaerere auxilium omnipotentis Dei, atque defensionemipsius, ex toto corde sperare in misericordia ejus. Quid enim est homo, cujuslibet sit meriti, si Conditoris sui protectionedeseratur? Quia nimirum protectio minus necessaria creditur, si semper habeatur: sedutiliter plerumque subtrahitur, ut sibimetipsi homo, quam sine illa nihil scit,ostendatur. Manus igitur Dei aliquando nos nobis per adversa insinuat, quae nescientes nos inprosperis portat, quia destituti dum cadere incipimus, et tamen adjuti retinemur, etdoctrina fit, quod in lapsu trepidamus et custodia quod in statu permanemus. Nemo ergose alicujus virtutis aestimet, etiam cum quid fortiter poterit, quia sidivina eum protectio deserat, ibi repente enerviter obruitur ubi se valenter staregloriatur. Quid est enim quod vir Dei contra altare Bethel ad prophetandum directus,praesente rege, auctoritatem liberae vocis exercuit, ejusdemque regis extensumbrachium in rigore mirabiliter astrinxit, quod tamen mox misericorditer salutirestituit, cujus in domo invitatus comedere noluit, quia ne in via comederet,prohibitionis Dominicae praecepta servavit. Qui tamen in eadem via et seductus comedit et pastus interiit. Qua in re quid subtili consideratione colligimus, quid (ut ita dixerim) formandumsuspicamur, nisi quod forsitan apud semetipsumtacitus, et pro praeceptis Dominicisregem se contempsisse gloriatus, ab interna mox soliditate quassatus est, et inde eiin opere culpa subripuit, unde sibi gloria in corde subrepsit? ut prophetae falsiverbis deceptus disceret, quia nequaquam propriae fortitudinis fuerit, quod ad regisverba restitisset. Bene autem et ejus ore mortis sententiam accepit, cujus seductione a vitaepraeceptis deviavit, ut inde poenam veraciter sumeret, unde culpam negligenteradmisisset. Hic autem manifeste ostenditur, quod peccatum inobedientiae in ipsa fuerit mortelaxatum, quia idem leo qui viventem praesumpsit occidere, ausus contingere non estoccisum. Qui enim occidendi habuit potestatem, de occisi cadavere comedendi licentiam nonaccepit. Quia iscui culpa in vita fuerit punita, erat jam justus ex morte. In hoc facto ostenditur, quod nemo se alicujus virtutis aestimare debet, etiam cumquid fortiter (sicut dictum est) poterit. Iste enim quia praeceptis Dominicis regem contempsisse gloriatus corruit, utprophetae falsi verbis deceptus disceret, quia non propriae fortitudinis fuerit quodregi restitisset.

Caput 13 : Dans le chapitre XIV

In quinto autem anno regni Roboam, ascendit Sesac rex Aegypti in Jerusalem, tulit thesauros domus Domini, et thesauros regios et universa diripuit. Scuta quoque aurea quae fecerat Salomon, pro quibus fecit Roboam scuta aerea, et tradidit ea in manum ducum scutariorum, et eorum qui excubabantante ostium domus Regis. Cumque ingrederetur rex in domum Domini, portabant ea qui praeeundi habebant officium, et postea reportabant ad armamentarium scutariorum, (R3, 14, 25, R3, 14, 26, R3, 14, 27 et R3, 14, 28) et reliqua. De quo rege in libro Paralipomenon plenius narratur, ubi hoc modo legitur: Anno autem quinto regni Roboam, ascendit Sesac rex Aegypti in Jerusalem, quia peccaverunt Domino, cum mille ducentis curribus, et sexaginta millibus equitum. Nec erat numerus vulgi qui venerat cum eo ex Aegypto, Libyes scilicet et Trogloditae Aethiopes, cepitque civitates munitissimas in Juda, et venit usque Jerusalem. Semeias autem propheta ingressus est ad Roboam et principes Juda,qui congregati fuerant in Jerusalem fugientes Sesac, dixitque ad eos: Haec dicit Dominus: Vos reliquistis me, et ego reliqui vos in manu Sesac. Consternatique principes Israel et rex dixerunt: Justus est Dominus. Cumque vidisset Dominus quod humiliati essent, factus est sermo Domini ad Semeiam, dicens: Quia humiliati sunt, non disperdam eos: daboque eis pauxillum auxilii, et non stillabit furor meus super Jerusalem per manum Sesac. Verumtamen ei servient ut sciant distantiam servitutis meae, et servitutis regni terrarum. Recessit itaque Sesac rex Aegypti ab Jerusalem sublatis thesauris domus Domini et domus regis, omniaque secum tulit, et clypeos aureos quos fecerat Salomon, pro quibus fecitrex aeneos, et tradidit illos principibus scutariorum, qui custodiebant vestibulum palatii. (Ch2, 12) Quid ergo per figuram hoc insinuat, quod propter peccatum Roboam Sesac rexAegypti de domo Domini thesauros abstulit, et thesauros regios, nisi quod malirectores propter negligentiam suam regem Aegypti, hoc est, principem tenebrarum inJerusalem typicam provocant, in Ecclesiam videlicet sibi commissam: ubi ipsi ad tempusdominari videntur, qui thesauros domus Domini et thesauros regios aufert, cumscientiam sanctarum Scripturarum simul et opera virtutum ab incautis et desidiosisabstrahit? Sesac ergo byssus cilicii sive gaudium ciliciiinterpretatur. Et quia byssus subtilitatem significat, cilicium vero, quod de caprarum setisconficitur, peccata, quidmelius in bysso cilicii, quam versutia fraudis diabolicae, inpersuasione peccatorum accipi potest? Sesac enim Jerosolymitanas opes aufert, cumdiabolus qui callide decipit, et gaudet in multitudine peccatorum ecclesiasticosquosque a scientia spirituali, et opere virtutum depraedat, eosque qui videbantur inEcclesia decori esse, spoliatos secum in barathrum perditionis suae demergit, necnonet illud quod idem rex scuta aurea quae fecerat rex Salomon abstulit pro quibus fecitrex Roboam scuta aerea et tradidit ea in manu ducum scutariorum, ad eumdem sensumrespicit. Salomon enim scuta aurea condens custodibus domus suae dedit, cum Redemptor nosterspiritualem scientiam per duo testamenta doctoribus Ecclesiae ad tuendam plebem suamcommendavit.Hanc antiquus hostis per incuriam rectorum abstrahit, quia cum intenti sunt rebusterrenis minusque curam de coelestibus officio pristino et scientia denudatos, quasiin domo propria opibus spoliatos, dereliquit. Denique tales cum sensu spiritali privatos se conspiciunt, per eloquentiamverborum copiam quaerunt quatenus eorum sonoritate, velut scutorum aereorum firmitate,tutamen contra hostes pro subjectis sibi opponant. Sed quanto aes est vilius metallo auri, tanto inferior est vana eloquentia veraeeloquentiae fructu. Unde per quemdam sapientem de eloquentia dicitur: Ubi plurima verba, ibi frequenter egestas: (Pr, 13) Et in psalmis ita legitur: Vir linguosus non dirigetur super terram. (Ps, 139, 12) [mauvais référencement: Ps, 13] Nam desapientia ita scriptum est. Sapientia pretiosior est cunctis opibus; et omnia quae desiderantur, non valent ei comparari. Longitudo dierum in dextera ejus et in sinistra illius divitiae et gloria. (Pr, 8)Qui vero opportunam defensionem Ecclesiae vult exhibere contra haereticos etcontra omnes inimicos sapientiae, utique adminicuto hoc debet perficere. Nec eloquentia aliquid ad hoc sine sapientia proficit, imo plurimum nocet. Porro quod legitur in sequentibus, quod bellum fuerit inter Roboam et Jeroboam, etAsa regem Juda, atque Baasa regem Israel cunctis diebus eorum, non aliud significareputo, quam quod sancta Ecclesia quae in unitate fidei persistit, bellum habeat sempercumhaereticis et schismaticis, et omnibus qui violare contendunt fidemcatholicam. Omnes enim (ut ait Apostolus) qui pie volunt vivere in Christo, persecutionem patientur: quia draco antiquus persequitur mulierem insidians calcaneo ejus, et ipsa conterit caput ejus. (2Ti, 3) Asa enim tollens sive sustollens, et Baasa confusiovel siccitas interpretatur. Et bene Ecclesiae populus tollens sive sustollens dicitur, qui mentem suam adsuperna desideria suspendens, confusionem terrenarum cupiditatum, cum earum suggestorediabolo, spernit: ac velut sicca et inutilia contemnit.

Caput 14 : Dans le chapitre XVI

Factus est autem sermo Domini ad Jehu filiumAnani contra Baasa, dicens: Pro eo quod exaltavi te de pulvere et posui ducem super populum meum Israel, tu autem ambulasti in via Jeroboam, et peccare fecisti populum meum Israel ut me irritares in peccatis eorum. Ecce ego demetam posteriora Baasa, et posteriora domus ejus, et faciam domum tuam sicut domum Jeroboam filii Nabath. Qui mortuus fuerit de Baasa in civitate, comedent eum canes, et qui mortuus fuerit ex eo in regione, comedent eum volucres coeli. (R3, 16, 1, R3, 16, 2, R3, 16, 3, R3, 16, 4 et R3, 16, 5) Haec verba contra omnes peccantes, et contra omnes haereticos et paganos maximeprolata sunt. Quippe qui peccatis pristinis, peccata semper nova adjiciunt, et malorum exemplisdepravatis visceribus pejores fiunt. Demetam (inquit) posteriora Baasa,et posteriora domus illius et faciam domum ejus sicut domum Jeroboam filii Nabath. (R3, 16, 3)Demetit Dominus posteriora Baasa, cum peccata iniquorum post finem vitaeulciscitur: demetit et posteriora domus ejus, cum imitatores illorum aeterniscruciatibus damnat. Et faciam domum Baasa sicut feci domum Jeroboam filii Nabath, (R3, 16, 3) cum peccatores in iniquitate sua perseverantes, simul cum diabolo et angelisejus, inferni cruciatibus tradet. Baasa enim (ut diximus) confusio vel siccitasinterpretatur. Jeroboam vero dijudicans populum: et Nabath, spontaneumresonat. Qui ergo confusiones errorum et peccatorum sequitur, et virorum gratiam spiritalemhabere negligens, in ariditate peccatorum usque ad finem vitae perseverat, posterioraejusvelut diaboli demetuntur, qui propria voluntate superbiendo sibi mortemgenerat. Et tunc populum perditorum velut dijudicare videtur, cum non judicium aequitatis,sed damnationis in eis exercere dignoscitur. Tunc enim peccatorum atque omnium iniquorum posteriora demetentur cum capite suodiabolo, quando judex vivorum et mortuorum in fine saeculi dicturus est his qui adsinistram ejus stabunt: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, qui praeparatus est diabolo et sociis ejus. Et ibunt hi in supplicium aeternum, justi autem in vitam aeternam (Mt, 25, 41) [mauvais référencement: Mt, 25] -- Qui mortuus (inquit) fuerit de Baasa in civitate, comedent eum canes, et qui mortuus fuerit ex eo in regione,comedent eum volucres coeli. (R3, 16, 4) Quid est ergo mortuum esse in civitate, nisi quemlibet fide tenus in Ecclesiaperseverantem, criminibus capitalibus obnoxium esse? In civitate ergo moritur, quiintra Ecclesiam Dei opera pravitatis exercet. Ille enim ore canum laceratur, cum sententiis sanctorum doctorum increpatur,arguitur, atque damnatur. De quibus videlicet canibus in psalmo scriptum est: Ut canes circuibunt civitatem. (Ps, 58, 7) [mauvais référencement: Ps, 58] Canes enim a canendo dicti sunt. Canum enim consuetudo est, illa loca defendere, in quibus se norunt alimoniamreperire. Civitas autem illa, quam canes isti circumeunt, Jerusalem est, universaliter permundum diffusa: hanc ergo circuisse Paulum, salutares generis humani testanturEpistolae, quae peruniversas gentes velut sacra divina tonuerunt. O canem istum beatum, qui populos persequitur infideles, fures abigit, et oviliasancta custodit, cujus latratas per totum mundum quasi gravisona tubaconcrepuit. « Qui enim moritur, ait, ex Baasa in regione, comedent eum volucres coeli. » Illienim ex Baasa, hoc est ex corpore diaboli confusione plenissima in regione moriuntur,qui, extra Ecclesiam separati, idololatriae aut haeresibus ore atque opere nefariodeserviunt, hos enim volucres coeli comedunt, illae videlicet volucres, de quibus inEvangelio Dominus dicit in parabolas sementis, secus viam semen sparsum, volucrescoeli comedisse (voir: Mt, 13) . Tunc enim istae volucres eos comedunt, quoniam onustos peccatis secum ad aeternumrapiunt interitum.

Anno tricesimo primo Asa regis Juda, regnavit Amri super Israel duodecim annis. In Thersa regnavit sex annis: Emitque montem Samariae a Somer duobus talentis argenti, et aedificavit eum, et vocavit nomen civitatis quam exstruxerat nomine Somer Domini montis Samariae. (R3, 16, 23 et R3, 16, 24) Hoc quomodo factum sit, Josephi verba manifestant, in quibus ita scriptum est:Tricesimo autem anno regis Asa, Ambri suscepit imperium, et tenuit annisduodecim. Quorum sex quidem annis fecit in Thersa, reliquos autem in civitate quae Marecompellabatur, a Graecis autem Samaria. Hic vero nominavit eam Samareton a Samaro quodam, qui ei montem venundederat, inquo constituerat civitatem.In nullo autem differebat prioribus regibus, nisi quod pejor erat.

Et addidit Achab in opere suo irritans Dominum Deum Israel, super omnes reges Israel, qui fuerant ante eum. In diebus ejus aedificavit Ahiel de Bethel Jericho, (R3, 16, 33 et R3, 16, 34) et reliqua. Quod scriptum est de temporibus regni Achab: In diebus ejus aedificavit Ahiel de Bethel Jericho. In Abiram primogenito suo fundavit eam, et in Segub novissimo suo posuit portas ejus. (R3, 16, 34) Patet sensus, quia cum praefatae conditor urbis fundamenta illius ponereinciperet, primogenitus ejus, qui vocabatur Abiram mortuus est. Et cum urbe aedificata portas munire tentaret, novissimum filiorum suorumcognomentoSegub amisit. Quod ita futurum Josue cum eam destructam anathemati traderet imprecandopraedixit. Maledictus, inquiens, vir coram Domino, qui suscitaverit et aedificaverit civitatem Jericho. (Js, 6) In primogenito suo fundamenta illius jaciat, et in novissimo liberorum ponatportas ejus. Quia vero Ahiel de Bethel destructa a Josue atque anathematizata Jericho moeniarestaurat, cum quis eorum qui in Ecclesia habitum religionis assumpserat, ad agendascelera quae ei Dominus Jesus in die baptismatis condonaverat, redit: quasque ipseanathematizaverat diaboli pompas, luxuriose vivendo repetit, cum errorum dogmata, velgentilium fabulas, veritati Ecclesiasticae qua imbutus est quasi de Bethel egrediensruinasJericho resuscitat. Meritoque talis coram Domino maledictus, et primum filiorum in fundatione nefariaecivitatis, et novissimum in portarum positione amittit quia et fundamenta fidei aquibus bona aedificia inchoare, et claustra bonae actionis quibus perfici debuerat,perdit.

Caput 15 : Dans le chapitre XVII

Et dixit Elias Thesbites de habitatoribus Galaad ad Achab: Vivit Dominus Deus Israel, in cujus conspectu sto, si erit annis his ros et pluvia, nisi juxta oris mei verba. Et factum est verbum Domini ad eum, dicens: Recede hinc et vade contra orientem, et absconde te in torrente Carith qui est contra Jordanem et ibi de torrente bibes, corvisquepraecepi ut pascant te ibi. Abiit ergo et fecit juxta verbum Domini: cumque abiisset sedit in torrente Carith qui est contra Jordanem. Corvi quoque deferebant ei panem et carnes mane: similiter panem et carnes vesperi, et bibebat de torrente. Post dies autem aliquantos siccatus est torrens, non enim pluerat super terram. (R3, 17, 1, R3, 17, 2, R3, 17, 3, R3, 17, 4, R3, 17, 5, R3, 17, 6 et R3, 17, 7) Priusquam allegorice quid ista significent disseramus, libet inquirere juxtamoralitatem, quid est quod ait: « Vivit Dominus in cujus conspectu sto. » Sciendum estquod duobus modis in conspectum Domini venimus, cum in extremo judicio ante tribunalejus assistimus. Nam quoties Conditoris nostri potentiam ad sensum reducimus, toties in conspectuillius stamus. Unde recte nunc per virum Dei Eliam dicitur: Vivit Dominus Deus Israel in cujus conspectu sto. (R3, 17, 1) His justus in conspectu Domini stat ut fideliter vivat, illic ut veracitercoronam vitae accipiat. Thesbi igitur unde Elias Thesbites dicitur, civitas est Galaaditis regionis. Caeterum spiritaliter Elias rectius Dei Filio assimilatus est, cui et auctoritaset nomen veri Dei congruit: Elias enim Dominus Deus interpretatur, sive fortis Deus, quod nomen substantialiter Dei Filio inest, auctoritatem sibividelicet faciendi quid velit naturaliter vindicans. De quo per Psalmistam dicitur: Fortis Dominus, potens in praelio. (Ps, 23, 8) [mauvais référencement: Ps, 23] Thesbites autem captivans sive convertens interpretatur,sicut et de Domino scriptum est: Converte, Domine, captivitatem nostram. (Ps, 125, 4) [mauvais référencement: Ps, 125] Et sicut Melchisedech in Scripturis (qui utique typum gessit Salvatoris) origotacetur, ita et Eliae; in illius enim praefiguratione genus minime narratur, cumsubito nomen illius introducitur, ex quo tribu vel familia ortus sit minimeprofertur. Torrens Cison qui et Carith interpretatur cognitio, sive concisio, vel divisio, quod Judaico populo congruere certissimumest. Panes vero et carnes ex quibus Elias, ministrantibus corvis, pastus est, operapietatis et obsequium, quod eidem Domino a fidelibus ex populo Judaeorum exhibitumest, praefigurasse non dubium est. Siccatio torrentis abolitionem significat legis, quam, adveniente Salvatore, incarnalibus observationibus defecisse certum est. Nonnulli volunt aliter intelligi, quod nobis dissonum esse videtur,quibusdam inlocis. Absconditus est (inquiunt) Elias noster in torrente Carith, qui interpretatur calvus, et ibi de torrente bibit, cum in calvariae loco, ubi abscondita estvirtus gloriae ejus, de torrente mortalitatis nostrae Dominus gustavit. Corvi autem pascebant Eliam, deferentes ei panem et carnes mane et vesperi, cumgentilitas de nigredine peccatorum veniens, Christo Domino salutem nostram esurienti,panem fidei et spem resurrectionis per gratiam ejus illuminata offert, mane videlicet,evangelicae praedicationis. Et item panem et carnes vesperi similiter defert, cum eamdem fidem usque ad finemmundi servans incontaminatam, cum carnis resurrectione venienti judicipraesentat. Post dies autem aliquantos siccatus est torrens, (R3, 17) quia consummato cursu praesentisvitae, absorpta erit mors in victoria (1Co, 15): etiam ultra mors non erit, neque luctus, neque clamor, quae prima abierunt. (Ap, 21) Hanc etenim intelligentiam prudenti lectori relinquimus, si hanc sibi eligerevoluerit, quia nobis de corvorum refragare videtur intellectu.